Ko Hawaii Pae Aina, Volume VI, Number 34, 25 August 1883 — KA LA 12 O FEBERUARI. [ARTICLE]

KA LA 12 O FEBERUARI.

Ma ku Elele Ponleolu o ku la S i hula, ke liooa hou mai m>i ou manao n ka moa kakau, n ho mon knknu no nno oo i nwopopo nnin kon nno i kn niakou iko nku, (t nift ko nno nui o koin Holu, llooili īiinoU mni In oo ikn linpai nnn ia <j]n , mn lU , ; koknhi miui uioa ln o hiki 010 ni in oo k,o no nku, n ko hooi%u i kou hnnaniii\v mnmun no n pola uo i mauae ai, o kolu no ana <io. ,V iim koin pa,« no iinn nku, o iko lioi oo i ka leoia nono moa o haiia nku uei nou. 110 pnno kuokoaauakoia, aole mo ka onoonon ia mai o ka aoao au o koohi noi. A no ko nole i kn Ilamuku 010 nana o pna mai ko hopo, nolaihi lioomau mni la oo i ka hooikaikn ana nou iho. Ko hoomau mai noi oo Lko lalau loa ma o ko hoohui ana i ka Pio ;i mo ka Naha ho mea hookahi. Aolo i hoomaha iho nei ka u kama]ii i ko lalau muo, a oia iio oo ko lioakaaku lum mai nei ia lakou la, a o noko 110 auanei 11 a kamalii i ka ;ikaakn, a maniao ka īwi aoao, Ina iio hoi palia o koia ao nua aku ahe haumana haawimi noonoo maikai, nolo no hoi o mii na hoolalau ana, n e luhi aku ka walia i ke aoao nku. A o hoike hou aku au, a o hoolohe mai kahi oko lohe. 0 ka Pio, ua pili ia i kahi o na Papa Kapn, a o kii Nalia hoi, ua pili ia i kahi o ka hoohui aua a i komo iloko o na Papa Alii a loaa mai, he Naha ka mea i hanau mai. A i loko o na moolelo ana o na Papa Kapn, aolo loa i komo lio Kapu JN T aha koknhi iloko o iift moolelo o na alii o ka wn leahiko.

Ua loaa lioi iloko o ko makou lioike aiia, Le kaikuahine o Papaikanian, a a he kaikunane o Kaulaliea, a ma ko laua lioohiii ana he Naha io ia, aka, o ka Papa Kapu ka laua keiki o Kekauliko i hauau aku ai, lie Pio, a he Niauomilumilu ke huna 'ilio i keia alii nui 'a kiekie loa, nole ia he Niaupio, aole hoi he Pio, ka mea a ou makun, ame ou kupuna i liapai ai i akua 110 lakou, a no oukou u pau. A e like ae la me keia hoohui ana, pela iho la no ke ano o ko Keoua ma hoohui ana me Kekuiapoiwa, a o keia hoolmi ana he Naha ia, ao ke keiki hoi lie Naha kona Papa; aka, ua lilo ke kapu Niaupio kupuua, raai ia Keawe ae, a ia Kalaninuiiomaiaao, a mai ia Keawe ae no, a hooili ae ia Keeaumoku i kona kapu Wohi a oia iho la, ke kuleana oia kapu ia Keeaumoku a i kana mau keiki, a i kana mau mamo e ola nei. Ka Woill ANAI. Hc mea makehewa ia makou ke hoi hou i hope ma ka aoao o ko ka Moiwahino Emma W'olii ana, ua pili pono ia nona, a ua paa, 110 ka īnea, he ewe mai ko kumu mai, he io, ho iwi, a ho koko mai loko lilo loa mai o na kupunu nona ia īnau haawina. Ho Wohi hoi mai loko mni .o na l;oko alii awiliwili ole. 0 kau pane ana mn ke ano pale ana, a hookaawalo ana ia Keliimaikai mai ia Kalikookalani aku, aole ia o heino ana mai na iko a mo na hooiaio ana a makou i wailio mua aku ai. Aolo loa ou wahi ike o wohe akn ai ia mau kuinao i kakia maoli ia aku a ])aa loa. 13 waiho aku ana 110 koia aoa& 1 mai n&lulu no ko poo o ka hupo. Aole a inakoii imlo Wolii ana aku no "D. Kamehameha, M. Kekuaiwa, L. Kamehamoha, A. .Liholiho, V. Kamamalu, Paualii Bisliop," no ka inea, lie kupono ia. He poo nioopuua pololei na Kamehameha I ma ka Pupa elua a mo oha o ka makou mau hoikeike mua ana. Ua makia paa ia ia kapu no lakou, a tia ike ka 'aina mai o a o ia mea me ku oiaio mai ka poo kahiko mai; a e like uo me ka pili ana oia oiaio, i ka Kamehameha poe mamo, a oia pu no ka haoiaio oia pili aua ia Koliimaikai ame kana mau mamo o ola ]iei.

