Ko Hawaii Pae Aina, Volume VIII, Number 4, 24 January 1885 — HE MOOLELO KAAO NO KE KOA OPIOPIO WIWO OLE LAU OLIVA. Ka mea nana ka Poka Daimana o na MAUNA HELANI! Ka Olali hoi o ke Aupuni Sisiliana [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KOA OPIOPIO WIWO OLE LAU OLIVA.

Ka mea nana ka Poka Daimana o na MAUNA HELANI!

Ka Olali hoi o ke Aupuni Sisiliana

Heia $ NA'l E H<K>PAI aku i ka make maluna o ka mea nana i hoala i keia kipi a e ike auanei ua kipi 'la. "E uwe ana ka puupuu daimana o na Mauna lieiaui i kona lolo", wahi a ka opio. Oiai ka luna nui e ku aua a e liaka pono ana hoi kona mau nanaiua maluna o ka opio, ua hookuia aku 'la kona mau noonoo, no ka ikaika a me ke koikoi o na huaolelo a ka opio. He manaolana ko'u a me lakou 'la ae paha, aole i kupono ia oe ka lawe ana i ka oihana koa i pani ma kahi o kou" makuakane oiai he opio loa oe, aole hoi i kupono kou mau makahiki no ia oihana wahi a ka luna mii. Ina aole hiki ia'u, aoie hiki i ke au* puni holookoa, wahi a ka opio, eia hou no ua olelo ko'iko'i a keia opio, wahi a ka luna nui iloko iho ona, E nana i keia, ae heomaopopo i kona mau ano, o ka manawa mua keia o kou ike ana iaia, no ka lua o ka manawa, e ike hou aku no oe iaia e iiwe hone ana iloko o ka puniu o Biudala, a ooe ka hoike o teia mea, wahi a ua opio 'la, oiai oia i unuhi ae ai he puupuu daimana poepoe me he ano poka 1a no*|ca pu kaupookiwi a i kuni ia me na hua palapala ma na poo penei: L. "O. M, H, 0 ke ano o keia "Lau 01iva, Mauna Hela« ni". o keia wahi puupuu daimana. Ua makana ia mai iaia mai ka Moheka Adera mai oiai ua opio la e lualai ana ma ua home kuahiwi 'la, e nanea ana hoi i ka hone a na mea kani i ke kani kapalili hoi a na manu. I ua lunanui 'Ia e nana ana, ae kilohi ana i ua wahi daimana 'la, ua koopuka ae la ia i keia mau oīelo, me ke kumukuai nui i loaa ai keia mea a me ke akamai lua ole hoi i kuni Ia ai keia mau hua palapala. Iloko o keia manawa & Lau 01iva e noke nei i ke kamailio me ka luna, e!6he m&u ia 'ku ana kahi makuak&ne ona e hoao mau ana oia e hoomalimali \ k.4n& keiki aole e hele i ke kaua me na huaolelo hoa'lohaloha me o maliu ia mai. Mai maka'a oe no'u, na'o e nim , kou uxb, eha iuH ke koko o kon e ike nunnei **, o kaua iiu haku o %h aupuni hoJookoa >J ; i jho o Lau ')liv& ma ka pepeiao o kona wk l' ij,aky&kane ; ua feooj>au ffei ie s«l*| & &no 1

maiH ōloko. Ua kii aku Ia ua Lau OlivV*la i ka aahu koa o kona wahi makuak&e a komo iho la, i nana Iho ka hia psehe āku aluhee 'mai, a he ano lioohenehene ī kena kulana ke hele ke k'uka puapuamoa a haweīe ; . i)alortia wawae t wili aku*wili mai ka. fima #ks'kuka a pokole iki mai la, o ka loh| wawae hoi keia, nokea mai la' 0 lalo ! ka owiliwili a pokole iki mai la | o ke Snano hoi keia oluA o ka lole waj waē, ai& ma kekahi aoao oka puhaka ; ka pula pihi, aia no hoi ma kahi aoao Ike pihf he nakii kaula ka paa, Mki no | paha, ileaha hoi ka hewit. oka lanakila {uJba ka mea nana 'ku, wahi a Lau , OCva, aahope iho o ka pua ana o kaua «komo ltc ana ua hopu ae !a k llapu ; a kahi ona, « auamo ae la jma ka *>oohiwi hele 'la no I kahi o na koa, ; I* Uua i hiki aku ai me ka limanui Ima kalii hoolulu ona ko»«, ua halawai i euai la i« me kekahi mar aka hoohene;hea« iam&i kekahi poe alii koa mai 4 me ko lakou oielo pu mai, t;ole au i mai kemake yia no ka'u puali, _p°la ae ana t»• alii a hiki ika pau ana ona r lii koa, aol«ona mea nana i h<>po mai. H« bodftka oīaio keia, wahi aua opio Lau Oli% 'la. E Mr, A!ihiki>ua nui* ' aole &a* A koi aku iaia > hele pu ma! me a'u, ik na kona mai ao p&iHkl no 4 !ua nui luilkoole ia ana 'lu neua, aka, ao!e nae fhiki, ua hoopuka iu»i oia he j mau hua«j!o ko'iko'i a me ke ai.o nuī a he mea luna malamae hoi kekali! aia ia aap i keia w&, a me ia mea oia 1 kaena e mre aua ua wahi lue» liloko o o , aifra 1a ? dalmana poepo«.\ m» iiepoini 'U ka ano,

