Ko Hawaii Pae Aina, Volume VIII, Number 18, 2 May 1885 — KE KUMU O KE KAUA. Mawaena o Enelani a me Rusia [ARTICLE]

KE KUMU O KE KAUA.

Mawaena o Enelani a me Rusia

I mpa e paaopopo ai i ka poe helnte Ul o Ka Pak Aina ke ktonw i a!a mai «j n«, pfca}»kala uwo oka Liona a me k Kea hulnhulu, boi a na Hawa: e olelo ae ai me ka paopopo, he kau keis mawaeiia p ka rqakaahonowa! me ka huaona, ūolaila, na hoiliili a nyvkou ana lawe mai I oa ibe 1 loaa I makoq, mailoko mai o »a appepa i hoe lahaia ma An}ei"ica a me Ēnelani a k waiho aku nei i maa o ke akea na ob kou e kaupaona i ka fi»ea hewa a me k mea pono ona aupuni e anehe aku n< e koaao iloko o ke fcs«a hookahe kok nui wale j«ha auanei, aoia keia mali #1 ife> ka īwoaoo ana i ke koikoi o kei hakaka x:ui e anehe ma) nei mawaena| Enelani a roe R<isia no ke kumu oia hoopaapaa no ka palena aina mōwaeii o Ruaia a me Afegsnitana, he mea po no e hoomaopopoia me ka huiknu ōl na kumu nui e woe aeeei malalo o kt ia hoopnapaa. O ka niuan i keia oia ka boopai P»h no ka mea o laiia e Hlo ai o Fftm tlelie uia ka ttm!!w*ri l|tigfchaba m. kaM fcoi 1 uolio īa na "koa Afeganitana no ka wanawa k< koke e makahiki i haia aenei, ak ealiāa% akn of« ws, aōhē Mba i&M Oka aina mawaena o Mngahaba me Heriruda, e piīi koke la maX Akau o Hērate ina Afeg&fiit»na, tia k? paia o Bagihisa; 10 kt poke iirj hoopaapaaia nei, oia, pehea la k» npi ka tsna e makeaiAke nel o. J?os}a e% mai laia kefa aina, mai l» v?Ah\ ri nui tela ma ka naenloa kōlan» t>a!!> aktt al ia Hef*ta fm& AfegainUS Kt>oSoßatfa, O Pttli-K»'.oma roa mia, a me Penedehe tna 3f ugahabj he maa aina kela aohe kuteana o K L nsl e qoho Iho aij aka o ke ake o na &qs! o ka neenee mai i mua loa aki\, malal 0 ko lakou manao, aa noho ipna ia kel aina ena Taeomana. ka lahui hoi manaoia nei na e hoomahi ne no lako ua kula palahalalia pipiwai o I>«gi«i Ma ka aoao hikina o kela aina, o Mt gahaba i pili pu a kokoke i A-Kap< ma o kekahi ipnliwni la o Kn&a, 0 k aina o Pe«ed6be Kahiko, oia ijoi k inoa koloko i maa iea kamaaina, aol ia he aina okoa e akn malalo oJke kap la ana o Penedehe fion; aka ma na pf kui ana aku i na inoa hou aahope o n inoa mua, he hoike ana ia i ke kahiko ke kapnia ana o kdla inoa, a oiai h mau helehelena no hoi kekahi o k kauhale kahiko i ku mamna loa e wa: ho la na hoailona, I keia wa, he ma pupnpu hale ona ano kahiko ia e k ls, ao na hale lole oka laUoi īawmana, eku la ma Mugahaba, al ia wahi ms kahi he eono mile ma X hikina akau aku o Puli*Kisiti, a ua an Hke hoi ka mamao mai A*Tapa mai. ( ke kuiana o A-Tapa, ua oi aku ke aii nui oia wahi, no ka mea, aia ia ain ke ku la ma na moliwai o Bagisi Hik na, a e pololei la ke hela i Herata hiki iluna oke awawa o Kufa. O k ano o ka inoa A-Tapo ma ka olelo