Ko Hawaii Pae Aina, Volume VIII, Number 8, 21 February 1885 — HE MOOLELO KAAO NO KALE KEOKI, Ke Keiki Ilihune o na Waoakua o Suedena. KA MEA I KAPAIA Ka Moi o na Medala Kila A o ka mea hoi i hele a kau i ka Noho Moi o Pelekane. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KALE KEOKI, Ke Keiki Ilihune o na Waoakua o Suedena.

KA MEA I KAPAIA Ka Moi o na Medala Kila A o ka mea hoi i hele a kau i ka Noho Moi o Pelekane.

Helu 2 fE o'u mau makamaka e liooipo pu' mai ana i keia meolelo; Aloha oukou: Eia a'n he malihini i mua oko oukou mau alo, aka mamuli ona kono ia ana mai, nolaila, ke hele malihini aku nei au. Ua hiki ia'u ke olelo ae, aole keia he kaao, aka he Poka pahu 'nana e hoonaue i ko oukou mau 1010, ahe Te!epone hoi nana e wawahi iko oukou mau piuiwai, a e ike no auanei oukou ike nnu maeele oko onkou mau puuai ke hiki aku kakou ina Helu waena o'ko kakoil nanea. A e hoomaka aku kakou no ka Helu elua. H. M,J (JIAI KA laina o ua koa eku ana me ka makaukau, a e kuuwelu ana hei na huihui gala, a i ka nana aku ua hoomahie maoli no ka nani iluna o lakou. Aia manawa no i lohe ia aku ni ka leo oke kupunawahine, i ka i ana mai, e hole aku kana moopuna e hui me ia ma kona rami moe. Aole i emo ua hiki aktt la kana moopuna a ku ana i mua o kona alo, pane mai la oia i keia mau huaolelo: E knu moopuna aloha, ka hua hookahi mailoko aku o ka'u kaikamahine eia ka'u oakana ia oe, a e hooikaika oe a loaa ka inoa kupono noa oia ka inoa Noita elike me kou kupunakane i hala aku la ma kela aoao oka honua, aole he mea nana i pai i kona poo a make wale akn la, nolaila e kuu . moopuna e hooikaika a loaa ka inoa o kou kupunakane. A haawi mai la oia he hookahi hoku daimana i kinoMnokiia me na pohaku knmukuai nui, ao ka lua, he ©lua Kea hoohanohano i hoonani ia me na poh&ku momi a i awili pu ia hoi me ke gula ame ke daimana, a paa mai la iaia nei, kau aku la maluna o ke kaa no ka iiapo, kahi hoi aka moku e ktt ana. Oiai o Kale Keoki i hiki aku ai, ua makaukau ke Kapena a i hakalia wale no ike kau aku, haawi ke aloha hope a kau aku la ilune o ka moku, a haawi ae la ke kapena i ke kauoha i kona mau sela, emoole hemo ana ka laina a no Pelekane ka ihu. Nolaila i hooipo iho ai ka niea kakau "Ke hao 'la na pea heke o Maleka i ke hoa la e-lilo Haaheo i ka ili~ō~%e kai He pakika he pahee kela * Ka helena o ka ohuku ale Pa mai ka makani Hoolua Kikii pau lua oi nei Oiai ka moku e hoopnka nei* waho o ke awa, ua pa mai la he wahi aheahe makani maikai, ake nana iho i kahi Halelana o lakou nei, ua like me ka lele ana aka manu Kaupu au kai, k(i nenee i ka waha o ka ale., Oiai ka moku e kikii pau ana, ua huli ae la ua o Kale Keoki a nana aku la i ka waiho mai o ka aina, ke ku hoolai mai hoi a ke kulanakanhāle ahi, ka llalii mai hoi a ka ohu ike kuahiwi, d oka waiho kahela mai hoi aka ulu īaau, ka home aloha hoi aia nei i lua--1 kaha ai o na !a opiopio, kulu iho la kona mau waimaka a pnana ae la i keia mau w4hi kanaenae, ! 1 E ka nani o na kuahiwi ! Na 3?u« eku mai 1aNa awawa na kualono ' uīn laau a me na wao īmu . , Oiui uei au iko oukou i īiiua aiiiii, kiihi Loi & kau kmo b luakaj aī, aika w& auanei m a ilo ; iiou ai i» oukou, n liulia p&ha eu ' u.n. Viih-'" rch\:hiīti A%>- h'x>h:H j - 1-1 '. ouioi*, ;Kt <: U', Ik*;; , ♦- Vo!<■> <»■<*« t>: . hfcl«- ** # ') k»t3 »ti. .>u ■ I*J & «

nina hope oWp manao. A huli aku la oia no ka rāmf hookipa o ka manuwa, A iloko oiala holo elua, ua ku aku la lakou'ne'Ona ke awa kumoku o Pelekane, e welo haaheo ana hoi ka hae alji o k6" agpuln o Suedena ika welelau makani/a I ka ike ia ana mai la o ka hae alii, tia manao mai la o Kini Keoki he alii nui la, nolaila, kauoha koko ae la q Kini Keoki i kona kahu kaa, e.haai koke ike kaa moi a.holo aku no ka uapo.

