Ko Hawaii Pae Aina, Volume VIII, Number 5, 31 January 1885 — HE MOOLELO KAAO NO KE KOA OPIOPIO WIWO OLE LAU OLIVA. Ka mea nana ka Poka Daimana o na MAUNA HELANI! Ka Olali hoi o ke Aupuni Sisiliana [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KE KOA OPIOPIO WIWO OLE LAU OLIVA.

Ka mea nana ka Poka Daimana o na MAUNA HELANI!

Ka Olali hoi o ke Aupuni Sisiliana

Helu 6 A AOI K i lali 110 ka maaftws, U& iioouiia o »ku wau i ka elele :i ka mako m&hma oua, mainua ae o ka pouli aua o keia kula me ka uwalii pauda, a lio moA p&akiki ka lawe aiia mai 1 koua ola, oiai, aoie oia i kaua malalo o, ua rula o ka poe Keonimaua, he kipi o;aio oia, e pono e make e oia maiuua o ka manawa, aolie o'u Lunakanawai nana e hookolokolo no keia mea, Ua pouo, aoli© ou mea uaua e lioaiiewa. O ka lauakiia, a o ka uiake lioi o keia kipi, ka mea i makemakeia ina laoi ke oiaio uau, "pela e ko ai ka mea i wauaua ia". "E uwe auauei ka poka daimaua o na Mauua Helani i kona puniu, ae lohe aua o Helani i ka uina o koua lae'", walii a ke koa opio imua o ka Alikikaua. E ku iluna ma kou mau kapuai, ae kau ae maluna tr kela Lio, i knbī ae ai ka aliliikaua i ka lio o kekalii Lukanela nui, e ku koke mai ana, ae lilo oe i makana na'u e paliola aku ai imua o ka Moiwahine. j Alia ! Alia ! ina pela kou manao, e malama pono ia ke kino make o ke keiki alii Biuclala, aole lioie lawe ia kekahi mea mai kona kino ae. Ua oi aku kou hanohano ke lawe oe i kona kino make, i makana nau imua o ka Moiwahine mamua o'u, aka, he wahi olelo iki nae ka'u ia oe, mamua ae o ko kaua ike maka ana 'ku i ke kino make o ke Kauna Biudala, aia he iniha maluna ae o kahi e hui ai ona Kuemaka, e loaa he puka kahi i komo ai o kaupoka elaimana. Na'u e nana pono ia mea, wahi a Mr. Alihikaua. I ke kino make o Biudala i hiki mai a! imua o ka alihikaua, ua alawa iki iho la ia, a ike ihola ka puka ma kahi a ka opio ikuhiknhi ūi, mino aka iho la īk t he keu aka poloi lei wahi ana. E Mr. Alihikana e hookuu aku inn kipi pela a mai alualu aku mahope o lako«s, oiai, ua hiim, la no ke koffi4 h e m&U/fj w»!e am mnl uo io ka a aa kma o ka mal ahia « hodlw) w-A a pau, a !!lo i !tooV.ah! ywp\, h! Tjo! pana ana, waW a 0?1va hww', koke m la ka rfttiikaoa ī ke kAti-

