Ko Hawaii Pae Aina, Volume VI, Number 41, 13 October 1883 — NA NU HOU HAWAII. [ARTICLE]

NA NU HOU HAWAII.

J0 liuli h.ii ;iku ana ka oua miliona .S]iri'okh h īin Kah poiii Hia ka Mari|iosa 0 ka Loakahi aonoi. 110 ka uu i o u:i Maholoo ka ,11 ui Kalopa Hawaii i pau i ka liweia n hiki 1 koia la. Aolo i kUl'lh' pouo loii k<l UIV Uiokllahi"Kiuau" kipa ana iua ko awa o Kalm'ui, aka ua ka nianuwa -o, hoiko mai, Ma koia hop, ..Uu, . i.i t «a,i nnn k« Puali Ihilu oho ma m, lUho.o Ua. waii i na aliialii Poamio a pau, o hooluaka ana i kiūa ki. Ma ka liuakni a ka niokuahi " Mnriposa " i ku ui ii noi i ka Poakahi iho la 1 hala, ua hok) oia lio <i la a mo. 21 hova mai Ka]),ilakiko uiai a ianoi. i kn \ onkolu iho uoī, iia welioia ka, hooiiinka ana o ko Kulanui o Puuahou mahilo o na kiimn lum mai \t,i(>rika mai. I a hoi īnai noi ko kuliina nolio o Amorika lluipuia, kallon. K. M. 7;nggetl, niai kana huakai ])okole aku nei i na mokuaina Pakipika me kana waliino hou. Lin maloko o ko kakou iiuaina i keia niaiiawa, ho i;lua mau loio maliliini liou loa. Ke lana nei ko makou, e pielepieleia aku aua palia ka oihana loio kuhina i kekahi o lann. Pepe i ke kaa mahu. Ma kekahi la o kela pule aku noi, ua pepe ia ka wawae o John Kaio i ka liuila o ke kaa ahi o Wailuku. l'a nianao ia no ka hele ino ka o ka Wiliki o k» kaa ahi Mai ka ls"7 mai a hiki i kēia makahiki, lio oiwa mau mokualii i kapiliia nia Amoi'ika lluipuia, no ka hooholo pili aina ana. Aonadala i hooliloia no ia niau inokuahi. S(iō0,()00 u !- eu . ,lle louo kai lawoia mai ia makou, ~nui na hoopii o ka apana o Hilo mai ka lielu ana mai a lu Kekoa, a ma ka nolio ana o ka P.apa Iloopii Auliau ma na la 2 a mo :j, ua uau loa i ka hookuu ia. Pela io auei ? Ua hookim o iho noi ka ona milionai koiia mau ;iuhau o keia makahiki mamua o ka hookohuia ana o na Luna Olii, eia ka ninau, E ukuia ana no anei na Luna Ohi iiuua na apana o iiumau auhiiu ho i hookaa e ia ? I ka hora 8 a 'me ka hapa o ke ahinhi o ka la :S0 o tiepatomaba, ua liolapu ue ke loū huee ma Hilo,' u no ka ikaika ole, aole ia i kalikali mai e like me mamua. I ka Poaknhi, he mau kuanalu kiekie a nhua kai lialulu ae ma ke awa. Ke hoolaha nupepa uei o General J M Comly, kuliina mua iho nei o Amerika Huipuia Houolulu nei, īna Toledo, Ohio. O ku inoa o kana nupopa, o " Coininerciala Telegram.'' Maloko o ia nupepa, aole i poina na mea, pili aupuui o Hawuii nei. Ua noiia mai mskou e kono aku i na poe a pau i kakau inoa iloko o ka Hui Kalepa līawaii e kukuluia ana ma Hoiiolulu nei, e helo mui a pau i ka halaw;ii koho o na luna nui o ka hui e noho ana i keūi, po Poalna ae, 01vatoba 16 maloko O ke Koona o Ko Ilawaii Pao Ai.ia. 1. ke kakahiaka snbali iho nei, ua nalowale kokalii keiki haole uuku malihini mni lea holele. Hawaii aku, o ka j hiki ana niai no ia ma ia kakahiaka poelp.elo mai Kohala mai. A mahope o ka liuli iknika ana, ua loaa aku ua wahi koiki nei i Kapiolani Paka i ka auinaln. 1 kn ninau ia ana aleu e liele iina oe ilieii, " Papa a me Mama. " I ka Luna Auhau o Wailuku o liakilo ana i kekahi pako o Wailuku ma Mnalaea no ka liookaa 010 i kona auhau me ka hoole mai o ka pake aole dala, uia hoi i ka halia ana aku o ka luna ohi he dnla no ka hoi ka ua pake noi. A i ka pake i hoaweho, ao ai i kana eke e uku haulo ilio la ke poho opiuma. Maliope o ke kaa ann o ka im luna ohi, ua liaawi ia aku la ua pako nei i ka makai. 