Ko Hawaii Pae Aina, Volume VIII, Number 23, 6 June 1885 — O MRS HANA ULULANI LILIKALANI UA HALA. [ARTICLE]

O MRS HANA ULULANI LILIKALANI UA HALA.

Mii ka naau-walohia, me ka « ana, a nie ke kaMmahalihalihu ka ohana. e hoopuka aku nei he wahi moolelo ano nui, no Mrs. Hana Ululaqi Lilikalani, ka mea i haalele mai i keia ola ana a hooiuolu aku la ma ka aoao mau o ka honua, nu ka la 14 o Mei, 1885, ma Honuakaha, Henololu, Oahu. 1 ike mai ai hoi na kini makamaka ona, a me ua hoaaloha e noho mai la mai Hawaii a Kanai. A ma kona hookuu ana uka |a i kona luhi ma na hana o keia ao manleule;* uolaila, ua hala ia, ua nalowale loa. A ua waiho iho ia mahoj>e uei i kpaa oha na, he mau keiki, mau moopuna, mau hoahanau, a he heluna nui hoi p na makamaka e paiauma aku atia ma keiu aoao, me ka naau i hoehaeua ia, oiai oia e waiho la ma ka hale koo-u a pt|- { anuanu a ke aloha ole, ( Ua hanau ia o HaniUlulani, mamua iki iho o ka hiki ana roai o i Hawaii neī, na k« alii Keawisiheulu Kapap*ko, me ke aliiwahine Kepaama ' kainki, he ik> kn Papa Kahuna alii ma Kaawaloa, Kona, Hawaii. . Nolaila, ma kona koko, he wahlne aHi* 'oia, he. lala kamahele, he mamo no ka Pag»r Kahuna Alii, he kaikamahine papa uq ka lai malino a Ēhn, he iwi kuamoo nq na alii, a he Haku kanu no ka aina. Penei ke Kumu Alii mā ka aoao o Kukalohe k. u me llikiamoana *•: m kalohe k, noho ia Ilikiamoaua w, hanau o Kanuha k, a me Wi, Kamih;; noho 'a Pamahoa w, hauau o Kamukau nui k; Kaiuakau nui lioho U Kepaalaniokamoku w, hanau o Ksj»weī-?' hwlu k, Keaweaheulu uoho ia' Kepaamnkaluki w, hanau o Halepo k, Kuakioi k, Hana Ululani w, Naihe k, a me Naihe elua, e ola nei. Nolaila he moopuna kua /«* oia mai ke kumu alii mai o Ilikiamoana w; a ma I:a aoao p Kukalohe k, he hanauna 18 tuai lalani pololei o ke kuanaoo o Lonoika makahiki. A ma ka aoao hoi o kona m&kuahioe oia o Kepaamakahiki, penei ( ke kumu alii: Umiknkailam 'k noto ? ia kaiki!aqi w, haaau o Kalamoumi kj Kalauiou|i>} noho ia Kukwlani a Makakaualii w, hauau o Kanaloaikaiwiiewa, Kanalo* ikaiwiiewa noho ia i£auakabani K hanau o Kuakai a me Kaaloa; Kuakai aoho ia Keakaokauaioa w,, hapau $«lieuplq Meheuole y aoho ia Puou k (he kahnna uui), hanau o Kaauamoku w, a tue kona kaikaina ponoi oia o Kepaamak&hiki w; Kepaumakahiki w noho ia kV alii Keaweaheulu Kapapaku, hanau o Hana Ululani a me kona mau kaikunane. Nolaila, 4ie kifcihiku oia mai ka lalani mai o keia mau kumu alii: a he moopuna kuakahi hoina Puoq k, he kahuna nui no papa kahiina' atii o Hawaii nei. A ma ko makou hoomauao ana o ua la knliu wale o na au i hala, oiai e ola ana 'na haku, na kupuna a me na makua o keia poe ma Kaawaioa i Hawaii, he poe keiki papa no ka a'm* f a he mau haku kauu boi, e laa na maiuo' a Kamakao Lou a toe £ ola a me na iiiamo a Kiilaweau a' u*tf Kiiuihunmuule e ola nei, mai ka pali k»|m o Kwua. ka wai o Haliilu* m& Kaawaioa, ® poai puoiia. ana e ua © fea Hulaaua, a loko o Napoppoo, a StnAm imH pali 0 Miwauahi, a ka Im* V*bsUMWj. hokm iu**n e hwi-" O I' loiaol w f u»j ao k >A# mm kafe#*oi « iut um ikwk* Um u