I ka makankau ana o ke kaa moi, ua hoouna aka U ka moi i kona Pauku e kii i ka moi o Suedena a lawe mal i k& halfe alii. TJfV kāu aku la kona Puuku a holo aku la no ka uapo, kau aku la ma ka waapa no ka moku. I ka pili ana aku o ka ma ka aoao o ka moku, ua pii aku la oia iluna a hui aku la me na alii moku, a ninau aku la, auhea ka mea nona k9 ia hae e kau nei iluna o ke kia? Pane mai la ke Kapena, aia no i lalo o ka mokn, he keiki opiopio loa oia, i hoouna ia mai nei oia i ke kula alii o Pelekane nei no ke ao ana i na ike elua, oia na mea hoonaauao a me ka ike kaua. Iho aku la ka Haka Puuku a hui alolm me ke alii opio, a nonoi aku la Ia oia i ka oluolu o ke alii opio e holo pu laua i uka ma ke kauoha a ka Moi j Kini Keoki. Ua ae aku la keia a hoomakaukau iho la keia no kona aahu aiii, a i ka makaukau ana, ua kau aku la laua nialuna o ka waapa i ukali ia a kona mau ukali, a i ka pili nna aku i, ka uapo, a e piha kui ana hoi na kana- j ka, ua kau aku la laua ma ke nlij a o na ukali ma kekahi kaa i hooma-1 kaukauia a lio ka Halealii ka pahu ho- j P*. Oiai lakou nei i hiki aku ai i ka Ha- j lealii, ua piha kui mua ka rumi hooH-' pa i na alii hanau o ka aina a me na ' kaikamahine o ke oal alii o ke aupuni na lede. a iwa hoi o tia kula kat4ana nei, kahi o ianoi I hoouna ia aku ai. I ka ike ana mai o ka moi i keia keiki ui maikai, ua haupu mai Ia kona. aloha i kana keiki me koua kaikuahine. a ua haloiloi mai la kona mau waima- } ka, no ka mea, o ka leo o ua keiki nei ua like loa no ia me ka leo o ka laua! keiki, a o na onina o kona kino ua like loa no me ka laua keiki i nalowale ai, me ka lohelohe ote ia mai o kona wahi, i noho ai, a kani iho Ia ka u me ka he-, lalei ana o Kona mau waimaka 4 a he | mea haohao nui hoi ia ī ka Moi Kini j Keoki. No ka mea o ka lahui Suedena j he mau helehelena ano e ko lakou, a o keia keiki hoi, me he mea ala ua awiliwili kona koko me ke koko Pelekane» a aole iiae hoi i niuau aku ka Moi iaia. 0 na kaikamahine hoi keia, lou aku a lou mai keia, a nolaila hoi ka mea kakau i puana ae ai i keia mau wahi ni meie, a i kuwili ia hoi e na luina, Hene iki ka aka a ka Opaa I ka noho a ke ao Naulu E ake aku ana ka manao E hui me ia pua rose Aole 110 oe e pakele aku Ikaeuo Suedena A he liko ia a he maoli A he nani no ka wao laau . - Haina mai ana ka puana Oka naqi o Suedena. j I ke kani aua o ka aina awakea, ua kono inai la ka moi iaia nei a me kona j mau ukali e hele no ka rumi aina» a, u heie aku la lakou, a i ka pau aua o ka paina, ua huli hoi mai la lakou no ka rumi hookipa, a malaila iakou kahi 1 iiooluana ai no"kekahi mau hora loihi a iloko o keia manawa a lakou ,e nanea nei, ho ana ke kaikamahine alii Losehiia, ka mea hoi i kapaia Ka Ui .lekAue, oia hoi ke kaikamahine a Kini Keoki, a oia