Ko Hawaii Pae Aina, Volume VIII, Number 10, 7 March 1885 — KA MOE AME KA PUANA. [ARTICLE]

KA MOE AME KA PUANA.

I kela pule aku nei, ua hoopuka aku makou ma ko makou manao alnkai mua loa, ika iho ana mai o kekahi mau kuhina o ka Moi e ninaninau i na noonoo o kekahi keonimana o keia kulanakauhale, no ka mea pono e hoolaulea ai ika ninau nui okala e hoomo kumoku a hua nei ika noonoo o keia lahui, oia ka ninau no ka Moni. I keia pule, ke waiho aku nei makou i mua o ka lahui i na kuka ana a ke Komite o ka Papa .Kalepa, me ke kuhina Wai. wai no ia kumuhaaa, a oia keia: I ka Mea Mahaloia Jno. M. Kapena, ko ka Moi Kuhina Waiwai —Aloha oe: Mamuli erke noi au e Ka MeaMahalo ia, ua loaa ia makou ka hanohano o ka waiho ana aku i na kumu i hoolalaia a makou i kamailio waha aku ai i mua e Kou Mea Mahaloia i keia kakahiaka, no ka hoolaulea ana e hoopau ae i na kupilikii o ka nina\i dala iloko o ke au« pani. Ua hoomaopopoia mai ia inakou, ua makaukau ka Papa Kalepa e ae, a n hoolaha i na dala pepa aupuni, ma ke ano i like ka waiwai io me ko ke dala gula, ina e hoana okoa ana ke aupuni i umikumamaono keneta hooi aku no kela ame keia dala keokeo i hoāhu kaawaleia no ka uku ana i ka waiwai io 0 na dala pepa aupuni e laha nei. Ke hookaawaleia nae a maopopo, e uku mai ka waihona waiwai o ke aupuni i kela mau pepa aupuni ma ke dala gula, ma kekahi manawa maopopo a ma na kumu oluolu. H« mea pono e hoomaopopoia ke kahua a ka mea e paa an& i ka pepa aupuni a maopopo lea, i akaka ai kona hilinai no ka loaa io mai o ke dala gula iaia, i ka wa aiia e kikoo aku ai no kana pepa aupuni. No ia mea, ke hoomaikeike aku nei makou e makaukau ke aupuni, ika wa e kokoke ai e pau ke dala gula i!oto oka waihona e tiku mai, iloke oka wa kupono mai ka wa aku e kikooia aku ai (oia hoi ka wa kupono ake aupnni e imi ai i na dala gula"e lawa ai% no na pepa aupuni m» ke dala gula. I m®a ® pulama aku ai ika unuhiia ana o na dala gula ma| ka aina akn, ke manao nei makou he m»a pono ke waihoia aku na kekahi mau hale oihana kalepa, i hookahi a elua paha, oia o Bishop & Co a me W. G. Irwin & Co., e uku aku ma ke gula i na pepa aupuni e kikoola aku ana. Ua hoomaopopo hou ia mai, e ae ana ke aupuni iko ka Papa Kalepa koho ana i Komite, ma ke ano he mau Luna no na helu o na Buk:B Drfa Aupuni a me ka Waihona Kuikae loaa i keia Komit« i na wa a pau ka mana e nana ai a me ka helu ana i na dala i hoahuia no na pepa. Ua hooholo hou ia, ma e kue ia kekahi olelo o keia aelike, alaila ua kaawale kela a me keia aoao mai na hooko ana aku o keia mau olelo aelike. O makou no, ka Kou Mea Mahaloia mau Kauwa Hoolohe. J. 0. Cabter J. Himak Xo Theo. H. Davies T. E. Waleeii Komite o ka Papa Kalepa Henolnlu, Feb. 25, 1885. Ahiki mai i keia la, aole i loaa mai ka pane a ke Kuhina Waiwai i ke Ko mite oka Papa Kalepa, aka ua hoopu ka ia kekahi Olelo kukala maloko o ka nupepa haole puka la "P. C. Adrer tiser", oia hoi ka waha olelo o ke aupu ni, ma ke kakahiaka oka la 27 o Fe beruari i hala, i kakau inoa ole ia s ke kahi kuhina oka Moi, aka ua kapaeiu nae malalo oke poo "Ma ke kauoha", a oia keia a makou i unuhi ponoi ni' noka mea, ua huna ke aupuni mai ka maka aku o ka lahui nona keia aupuni 1 mea e hoopohihihi wale ai i na kanaka Hawaii^ He Olelo Kukala, Oiai, ua hooia ia mai ite aupuni o ka Moi, ua hooulnku ia na noonoo o ka lehulehu no ka mea i pili i ka uku ana ina dala Pepa Aupuni ma ke dala gu U America Huipuia; A oiai, ua hoahu honua e aenei ke ampunl mp ka waihona kuikawa i na ktnkeo he Kanekoln Komamaiwe Tau»ani Ehiku Haneri ama I7miku aam*o6o & me Kanmno Kenela ft39. k» ano bt< pu*i <lela e Loo Uwa «»© ukt3 in« Pepa A y jmni ma k* guls H u: pal«; Hk ko m l&kie* «k* Mm «*ft i U

