Ko Hawaii Pae Aina, Volume VII, Number 42, 18 October 1884 — KA MAKE ANA O KE ALIIWAHINE KA HON. MRS. B. A. PAUAHI BIHOPA. [ARTICLE]

KA MAKE ANA O KE ALIIWAHINE KA HON. MRS. B. A. PAUAHI BIHOPA.

Me ka ehaeha, ke kaumaha a me ka paumako makou e puka aku nei i keia la, ma ka hoike ana aku i mua o ka lahui Hawaii, o kekahi o na aliiwahine kiekie o ka aina, maikai, noho pono, inoa aala a kuonoono, oia o Hon. Mrs. [B.] A. Pauahi Bihopa, Kawahinealualuwailiula, ua oluolu ke Akua Kiekie Loa ma Kona Mana ike ole ia, e kii mai iaia i ka hora 12 awakea a me 8 minute o ka Poaha, Okatoba 16 aku nei, ma kona wahi noho ma Keoua Hale, Kaakopua, Honolulu nei, a lawe aku la ma Kona wahi maha maluna. He mea minamina no ka poe maikai ka lawe e ia ana aku o ka poe no lakou na haawina maikai e like me ko ke lii wahine make. Ua hala, ua huna na maka o— E o e ka wahine Hele la o Kaiona Alualu wai liula O ke kaha pua Ohai I ka ua lani polua Poanu o Koolau Kuu hoa o ka malu ki Malu kukui o Kahoiwai 1. Noho ana i ke anu Ka mea huihui Hui hewa e ka ili Ka ua poai hale Lei ana i ka Mokihana Ka wewehi o Kaiona Lihau pua i ke anu Hau oki o Kaleponi. Cho. E o e ka wahine etc. 2. Ka wailele o Niagara Ike i ka wai anuenue Poai ai a ka ohu Halii paa ilaila Pue ana i ke ehu wai Pupuu i ke koekoe Eia iho ka mehana Ka poli o Hooipo. Cho. E o e ka wahine etc. 3. Hiaai ka walina Ka nenee o ka Ohelopapa Puapua i ka noe Mohaha i ke anu Noho no me ka anoi O loko hana nui Pau ole i ke anaia Cho. E o e ka wahine etc. Ua hanauia o Pauahi ma Haliimaile, Honolulu, i ka la 19 o Dekemaba, makahiki 1831, na Hon. Abenera Paki a me L. Konia kana alii wahine. Nolaila, ma ka wa o kona make ana, ua piha ke 52 makahiki 9 malama ame 27 la. Malalo iho nei, e loaa ai ka moolelo pololei o ko Pauahi hanau ana i hele a pili i ka mole o na alii mai ka po mai, a e heluheluia e ka hanauna hou me ka anoi nui; O Pauahi Bihopa, he Keaweikekahialiiokamoku, he Keeaumoku, he Keoua, a he Kamehameha 1. O Keaweikekahialiiokamoku k, noho ia Kalanikauleleiaiwi w, loaa o Keeaumoku k, oia ke keiki ana i hooili ai i kona kapu alii Wohi; a o Keeaumoku k, noho ia Kamakaimoku w, loaa o Kaleiopuu k, Kalanikupuapaikalaninui k, oia no o Keoua; a o Keoua k, noho ia Kekuiapoiwa w, hanau o Kamehameha 1, Kalaninuimalokuloku k, oia no o Keliimaikai; a o Kamehameha I. k, noho ia Kaneikapolei w, loaa o Kaoleiohu k; a o Kaoleiohu k,. noho ia Kahailiopua w, loaa o