hoi ka mea a ka 1&o I J eieka»e i kapa aku ai ka Pua mni 'uwkahi Aoko o ko Kiai Eekihapai pm, ka maoh hoi a puei ke u> holoeikoa, a ua kauiana hoi keia kaikamahine no ka ui a me ka mni hiehie o kona m&u helehelena, a ua uūi h'* We: ki aJii o Europa i mi w&i ia KhA YL*>Yi h Loopaku.me lakoa, hka ub 1, xjho)o o Kin') Keoki ak uo i U H kenn <: īLhi»- aolp nw * f>fVl, oi*i, ua vr&< i*h'i :fe Vh paqwaf o ! J.;w- h'' ' ka o «ae'kīia WoleiU, ] ut s'j h oU i b>,hi> e ! 1 ¥rh <■ uL*it ,k «5 m»u% ] ;>&!/• tA v U iowi asfcl . f

kuu īei e, e kali iki koa manao a ma kope aku alaila e liookoia rio kou makemake. Oiai na koii koi iloko o ua kaikamahine alii nei, a e iioliola ae ana lioi k© ano liula o ke ahiahi, ua noi aku la ke LaikamaUihe alii i kona makuakane, e hoonoho no i ke keiki alii o Saedena maloko o ka Halealīi, a e haawi ia ka līia o ka Haleali nona, a malaila oia e. noho ai malalo o ka malama ana a ke aupunl o Pelekane, a o kona mau lilo kula a pau na ko kakou nei aupuni e uku, a liiki i ka wa e hookoia ai o kuu , makemake. , I ka lohe ana o ka makuakane i keia mau olelo a kana kaikamahine, ua hooko wale aku la no oia, a ua haawi ia na mea a pāu e pono ai ua keiki ala, | me kona ike mua ole e aua ia ana oia © noho i ka pa alii. Ma ua ahiahi nei, ua kukulu iho la ke kaikamahine alii he ahaaina nui 4 a kono aKU la i kona mau hoa kula a me na alii hanau o ka aina, na poe hanohano me ka lakou' mau lede e hele mai e paina pu meia, i mea e hoohanohano aku ai i ke keiki alii o Suedena. Oiai na lima kuhikulii no ka hora ehiku, ua akoakoa mai Ia na poe a pau i kono ia, a ma ka hapalua o ka liora ehiku, ua wehe ia mai la ka rumi aha- j aina, a hoomaka iho la na mea a pau j no ka nuu ana i na mea ai, a ia manawa no hoi, i ike ia aku ai na Hi lianau o ka aina e hioīo mai ana na inea hoooan! o kelā a me keia ano # no ka mea, i> na mea a pau, ua kahiko lakou i ko īkkou mau kahiko piha, e anapa mai aua hol ua kea me na hoku atii e kau ana nia ko lsAou !6aa umauma, na huihui hoi e ana ma ko lakou mau | poohiwi, a o na mea kaua lioi e lewa hele ana hoi ma ko lakou mau aoao me ka hiehie nui. Pane wale iho la no kei& īloko ona 1 keia mau liuaolelp. "PomaiKai loa au, ke piīi mai kela pahi kaua toa kuu aoao, a mnimīli au i koria kumu, a hooliana hoī i kona oi i mua o ko'u mau enemi me ka puahl nui, a o ko*u manao a noho »uoi au inaIbna o na mea kaua a pau, a owau auainēi ka moi maluna o lakou a pau " ; A i ka pau aua o ka ahaaina ana, ua hoi aku la lakou nei ma ka rumi nui o ka Hale alii, a ua hoouiakaukauia m&i Ia he anaina hula, i mea e hoohanohano aku ai i ke keiki alii o Sue<iena, a i ka makaukau ana, ua kani rusi la na mea kani, a hoomaka iho la e hula» i ka nana aku ua ku no i ka eleu na hoa a i ka hoomaha ana, a mahopu na