Ko Hawaii Pae Aina, Volume VIII, Number 22, 30 May 1885 — HE MOOLELO KAAO NO KALE KEOKI, Ke Keiki Ilihune o na Waoakua o Suedena. KA MEA I KAPAIA Ka Moi o na Medala Kila A o ka mea hoi i hele a kau i ka Noho Moi o Pelekane. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KALE KEOKI, Ke Keiki Ilihune o na Waoakua o Suedena. KA MEA I KAPAIA Ka Moi o na Medala Kila A o ka mea hoi i hele a kau i ka Noho Moi o Pelekane.

Helu 15 Ae AKU LA o Petevo ka Nui a pauo aku la, Owau, owau o Petero ka Nui, ka liiapaiole o iia Hilana o Sekotia. "Ae o oe e Petero ka Nui ke- kaea* ka aea haukae, ke kanaka i koohiki I uini i mua o'u aole oe e hoi hou mai ana i keia hm huna nei, aka i keia la ke ike nei au i kou mau helehelena, e ua kanaka kipi, e ike aua oe e mahae pu auahei kou papale kila i na aj):-.ca elun a lona pu iho kou poo, a o koukino'e pulnia ī ke ah'a me keia poo hookano o ke komo hewn ana mai noi i ko'u aupuui. Aole pahn oe i loho, un kauia ka weli a puni ko ao a hnla loa aku i na aupuni o Europa ka mnkauia o ko'a inoa," la manawa no i iele mai ai ke alii opio, me he imo ana la na ka maka, a ku ana i mua o ka naita Momiana, a pane aku la, E kuu esemi makawe'.awela, aole o'u mauao ē hooloihi waU aku i kou kamaiiio nna. no ka mon o | auauio ana oo i na ohaeha o feau mau ; liunn ino i haua ai oe i ke aupimi o ■ Polekane, kou mßkamaka aloha nana j ee.i kookipa īue ka hanōhano nni, aka, i keia wa, he euemi ino loa oo ho ia aupuni, a o ka'u kauoha hope loa i mua ou, e haawi pio mai oe malalo o kuu inoa. E waiho oe i kau pahi kaua a me kau mau mea kana a pan, a lilo oe i pio nn'u, aliiila, e loaa ka mahalo ia oe mai a'u aku nei, nolaila 0 ka lohe kou a mihi koke mai. I ka loho ana o ka naita Momiana 1 keia mau olelo, ua paiie ».ku la oia me ke kuoo, E kahi keiki ai waiu, o oe anei ka mea nana au e hoohaahaa i ko'u inoa, ke hai aku uei au ia oe, aole au e haawi pio aku &na a hiki i ko'u make pu ana mo ka Ui Rosehiln i keia kuahiwi nei. Ia manawa oia i puhi ae ai i kekahi Ole, em.oole ku ana i mua o ka naita Momiana he elua man naita, pane aku la oia i kona mau naita, e hele olua iloko o ko kakou mau lna huna, a e lawe mai i ka Ui Rosehila a ma ka puka, alaila laAve koke ae i kona ola. ī ka lohe ana o ua mau naita nei ua huli aku la laua hele, aka ia laua e hele ana, ua haule pahu aku la laua i ka honua he mau kino make, aole nae ke poo no ka mea ua loaa pono akxx i ka hauna pahi a ke alii opio. I ka ike ana o ka naita Momiann, ua make kona mau koo, ua lele koke mai la oia i mua a hoomaka mai la e hahau me kaua koi kaua maluna o Kale Keoki, aka nae, iloko o keia mau hauna ana a ka naita Momiana, he mea alo wale ia no ia mau liauna palaueka e ke ' alii opio. j Oiai ka naita Momiana e kakele po-' no ana ī kaDa mau maka koi maluna o ke alii opio, he mea haohao iaia ka