Ko Hawaii Pae Aina, Volume VIII, Number 8, 21 February 1885 — KA HOPENA OU E HAWAII [ARTICLE]

KA HOPENA OU E HAWAII

| Mamu» iho o la 29 o Novemaba o ka makahikī i Imla, ua ikeia ke knlaua 0 ka wailioua o ke aupuui, penei ; iSr Dala Pepa aupuni e lalia ana maluua o ka aiua uei ma ia wa, he $949,000 ka waiwai io. Ua malamaia ma ka waihona aupuni, no ka uku ana i keia mau dala pepa aupuni e laha ana, na ilala gula America he $600,000 ame na dala liuikau he 1349,000. A ua like ka huina © na dala 1 hookaawaleia ma ka waihona okoa no ka hookaa ana i na bila kikoo aupuni e iaha ana, he #949,CK)0, me ka nui o ke dala maioko o ia waihona okoa. Ma ka la 11 aku nei o keia malama, ua ikeia, o ka nui o na dala pepa aupuoi e )aha ana maloko o ka aina, he #584,000, a o ke dala e waiho ana ma ka waihona okoa e uku ai i keia maudala pepa he #584,000, ma kahi o ke |90,000 ma ke daia gula America, he $456,000 m&kedalakeokeo Kalakaua, he $38,000 ma na dala pepa aupuni i kaha ole ia,a

he $39,710 dala keokeo i hoopihaia aku i !awa ai ka waiwai io e like ai me na dala gula no ka puu dala he $283,690. Ma keia hoomahuahua wale ana ina | <lala keol<oo iloko o ka wailiona okoa e: uku ai ina dala pepa aupuni, ame ka emoōle oka emi aaa ona dala gula America mai ka $600,000 a ike $90,000 wale no, me ka koopaaia ona kufeina e kekaki puoauele e ao e hookaawale i 830,000 luh ke gula, no ka uku ana ina aie no m bona aupuni, a me ko ke aupuni hoopuka hou ana aku i na dala pepa aupuni he $75,000 i ukuia ka waiwai io ma ke dala gula me ke kue ike kanawai, ame ka hoole ana oke aupuni aole e uku i na dala pepa aupmu i Jkikooia aku, roa ke dala gola America e like me ke kanawai, nolaila, uahikimai ka wa e oleio ai me ka boon&lvu&k) ole, ua hwukampi ke aupuni & ua hiki ole ke hookaa f kona m»a aie. ' Alai*U ; m hik! rrm ka hopeea no Ha- ' wen raemuls oka liaea vmvjx> a keia 1 ali» knhma.

So k% } d»jii #- moak&ka V*-?»: * -* * * lf j ■«! ' a:," h ke !hw#: mal :« o . bkv i' k■ Vf KwSri ii.b

na -vrelsewehe aaa i db kumii I luki ai keia pilikia, a oia keia; Ke hoiie aku nti au malaloihoika'n mea i ike no ca mea pili i na moni o keia aupani iloko o na malama he uinitutnama#alu i hala, e liko mo k<i pololei o ko'n man hoomanno ana, oini an e uui ana no ia mau m'ea; n ma na wāhi e holkeia aku ananainon. mnmuli no ia 6 :aa ike i hilinaiia kalii i lona m'ii ai. '■ Ma na hoolala anā no keia kumu manno, me he la, ua maopopo i ka mipepa wahaolelo f> na kuhina ka hoopaa ana i ka welau huakumu mamua ao o ka manawa i Looholoia ai ke Kanawai e Ilooponopono ai i na Moni o 1884, ke kapa aun, oiai na wahi pbe uuku "aloha aina o ohi ana i ewalu keneta pakui iho maluna o ke dala no ka bila kikoo piepiele elala". Oka moolelo no keia moa, e la•wa ana no ia a nui, ae oi aku ana ka ahewaia o na kuhinā, kehooneenee iki aku kakou i hope, oia hoi ka manawa e pahee ana na kuka ana a na kuhina me Mr. Spreckles, no ka hookomo ana mai iloko o keia aupuni i hookalii miliona dalai hooheheeia— he huina dala i oi lōa aku mamua o V _uea pono no ka nele oka aina nei, a i kue maoli hoi i na keakea a *'na poe aīoha aina"*