mea hoi e kooia akn ai ika poe e. pas «ia i lio Pepa dala aapuiii. ua hookaawaleia lie puu oioa no ka uku ana ia mau pepa aupuni ma ke dala gu!a, ke hoomana D©i i keia wa ake kaaoh» nei i ke Kuhina Waiwai e waiho pakui | aku i kela puu dala tq& ka waihona kui- ! kawa nona na dala e walho la, o lioike aua ika waiwai io oua dala pepa aut puni e laha uei aole i hookaawaleia 110 ke gula, he puu dala e like me umiku. mamaono hapa haneii hooi mamna aa o ka huina e wailio la nialoko o ka waihona kuikawa, i mea e hoopaa āi no na lilo o lea hoolilo āua ina elala keōkeo iloko o ka waihona kuikawa, ma na dala gula. I kulike ai me ia mana ame ia kauoha, e uku aku no ke Euhina Waiwai mailoko ae o ka waihona dala o ke aupuni ika huina kupono no ka mea i hoopaaia. A oialj oka hoohehea. hou ana ina dala Hawaii e lilo ana i mea poho nni loa no ka poe hookaa auhau; A oiai, he mea hiki ole ke hoomaopopo ehia Ia ka nui. kupono o na dala keokeo e hoohehee aku ai, i pau ai keia kupilikii oka ninau dala, aia wale no ma ka lawelawe paka ana a maa iho. Ke manao nei ke aupuni, e waiho aku i keia hana na ka aL' r lelo e hiki mai ana, e waiho ana na ia Ahaolelo e 'noonoo i ka lawa like ole o ke dala gula ame ke dala keokeo,' me ka nele like ma ke kaana 'ana iloko iho nei o ka aina, ka hiki a me ka hiki ole, a me ka lakou mau keehina e lawe aku ai e kukulu iho ia like ole, līo kn hoomau ana i keia mua aku, anoka oi loa paha o ke dala keokeo ke ikeia aku, a me ka mea pono e hana aku ai. Mawaena o keia manawa aku, napaa ka manao oke aupuni e uku aku i kona mau aie a e hoomau ika inoa mai kai oke aupuni aka aina i paa loihi ai; a no ia hopena, epaa mau ana iloko o ka walhona o ke aupuni i na dala kū pono no ka waiwai like o na daīa pepa aupuni elalia nei. AiTiot,AKi Hat ē, Feb. 26,1881.