Tt eomana, oia ka Heiau Keokeo. Ai hoi ke waiho la he heian 300 iwilei i loihi, 150 iwilei ka lanla a 100 kapni ke kiekie, i hoopuupuuia me ka lef lahilalii oke ahinahina. Aka» ua U« lUoM keia mea e na Afeganitana ipap kaua, me ka hoopnupuu pale lepo ho ia aua mai mawaho ā p«h!j me na pul9 1 hoana okoa ia no na pukaa. He mea pono ia kakou ke hookahiā i Jl& noonoo ana no keia Mea, taa o 'lfl koho ia ana la ona Koniisjna Hoopol nopono Palena Aina e Busia anā Enelani no ka aoao o Afeganjtaua, koho o Enelani i konq Koen.iaipH o Q| ku Petero Lumdsen, a o Rusia hoi S M. Lfc«Har, o laua na kohiielna nana « hooponopono a e haawi i ka olelo hofi holo e kuikahi aio Busia a me Afegatß tana uo PenedeLte kahi a iaua hooj>aapaa nei. A nolai!a ; o ka lai hma ikaika ana o kpkahi o laua 1) aina e hoopaapaaia ana, he Lana ino kue kan&wai, He mea hoj ia n» kek hi e hoole aku aī i ka ae!jke i ke Koiowina e hooponopoao, a nana malama i kona mm pomaikal pon iho, Nolail», oka aoeo I komo ea n ho iho nialuna o ka aiua e hoopz%pw &U*, a i ole i« i kMeahi *ahi Hbj pajb« ia ūna, <Ah k« pakaha n rr>a!s oaa ua hewa no k«U ! ak* sue e ala ma! Knti l>ū L// aiu- *-" K ?* o& kaikehi kakon. NoklU tsjā t>. - >£ fNrs! <5 t«pw awre fl . •

pafcaha aina* Owai o !aua ka i!e!e uiua e kaiii p j . nei 1 *o l:a iioonoo ak&hele ana ma o na j)alapa!a ī«, akea a matō itd&i mai ia makou a me ke kaana pu ana f na hoike o kela a ao^o/hāhnkkaukau ka Pae Aina me ke kanalūai ole e kau aku ika hewa, no n&'Afega-' nitana, oia hoi ma ka olelo pololei nq Enelani ka hewa, no ka toea o Enehinl ka meapale raa tfa aoao *o na Afegaii(? HE&a Tōa i nanao e ae ln lima ika aina a ftusia a ihe Ēūe!anXl aelike ai na ke Komisina e hooponopone E wehewehe pakahi aku ana makou| ina poo maniio kaokoa, n maluna oli nau manao e noonoo al "kakon, itni aole e kiolaia, alaila, e hauhoaia ana d Enelani e na ulupuni hoahewaia, a inft"q naha ana ka noho maluhia ana, alaila d kahewa a me ke karairiia ō kekahe ati*a o na koko oka lehnlehn maluna ok§ Enelani mau hokaā- '• 1. Ua aelike o Rusia a me Enelani i ta malama o Mei 1884 e waiho akn na ke Komiaina e hooponopono i kahi e Afegaditaferf" a Rf).sih e*M>6paapas 1«. 2. Oka aina e lioopaapaaia nei, hf mau wahi hemahema Uūku' kd na Af£ janitana ia Penedehe. 3. O ka akia o e hoopaipaaia nei. ua komo pu iloko ona oleK loooaanao ia Hakii Petero Lumdsen. aia kekahi o na aina i kanalnaia ka mm » iaua i kuleana; a «a haawiia ia ien k« mana piha e haawi i kana hoohoio no Rusia ina ua ike oia ua po> loiei ka Rusia man koina. 4. 