hoi nele mau o kana koi kaua me ka pa ole aku o kekahi wahi o ke kmo 0 Kale Keoki, nolaila waiho aku la oia 1 kana koi kaua a huki ae la i kana pahi kaua a kakele mai la i' mua o ke alii opio, a pane mai la, a no i keia manawa e pale oe no kou ola iho o hoi kino wailua aku auanei oe i kou wahi i hele mai &i. Pane alu 5a o Kale Keoki, aole au kala I iutxkaukau ai i hakalia i kou nui kamuilio, Iloko o kei& manawa i | kunp&u jii<> ai h'A u'oA'* i _ m ike kakele pahi kaua ; a ma %a aam' : hku & Pctcro ka Nui, ua like ka uhnn a k-k kauiiu pahi & na k&e&ea <> lJbVi I.o'Av.ro īihM'i e in* ■- 1.. L *\U J- • L« 1 - UHilh Lf ;; -.L' . kku Nu; e/e f \kuiAi 4 , . tub L> H)ij oiA-,, &k« om ati« huwui

pahi, lie meo paani wale uq na Kelo Kooti, akahl 110 a 'ike ! 6 : r Pētero ke. Nui ike 'akamai lua ōle oki Uil opio, a hobma6popo ' iho ld oie, : mē"he ! inea hc oi aku no ke nkamai oke alii opio ona, a paae wale ae la no oia, ina pela kona akamai e hanle pio ana no ka uaita Momianali like me ka imo $u$ okn mako» pela no o Kale Keokf i hoolelo aku 41 i kona lio i mua oka naita a kaili aku la i ka pahi a ua/, fiqifca la a h&iile akxi Ia i ka lionua, a e like me kn iiiki vf&wc oka pua panu, j)ela 110 o&ale &eoki i Mau akuai.i ka;a.-i 0 na naita a ike ia aku la ka hehee ana iho ona Ilma o k» naita Momiana a 0 kona kino ua loloia a aluhee ho'", no ka mea ma> mna o kn. lalau aDa aku oke alii opip i ua naita ala, ua lalau iho la kona lima akau i kana koī. kaua me ka manao e hahau rriai maluna oke lii opio, akaT paa e kona kani a-i ina lima wikani a hao kila o Kale Keoki, a nolaila- ka mea kakau i hoomanao ae ai I keia mau wahi īalani meīe:

! Aole no oe © pakele N» hma hao kila o Kale - A laa ko hulni ianei Paa oo i ka i<ao umii | I ka eueu o Pelekane i E kuhi ana no paha oe Als punan,\ kou na malu : Au i kaeua ktt iho ai Ike oe ls i ka ekaefia , ' I kau hooululMlii I ka >va i paa,ai o ka naiia Momiana, i ua lima o Kale, ua eleu koke mai 1 , kekahi o kona mau . ukali a hopu niai la i ka naita a , lioihoi aku la i kalii hoomoana o na aliiwahine. i I ka kiki aua aku p ua uaiia nei, ua j kupeeia koaa aiau wawaa a mo ua j a uh huli iu kana mau mea make, hele | la ka I'i Koaehila a nae ka ui o j Italia, a pane inai la e oe e ponq e like . mp ka nui o kau iiaaa, iao maluna oJcuu kino, pela Aoli ola īa ai ke hiki aku i ko'u aupujii. , I ka ike ana o na naita o ka powa Momiana, ua haalele iho la lakou i na uiea kaua i ka honua, hele mai la i mua o Peleio ka Nui a me ke alii opio a pane mai la, e ke alii lanakila, eia makou a pau he poe pio nau, a me kou ikaika palena ole i luku iho nei i ko makau mau naita e mokuki mai nei, nolaila aia wale no i kou inaua^. Paao akulake alii opio, aole o'u mauao ino no oukou, aka no ka liewa o ka oukou mau hana, a.uip ko oukou kii malu ana i ke kama