Ko Hawaii Pae Aina, Volume VI, Number 39, 29 September 1883 — E ka I a me ka Mahi! [ARTICLE]

E ka I a me ka Mahi!

O keia ko poo manao o kokuhi manao popa o ka Whh o ka la 5, o $epaiemaha i hala aku la, a mai ka lhna knkau mai o kokahi o na kuliina o lea Moi Ua pono io ia, loaa hoi oia ka Ilamuku nana e paa ka hopo. Ina io nno o loaa i ua kuhina la lea noonoo kokoim o ka looa naauao oiaio, inn ua liiki iaia ke īko o io la honua, o koakoa ni i na alakai paio ana inai a ko' kn Kh'k'. moa kaknu, o pane mai ana i len nmkou malnlo o kela poo pnio "Ka la 'l 2 o Peberuari," ina aolo oia e liaule piihn ma koia pano ara mai." Akn, Jia

hiamoo oir, aua lo:ilea hoi i nu olelo hakukole « ka Klele ia makou, a i kahi iwo eao o kokua noi i ka Pao Aina i ; kahi niau manao, a ua piha liauoli hoi iko lea Klolo moa kakau, iko kuamuamu ana i kokalii mnu alii oiaio oka aina, ame na hailiili W alo ana aku i kahi mnu mea maloko o na manao pano o ka la 12 o Febemari. Aolo walo o keia, aka, ua hookun maoli mni la uo oia i ka inoa o Kalnkaua iluna oke kahna paio, i mea paioia. Ina ua i/mnao ua kuhiiia nei e lioomomoa ia kela inoa-ua lhiihi hoi, aua kapu maoli no ka poni ia ana, nlaila, o palo ne oia i kela iuoa mai ke liomo ana iloko oua kahua paio la. A ina e manao aua ua kuhina la, ua hewa Pae Ajna ma kona pane ana o ka la 28 o Augiite; a pehea hoi ko ka Elele onou mailia inoa iiuna o ke kahua paio ma ka EI()Ie o ka la 8 a me 15 o Augate, aole an'oi e hiki ia makou ke pane? e noho lupiau anei? Aole. A ina paio ia mai makou malalo o kela kahiia; a ina ua hoopili ia mai ita mele haliakole i pili i ka poe lopo ia Ema a iqb Kunuiakea, alaila, e lealoa anei ua Miliina la i keia mau hana ino a ko lakep nupnna, a auhea hoi ka oiaio o kelajmai. elo a ua kuhina la e olelo annj. , "]\o ka meu, ina oukou o aloha i |cahi alii liookahi o ka aina, »alaila, e pono oukou o aloha ia lakou a pau, oiai, aohe o lakou Avehena." He iiiunu.o maikai keia, a pehea, ua lioao anei ua kuliina la e hoike i kona manao no na keehi he nui ako ka Elele moa kakau no na alii Keelikolani. Pauahi, ka moi wahino Ema, Kunuiakea, aole loa. He kamaaina loa iloko oko makou lioomanao ana, iloko o kekahi maxi kau ahaolelo i hala, e lohe mau ia ana na oleio a ua kulima nei, e pai ana ia Keelikolani, "o kuu hanai alii," aka, i ka wa ako ka Elele mea kakau a liana ino ana, ihea iho la hoi ua kahu ponoi h? ihea hoi'? Aia i kahi ka mai ilo'l - o ka lima, aia malaila ka noonoo. A le ko innei he manao i kela a ] me keiii alii, aia uo oia ika mea hoo- j kahi, ne wahi pono iho. Auhea ka oiaio o keia olelo? Aole. "Eia yio ka ino. 1 E Uli e, nana ia iho," Milahila ke aupuni ko lilo nei ua kuhiaa la i kahuna anaana. Pau ka ike, ]Sau ka noonoo, a ua hoi hou i hope i īia aumakua anaana, o lakou. Ua halaiia i hope, a e hoi ia i hope i kona mau hopena awahia. E nana iho no kona| Uli ia ia, a ia lakou a pau i ka poo lele;mua, a eai iho ko lakou Uli ia lakou a pau. A ole no makou ia Uli. Aia ko makou kokua īiuna o ke kolu o na lani—nn makou ia, a nana makou. Ho heihei ka ko niakou Kokua ma ko makou aoao, me ka oukou Uli ma kō oukou aoao. Imua ona, aole i komo mai iloko o makou lie wahi noonoo no kou Ulil '