1 ka wa i hooholoia ai ka ae!ikej waiho na ke Kowjsina e hooponopon< eeia aina, aohe mea o na aupuni hoo paapaa i kokoke ma ua wahi la, noki mea, o kahi ona Afeganitana kokok» nai, aia i Bala l£ag&haha, a o kahi lw ona ilukiai kokoke mai aia i Saraka A, ia Baaa a oe Enelaei e hoo eaakankau ana e hoiolea loa ka aeliki 00 ka hoouna aku i ke Kotms>ina Hoo pojk>ix>no Palena Aina Hui no kahi i lioopaapaaia nei 4 na kaili koke ae la xm Wejjfanitana i ka aina o Penedehe ilok< » ka maiama o lune i hala, a paa iho L 1 na wahi ia a hiki i keia wa. 6. Ua ktie akn na Rukini i keia kail sia ana o kela wahi. Bka ao!e nae< Enelani i kahea akti i na Afeganittma i ha«!e!e 5a wahi. Nolall», rka malami »Okatoba ī hala, na pane aku o Rogi i keia hooh<Uah«ta i napaolo ia tnai, m ea hoouna ana akn i pnali koa nukn Pnli-KRtuma, a na ana aku !a o i htki i ka wa e hooponopono e ia a keia kaiīi honua ana ae a ATeganitanj a P6nedehe, a!ailn, hoouna mai i ko®; Komi^in». Maluna o keia mfē mano i h< onoho boho papMa aē la, e ike ai na mea i paii. o Enelani ksi hewa. Ona Afegai Bttena ka i kaill mna ika aina ao!e ni Rnsis, O Bnsia ka mea pono e o!eI< mai Af l !?tifktal ? kmia liana M>le o "Kne!(ini ke hoahewa aku, < Knelani ka niea i hao nma i ka aini ioleoßnsis. Nolaila, o Eoehni k: l&kah* alna, a mahma o kvSna "poo' i ka haawe o na koko hala olfc'ī k&he ana ma keia kaua ke kukalaia ki aa knna. Nolaila, iko Afegan!tana tai m* i kela aina e hoopaapaa ia ana koni knleana, na !awe oia i ka hana ma!ok< > kona lima \x>noi, a ua kapae ae oia ii Enelani kona loio mawaho o kulakula Eia malWh iho nei ka tā*ō»o* r o:k) WōommiM o liadana, i hoopokaia hn ka la 28 o Mwaki i hala, no ko Enelau knlana knpilikii: "Ōke ¥okoke e ekolu kein o na ma kahiki mai ka wa mai a Enelani i apoil< lk J u ai ika nee ana oke aamoku kam i Atexanadaria, Aigupita, oia hoi k hoomaka ana mai o na' pilīkia a pau fteia nei. Iloko o ia mt,n &akahii tkā nei i hala, na uhanha aku kakou ka hakaka bM. me na Aiguplta a itt (eo lakou man maka'ainana 'ma S6t Steu, nna lilo Be mau mi!iona d$ a'fce na haneri a lia oīa kino makamaā Ua hookaee aku kakou ia Farani, u nana kuemaka nui mai o Bisimaka, ke hāawi aku nei kakou i "*a maika toa no ltusia, ana i ake nui ai e Biit ma' ka nlnan hoop<3«opoflō palen sfaia me Afeganitftna, oiai ko kako māu lima e piha ana i na kaua e ae ni na wahi e. Ao na mohai āna i kei miu mea a pau, ua hoofi!oia, a o kei oian lilo aolie i kana mal—a no keahd Aohe mea e ae mawaho aku o ka'al kahina e hiki ke pane mai. " ho »ej k& 'olelo & 'kekahl* 'nM pepatj Amenka no' ka iaea' e pifi ana ka u!e!e ka'ua m.iwwna o ei g me Mnia: M e' n!e!e io «na Enelae: % il<- U IWJ\ "Adc, hr ' h'li \f ktew ? '; % K>,\ Uī£h.o;,< \ \ ** t.y !i--f lbth t V r; , r . \ t ,J| 1 '*'-■ <' X i* *■ "*' > ' F- -w W*:( *■£( ' •, ' 1 T-' »•'« - • « *' 4 -i