aliiwahine a lawe aihuo mai, mai ka poli mai o kona mau makua ma ke ano ino, nolaila aole p pau ka enemi o ke aupuni oPelekane i ko oukou alii a hiki wa e koli ola ia ai a me kona mau ukali i hele pu ae ai, a heaha no la ka mea o ka hana ana a ko oukou alii pela, mai ōi loa aku ka pono ina i uonoi aku i kona mau makua, aole no e nele ka u<? mai, aka ma keia hana ana a alii t he hoohaahaa loa ana ia i ka iuoa o ka Moi Kini Keoki a pe kona aupuni, nolaila, o ko'u manao aole au e kau aku ana i ka hoopai maluua o oukou no ka mea e lilo ana no oukou ī inau keiki na'u, a ma keia mua aku e noho alii ana no oukon maloko o keia inau lua huna, hialalo o ko oukou alii hou a'u e hoonoho aku ai. I ka pau aka o keia mau olelo a ke alii opic 4 ua kupinai ae la na leo huro o ka hauōli ma na paia kapu o ua rcau lua huna nei, a i ke kuu ana iho ua panai ia mai la keia mau leo h jro e ka leo o kekahi maū Ole e kani wawalo inai ana mai loko mai o na ul:i laau a ku ibo la ke koa opio hoolono, a iaia e hoolono ana, ua maopopo iho la iaia, o kona mau naita no keia, a o Petero ka Nui hoi ua ano pihoihoi oia a me ka poe pio, nolaila pano aku la o Petoro ka Nui, mauao au he poe kokua ae keia ia lakou nei. Pane aku la ke alii opio, o ko'u mau koa ae keia helO--0,000 fcaugw?i a di ko lakoa nui, nolailk mai kauroVm kou manao no ia mea, e hoolana a e liauoli hoi, no ka mea uu pau ka pilikia a me ko kaua wanm ana I na inea. Ia !aua tmi no e kuma3io bns, ojf» «na ka rsahe!e mua o u| miU t *> <> fc{ij mkiihwn wi b<n m o Mhlē i kaa- J koke a<? «i i VdkittS o korj« m<iu] u < t .p«hi ote e %ilr u *- j w. ke kauiu» '4* llt« I i *tx* ] »1 « o kei« \f*j b«p)u*i o 1(« oU, u* '

. I.'!'V K. «. 1 ' v> 1 :* ia aku ia ka j>uahi nuiojia najta e holo m.ai_ ana a ku i mua oke ali| ponp ana ihai jia, 'hele mafla laioiv mau kamu a ihe'kg* Moi o IfSlla ākū ana i mua.o Kale Keo'&i a Variō ūila kana m||j kpjhu», pe{it3a ? Pane kku la r keW naipomaikai huakai, ua (o&a ka kaleou mea 'i'kU nei, a o Uōna.pla he'oia mau";iKoa o kanā kaikamahihe' alil o Italia aia huiā nia ka'poli'o o'kda Jima a me .ko'n pu kaua nul '•'? - JP- ■ īa wa i hoolauna kamailio ai }akou, a Keoki^e^amaul makuaj ma mua aku eia kq āu3ukaua nui o naita, malnia, naha nu i iloko. ladu, a ua au i kona.'mak^, kau a me lua naka kamaaina no ko kaiou m'au aupuni, a lie welo 'alii "kui no "Eekolia. Pane mai leH kana mau komu oka mea iholo inanao ua puno ia. la. waj 1 hele n*au 'ii kekahi naifca i kahilo., ia me ke kap<ie|ala omaomao, & e kuu' wala ana hoi f|>nā mau htQu like oie ma kona i kinohinohi ia me iui aaolina gula na pohaku makaiaae a knkuii majf3s i mua oke a pniie mni la,jl t;e nlii ka naita puuwai >viwo ole, kEppa tl nana i i keia īuau luhoawa, owau oka moi o Itali& i hele mai nei au e kukuli hoomaikai r aku i mua jlo kuii lohe ana' !&o nei ua pakele ke ola o kuu k&iksft|lrn)e alolia, nolaila he f»y niii n īiiki i ko'u make «hh. ''«**