oha fna koa aupuni e hoopau x ke aīualu aha i na enemi, ua hooko ia pela ke hnli aoi nei na mea a pau no ke kulanakatilsle me ka olioli pihano kalanakila i loaa ia lakou, aole hoi i hoeha ia ko lakou ili, ai hookahe ia hoi ko lakou koko, Ina koa aupuni e maki hele nei ma na a.Ta,nui oke kulakauhale e hiki aku ai i pa alii ua piha pu na alanui me na kātr-ka ame na leo huro e hoo l ho anā mao a ma&nei, ua hoolaki loa aku Is ka h*outai i kapa alii, ake luala 1 ! 'ip ne, koa malalo o ka malū o na*laau a kali sna o ka lohe aku i ke kauoha o kahi aku Ma la hora umikumamalua oka Ia apopo e akoakoa mai ai nahoaapau ma kā |>s alli hei ine na aahu piha no ka hoo!e#a ana i ke kino inake q ke Kauna BiutMa. V& lohe ae la no ika olelo o kāhi e aho ka ho f i e ike i kahi puall, a na koa, I TTa ī«ft ela 'ku la k« klno make o Bluelala a malalo o ka maīu o ke kainula!au OHva, Ta maopopo no i ks mea f heīuhelu kahi i ulu ai o keia kumala&u |he paī» I&, ahe paīe ua oi&io hoi 110 ka i h&le alii, & m&Ialo hoi o kona malu, he I rumi ii&ni oi&io i luoiko ia hoi ( nie n&ni he nui wale. L w&iho aoia , ke tii|o m&ke o 2>iud&l'. m&luna e kek&hi gpfc&uk&u n&ni, i hoohi«raluwa ia hoi n*«|»a aani he aui wale 4 m& ke ano ,he e ku po&i uib hoi na lii kM * jppi i kb aia hoi jm%& *o*o o.lp «lihiLioa ka kakou ko« oj?io JUu Oii», e ku iiiāmē kona&ahupoloh«s &e kalele ana m&luu& o kan& pu. w Uākm* wahi ok» kakou mvvlek> # e »a mĀimaka e huli ae &i kakou (£ mm mjs* Moiwahiae Kanauionapu&.) Ma ka po mama& iho ok& l?»a ana Mlm ika aoao aupaei, oi&i o 1 g- n*Tinywiipnn e hiolani iho • iww wAī moe a ma ka pili'aa oka waaaao. 6a k&i&w&i m&i I& me t& k& wh*De o kona k&ikonaeo ma ka hane me k& i &o& m&i; "0 ke koa opio am ka aahn eaai omaomao oke ano Uaiaau, nana auanei eahaiikahaeo ka huaakila ma ke kahua kana lks la *!*>!*>> «ole oo ia he moa e, &k% ok& bm« huua no ia i puka aku &i msd kou piko •k«» m ike aku oe i&ia ma ke aao he hoola 110 ke &e hoomaopapo iho oe i kela walii huaolelo &'u i h&i aku &i ia oe mam.ua, uia hoi keia; E ike aku ana uo osi iaia ui&hope, a eia ua maaawa la» a ualo aku la ka uh&na o kona k'ūkunane» puoho ae la ia mai ka hiamoe ae # a hoike aku la i keia mau mea a k&na kauwaw&kine. Va ko, na wan&na a pau mamua ae a pela no kaua e manaoio aku ai i keia» H»ni> ia | aku paha", wahi ake kauwa wahine. j Oiai ka pohai alii e hoopuni &na i ka mea niake, ua komo m&i la ma ia pohai ka Moiwahine, i ukali ia e kana kauwa wahine, hele ae la ia a ku Iho Ia ma k& aoao o ke pakaukau, a he mau hiona o ka walohia kai ike ia aku uialuua oua, ae hoopulu ia ana hoi kona mau papalina nohea e na kulu waimaka, ua lohe i& aku la ua moiwahine ( |a me mau huaolelo. "I make no oe ia oe malaīo o kou manao kuhihewa, ua pana'i ia kou o!a no ka ino au 1 hana ai". Huli ae la ia a pan# ae īa imua oka alihikauā, nawai i hana i keia? He manaolana ko'u, he alua maua ike maka no kekahi īuea a ma o maua 'la g hilinal mni ai kou kieKe no ka pono o keia opio e ku pu nei me au. Heaha ua mea 'la; Ua wehewehe aku la ka alihikaua nona mea a pau e pili ana i ka opio a me kana mea huna (poka elaimana) a ke waiho la no iloko 0 ke poo a hiki ia wa. Ua kahea koko īa na Kauka akamai a ua akoakoa ae Ia a pau i mua o ke kino make, oko oukou akamai ka mea i makemake ia, wahi aka alMkaua? E huli a !oaa ka poka e waiho 'la iloko o ke poo o Biudala, aoīe make ano hoomainoino. Ika nana ana, ai ka huli pono ana ona Kauka, ua hooholo l&kou, mlp hiki' ke loaa ke ole e oki ia ka puaiu, ano ka makemake ole o ka alihikaoa e kanu pu ia ka waiwal m&k&mm o ka opio me kft kino kapupei, o ua aa aku I& |ia e oki hka punlu o ke yyj ¥ ol&i im | Kaaka mak&ukm io.a no kt 'Ai, ua aka h k& I&o mL&uītLi; o u& f iu-Apala h» L&u OU >a- lua hiki i IL, 4 Uh; aua k h, ,h J, a &££. IA ia® kfc -

maele ole ia me na kulo koko, ala' ( 5 hookaawale iki ae oukou no'u itaa walii.