0 keia ae la ka uhai mna loa ia aaa o ke Kanawai. 1 mea e halawai ai no na lilo o keia hoolieheedala ana, ua hoopiika o Mr. Sprecklee (e like ice ka mea i maimoio ia) i na bila kikoo da)a piepiele no ka oniih! ana mailoko ae o na kopaa e hoo■anaia ana ie kona "hui maanei, ano ia mea, ur pokole ko kakou makeke i na bila kikoo dala piepiele. Ama kekahi olelo aiia, 6 ke noi no na bila kikoo piepiele, ua oi loa aku ka nui mamua o ka mea hiki ke pani aku, a 110 ia meā, 0 M na poe aloha aina w no l&kou na bila kikoo dala piepiele, aole e hiki ke kuai ma ke kumukuai hooi aku, Ta nuku mai ka nupepa wahaolelo o na kuhina 1 na haole kalepa no ka hoopiipii loa i na bila kikoo da!a piepiele, oiai hoi kekahi w poe aloha aina" eae e ohi ana a kn ke ahna o ke dala, mailoko mai o ka hoohehee ana ike da!a, nolaila aole i maikai iki keia.. * Eia hou, aole loa he mea pono e olelo ia aa puka ino loa o Bishop &Co ma keia hoopiiia aua o na bila kikoo da!a piepiele. Aole i hoomahuahua loa ia ko lakon mau puka mai na uku kiekie | mai e kau ia ana i kela wa. Oka poe no lakou na kopaa i makaukau no ka ■ hoouna, na lakou i kau i ka uku a i ohi j i na puka, . Oiai e akoakoa ana ka ahaolelo iloko j oke kau, ua manaoia he mea pono ke 1 kau i kanawai no na mōni, i mea e haia-! wai ai no ke kulana hou paoioi, a mamuli ona ae like aiia ona aoao elua o "na poe aloha aina" a elua, na hooholo- 1 ia o ke dala gula Amerioa ke dala kum« no na huina ioi nku mamna o ka umi daia oka puu hookahi, l a noho mana keia aha kuhiha maluna o ka liapa nui oka ahaolelo, a pela no lakou i noho mana ai maluua o ua heluhelu leliuleImia ana o ke kanawai mamua o ka hooliolo loa 'a ana, aka ke kapa mai nei lakou, '"he kanawai keiki hanau hou loa", oia hoi, he kanawai ka i haku maaleaia i mea e hoopilikia ai i na kuhina. XJa noonoo akaheleia keia konawai ilo ko o ke Ēomite —malalo o ka hooponopono ana a ka aha kuhina- a kuka akahele hou ia no mawaho ae o ke k®mite, ena kanaka ioi aku ko lakou poino mamua ae ona kuhina; ake olelo aku nei au me ke kanalua ole, īna i hooko pono ia na kuhikuhi aua ake kanar, ai, ina la ke ku nei ko kakou mau lawelawe dala ana malana oke kahua kupaa a aole la e lawelaweia malalo <? na kumu kuihe. 1 Oka hakihaki mua loa a kaalia ku»liiaa i na hooko ana a ke kanawai e hyoponopone ana i na moni, oia no ko lakou haawi ana ike kuai o ha dala i makemake ole i ae hoolaha, e waiho ann ma ka waihona o ke aupuni inaloko 'o na lima o kekahi "poe aloha aina" e ae oiai ma ka pauku elima ok« kanawii no na moni, ~ua kauohaia ke kuhina waiwai e hoolaha ma ke akea "ma na puu aole e oi aku mamuao ke kanalima tausanij ,> a ua loaa ia'u kekahi mana oiaio loa e hoiKe aku, ua hanaia keia me ke kue o ka Luna Hooia Buke. O ka haihai kanawai helu elua ke|a a na kuhina maluna ae, ! Me ko ka Papa Kalepa manaoio l e hooko io ana ka eha kuhina i na kuhikuhi ana a ke kanawai me ka hoopono, a me ka manao e kokua i ke aupuni, ua hooholo I&kou ma ka la o lforem»ba ; he olelo hooholo eae ana e oh! mai a e uku aku lakou i ria dala pej>* kupum hhn ana, <: !tke n« he dalA la—? fj'kr; r.aeka oU' to •k* peuku 8 oke k&t&wbi no k% ma k#- 4a!a gu!a^A tu*n?b. 01»!, 5 | ' s ! V kali' Ih*V , < i'/'i i.' : V«-ksV *nrß4«ts u M» V!<e e

