Ko Hawaii Pae Aina, Volume VII, Number 43, 25 October 1884 — HE HOOMANAO ME KA WALOHIA NO KE KAMA ALIIWAHINE I MAKE BERNICE PAUANI BIHOPA [ARTICLE]

HE HOOMANAO ME KA WALOHIA

NO KE KAMA ALIIWAHINE I MAKE

BERNICE PAUANI BIHOPA

i E &a LAIHI Hawāk, U* haia aku la he n>ea aloha, a i nuu&minu nui i» e ka poo Hawaii iuakee alii, a oia ko kakou ano mai ko k&kou 'mau makua, a i ko iakou m»< m&kua aku, a i na kupuna aku. O ke Kama aiii Pauahi Bihopa i haia aku la, he pua a he mamo, oia mailoko mai o na moo moi o Hawaii, Maui, Oaha ame Kauai. A no loko mai hoi o na iii nona na kapu kiekie, a i mananaīo oie a hiki iaia. A no loko mai o na koko kiekie awiliwiii ole me ! ka poe noa, Ua paa kuhanlua na aoao apan mai na kupuna mai, a i kona | mau makoa, a loaa mai i ke kama an e I HaMraii i hala aku la, j I Ko ke Kama alii B. Pauahi Bihopa | ma ka aoao o na moi o Hawaii, a e ho- | opokoie ana keia mai ia Umi mai, I* O Umi k, noho ia Kapukini w, hanau ! o Keliiokaloa k, Kapolani, Keawemiia- ; atm k; « o Keliiok&loa k, noho ia i Makuahiueapalaka w, hanau o Eukaii iani k; a o Kukailani k noho ia Kaohukioialaui w, hanau o Kaikilani w, Makakaualii k, aoMakakaualii k, noho ia Kapukaniola w, hanau o Iwikanikaaa nona kukui a i ke awakea oia na hanau ana a Keliiokaloa a ka hiapo a Umi. Eia na hanau ana a Keawenuiaumi. 0 Keawenuiaumi k noho i& Koihalawai Wj hanau o Kanaloakuaana k; a o k noho ia Kaikilani >v £oia ka moopuna a Keiiiokaloa a ka niua o Keaweuuiaumi) hanau o Keliiokalani w, Keakealanikane k; ao Keliiolani k noho Pio laua me Keliiokalani w haaau o Keakamaliana w. A o Iwika--Itfikaua noho ia Keakamaliana, hanau o Keakealani w, a o Kanaloakapulehu k ! noho ia Keakealani w, hanau o Keawe- ! ikekahialiiokamoku k, a o Kaneikaui-! wilani k i noho hou ia Keakealani w 1 hanau o Kalanikauleleiaiwi w, a o Keaweikekahialiiokamoku k i noho Kaha ia Kalanikauleleiaiwi w i kona kaikuahine a ka makuahine hookahi hanau o Keeaumoku k. Kekela w, a o Keeaumoku k noho ia Kamakaimoku w hanau o Kaleiopuu k Keoua k (a o Kalanikupuapaikalaninui kek&M Inoa ona) a o Haae k noho ia Kekola w ha* nau o Kekuiapoiwa 2w, ag k , noho ia he kaikuahiue • hoahanau, J)anaU o Kamehaineha 1 k, , Keliimaikai k alaila loaa mttl ke kumu o na Kamehamelia nana j noLo iho mi , ka Noho alii ; nona na mahele malalo t Iho e hoakaka pakahi ia aka nei, i 1 O'Kamehameha I k, uoho ia Kevpui ol&m w, haoau o Lihollho £o|a m> o ' n\ K&uike , >āuJi k p (ois i h'; 0 m. 2 O K1.4 ] t ; Uf>h.'j h'Jli ift ; 'jhbYih v., }.b.t.hu w, h i K:A-th % ,vAv 1«. Klu*u », 1 r't-