Olml *n*| eka &pio aohea walii a alikikaua. . iki oe e ike manauo o hoauuo eua* ooe kja elua o na ike maka. wahi & ka opio Lau 01iva. A-o, ua hiki no, UnuUi ae la i* mti lako m o koaa i>akeke i ua wahi paapuu ilaimana 'la, a hoike mai la imua o ka oiai ia alihikaua e naua ana, ae kilohi ana iua <vahi puupou ilaimana ame na haailona i kuni ia maluna iho. Ua kau aku !n na maka ō ka alihikaua maluna o ka opio ma ke ano aloha, no ka minamina ole o keia opio i kona ola. Mai mauna i kou waiwai ame kou ola no ka nmke malia o feaa ia makou ka poe hoi i kanaka makua ka lanakila ma ko kakou aoao, nolaila, e ponouo oe k© noho. E hakalia ananei a nlolohi hoi na ha* na, wahi a ka opio. Nolaila, maopopo iho 'la i ka alihikana, aohe ana mea i koe e hana aku ai i ' na opio 'la. ' E hooknu aku i ka opio e hele imua o ke kahna kana, ae hokele oiaiionaiho ae makaala aku oe iaia e Mr, Lwnanui, wahi a ka aiihikana. O ko ka alihikaua manao malaila, ina paha e loaa ana ka opio i ka pilikia e ho*ihoM aku i kona kino a me kana waiwai makamae pu me ia puupuu daimaua. E nana iki ae no Lau 01iva oiai oia ma na Mauna Helani ma' ka po maa o 1 ka hoomaka ana i ke kaua oiai ka kakou! Lan 01ira e lnalai ana, e nanea ana \ hoi i ka hone a na mea kani, ua hoohi- 1 kilele ia oia a meka Moneka Adera, ma j ko laua lohe ana i ka paapaaina, uuina,' nakolokolo o ka leo o na mea kaua iloko o ka lewa. He kipi ! He kipi ! I hooho ae ai ka Moneka Adera. I mea e ike ia ai ka oiaio e hoouna ae au i kekahi o kau mau kauwa hoolohe, Manu Aloha a ma.ona ala e lohe ia ai ka oiaio, A-e, no kamea ua ulolohi loa mai nei hoi kuu īlio, oiai ka Manu Aloha elele 'la ma kana huakai. Ua hemo koke mai la ke pani puka o Helāni, a komo mai ana iloko kona makua Hio me kēkahi apana pepa e paa aea ma kona waha ! palapala ia penei; Hekaua hahana ma kela po, mawaena o ke keiki alii Bisda!a ke Wj>i a me ke aup uni, ao ko*n wahi himl kekahi f komo poo aku lloko oia kaaa, aole i maopopo ka hopena o na mm a p4u, na kotr wahi Mann Alohā. B kāk&li iki ts.ua m H'u «We I hōoima aku mi, Ae, ua fcfkl no/no kii m«cswa mahope iho, ua hof mttl !a w Whtiv Aloh* m lik« m ker a )ke m* feg ka IWo rj« lawa f «k» Wom u !