!iO?m " A < alna** hu! i hookom" mai ai iloko oei e ka u* hooholo ka papa kalepa he olelo !o e koi ana fke aupnni e lawelawe koke i kekahi hana e hoopau ai ikeia n»au kahoaka ok« pilikia e hiki mai ana, aka ua halawai mai lakou me na olelo u ka aha kuhina e apouo ana. Kc kakaikahi īoai la na hīla kikoo dula piepiele, a nolaila liooholo'iho la kykahi koonimana o paa ana i na hila dal'i pepa aupuoi he $180,000 ka nui, e iioi i ke aupuni e uku inai ina na dila gula mailoko mai o ka waihona a ke aupuni i hoahu ai maloko oka waihona, i m.ea e hoounaia ai ma Kapalakiko. ] Aka, i keia wa, e paa ana o Bishop & j 00. he huina dala nui ma na pepa dala i aupuni, ua hoole nae oia i ke kikoo ana i aku i ke anpuni e uku koke mai i kana. no ka manao he pono ke waiho i na pepa da!a e !aha maloko nei o ka aina. No ka nui ona ttoi hila kikoo dala piepielē, nolaila ua kikoo o Bishop & Co. a tae "na poe aloha aina" e ae, a oi aku mamua okō lakoō mau helu ponoi e kaa ai niawaho aku nei o kakou. Ma ka hui ana o Bishop & 00. ame Irwin & Co. ma ka hoouna ana i na dala lawe ole ia, i waho oka aina, mai Keena Waiwai mai, ua panee mai ke lakou i na dala pepa aupuni he $210000, a e ukaia i ka wa e kikoo aku ai nie na pepa dala aupuui i ke ltuhina Waiwai; a oiai no hoi nia ia wa, ua hoo-| pouopono o Bishop & Co. me ka poe e < paa ana he $180,000 ma ke dala pepa j aupuni tua ka hila kikoo dala piepiele e i hoolawa aku ai ia lakou, nolaila ua pale ■ ia ke kikoo ana i ke aupnni no kela ; huina aala nni; a mamuli o ka hoopo- ■ nopono ana me ka Malama Buke Helu ■ aupuni e paa oia i ke dala gula no ka huina he $110,000 mailoko ae o ka puu dala lie $210,000, nolaila, ua uku aku o Bishop A' Co i ka Malam-i Boke Helu he $110,000 ma ke dala pepa aupuni a aooana aku !a i ka #100,000 ma kb dala gula iloko oka waihona aupuni. Ma ia hana ana, a« kōe he $70,000 ona da!a hoahu kuikawa ndko o ka waihona, ani auaia hoi ka puka ana akn malloko aku nei oka aina. He hoike S ana keia i fee kokua no na lawelawe ana o ko kanawai hou ma ka malama an£ i ko dala gula aole e puk.\ maīloko aku o ka aina iK'i. O ke kue ana i ka aelike e haawi aku ika $210,000 iloko oka waihona aupuni, he mea liilii kela. O ka hoino ana āku ia Bkhop & Co, he haaa pono ole. Oiai ka aha kuhina e hoopaakiki ana aoie e hoolilo i kekahi puu dala keokeo a Mr. Spreckles i hookomo mai ai, ua laweia no na hila dala pepa aupuni mai kekahi lima aku a i kekahi me ka hoohuoi nui ia. 1 mea e pale ae ai i keia hoohuoi, ua waiho aku nei na kuhina i man da!a keokeo pakm mawaho ae o ka hoinn da!a keokeo i hookaawaleia no ka nku nna ina dala j>epa aupuni, ma ka 14 kenela pakui iho oke da!a hookahi maluna ona dala he $283,000 e paaia ana no na "dala pepa . aupun? e laha ana-—a ua hoalaia mai na manao uune no ka manawa, aka, ua ikeia no nae, o kela hoemi ana iho la i 14 keueta o ke dala, aole i lawa.