kupono iakakouke o-u aku ika nrao oka wauko oi opiopio." He pepehi ianaka ke ano o keia; a ia wai oin o m\'inao nei'e pepohi kanalia? I lea L. il anei o lea Pae Aina, a i ka mea kakau paha. Eka lehuleliu, ko wohe nc|i ka Elolo i ke alanui hou no keia paib ana ma o kona inea kakau kuhina»jln, a o komo iloko o ka haihai kanawa'. Ko konakona nei i kahi mea o kekahi knraima maluna o ke"kahi kimo kauaka. Owai ke leanaka Hawaiii'o aa ana e hana me keia ino? owai e llapala i kona lima me ke koko, "a e lawa 'i ke ola o kokahi kanaka Hawaii iloleo o kona maluhia. Eka lahui HawaiillPonoi, a me na lohulehu e ae, o lttr m llie oukou, a e waiho malie aku, ana ut kuhina ponoi la g hann me kona mai iima ponoi, a ina he hiki iaia ke law Jawe, kookun ia aku. Ke koomakau iau nei ka aoao oko ka Moi | mau k liiim e alakai iloko o ke ano o ka poS Jiupo. Ma ko makou manao, ua nel' ioa ko ka Moi mau kuhino i ka noono| maikai, o like me ko lakou nele i ka 1 - loonoo kupono i ka hooponopono aup ini, a pela lakou e nele ai i ka ike e p, .io mal ma ke ano pale mai. Okq makou poe noonoo maikai a pau, a i ike pono ina kukai olelo ana ana a ,iao elua maluna o koia kahua paio, o ko ka Pae Aina aoao, a me ko ka Elel' ? aoao, ana lnkou e ike iho. O na kaei a ana, na hoakamai,. na hookelakela &na īun na ike kulana alii; ua pau ka iko a mo ka noouoo o kela aoao; ->'\a alu mai nei ko kuhina

1 11 «a pahu a liina iho l ft . Xnni ino ka Imnlo ana 0 Babulona nui. "Ka lamo ka Mahi» H,, man kll . mu aln koia, a ho kahon hoonialimali nna ia kakou, a o lioulioahanau mai ana i ka maknaiimna i hoahanau, a o ka oiiiionap, aolo 110 pahu kakou i pili aku. J<o lioolo mnkawehiwok mai noi )v->la noao i n,i 'lii a kakou i ike ai be kuloana ih.iko o "ka I a mo ka Mahi;"' aka, ma na pnno ana mai noi a laleou ina ka Elole, ua kapae loa, un lielii ia a i lalo loa; a ina hoi ua hohi ia ka poo i pili akif ilnila, a hoalia ko ka makaainana e o aku ai i koia kahea mai ho / a he Mahi. Eia iho 110 ka I o Kipikon», a oia no Mahi oka hoa i hanau pu ia ai. He mea nui io no na ka poo Hawaii ko lakou mau alii, ahe mea nui lioi na makaainana na na alii, a oia ka wa e puka ai keia mau inoa he I a he Mahi, a oia no ka vm e olelo aku ai i na makaaiaana, "E na pokii."--Ikaika loa ka pulama īa o keia mau nua oieio ia wa —ho aloha ia. Aka pela anei na makaainana e hana ia mai uei i keia wa? Aole. Hoopii iho nei 3ie mau halawai nui o na makaainana e hoopau ia ka aha kuhina o Kipikona, pehea la, ua maliu ia mai ajei? Aolo loa. A henha ke koliu o na 01010 hoomalmiali mai i lea poe Hatf aii Ponoi he I a he Mahi, e like me ke kahea ana a na alii alolia kanaka oka wa kahiko. Malia no paeia ilio no ka I me ka Mahi i ke alo a oia no ka poe nana o o aku.