E ikeia ina īia lioolala hana a ke Ko mite oka Papa Kalepa oia lioi ka poe uoua ua waiwai nui maloko uei o ka aina, o ko lakou ake uui iloko o keia TT3 pioo a ka lahui e nune uei, o kn ho olaule-a i ka uiea pono like e liana ai, Aka ina e mauaoio ia ka olelo kukala uialuua oka mauao ia oke aupuui, mahope o ko kuka a me ka uoouoo ana 0 ka aha kuhina, «laila he«hu ko lakou mea i pane ole ai ma ke kakau e like me ka hauohauo a me ka maa ona holo palapala auo nui ana. I7a hoo.w» havraha anei lakou ina rula oka holo palapala naauao ana? Ina pela, he mea | pono ke nanaia keia mau hana pono. ole a ke aupuni malalo iho nei. Mamuli o ke kakau hookekena hou ana aku o ke Komite i ke Kuhina TTaiwal e pane mai maliekakau, nolaila, ua paneia mai i ka Poakoiu iho nei, oiai ke Kuhiua \Yaiwai uia Maui i kela. la. Ma ke awakea o ka Poalima i hala, Peberuari 27, mahope iho o ka puka 1 ana ae oka olelo knkala a ke aupuni (i manaoio ia na ka aha kuhina), ua kikoo aku o Mr, W. R. Kakela i ke keena waiwai he hookahi pepa dala aupuni he $50.00 ahe hookahi pepa aupuni he $20.00, me ke koi aku i ka malama Buke Helu o ke aupuni o ia o Mr. F. S. Pratt, e nku mai ika aie o ke aupuni 'iaia no keia mau pepa aupuni ma ke dala gula. Ua pakike mai ka Malama Bnke, ina |no e iho mai o lesu Karisto i keia ao, I aole e hiki ke loaa ke dala gula e uku ai. Ia manawa, ua pane aku o Kakela, aole e hiki ia lesu Karisto ke iho mai, no ka mea s aole i ike o lesu Karieto i keia aupuni. T7a hoole loa mai ka Malama Buke Helu aohe e loaa ke dala gula no ka aie oke aupuni ma iā mau pepa. Ua noi hou aku o Kakela, ina aole e hiki ia oe ke hookaa mai ma ke dala gu!a, alaila e hookaa mai oe ma na dala kēokeo ame 16 keneta hooi o "kela a me keia dala o keia mau pepa, e like me ka olelo kukala ake aupuni o keia kakahiaka, "ua paa ka manao o ke aupuni e uku aku i kona mau aie, a e hoomau i ka inoa maikai okā aina".

la wa, tia lioole loa mai la ka Halama #uke, aoleeliiki iaiakeukopela. I keia *a ua paae koke aku o Kakela, o keia mau pepa aupuni oia kekalii o na aie o ke aojjuiii, A ina aole e InM' ia oe ke ukn mai ; alai)a, mea pono' ia oe e pani i ka puka o ka "Waihoaa W'aiwai, a e k&km i keia mau jau mlelo laoakaka penei; L'a Bj,saz4jbufm 77 AUPUNĪ HAWĪIL Eia boi kekaki mea hou. I ka pau aua o k» maiama o Fefoeraari i ka Po>ojUij i iīak, m kiko>j aka kt kak&uoieK o kii ki«;ki«i ; k'. lukou mtu ulu t!'j ke oihaua JTookolokolo ia ms Ai« hoi u« m%i ?c nui ī<oi oi« ua e.k'p'i aupui.l, U fe Wk jtUU*jUUn>*<w Ls.fc.kit JUV iujji fc kh ttohUwh l'sikt t ua Lw U v L>- », ft%v * Vt f.»b< !it 1» 'i.',.

gn!a e hookaa mai ai. T ks Mk! boa ana akn I mttft o" ka Mdama Buke, aa pauē mal bi«, aobe t1a1» gn!a i keia wa, aka e paa aka oe I na j>epa aka Poakahi, alaila hookaa aka ma na dala gnla. • I b« kikooia ana akn i ka PoakaTnj Be, aohe haawiia mai o ke <3a!a gnla, "a hoole' loa mai la. īa manawa no, tta hoouna pilapala hni akw na Innak^ua- 1 wai kiekie ike Knhina "Waiwai e ninan'ann, na ka malama hnke nui wa le iho no paha keia hana, ahe nele maoli paha ike data gula, a i ole malalQ paha o ke kanoha a ke Knhina Waiwai. Mamua o ke kau aHa o ke Kuhina Waiwai ilnna oke "Kinan" a mahnka aleu la no Haikn, na pane mai oia, he nele maoli no i ke dala gala ole, Ina he oiaio keia mau lohe, ama koa e hilinai nei oia maoli ka oiaio, alaila eia wale no ka makou, he pono ia oukon 'ke malama ika laahia o ke ! kanawai, a e hooko hoi ma ka pololei ! a hanle mai na lani. Aole oka haihai kanawai a na knhina poo hakahaka, [ oia ko oukou mea e pili wale aku ai. | Ua lohe pono mai no hoi makou, ua ! ninau ia ka manao kanawai oka Loio | Knhina no ka mea pi!i i ka uku ona | lunakanawai, a ua haawi c»fa i kana ole lo hooholo, he pono ke uku ia rm Inna kauawai, ma ke dala gula.