kani hou mai la na mea kani, a ia wa no i | ike īa aku ai ke ku ana ae o ka hooilina alii o Pelekane a nonoi mai la ika ohiolu o ka malihini e ku pu aku e hula me ia. Ua ae aku la ka kakou koa me ka i ana aku, e auhea oe, owau nei la aohe i maamaa loa i ka hula ana amai hoowahawaha oe c ke alii no ko'u ike ol© i ka hula. Ua hoole mai !a ke kama alii opio, aole au i ike ia I mea he "hoowahawaha, i na e makema- | ke au i kekahi mea, aole au e kiola | hou. I. I ka pau ana o keia mau olelo, ua ! ku ae la ua mau lehua nei, e like paha r me na lehua o Luluupali, a kai aku la rio ke kahua huīa, a o ka maka hoi o j na mea a pau, e hoolele pau ana īakou ! i ko lakou mau lena ike maluna o ka | oiwi kino kapukapu o ka mea i kapaia Ka Ui o ka Waonahele. ' Ua piha mahalo na aīii a pau i ua keiki ala, no fea maikai o kana mau oniu atia i ke aīli wahine, a pela wale no lakou i lealea ai a hiki wale no i ka hbokttu ana on'a hana, a hoi. akula kiela me keia i ko lakou mau home iho. I ka puka ana mai o ka la, ua makkukau mai la ka aiaa kakahiaka, a paina iho Ia lakoa, i ka pau ana o ka pkina, ua kaa aka !« lakoa matuna o ke kaa a hofo aku 1a no ka haīe kula «iii me ka palapala pu k ka Moi K'im Seoki, e hookomo i ke keiki alii'o Buelīeōa ma ka papa o na alii o Pelekano »ā «ka ana o k« kqn»o e |taki ma kn fom o ke auponf o Pelekane, I ka anji o knmn f k»f« mnū aleīo n m»fi <dn/>hi |'m 1 ko ke | tjama m*nm, a <» pn awa uo hb» nn p*Upria um, e m pn {« ma m mm J ih h titfc« mm kei* 8 hh tt>«fc«f/ft{ t£m t aa pa W Irvl* u* hm Ui<§;

na hoomaikai h.e nui mai ke kumu mai, ft ua olelo ia, aple lie keiki alii ma Pelekape e ukali aku mahopeoka mea nona keia nanea ma na mea hoonaauao* Ao ka moi Kini Keoki, ua haaw 1 makana aku oia lie eha lioku elaimana i kinoMnoliiia me na poliaku makamae, a he elua kea kula i ia mo na mea lioonani na pohaku kumukuai nui o Pelekane, an ke kolu ona iuakana, he pahikaua. O keia pahi, mai na kupuna loa mai no o Kini Keoki, a ua hana ia me na Lao kila paa loa o ke au kahiko o Pelekaae, a mamua o kona liaawi ana aku i ua pahi nei t ua kamailio aku la oia me keia mau huaolelo; j Ke haawi aku nei au ia oe i keia ■ pahi ma ke ano he makana na'u ia 0e,.. ina e ao ana oe i na mea kaua» me keia ( pahi oe eao ai, a o keia koī a nie keia laauihe, ke makana aku nei no wa| , !ia oe, o koia kakaka ame keia pua, i [ hana noeau ia mailoko mai ona iwi ! Hipopotarav), e melama loa oe ia mau mea, ao ke kumu kula nana oe iao ma na mea heln, oīa auanei ke kumu nana oe e ao ina mea kaua a hiki i tou makaukau ana, He elua pnle mahope iho, ua hel *ko la keia me ke kumu, ī ukali īa hoi e ke kaikamahine alii ka hooilina o ke kalaunu o Pelekaae, na kaikamahine ame na keikikaee kaukau alii oke aupuni. Oke kumu oke alualu ana o na