E 01010 ae nna wau i kn woliī o koia poe. "D. Kalakaua, L. Kaiuakaelia, K. Likelike, W % P. Leleiohoku." A ke.uiununeikoia aoao, Wohila lakou nei ma o wui la? 'Ho mau waiii kumu niailuilu a koliu 010 lon kai wnihoia mni. O D. KalakauU o Kiuimalai mo llaalieo, w, na makua ha'nai. Pehea la i loaa ai koua Wohi mai ia Kiuimaka mai laua īuo Hanheo, ma ka pua nua iho auoi a ]aua la i kalii maua-ai unii kn walia ilio, a moni aku la o D. 11. alaila Wohi ilio lā ea. 110 kou ko oki

S.lon o kahi o ka wolii ana i mnnaoin ai ua loaa ka ku wohi inm mn ia mnma ii ana i!io o knlii ai. A nmlia lioi, ho j)or okon <> ai> no hoi k.okalii nana i maiiM |ui i ka ai n pua ilio, a ho ninu kaliv hoi lakou no .Kinimaka laua mn llaahoo, alnilu loaa hou iho la no ka Wolii ° a * '}■ .' nn 110 kn wohi ain noao <: Ka liilinai ami, oki loa, a ololoa mnol) koia 11111 a,ia o knhi o ka AVolii o woiii ai. ka "liii ia nia ke kuft," " ma kn uiuauma, 1 ' "ma ko alo," "a ma len u]ia, K alaila ka ua Wohi. 0 Kinimnka Inua c liaalioo na kahu hanni mii o 1). K. a i ka \va liea i hoolaha ao ai o Kinimaka ma, ho AVohioD K ka maua hanai, no ka moa, ua hii maua iaia ma ka umanma, ma kc kua a ma ko alo, a ma ka ulia. Nnlowale maoli, a iohe 010 ia koia wolii o D K, a akalii 110 a lohe ia ko liai maolimaila. Hllahila Wc\lo, ka imi kapiiipili wohi walo ana, a ka mep, uole, a me keia iho la ka wolii nna paikano liilahila 010 ai. Hilaliila 010 maoli ka pai hou ae, o Kalakaua Kauikeouli" ka! Auwo no hoi ka maliaoi, ka piikoi, a ho keu no hoi ka hilahihi 010. E waiho aku i ka inoa o ko Akua, he ahi ia, aole loa oe i hauina aku ihiila, mahoa ln o pili aku ai o Kalakaua ia Kauikeouli, o ka hoopili ana alui ia inoa ia Kalakaua. Ho mamao lon, a ho mau milionn milo, ke kaawale. A ho okoa loa no na inoa kohu pono loa g hoopili mai ai mo keia inon. Ina o hoopiliia i ke kane mare a ka alaila e loaa auanei, o Knlakaun Kapaakoa, ke pololoi la. Akn ina o hopiliia i ka makuakane i loaa ponoi ai o ua keiki la, a Kapoli makua i iko pono loa ai i ka loaa ana i Lalinina, iloko o kekahi Hale paahana, a o B kona inoa, alaila, ke pouo la no; aohe mea nana e palepale ae ia mea. He makuakano keia i kaulana loa, a i oleia e l°hulehu. Pula ko maka xvt= Wtt> uuu i uuKaenu ī ueia aoao, wili lioi ka puahiohio i ke alo, aole ia na'u aka nau ia i lioonioni, noho ae la, aole o kana ka loimeiu.