n 6 L. K. Kapnaiwa k, oia no o Kameliamelia Y, A. ; Liholibo 2 oin 110 o Kamehameha TY, ame Y Kamamalu waliine 3 O ka hiapo a Kaheiheimalia w i hanau ai, oia no o Kekanluohi t.v, a ua oleloia ino, na Kamehameha I no, ke kēiki o Kekauluohi w, a o Kekauluohi w noho ia Kanaina k loaa o Lnnalilo I. 4 O Kamehamehn I k noho in Kaneikapolei w, hanau o Kaoleiokn k, a o Kaoleioku k noho ia Keoua w hanau o Pauahi w, ā o Kekuanaoa k, noho ia Pauahi w, haiiau ka Mea Kiekie B. Keelikolani. . * 5 O Kaoleioku noa Kaneliai/ilia I i noho ia Luahine w, oia nō o Kah?Jliopu hanau k« alii L. Konia w, ao A. Paki k, nolio ia Konia w, lianau l<e ' Kamn alii B- Pauahi Bihopa ma ka la 19 o 1831. He kaikuaanā hoahanau mua o Keelikolani no "Paiialii, a peīa oiā i lilo ai i hooilina no kona m«m waiwai. Ona a3ii Keelikolani ame kona hoahanau B. Pauahi Bihopa ka mua e kupono no ka Noho alii mahope iho o ka make ana Lunahlo ka Moij nka ina kōlaua;ano hnahaa loa, na kapfte ae la Taua m kulana kiekie lon. Ma ka aoao oL. Konia ka makuahiue o Kama aln Bevnit*f> Pannhi Bihopa ua piīi oia niekein man moi n pan ma oko kupnna hookah! !a mai ke kumu mai a lōaamai o Umi, n hiki ia Kamehamolin 0 Bern»oe Pauahi Pihopa \ hala akn la, ua pania ka puka oka TTft!e o Kameliameha ma o Knoleiokn la,ua raohamehik, na puaimann/ aoho aknnka o ka hale, a : koe ka Fna a fif^p]c A 'apa i ke aiii A. K, KukaVHraokn. ?iMia iuo lakou i pau nui aku ia \ k? akpele loa a hananui iho la i ka iaoa o fo Ukon kupnna, a0 ka imt hale o kakou eka lahui, ka laakoa oka lokahi a ka maluhio. II Ko Kamn ftfii R ao* h *c*o cv na inoo ttoi o osf\ ku «*wUv v I'iiiii 0 ī-. k Ui>*TvVU>.ki»J.iC, Fn lKvpokt>loir» ir,rii kes! ; ; o hooiuaka n**i ia Piilani mai O Piilani k noho ia w, kwi»uo Kihapiilam o Kihjjpiil&Bi k, &olio i& Kokamoku w, liiokalaui k, iuti hC'i i liOMi' \a Bv.>ao o -N&ea ka ra&kuaktuc o ka iiK ,^»&hius2 fiutu&, a o K.ih«piilMii K, ia umnka w, hauau o &ruh liiWalu ; a o V u-»ho h - hino w, hāiiau o k K»laksuaohuakaian k, n o kaiua k nolio ia Kapukhū v v .lTanau o Kalanioiowakea oīa ke oka moiwahiue Emma ma o" Naea 'a, a o Kal ani kautn ak a o v>*ake# k 4 noho ia Kaneakauhi w, lianaū o Lonohonuakiiii k; a o Kalanikaumakaowakea k i noho ia Makaku w hanau o Umialiloa k, a o Lonolionuaki ai k JK»h<> ia Kalanikauanakiinlani w, hanau o Kaulahoa k. a o Kaulaliea k ooho 1« Papaik-uiinu m , he knikamaliina TTmiMiloa k, ake kaikMna a Lo- ; aoiionuaH|ri k, hauau o Keiaahkek, a 0 Kekaulike k, uolio ia Nui w, hanau o Kamehameha Kui k Kalola w, Kaliekili k. a o Nni k noho ia Kekumano w. hanau o Kaianihelemailuna k. a o Kalanihelemailuna k noho ia Kawao w, hanau o A Paki a 6 A Paki k noho it\ L Konia w, hanau ke' Kama alii