Konia w; a o A Paki noho ia Konia w, loaa ke Kama alii Bernice Pauahi Bihopa. Ma keia aoao ko laua pili ana me Keelikolaui. O Kaoleioku k, i olelo mua ia, noho mua ia Keoua w, hanau o Pauahi w; a o M Kekuanaoa k, noho ia Pauahi w, loaa o Keelikolani. Nolaila, he mua o Keelikolani no ke Kama alii B. Pauahi Bihopa. O Bernice Pauahi Bihopa, he Kaulahea, he Kekaulike, a he Kamehameha Nui ma ka aoao moo moi o Maui. O Kaulahuea noho ia Papaikaniau w loaa o Kekaulike k; a o Kekaulike k, noho ia Kekuiiapoiwa Nui. w, loaa o Kamehameha Nui k, Kalola w, Kahekili k; a o Kamehameha Nui k, noho ia Kekumano w, loaa o Kalanihelemailuna k; a o Kalanihelemailuna k, noho ia Kawao w, loaa o A Paki k, a o A Paki k noho ia Konia w, loaa ke Kamaalii Pauahi Bihopa. Ma keia aoao, he makuakane o A. Paki no Kauikeaouli, a he Iwikuamoo hoi. He aoao alii kiekie keia o keia Kama alii o Hawaii. I ka malama o Iune 1850 mareia iho la oia me Hon. Charles R. Bishop, ka

na kane hookahi wale iho la no a make aku la. O ke ano o kona ola ana, he maemae, he hoopono, he aala kona inoa ma na wahi a pau o ka aina nei. Aole e hiki ke hapalaia kona moolelo. Ma muli o ko Pauahi noho pono a me ka loaa ana iaia o keia kane naauao ua hapaiia kona kuonoono maloko o keia aupuni a me he mea la, ua ona oia maluna o ka akahi hapakolu o keia aina mamua o kona make ana. I ka makahiki 1865, mamuli o kona makemake ponoi, a mahope o kana mau hana maikai lehulehu ma ke kokua ana i ka ekalesia o ka Haku, ua hookomoia ma ka hoike manaoio iloko o ka ekalesia makua o Kawaiahao e Rev. H. H. Paleka. I ka makahiki 1876, ua hele aku oia me kana alii kane e makaikai i ka honua nei. Ua pae mua laua i America, a mahope o ka makaikai ana i ka Hoikeike nui o ka puni ana o na makahiki he haneri o ka noho aupuni kuokoa ana o America Hui, ma ke kulanakauhale o Piladelepia, ua holo loa aku laua no Enelani a me Europa. Ma Enelani i paholaia mai ai he ike alii ana iaia e ka Moiwahine Victoria. He makahiki aenei a keu i hala, ua loaa iaia he mai ma ka waiu, i manaoia he "waiu heehee" aka ua kuu pauia na ike lapaau naauao a pau iaia maloko nei a ma Kaleponi. Aole nae i kanahai mai na hoomailo ana a ka mai iaia. Ua oluolu iki mai i kekahi wa. Pela oia i ha koko ai a hiki wale i ka oi ana aku o ko ka make ikaika mamua o ko ke ola, nolaila hookuu aku la kona kino i kahi o ka maha. Mamua ae o ka lele loa ana o ka hanu o ke kaikamahine alii a Konia, ua ka hiko mai la na ao poluluhi o ka lewa nuu i na haawina a ke kaumaha ma ke ano hoopoluluhi ua. I ka loheia ana, ua kaili aku la ka hanu, aia hoi, ua haiamu koke ae la na makaainana aloha alii e paiauma aku ma kona la hope ma keia ao. Ma ka aluna ahiahi ana iho, aia hoi ua hookuu pau mai la o Kulanihakoi i na paka ua lani pili maluna o ke kulanakauhale, e hoike ana ka lewa nuu, i ko ka po mau hoailona eehia o ke kumakena. I ka manawa i lohe ai na haole kalepa o keia kulanakauhale i ka make ana o keia wahine alii a lakou i mahalo loa ai, aia hoi, ua pani ku ae la lakou i ko lakou mau hale oihana no ka hoomanao walohia iaia. Ua hoohapa mai na pahu hae. Kanikela a me na kia moku i ko ke [pn] ke aupuni i kona mau keena hana, e paniia, a o na hae e hoohapaia. Inehinei (Poalima), mamua o na hora 10 A. M. a me 2 P. M. ua kauia kona kino make maloko o ke Keena Hookipa o Keoua Hale, no ke kilohi ana aku o ka lehulehu maluna o kona mau helehelena puanuanu. Ua nui na kanaka i hele ae e ike hope iaia, a e hoomanao walohia nona. Ua hoomaopopoia mai ia makou, he elua pule mai ka la apopo aku, e hoolewaia ai kona kino kupapau.