Ndlc:i Wohi. E liku t , . . . . Ka neie o lea moa mna o koia ohana Ika ... mn ia inau- kumu, pela no i nelo ai kV iiii mau kaikualiine. A ko olelo hou mai uei 00. "Ina e manao ana kekahi o koia poe e kukulu i keia wa ia mau oilwna (oihana Hoowolii wale) ua hiki no, oiai, aia ia lakou ke knleana i lioike ia a 3 nei, aia ia lakou ka ike i na loina e hiki ai ko lawelawe, a ia lakou ke kanaka e hilei ai oia oihana." Ua olelo mua ma leou, o );a Wolii, aia oia iloko oka io, ka iwi, ame ke koko mai na kupuna "Wohi mai, makuakano a makuawahine paha, kupunakane a kupunawahine palia a peia akn a hiki i na kumu ona kupuna nona ka Wohi, a pela no o ili mai ai ia wolii i na mamo. Aolo o ili walo ae ia wohi ann ka hanai ana o kekahi alii ika hai keiki, aolo loa. Ke olelo noi makou, lio Avolii o Kinau, a ino Konia, no ka mea, he koko laua a lio io o Kum'ohameha I, a na laua nei a o la lioi i lianai ia Lilia liamakaeha alailu lilo ao la anoi ko laua nei wohi ia Lilia Kamakaoha? A nolo iho la a nei ka laua uei mau keiki ponoi ika wohi ole"? A ina ua wolii o Y Kamama--1 u mui īa Kinau mai kona makuahino, a ua wolii hoi o Pauahi /ii/ihop mai ia Konia nuii kona makuahiue, alaila, o ko iaua nei "\vohi liea ko loaa aku ia L Kamakaoha? Eia ka mea maopopo, aohe iio haawina wohi o loaa ana no L. K. A ma leeia nelo ana o L K, pola no e nelo pu ai o D K a me K Likelike i keia niea iiookahi. Maniuli o ko lakou nele maoli no koia haawina wohi ma ko lakou hanaiia aaa o kela poo nlii, a ko ka Elele mea kakau inoa i hai inoa mai nei, pola no e loaa 010 ai ia lako'u he kuleuna o kukulu ai i ka oihana wohi i keia wa, a ko lawolawe i na loina a pau e pili ana. A ina ua hapai a ua hana iho nei kokahi o keia poe, a o hana aku ana paha nia koia hopo aku, aiaila, ua lawe wale a ua komo howa walo no ia hana ana. Aole loa no he koliu, aole no e Wohi ana ia noao, ko liooknleana i ko lakou Wolii ana mamuli o kola kumu o ka Ikuhu ia ana o" leola poo alii. Eia hou ua Wohi o v Kalakaua laa ma o Kapohelomai la; aoho wahi hoikoiko ia aua o keia moo Wohi hou. Nele ao ana, apakau ae ana, Ka inoa hoi,

aiii l(i!ivoln i ]av hoolnaia, a i ka hiiia, ma ko .ai;i a in;> ke nlo, n ī ka ulia lioi; a pohoi- la. r> l a liiiin auoi lakou uei o Kn-pohplomai a i I oim ai lioi ka wohi aua mr| ia Kapolielomai mai la? ka ))ini \\ ohi, nolo liou 00. | Aolo i pau.J