t*anf akn : Hf , 'o Kale Keoki, mai ku- ■ kuli' mal mua 6 f u, So ka' ifiea, laolenui e ufcoia mai au, oiai | utt 'ttooMkt pir M' i muft"lTK ~1K» 'lw au ao ka poe pio aime ka 1 paa pio iloko ona lua htina, a okā* 'Kana ia o ka hoola ma "kfe tikn ole o ko'u lu!y a me na iāeā. ~Trakiili inai*bē e moi i mua o'u, aka eLele aku oe e ike i kau kaikamahine. no ka mea ua kau--1 māha paha oe no kau kaikamahine f i naiowale loihi, a owau lioi ame ko'u -ptihli koa e hooaaakankau ae no ke kai ank aku'o kakou e ' makaikai ina lua huna mamua o ko kakou hoi ana aku no kon kuliahakaūhale. Ikn psn ana o keia mau olelo ake koa op!b s na huli aku la ka inpi 6 Italia hele no kahi a kana kaikamahine e noho mai ana me ka XJi Koaeliila, a i ka hiki ana akti, ua haawi ia na puili lima aloha pu ana maWaena oka makaa ame ke keiki, a pela laua i hoohala ai no kekahi manawa. Ma keia wahi ena hoa kuwili okd mōolelo o Kale Keoki, e haalele aku kakoū ike kamailio ana no ka moio Italia a me kana kaikamahine e kulolia ana ike aloha, a e huli ae kakou e : hoonaneh iki Ine Kale Keoki ame ko« ! na pnali naita. Iloko o keia nianawa i kauoha aku ;a| o Kale Keeki i kona niau puali e hoomahn a e noho e hoomakaukau no ka paimi ana, a kauoha pu ia aku la no hoi ha alii e īīele mai i mua oke alii opi j, einoolō ua akoakoa mai la na alii a pau a kauplia aku la oia i kona mau alii, o-oukōu a pau e ike oukou i ko oukou alii hou, ao ke poo hoi oko kakou mau puali ma keia mua ka mea e liolo iaia oia.ka'u e īiop&olo ai, no ka mea,' ua pomaikai au ma jkeja huakai, ua loaa ia'u he koo ikaika a fyo, lae oo ilolio o nn kahu'akaua nui, nola-' ila e hoo'ohē oukou iaia, a hookuu akn ! la oia ia lakou no ka paina ana, Maliope iUo.o ka paa &U0 o ka,paina ua kauoha.pku la oia i kona mau naita e lawe e kanu i na h&i&p, o ka poe i mako, ua iOfli,la kpnu inau kanaka, aka ua hele mai 1» kekahi o na pio a kamaiiio wū la, eke alii, mai hoolulii wale i kou ioau kanakii o eli i lua, aole e. k4» ka lua ua makaukau, e hoopiha, aole,e piha ia& ha wihwa ona kiao make, a aia ka puka ke liamama mni lu, &ofoila e ksu> ob& i koa isa» naiia um& uaakon ksu mz\i a hwj i na \&M> s> la> n)«koo poe. U* ae aku hke tdil opfo oi H*- la } kone t»liJblksuja uu'i, n&'po>n<> w (< i ww ohh f VhM; imLU O Pftf-ro ia iūik 36 fw«lf«nlrwn %iao mnk* k Uwe koke aku UaH« sti': ks 'A*. &/U i mo Lai4 wa- *>.- Uk*l&joM 9te b ike i» iim \k im» h U\t m buā jm m