B. Pauahi Biihopa. v - ! Mai is Piilani Epai. a rcm keia lalaui i 1 hoikeia, ka paa o ka 570h0 alii o 3Taui i ka nahoia e lakou a hiki itx Kamehame ha Nai, huli ae la kn noho alii ia Kabekili i kona kaikaina. a mai ia Kahe- | kili no a ia Kamehameha 1 paā inalalo o ua Lima o ke koa, ka ikaika, Ma keia aoao o keiki ai o Kauikeaonli na A. Paki ka hakua a na lii ē menemene ai awa keia no hoi e komo hou akn nei na Lii o Hawaii iloko o na aiii Maui, a pela e loaa ai he kiekie hon keia mau hoohai ana, "% e olelo ia ai keia lalani he aktift no na lii. O Kafeioptro k, i oieloia ma ka papa mna, i noho ia Kalola w, ke kaiku^hine 0 Kamehameha Nui hanau o k, a o Keoua k, o ke kaikaiana no o Kaieiopuu i noho no iā Kaloīh w, i hoikeia ae la, hanau o Liliha w, a o Kiwalao k noho Naha taua me Liliha "W, ke kaikuahine, hanau o Keopulaiii w. TJali!o o Keopulani i akua no na Lii, wa kapu !oa oia; oke ola wale no kaaea panai i ka me-i »'e ī kona kapu a o Kamehameha I i nsio Naha hou ia Keopnlani w, i ke kaik|imahine a latta ine ke kaikttaana haku iio 'ona, haWtO. o liiholiho 1., Kanikeaouli a xnc Nahieonena w, Nolaila, na Nui j A. Paki, oia ke kolu ona haoauuana ana Kalola w, o Kauikea/mli oia kf. hu o na hanauna, a ua keiki o Kau!k<';aou]i na A Paki, ska noka haahaa o hda n]'n o A. Paki aole loa oia i olelo ake a ae, he j kelki nar;H Le Haka wair uo i he ak'ih jM # . I 1 Ui IU KAtn« alii Pnuahi i Ui* kn &M o q& m<A o Otlu ■ up nuhkw 1 M& lUb Lfc L«r Oiw. U wj, -*■1

nui a kiekie, ka poe nona na \i°hakn hanan alii o Knkaniloko, a no lakou na kapnahi puhikanaka no ka poe a e kapu. A no lakou hoi ke kai lumalumai Ma ka hoopokole ana, ke hoomaka nei makou mai ia Kaknlhewa mai. O Kakuihewale, noho ia Kaakaualam w, hanau Kauakahinuiaknihewa k, o Ka uakahinuiakuihewa k, noho ia Kupunawahine w, hanau o Kauwaupena w, ao Kaweloakalanikala k, noho ia Kauwaupena w, hanau o Knihewakauwaupena w, a o Kanloaiwi k nono ia Kuihewakanwanpena w, hanau o Kuihewamakawalu w, a o Umialiloa k, noho ia Knihewamakawalu w, oia ka hui ana o na lii o Oahu me ko Maui, hanau o Papaikaniau w, a o Kaulahea k, i noho ia Papaikaniau w, hanau o Kekaulike k, alaila, komo mai la a kukonukonn ke koko o KakniheWa ke", kumu alii o Oa« i hu iloko o ke koko alii o Piilani ke ku- i mu aiii o Maui. { IV £ia iu>n no keia komo ana o Kakuihewa ke kumu alii, a lalani Moi; 0 Oahu, a hui me ko Hawaii mau alii. O Kakuihewa k, noho ia akahuailono w, hanau mai o Ka.hekapuakuihewa k, o Kaihekapuakuihewa k, noho ia Ipuwaiaholani w, hanau o Kauakahikuaanauakane w, o Iwikauikaua k, noho īa Kanuknhikuaananakane w. hanau o Kaneikauwiiani; oia ka hui