Ua hoomaka ae la ua Moneia 1a e namunamu me kekalii mau huaolelo i maopopo ole lfe ano, E like me ka anapu ana ae o līa uiīa, oili mai ana lie : wahi puupuu daimana mailoko mai o ka i waia o kekalii līoo nui, a waiho ana imua o ka Moneka. |* E lawe i keia ! E wiki, e hoopakele i kou makuaMne alii a me na makaainana, mai ka lima mai o na Mpi aime k#ia wahi mea e loaa auanei īa oe lie lanaEila haabeo maluna o ua kipl *Ia a me neia wahl mea no hoi e ike ai'oe i kou makualiine ponoī Laawi mai la ia i ua waM pnupuu daimaoa ma ka lima o Xau Olivßj no ka wa hope ua panai I& |ke aīoha mawaena o a ieo mai la 'kekeikl Lnu OKvano ke kalanakauhale aī«j ma keia huakai a ka Xl|o no jia Hauna Helanii na lawe pu aku oia he Lio mai kahi makualune maī, 1 alanui no kana keiki e mai ai, ma ke kakahiaka nui oke ao ana ae 6 l&k&hi la | ua hiki aku la ia iloko o ke kulanakau-; hale ma ko lakou wahi homt a ua hala-1 wai me kahī luau'i makuahine me k? : «lolia, | Ua loaa m&i ia + u h* lono\auinaha ma 1 k*ia kakmhiaka eui. fa hoeha ia koa 1 fmoa o ke kahua ma' k» po ne?, aia oia ma ka halemai ena kwi k*hi! lapaan la ai, e huli aka ana' Wi, wriil a Lau tM!m H&i boo* ! lwf« mai l**o i na mm aloha elloa e kun keiki e * aole malin la *ku. oka Lalekoa k* ihn - k1» ike ka mm heluhelu i i H mooWo j**kofc »0 ke Tv*u hoi w»*t * m% ka haa*! !a mn mal iala kiila makana panpou ilaimaaa mamua •* 1», m lciko« I k* hala*Tu ut o An (W** m» koo» *ahi maka&kane ae kma»itH> katou i>o mua aku ik* «uUeMkao ana ona mea a paa «* B»ki bei« aku ia na pu&li aupuni m k«kaka* iam, h« kula palahalaha 1 liwo a» puu o Meaina» aa hooI'—MM ttik aa ko« la|alaik 4 be kuao« kupiiikii kai ioaa i na koa aopuai, ao k» m«a ei* i&koo makaiiihaahM •0« k*jM b<M «yb iako« ma kahi kiekie ipn* m o ta mauawa 9 hooiele ai na *i a ka h oiai faoi na aoao elua e kueue pono ana, e ike m&u ia &ku an& ke keiki Biutiala maluna o koaa Lio keokee, a he huiu melemeie ma kona pap*ie e puleio ana 1 ka makaai* ae pow waa hoi aaawaho o kona mam pualiko* «e haawi ana kauoha īa lakou. Mauiua ae oka inanawa e hoomaka wke k»u% aia he walu opa mauu he ui*u nimuH mnuiua aku w kahi p iioomo«u» ai 0 m koa aupuni, uie ka m&lie a me k& ike ole ia, ua oili palaheiue aku la ka kakou Lau Oiiva a paholo ana iloko oua wfthi opu mauu la, Oka minule | hope ao ke sekoiia hope loa paha ia, j*i o Lau OUva iloko o ke opu pauu ke ike aku la ia i ka pii uiali« ae o ka hae • o na kipi, a ika hiki ana ae i ka piko o ka p&Uuhae, ua hoomaopopo iho la ia 1o ka mauawa ia e hoolale ai na ai.a ka, ; u i, lawe ae la ia i kana pu i hoopiha ia me ka poka daiinana,- a k&ulona aku la i inaua o Biudala, Ue wahi kani kanapi o ke ano kukaepela kai loho īa 'ku piuiohu ae ana he wahi uwahi uiai loko ae 0 . ua wahi opu mauu ueī. Ua īke ia 'ku la.. ke Kauna Biudala e o ..e ana 1 kana pa-, hikaua iluna a kuwala hope aku la, a. waiho ana ilalo i ka honua, X ka ike ana o kona poe koa ua ku ko lakou haku I kekaln pok», ae make ana paha oia ua hoohalike loa ia lakou mo he mau bebe 'la, aole e hiki ia lakou ke hapai i ka lakou mau mea kaua iluna e kue mai i ko lakou poe enemi, hookahi huāolelo nui iloko oko lakou waha. Ao ke koa, r.o ka holo, i kaha holo; i kana holo, oaeanea na pun o Mesina, i ka hiki ana 'ku o na koa aupuni maluna o ua pnu 'la. TJa loaa aku la ia lakou na lako kaua a na kipi e waiho mokaki ana a»e ke kino make oke Katina Biuda!«. Oiai na ko' aupuni e kiei ana iua kela liuli o ka ptm ua ike ia *ku la tm koa kipi e "aha'i ana ka pupuhi, "naha aku oe ku ka hnēlo f ke kia mua", i Ia& OA mm 6 M Bo!o. 1 B haa!«j!e kakow ia lakou e "holo ana, eMi m kakou no kahi koa opio Lau {&**., ik*wb i lkf lh «ku m liiuo Imuh um mai lum t*ky 9 kou* Jjyj. TJa hoommm koke m 1« k& hllhfk«aft f kahf pnnohu ilwahi maf 'qko «0 o kabi oj/a m«u«, no konn makems- - poao, ua htm aku h i«Xa ki ium tryu* L*u Oh v» k ho»/pu m& ikfej, b uu U+kum %, 1L <U "t*m md { Lm* | 1