Jbioo make e mokaki ana, a lawe aku la uo a lie manawa olr uapau loa iho la na kiuo make ike kiolaia 'il'oko o ua rn.au. .lua ala» a lipQMakaukau iho Ia ka liuakai ana alii ,jjo ka hele ana e makaikai iua lua e kauji iūiai la ika lewa, ke Kakela kamahao 0 ka Momiana. i Oiai kp e liuliu nei 110 ka helepna a makaikai ina lua ua [ manao no hoi lakou malaila e hoaumoe ai a hjki iko laliou. huli'hoi aun. iko lakou m'Avl home, nolaila kauoha ae la i t o Tet-ero ka Nui ina mea a pau e ha- ; hai.aku mahope ona. | . TJa alakai aku la o Pete".o ka i\ui ma |j|a!j oke aiapii pohaku nui e, kamoe ana mamua ponoo lakou i ali ia j|oj iloko o ka pali pohaku me ka mae L apii aku la lakou nei. [ diai lakou nei e pii anu, ua luki aku l la lakoui ka liapalua o ka pali, aia ma [ia wahi kekahi kaulu nui a akēa, e piiha ole ai i nft ko4 o ke alii opio, a o keirt \rtiht liē wahī hoōluaha nō k<\ naīta Mohiiana ame kona mau naiia. Nolaila ku iho ta lakou nō keknhi maia wa no i pao aku ai ka Ipo o Fefcro ka Nui me ke vkahea aua aku, E Mori! E Mori ke kupua noua keia Mini Itia hnna, e weiie mai oe i na pani lalaahao o kott mau Kakela lua 4 i koiao Au ai makou He nina' nakMo ana ka lakou i lohe ho? e Vaīho ha'mama mai ana i mua 61akoti pnka nni, nolaila huli ae oia a pane aku !a, e hahai mai inahope n*n. . - \ - 1 ' Ohii iakoa e komo &ua ua uiai»o na !n«a a psu aole lakou e pau aua iioko ©na lua huna ak ke moe, aka i kt» T>ati pono nna aku oim naltc iloko,

ike in so!e i pilia nku ka liapalua o t» tbm ltja huna ala, ota mea l'apanmha, o kei» poe nni a leliuleliu ua lioolawkia !akott me iia mea ai, aua i feftrpoe ke nolio a liaia ka makaiiii me ka pilikia ole ikaaī a rae ī*j^

Oiai 'akou nei e nolio ana lci!dbi ake halo pono- nei ke alii opio ltm hiohiona o keia mau lua hiiea, a I»ne »61& oi# 1 keia man waLi olelo i 1 leona Pnkana nui, manao au e hookaI hna ana kana ma keia mau kualiiwi, a |« lroia mati laa huiia ko kaua mau pale kaoa, a maanei e liookahua ai kaua i Iko kmna naau kalana e pale aku ai ina enemi, a«a manao au aole i keia maaawa, aka e hoiiioi kaua i ke kaikamaiuneanoho aku alaila hoi mai kaua 1106 ko kaua mau naita a hookahua iho m& keia m&n pali, ua oi aku ko'a ma.keeiake i keia mau pali maiaua oua i - I* f ao e kamaiUo ana» ko. auaU Ui E«seliiia i iwa o iiei». a paue mai la, e kuu aioha ina paha o keia inai* pali ai ko kaua aupuni, ina , ls.ua lioolilo kaua i Kakela kamahap ao k&ua, a, la kaua e noho ai a hiki iko kaua kooiuolu $na. , . , : Pane aku la o Kale Keoki, ipela paha aia no paha ia ika noho aua aku 0 keia mua, no ka mea ha a.u ko ka manawa e loaa ai kekahi kulia ia kaua, a malia o kaawule kaua, alaila ua loaa iio ia'u he wahi no'u e noho ai. Kolaila t te kau e wale mai uei no ia f u n,a kahoaka a e aho ko'u noho nie ka nao ia'u iho. I ka lohe pono ana o ka Ui Ko&ehila, 1 keia mau olelo a Lana ua iho ipakawalu mai la koini mau a pane akuln, e ko aloha a kuu puuwai ma ua ike oe ua lilo kou uo kekahi aupuni e nkiu alaila e hai mua mai oe ia'u a na'u ia e noonoo, o.wau paha o kaua ke hahai ana i ke kanawai a o oe paha. 1; u ,t • . Aoh i pau. ......