Ke olelo mai nei, "ua kailiili ia ka Moi," a heaha la ka liailiili ana? Malia o ka kuliina nona keia haku manao ana, ua kolio ilio oia i ka inoa' o kahi mea ana i lolie ai. a oia kaiia e olelo mai nei ua kailiili ia ka Moi, alaila na ka Pae Aina anei ia hailiili, aole anei ia na na mea kakau la no i kailiili iko. Aole loa ua kakau manao la i koike ae i ka kuaolelo i koopukaia e ka Pae Ai-

-? T T^™..,,?J: e } 01a aei, na hailuli īa ka : - :• - • olelo, a iioonumui wale īho no ka oīelo ana e haaliki ai. Eka Elele ma o kou mea kakau la, hoike ia ae ana ua iinaolelo la a inakou, a ua kuamuamu io. "0 kekaLi mea hoonaiiki no hoi, ke komo kukonukonu aku nei lakou i ka aihamu ana ina mea pili kino maoli." Heaha la ka mea a makou i aihamu ai, a e pono hoi i kela aoao ke koike ae; a heaha la ia mea? He mea makelie-\va wale no i ko ka Elele mea kakau ke nauki wāle iho no, me ka hoike ole ao. Hoike ia ae hoi, heaha la ia mea malu a makou i hai ae nei? 0 keia aoao maluna o keia kahua kaua o ka la 12 o ī'eheniai'i, lig hooiaio ana ina kulana oiaio ona alii aka lahui e ike nei, a e pulama nei, a o ko ka Elele mea kakau hoi, ho hehi ana, he hoole ann, a he kanu • ana ika lepo a me ka mauao i nalowale loa. Aka, aole e hiki i ka lakou kueliu lepo wale ana mai, a e pili mai ana ia no na alii a keia aoao e paa nei; aole 'no e pili mai, aolo no 0 kokoke ae, aia no ka lepo ilalo, aia no keia aoao i ka wekiu, aole e loaa ae. A ina ua lioehaeha loa ia ia aoao 6 na houhou ooloa ana, alaila, hookahi wale no hana naanao a ia aoao e haawi pio mai in ia iho. E kiola i kana peni ilalo, a e haaivi mai i ka Pae Aina, alaila, e hoomaha auanei ia aoao i na eha, aka i ike aku no makou ia ao e hoohune paio mau mai ana no— aole no o hooki ia keia mau kakele paio peni ana. Eia mai no makou me ka ■ makaukau ike pale aku i na mea oiaio 1 ole a kolohe loa. (Aole i pau.)

E ku mai ana ka mokualii Ciiy of 2\ T cw York mai Kapalakiko mai, ika la apopo. Ua lioouna mai o S. M. Oliīa o Milolii, Kona Hema, Hawaii, lie SIO.OO makana i ka Inakini o' EaumakapiliUa lialawai ko Xomite Puali Inuwai a 110 lea maopopo ole ia lakou o ke kuimihnim, im iioopanee lakou a, halawai me na poe nana i lioomnka ka- hana i kiolaia mawalio. Ua lolie mai makou, ua lieliiia ka maiiiko o Hakalau e ka lūna lioln Kokoa, nona na eka aina lie 16,000, no ka $20,000 waiwni io, Ao ka mahiko lioi o Papaikou noiia na eka lio 13000, ua lieluia ka waiwai io lie $92,000. Eia ka ninau, Peliea ioi loa. ai ka helu o ka'nialiiko uuku mai p ka • aina mamua o ka mahiko īiui o ua oka aiua?