I ke anaina alii e ku ana me ka haka pono ana maluna ilio o ka opio no kana' mea q hana aku ai maluna o ke kino | laake, ua meha na mea a pau, me ka. malie, a lie anoano eeliia ke hoaiii ilio' ana maluna ona mea a pau. Eku «n», 0 Lau Qlrr& ma na 'wawae o ke kupapau me na liiaa e pahola ana iluna ua lohe, ia aku.la ua o pio la e kalokalo ae ana Ina Aumakua. "ila ka ino laoano oka Moneka Adera ona Mauna Helani* ka mea e ola aaa nona iho, eke kino wailua lioi o-keia kumu laau, aou npu lioi keia liikia, ma kou mana ihoo» p.unana ilio ai oe i keia kino iloko o ka nani, ano, iaa o ko olua mana la 0 ka leliuleliu, ua makemake ia ka poka daimana e oili mai iwalio nei lrnnq e moelolii mai la» (Puniupoo.) .He anapu &na ine lie uwila uaike īa *ku la kekahi mea e weli ae «.pa loko ae o ka walia o Biudala» a kau m&Ile ilio la m&luna o kona mau ,me kona naei, eku ekenia ole na mea a pa - a t e liaka pono q ka opio, a e kilolu ana hoi i ka n>ni o ka poka daisiana, iou m< » na alii koa* aia 10 ua poka ilwimapa fa oiaio na m&a paa, waLi a k& aliMWwa I p&ne ae al imua 0 ka moiwakine , aao keie m&ka nei oe ika mea & f a i , kamaiuo Sfcu aei is oe;. Ua kuii* a 4 a u& maopopo n& mea a sjiea aks Eian&o e kaaalua a| ao k& pbeo o lvia o;\*. Tna.>;v^v. :a mea La'a w&hi aLa aw>irah;sn> 4 !. *īLo jii> m&a i li'M Vtia, t hook&&i£&le iki aka iua oj«io te m& kekahi mtpi oka boooobo aka iaia malaila, <k» ka pokob e lāki stu ana inti6 oe%, a wa,ti e ike &I i ka oinio & u law a p®u I kulukulil ia >«»5 i4 '"•ahi s ka sooi*ahia« i V%pin?V> Hi!li «tn ai i ka a!2iikstui. Hs3a!o oka aiana oka aHhik&ua. ua hookaaira2# la •IfB ki o htm OSt* mai waeoa atu o ke •khhi, ā fedooobo ia aka !a maltdro o Wkaln rtna? o l* āhi aaa ka hal<» walaua 15 nlnh akn maiope o keni Hat a opia '#aM a ka mol*r&hint> I lia , ?rapa'waua 2io a! ma aa o kar.s kauira waluee ua hooko aku la ke kauwa e like me k? "kauoha. T"a ike no«i kau mea e haBa*i uo ke kino make 0 ke Kauna Sīuilala, s mai kaukai ni&l ia'u, X Mr. AHMkaua 0 ka raea pono i kou m&u&o oia kan 0 haiia, walai aka mopn iho la ia I ke analna al|i a m§ kb kupapaa, a !alela!e*so la ia noka hoj aku Hoko o ka TJa!o alii, ua moku* ' mokualiaa kona naau ike aloha no k&uakeiki. " ! : - ' s | Oiai oia I hiki aku ai ma ka rumi ina |ka hale maluna, aia hoi f e kuknli ana ke kauwa wahine ma na wa*~ae oka opio liau Oliva, ae hoohanini ana hoi na lihilihi 1 knna ukana h« waimaka, komo pn aku la hoi ka moiTrahine ma xa haawina hookahi, aohe puai leo, na ka waimaka no e hele. rt E ae mai ia*u knu Haku, a o ka mea hoi a ke ap holo-' okoa! aloha ai. Va pau ke kaua aua hala hoi ke kaumaha, nolaila, e wehe ! lttm aahu kaua, ae komo i ka aahu o ka lanakila*. ' TTa ike no wau, a ua maopopo ia r u ! kou mau mnnao. inalalo o kekahi mea 1 'au i kanalua ai, « aleno oe a ike pono^*' iiolaila, na nonoi mai'la oe ia'u, e | 1 feo f u aahu koa. He oiaio uo, oke naka koa i hoelm ia iloko o ke'kahua kaua, nona hoi keia aahu koa au e makiemake nei e wehe, oke kanaka no ia nlana -wan i pulama me ka maikai a me kk leo o!e, ao kana wahine hoi, oia'ka mea' nana i hiijpoi ia'u iloko o kona poli j ttt© ka hoomanawanui a me ka pauahō ole. Aka, oka oialo maoli,'ooe no ko'u Maknahine, ao keia kumulaau ko'u ma kuakane, ao kona kino maoli i keia ma**awa oia no keia 1110 e noho nei ma knu aoao. Aole ipau. I ,Mm u& iielu o keia aiua aku, o kft upjolt>lo o Euoiuiii Ka īsuui, e komo ajku ab& iaikou iloko oke kaoi u-liu a UU> ke ulohu, wuiuuli uuu l'p-KK k>koi~, uu u k.o k'iiki hapa goliia ILoiuipuo, k&, i kuy>a, 'mh iho t ululi y ua p*di; W'i <i ikii yix fei k&kou i r kfe i,<juh k';i j x ku i|o< * pumiilullio •' l ■>\ > ak h üb.ua hui i hi/yu pb %,uA>»/,■