aua oka ialani ona moi o Hawaii me ka lalani o na Moi o Oahu, o Kaneikaiwilaoi k ( noho.ia Keakealani w, hanau o Kalanikanleleiawi w, a o Keaweikekahialiiokamoku i nobo- Naha hua me Kaianikanleieiaiwi w, hanau o. Keeaumokn k, ame Kekela w, e liko me na hoike mua ana ma ka mahele mna. Ma keia mau mookupuiia o m Papa «iii i hoikeike ia aenei, ua komo aku a 1 komo mai ko Kanai man āIH me ko ) Oaheu Mani a me Hawaii, O m &IIĪ a pan eoU nei he mau hoahanau Ukon i kekahi nsa << m knpuna U o lakon, | K b lak«i Hawaii, kakon Ina kanaka o keia a!ii i |jala aku ia, iie kama ilii o*a m Eawaii, nohe n»e hoohewahewa ai, he Haku u«i !no ka aina, Nona k» Pohn o Eona, noi »a ka makani o KohaU, nona m pali o Mamakna» nona ka m noi o Eik\ mm na hala i ka poli hooipo o na ijx> o Pu b&, nona ka lepo o Kau, puui e-e o H« w«i la. * k. H®ui o Ma kau uk&na kaumaha ua hala. He liko no loko mai o Kakae, ika pah kaohi kumualii o lao Aia ilaila o Kapeia ka ilina o na kupuna ona aiii i haia» haia he K«na Wohi, ahe Kuhauiua nau e Maui 0 Kamalaiawaiu. & Oahu nm a, .Knihewa, eia ka lala kwnaheie, ua heie ioa, hele lokoino a aioha oie iho e, o ka aiua» a o kā lahui, Minamiua ole ae a, o ko hoa i ke anu a Ika M-eia hoi, oia ka hoa pili he kauo. 3b» Kauai o Manokalanipo, ua hala o Kaiani Paaahi» fltohe Tauahi i koo. Ua ba&% ua hala a haalele ioa ia kakou, ua hoi ka uhai>e i kahi i hele mai ai, u>\ iawa oia me ka makaukau no ka aiaa o ka niaha a me ka mal«hia,"E Hawaii opio. JBia ae ia kona inau moo alii i komo aku, a komo inai oua hooliuihui alii ana, o ke au aliunu alii i hala aku la, o mal&ma no onkon iho i keia, a i inea hoike aku i na keiki a onkou. Ei& ka mea i koe au o haahe?falT Haw&ii no ke Kama alii Bernice Pauahi liihopa. O kona ano Karisstiano oiaio na hoikeia a maopopo ma kana mau | hana. . : He Peresidena ia no ka ahahui Lau Oliwa oka ekalesia o Kaumakapili no na makaUiki fc>72, 1873 a ine 1874, aoie no i hoopau ia, aka, nana i haalele mai, oia ka hoomakaia ana oka hoala anai ka luakiui hou o Kanmakapili. Ina aolo ia hookumu ana, aole he luakini hou hookeUkela i keia wa. Oia pu. no.kekahi i kokua me kona waiwai. He hoa oia no na hui manawalea o keia kulanakauhale. He koo ikaika oia no ke kokua pu'ana ma ka hana ame ke kokua dala ana no ke kula hanai kaikamahine. o Kawaiahao. He hoahanau no ka hoohlki manaoio no ka ekalesia o Kawaiahao. Hē inoa aala, a maeinae kona i mua oke ao iiolookoa, nana i pakui aku me kona hanau alii ia, ua , liio ia pono Kerisliauo i papaie kaiau- , w i mua o ke ao holookoa a i , mua oka .Noho alii oke Alii ona alii a me ka Haku o na haku. G- W. Pi Honolulu o(ft 21» 188A.