alii aina, no ko lakou manao e huli m» i ana ke kaikamahine alii mahope 0 lakon, sona kaikamahine alii hoi o ka p*pa elua, no ko lakou manao o awi hi Iki m«i ana la hoi ka mea noaa keia Omu lakou nei i komo aku ai a hui pu me ke kamu, ua ike koke mai la oia ia Kale Keokī a me ke kaikamahine »111, a luīu lima pu īho la lakou, a mahope o na kukai a!oha ana, ua nieau akn 1» ke kumn. A o oe hoī eke līī heaha kou makemake? Pane aku la keia, aole o'u makemake, aka i hoihoi mai nei au ike alii ike knla koa, a e ao oe iaīa i kou mau ike a pau. o ko'u manao ia ame kuu makua moi, kou moi ak)ha hoi. Pane aku ia ke kumu e »o aku ana au iaia ke aa oia e ku m&i Mahope iho o ka pau ana o keia mau oieio, ua hoi aku la na lii a pau oka p&pa elua, a koe iho ia ke kaikamahine alii ame kona mau kauwa iawelawe, a peia w&ie lakoui hoouanea ai a hiki Ika hoia elima oke ahiahi, a lmli hoi «ka U ua ktuksmalnue uei uie ka naau i piha i ke aloha a we ka . uiokumoku&kua o ka noouoo, uo ke kaawale loihi loa o k&aa mea i kauuui ai. Mamua o kona huii ana e hoi no ke knianakauhale alii, ua ku ae ia oia a kamaiiio mai ia i keia mau huaolelo; £ia au ke huli hoi nei i ka home aiii* enohooe me ka hoomanao ia'u ina wa a pan, ia oe e hoi ai a hiamoe ma kou wahi moe, e hoomanao oe aia no au ma kou aoao ina wa a pau a hiki i Jcawa ake Akuae ae mai ai ia kaua* aiaiia oi& ka hooko ia aua okuu mauao. Lele mai la ke kama alii a lnla lima pu iho ia, kau aku la ma ke kaa no ka hale aiii. * Ma kaia wahi, a haalele kakou i ke kamailio ana no ke kaikamahiue alii a me kana mau hana, a e kuwili pu ae hoi kakou me ka mea noua keia moolelo. A Ina mea a pau i huli hoi aku ai no ko lakou mau home,. ua noho iho la o Kale Keoki me ka mehameha iloko o koua rujni, e kuko ana oia ina mea a ke kumu e ao mai ai iaia, a hala ka hapalaa oka hora eono, ua kaui mai Ia ka bete aina, ua hele aku la lakou o paina, a pau ka paina ana ua hoi aku la lakou no ka rumi hookipa, a malaila iakou kahi i hoonanea ai, aole i liuliu, ua kau&ailio inai la ke kumu e hele latta no ka rumī hoahu o na mea kaua, Oiai laua i hiki akf ai ma ua rumi nei, ua kamailio aku !a ke kumu, eka haumana, ka mea hoi i oleloia mai ai e. t haawi »ku au i ko'u ike a pau ia i>o. Nolaila ano i keia manaw», ko haawi atcti nei «u ia oe f keia kapa _ kila, a o keia kapa oia kou kapa eao ia ai ina W«a kaua, o keia kapa kila, uo k<ikahi hmia kaulaua jm o k<j hupuul o oui lioi ka Naita Analalia, ku mm l kapaia, Ka mnnn Aoto onn ulu laau o Wale, a o ka f>iona hoi o «« waoakua kanaka o}« o Wala, mle w i m hookaiā w* k*> ao mi i hoohmhn'i i kom * k* mau t*ti lee e* hik) i keii *ra, </• U Vona Imlaaa la m A oia )ra h«p#fue o kA ewa}o # hookou »&u ai «a hot e m* k» «launi ? hvi «i ob s&t k*U lU*i h /t i i*M h £/iV Aoh f pvi