0 ka nui o ua elala i luia mni īna Hawaii noi no ka hoeueu ana i na hana paoli o ka aina, niiii ka wamai o ka holo.ana o ko. kuikahi panailike a liiki i keia wa, o loaa 110 ia mnlalo iho noi: Noku pue Amoi-ika, 510,25ū,-lW; ua' liaolo ihu'iLanin, 180,050; na liaole Ooi'omania, J?t)70,0 tt»; na Hawaii haole, 1,2-10; na pako, $310,000; Henomnk», $250,000. Uuiua nui »10,830,800. • l'a lioi ni.'ii uei ma ka Muriposa, keia pee kaiuaaina: J. T. Wnterhouse makua a mo kaua wahiue, J. I'. Water)kuiso opin, W. TT. /)iiuond, W. W. n;, ;:o ud, O P (\isiol, C M Oook a me ko k, 'ki, l''i"ink /?rown a nie kana-wa-iiiiio, Jaiuo-! /i,idd a me kann, walii'ne, K A .SVhiiel'or'a uio kana wahiiie, F J lli f -ms, Mr* I'] O ITmII, P, V l-]ollos a nio kana, widiine, A (i,'irlonl?or<r, 11 J I Isolto\a mo kekuhi )ioo o ae. I

I keia Poakaio ()k.-,tobi lō, o noho ai ka halawai nmk:dii„i o ka Ahahui Mnlliko o ka Pao aiua n»,i«v»k«v». 1 ka makalnki i liala, ho M na malliko a nie ua u . i. ja H,ovaii noi a puni. Khia aku L t oi !„ 1 L'i'. iu.ikaliiki ? 1 ka l'oalua iho noi, u.i honmakn h,-u uo kula o ko Kula K;ui!,< ~ Knwaiahau .Mailoko ao o iwaknlu'i hauioana o |.a makahiki i hala, ho eiwa i hoj mai. h'<'anaia noi ka t,;,i o ( i tl ni.i, llawaiī, no ka lawo aua , n,,.a :l kr ( '! i wai hookahokalie ko i n , wiiiko, Aia ilaila 0 Mr. ,Sohu-.loi' k.-ih, i a n , ; ,i. 3la Waikiki waena, i ko ahiahi Poakolu ili„ noi, ()o! 1() ua mako ; .ku la o naumoa ii, iloko i) Lo S.f) n <,j o kona mau innkahiki. Uo alii kiokio nia ma kona koko. A"lo i hiki mni noi «.» ]] i paikaiioia iho noi, o n», (lahi hoikeike wale iio kai hoouiinia mai o ko an<) <lala pan, aole hapawalu e okiia ana. U,i ike e no makou i ka hiki <»]e nuu, , w ke kani ole ana o na puknniahi. Eia mawnena o kakou he elua mau loio haolo malihini loa, a ua noi iho nei lauai palapala hookupa no laua a ua aeia mai. I keia wa, ua noi laua e aeia mai e ku loio iloko o keia aupuni, a ua ae hou ia no laua. 0 ke kanawai aia elima mahahiki e noho ai ma Hawaii nei, alaila lilo i kupa, eia nao ua lilo" i keleawe kanikani a kumehala walaau " 1 keia wa. Ua hoi mai nei o Mr. V. Gartenberg mni Kapalakiko m me )a lole kane, wahine a mo na kan. ' i iiiki aku i ka 30,000 tausani dala ka waiwai io, a e wehe ana oia i kona halekuai hou ma ke kihi idvau o huiua Alanui Nuuanu n me Moiwahine i keia pule ae. Kana ponoi no i wae paka i kona mau waiwai mai na hale hana 1010 mai, ;i e kuai aku ana oia i keia mau waiwa! nie na kumukuai i loaa mui ai iaia. Ua hoi mai uei o 11-m. G. W. Pilipo mai kana misioua hoeueu aku uei i na apana kuaaina e leoho i na luuamakaainana kuokoa i ka 18S:J aenei. Ua loaa aku nei ma kaua huuk.ii, ua halia e aku nei na kuhina i ka lakou poe i makemake ai e holo ba!ota mai. Hookahi apapa aohe moho a na kuhina, oia o Kona Akau, aka ua onou aku lakou | i kekahi mea me ka olelo hoolana, " I l make you all right. " Ke ano o keia I he mea poepoe. Ina aole e liiki i ka i£w7kTmanaoi° i ka makou mea i kamailio ai e pili ana i ko Hon. G. W. Pilipo lolii loihi ana i liana mea e hnna nei no ka lioeueu ana i na halawai [)ili aupuni, alaila, eia no o Mr. Pilipo ma Honolulu nei, a ua hiki iaia ke lioole a ae paha i ka oiaio o ka makou mea i kam;iilio ai. A ina aole o hiki i kii J-ldc ke manaoio mahope aku o ia wa, alailn, he oiea maopono, ke liahni la no oia mahope o na alakai ana a kona knhuliipa ma ko kuauioo e liele ai i Ziona hou a puni ai na kanaka lie lehulehu. I ka Poalua iho nei, un pii aku o J. I*l. Morri\l, Luna