O keia haua, ka hoemi aua o ke au puui i ka waiwai io o kona dab, ua kue īoa ia i ka pauku 7 o ke kauawai a rae ka bila haawipa, no ka mea ua olelo pololei ke kanawai, "o na lilo a me na uku a me na poho a pau i puka mal mamuli o keia hooliloia anr. o na dala keokeo i daTa gula ō Amene* Huipuia, e ili no ia maluna oka waihona aole o ka hoopiha ihome nadala keoktoi kulike ai me ka waiwai io o k« dala gu> la America. 0 ka haihai kanawai belu akolu ae la keia maluna a na kuhina. Ma keia wa, ua halawai ka papa kalepa a ua kohoia ona kouiiie e halawai aku me u» a e |iookekena aku ia iakou » h£pai koke i ua keehina e Uoololūa ai na dala keokeo i mau dala gula. 0 ka hua o ia kuka ana oia ke noi ana o ke aupuni ia Bishop & Co e hoolala me ke Kuhina Waiwai no ka hoolllo aua i kekahi hapa o na <lala keokeo i gula O na hoolala ana mawaena o kt Kuhina Waiwai » me Bwhop & 0o s no ka hoolilo ana i na dala keokeo i gula, oa kakaa a€rlikdfa e ka aoao o ke auponi a ua aeia e lakou pela; a o kahf kumu keakea waie no mahope o ko ka uha kohina noonoo hou ana no ka hebedo<na a oi, ma ka hookaawale o!e ana o k« kanawal no ka hoolilo aoa o uh 'Uln' kookvo m% ka waihona i gula—ola vrale' oo aohe koinu e a*-. Aka, ua kukalaia ■ tna? i o kiikw, ua lawe nk j ■ Vh "sw kuauu tkaeka * oh t hoohia i k&U H, Uk*t k»ift »#/' $(, 'i«' *it ibu * le-koa I» i»kv<u » e V ' V» /sp* unnnm

0 ko ka «ha kuhin* ho*Vf ihih i Vft' i lnoiuik 0 i * ae < Oialalo <Tka aelike. !ho ka a ka ianako malalo ' Hulo Oihaua liauako_y ]>iblM>p «l' Oo ) . nouolulu. lanuai i 3, 1,88?. ) Ia Mt-ssrd J. O. Cartu", $. man |' ame ThoK. R. Walker, KomiU* <» ka ' JJapu Kakpu, ~ , ht ua Keoo'unaua;-—Oiai ua ae inakoii ( Wbedon»!*.aeivei i hala, i ha hewlula , ana o ka aelike i waihoianku e uukou i ke aupuui, uno ka loua ole mai o ka pane |>ololei oo ia mea ahiki i keia wa, nolaila no ka noonoo aua.« ko makou pono iho, ua unuhi makou mai kela aelike tuai. ! Ua maopopo i.a makou, aia ao he mana okoa e ae iloko o ko ka Moi ah-i kuhina e kau īp, uio ke kumu kupouo ole, uua komo iloko o makoii ka haupu malia o hoopilikia ia na pomaikai oka lahui ma ka oukou hooikaika ana e loaa ona hoopakele ana malalo o ko makou kokua pu ana me ke aupuni. Ua ike uo oukou, aohe na m>akou i imi aku i na hoolala ana o ka aelike uo ko pono ponoi iho, aka me he la, ua hapai oukou i na mea a pau e hiki ai ke hoopakeie ia oukou iho a me ka poe © lawelawe hana ana me oukou, ma ke paie ana ae i na poino a me na pilikia e ! iiiki mai ana ma t> ka oi loa ana aku o ke daia keokeo (oiai aole e hiki ke hoo iiioia aia waie no ma oa puu liilii) a me ka iawa ole o na dala guia e lawe ai ma kahi oke d*la keokeo ame ka hooko pono ana aku i kan \wa*. O nsakoijiho no : (Kakauinoaia) Bisrop & Co. Ua konoiana noonoo o ko Komile o ka papa kalepa e maoao iho, aole ī akeuken na kuhina o ka Moi e hooponopono me ka hui e Bishop Co. 0 ka poe kei * e makemake ana ike gula no lawelawe'hana ana. 'ua kono ia lakou e kikoo i tia hila da|a pepa aupuni, a nolaila aole i emo ua emi inai na dali gola i hoahuia mai ka nui aI ke kupihipihi loa, aka oia mau no jaae ko ka ahn kuhma lawelawe ole i kekahi keehina e hoolaup:ii ue ,ai i ke dala guta i m&keeuakeni, a me lj,a naauf>o haalele loa , ua paiu ae lakoii i ka puka hookalu e manaolauaia aku ai e loaa mai ke gula, ma ka ae ana aku e jftu ina auhau aupuni a me pa loaa aupuai o ae, ma ke dala keokeo me kk pia ana ona uku dute e ohiia ma ke dala keokeo, ma ke ano kue i iia hooko ana a ke kuikahi. , | 0 keia ka hakihaki k&nawai helu aha a na kuhina. : x . " ! - Ma keia hana ana, ua hoohaap\i mai ia ika makau iloko o ka {>oe e paa nua Ina dala pepa aupuni a uoi i na dala gula, aka ua ohi uuku o Bishoji & Oo i a* dala pepa. Ua hiki ike aupuni ke hooia i ka oiaie o keia ma ka. kooi&ha ana ae ma m nupepa i ka papa inoa oka poe i kli daia gola aku i ka. >vaihona aupuui, a iua e hana pela, alaUa, ke hooia aku nei au i o ka, e huai aku au i kekphi mau Jioikd aua owai la ka poe kipi a |ka wahaoleio oke aupuui e uauki iho »ī koua mau kui e uauahu aku ,me ka hahu. ! ?