me ki w L 1 ana o ke ioiko! oke kaus raa*rßt a jn& nupaei hui leluileiloko o ka nui o ua j,K»mo s Eīe ia hahana o ka hakalia aua, ua hifei ke oleīōīa aole ia he kāua, akn he db#keikeipoiio koa. Ma ia koeaa aohe walii aĒnelani ikomo kukonu&6nu āi īinpa no ka uni o na aupuni hui i komo pu e kokua iala, a ua koho oia ma kahi lahilahi e Ke kahua kaua uo kona mau pnali ko« 3 l»ua «ka ai, I keia wa, ua h«H aeie au ok& manawa, Aohe nua hor 6tti e hē!u akfi ai e koiao pu nna me ia 3okō o keia kaua, a e hapai ana oia i keia kaua me ka Bea ma ke ano ku pap&kshi, no kahi kumu waīe no ok« kokūa aku ia Afeganitaria. Oiai aole e Enelani ma ke ano pale kaua aku nd kēna pono ponoi, eia nae, ua loaa aikā nei 6 Kusla iāia aia ma kahi kokok« !oft ina pal&na o kona panalaau nui e kona Emepire akea, Aka, oka hiohioano kaumaha oia ka pii awiwi ana < fc«* ltusia mana koa mai ka 1854 mai [a wa, maluna o kona aina ponoi ke kaua, aka aole nae hiki iā Rnsia ke law( i ōp.OOO koa, oiai hoi i ka 1877, xh kaoa akn 6TRttsia īa Tureke ma ki hoouna ana i puali koa *he 240,000 maluna aku o ta inuliwai a hoo. kahi puali he 60,000 ma Tureke mi A.sia. Oko Enelani mau wahi koa : hiki ke helu ia ua emi iho ia nialalo e 300000, oiai e hele ana a ulupuni kJ oianao kaua ma Lailana, pehea aku h auanei ka puali koa wiwo ole ke haka. k.a lima aku iloko u ka neneiu o Asi« Waena. Ua hiki wale no ika Moi oi« iioko o kona lima ka mana nona nj makaainana he 60,000,000 ke uhaa: aku ike koko o kona lahui me ka me aeaieue ole. Ina he ekolu koao Rusit e Eiake ana R hookahi mai o ka enemi iole ia he mea noii? e kuhau ai. I aana i kela make nui ma Pelr . eoa m< ke kaua o iCajsia mo Tuieke, e hoik< aiai auauei ia i ka liopohopo kaua oh aa JElukiai. ke auo he Rupuu naauao o Euelaui ahe moi n)p.lam« Akua, e kue auanei oia i ka hookah< «*aie ia o na koko a eia ho kekahi aohe no ona kanaka nni wale ( hiki ai ke uhaai wale aku. lioko o ke : l* kaua pokole a |tu?ia mo Tnroke, ui poioo o Ru*ia he 59,(>00 ma fea make i me ka eha, a ina no e hoomau ia akt ke kaua a hiki k» poino i ka jvipalua i >»pakoln, aole no ia lu? woa e kiuhe ai ke ana mAlie o kona neHmoo. O kt> Km'laei wahi ikaikn oi wale n< aia nia ka inoana, a lue ka liikiwawe < ke aoloolo ana ina koa e hiki i ke ka hua kaua. O keia kaua, oka īnea nu oke kanaka oia ka mea nana ka !ana kila. Ina e lilo ana keia i kaua alaila, ua hiki no ia Rusia ke houiuuU a lawa k& 2iM3,000 koa maki polole 1 Inia. Ina hoi e nwai aku ana na kini iloko o Tureketana s aole e hiki na kos Berft«n!a ke hahai akn. no ki mea, he wahi ann loa akn ia e hiki olf &i ina koa o Enelani ke ola niakila Nol&ila, ma ka hookuku ana i ka mes Bd keia mau aupuni e puka mai ana, h« ■mea hiki ote ke helu nku ma ka wiw< ■ole o na koa, a i loloiahili nku ke kaua mao|>ojH> na ka mea nui oni ■kanaka ka ai, aole na ka moa uukn. '