Kiiii Awa maluna o mokuahi "Maripo*a'' o liuli ai i na pahu o na pako pulii idii o ua mokuahi la aka inin e liuli aaa me kn hoike e ole i kona mana i kekalii o na aliimoku, ua loaa mai la oia i na puupuu a mo na hauna laau a napake i loaa aku na huniihuua opiuuia iloko o ua pahu. A ia Nauele, leona kokua i lele aku ai e kokua ia Mr J E Monll, nia hui, ua pau pu mai la oia i ka eha i na pake. 1 ka Ponkolu iho noi, ua liookolokolo ia ka pake nann, i hoeha, a ua hoopaiia ho 10 elala wale no a me 1 dala 40 keneta koiua. Ua lioopii hou ka pako. ,>, Ua aoia ke kini awa, lie inoii pono ia ia ke hoike i kona iaaua mainua o kona huli 1 ka hoi'ii ;j auina la o ka Poakolu ihonei, na hoopihn ia ka luakini o Kaukeano e ke anaina kumakena no ka hoolohe ana i ka hniolelo kanikau a Pev. J. A. Cruzan maiuna o ko kino make o Mr. E. O. Hall i make ma America a hoihoiia mai nei o kanu ma ka lepo aiiii i nolio ai a kulaiwi. Mahope 0 ka pau imn o na liana oehia niiiloko o ka luakini, ua lawoia aku ko kino i ke kna knpapau a hoihoiia i ka ilina o Mnemae. Mawiieiiii o k;i poo hapai j>aliu, ka Lunakauawiii Kiokie .Alapaki'a me C. Pe. Uihopa o ka _\.hakukauan 1 ti, l\ev. A. O. Polepe ma ka aoao o ka Pap;i Hawaii, A. W. Peiroo ma ka iioao o ka Ekalesia o Kaukoano, Messrij L. C. Ables a me G. Līow-o ma kn a'uao o ka Hui Kalepa <» & 0. t1..10 a-me ke Keiki. Mainuli o ko Mr. K O. Holo lio nna mii na oiiiana lelnilohu o ke nupuili a me ke' komo nui ana, ilok'o'o ka oiln.ua knlopa, nolaila, ua hooliapaia iia hiio nupuui a mo ko na'mokn, pauiia ka Wanako, no ka hnoina r '.o ana 1 ka mea ī niake. Ua kuu Konn luhi j iloko o ka maluiiia. I

Ma ka holo ana aku nei n ka ruokxj. ahi Matlaras no liina, ua lawo aku oia iio. b22,500 mai na pako aku o keia nwa , Ho nmu la ku mai keia aku o ka mo. kuahi liou o ka Hui Hooholo mokuahi Kuloko mui Kapnlakiko niai. K huli hoi aku ana ka mokuahi "MnvijKm" i koia Poaknhi ao. A ma ia ]a iu>ok;>hi no hoi « hanlele ivik;\ moknahi "Alamo.ila" ia Knpalnkiko, no Honolultt no'. (*a l!ot)!ini;ilima iho nei kn anpuni i kokahi pono wai oke aupuni ma Kohn. la, i kekalii poo hui, a e lawoia ana wni la i waho o Kaauhuhu a me nn aina maualio aku, o lioopulu aku ai i n» aina i jko 010 i ka wai mamua. Ma ka hookolokoloia ana o kekahi mea kuai wniona ma ka Poaha nei, Okaioha I], 1883, imua ke kiuro haole ua h(jopaiia oia he $5. meke kaunahora ma ka halepaahao. Pela ka hoikew aua mai. Pehea la ka auliau Jvou aka Aha Kuhma i kau iho nei he $5. o ke poo ma», luna ona pake a pau e komo mai ana, iloko o keia aupuni ma keia hope aku? He kanawai anei keia no ka aina, a po wai la auanei ua mau elala la? Ua hoohanohanoia mai o Mr. Hanale "\V alakahauki, me ke kea hoohanohano o Kapiolani, no kana mau hana manawalea ina kanaka o keia kulanakauhale i ka wa mai samola poki iho nei, oia hoi kona haawi ana i na manawa lie nui no ka hana kino ana iks mea e hoemi mai ai i ka laha nuiaku e ka mai. 1 keia Poalua ae, o hoomanao ana na makua alii Ake a me Kapili i ka la haneu o ka laua kaikamahine alii hiaIX» Kaiulani ma ko laua home malālo lau niu holu o AVaikiki, i ka piha ana o na makahiki ehiku o ka laus kamalei, ua hanauia oia i ka la 16 o Okntoba, 1875. Aua lohe mai makou, ua kono ae na makua i ko laua mau kini makamaka a me na hoaaloha e luakaha pn ae me laua a me ka laua pua alii ma ka papaaina, i ka hora 1 o ka uuina la hanau ma Waikiki. 0 ka makou pule, e ola loihi ke alii nona ka la hanau.