1 pakui qo ka hauwalaau e kala hea aei i keia wa maluna o ka lahai, ua hoike akea ia, ke hahai nei ka malama ibuke helu o ke aupuni nialalo o na kuhikuhi ana a ka aha kuhina, » uolaila aole i puhiia i ke ahi a hoonalowaleia na bila <iala pepa aupuui i pau, ka waiwai io i ke kikooia, aka, ua kuhikuhi mai ka j>auku 8 o ke kauawai hoopouopouo i ua uioai, ct o qa kikoo idaia keokeo a pau i ukoia aku ( e hoopa :iuia e ka Luua Buks flslu Nui o ke Ua hoike hou ia uaaī, o ua (lal* }ia i-ohiia ui<»i ua loaa aupuoi mai, ua hoahu kaawaleia uo ua bila dala,pepa pupuui, a.ooUUa, ua hoopuka hou ia ua ddla pepa aupuoi i uku mua ia ka waiwai io. Aole e hiki ke aeia ka piaio o keia, no ka mea, ua hoohiki mai ka loio kuhiua o ke aupuni i ke komiie o ka papa kalepa, e hoonalowaleia na bila pepa dala aupuni i ukuia, a ia wa i |»n« aku ai ka lunahoomalu o ke Koujiie, o na dala upuni j ukuia a i ]hooaalōwale ole ia, ke ku inai npi lakou he mau enemi pula , kauimka uo keia linaioa, ; A i ka nioau ponoia ana, m ikeia o P* dala gula wale no ? w&iho ana ma & waihona «opuoi uo na dala pepa au- | puoi he * laha m\ walu&a o , U *um, ht WQ,QQQ āakguk (miiumii iu wāh iho no—n h§ 930,000 & keia mau <N»««i® ookikim tmktu*uu ka,uku i m uku |mmt isun*us *uf>uui~* & ka wmw*i wouā «UO» kēūkm i Wahuu 4* k» 0lM» i MWI ua i ouQ Imm* i m k» daia ki*&m hut&M; uMh ** k* m ui*y« Jyt *

uolaila na hoo-nnKIH lic %oaiil<Telua ei» oA. J. * .E A, "WMemiwin f> hnli frf>no ! &,<, tnl»nH u ka wfc!hnt>« Msf>afti TffikUo£(< oke fca a ib« k« htil «»fi me ka lu.ua molaiim bnk« h«to nwi o Iso nnpuiil, ua liuiku ! »fti k« komit« i mwa o kft pftpa/ nos u i } pnpaaholn k* malama Imke lielu oke l enpnoi ika hoike ana mal, be 875,000 0 M pepa a\jp\atli i kikooia' mai a uiuia «ka ka waiwai 10, i hoopuka ljoa i a &ku e ke aupuai, h Ue f38,000 o ua da» k pepa aupuni i ukuia ka waiwai io e waiho nei ina ka waihoua aolie i Uoonalowaleia. 0 keia ka hakihaki kauawai helu alima a ua kuhina. ; Maluua o keia hoike a. ke KoiaHe, ua h >oholo lokahi ka papa kalepa, e hoolo i ka lakou olelo hooholo oka la 29 o Nov&maba, a ua lioole na lioa o ka papa kālepa aole e lawe niai i na bila dal« pepa aupuni, a e uku aku paha ia hai ma ke ano he data guta ia. Ika pule i hala, --aole i hoole wale ka waihona aupuni i -ka uku ana jaai ma ke dala gula i na pepa dala aupuni 1 kikooia aku, aka ua hoole pu i ka nku ana mai ma ke dala keokeo. O ka na kuhina haihai kanawai helu eono keia. A i mna oke alo o keia mau haua kolohe a pau, ke olelo mai nei na kukma Le mau pio lakou na ka ohumu tipi- , Keo Kaaka. Honolulu., Feb. 16,1885.