Ife au o kaolk&ua a!:i o Ela ' U4 .alikai a koua kah i*aai,«a ke kaW&olelo kaolaua a kuaahau alii, a oia kekahoea Kepooknlōn ma Kaawaloa Hawaii Aua ue mai h ko&a bypmia alii Kamakau »uS, -• ao 1% oia ma ia oihaaa. Ua a w»le waha loa iaia na kaauhau alii o Hawaii nei, a me ka pili ana o fe» lalani o na kaoaka i na alii, ma ka noho aku o na »1» i ko lakon mau knhu ponoi, a m«Maho āef a dfelt6 la'Kou hanau ana aku. Aole nō lioi oia wale, ua ao ]>n ia oia ma ka lawelawe ana a me ka.hana ana i na mea pili i ko na alii mau kino ponoi, a me ko lakou mau kapu, malokei <» ba halo a mawaho, a me na huaolelo kß|>oflo i hfki ke hoopuka i mim o na aln, a he okoa hoi i mna o na kauaka, A na paanaan loa iaia ma ke ia no moolelo kahiko o Ilawaii net, nā hana -kaulana a kekahi alii, ka moolelo o* na 'wahi pana, ka moōlelo o ka aina, na wai, na onli o na wa, na kuua a Kamehameha, a uie na HĪii mamua aku ona, a be lehulehu wale o Da moolelo hoonanea Hawaii i loaa iaia. Aaa ao |iu ia hoi oia ma ka hoopanaau ana i na mele" koihonua o ua alii, na liea j iuoa niai ke.mele o na aimoku a ua alii J malalo iho, he paauaau a wale waha | iaia keia mau uiea a i>au, Ahe haku niele uo hoi oia, malulo o na alakai a me na paka aua a kona luakuahine a kupuuawahine ma kahi aoats *)īa kekalii o aa haku mele koihonua o Ma alii, oia o Kaauamoku w. Me keia mau ike o ke au palapala ole, i ao ia iai» a paanaau, ka mea uana i heoi ioa ao i oa iioohana aua aa imi ike o kooa 1010, ma ke ano he kalaiaina naoa i hoohuai mai na noeuoo uln uiahiehie o na haawina o ka naaaao a me ka ike-wia h me ka pili aiau ana iaia o na haua uoe<*u, ka manaoio Uana a^^ P au«>ho ple. Iloko 9 ia mau U o ke au kahiko, o Kapiolaoi uui k? aliiwahine e uoho aua ma £.uapehu ia manawa, a me keaiu kaoe Naihe nui, a ua kii ia amīo liaua Uiulaui a hoihoiia me iaua e aoho ai, a ua kapa hou ia kona inoa e ua aiii wahine la, o Kamakainaiua, oia boi na maka ioaioa a haha o Kapiolaui. wahi a ke ka{>a ana aku a na maka&iuaua. A viai«: noho aua ua misionari m mauawa lue ua ahi ma Kuapehu a aw Kepulu 2fapwiw, a.ke o mai la oa kukuna o ka malamalama o ka olelo a ke Akua oia, uo la mea, ua huli iho la ke aJijwahioe i ka pouo o ke Akua ma Kuapehu, a huli pu hoi me kona mau alii aiaio malalo iho oua, e laao Kamakau nui a me kana mau keiki, aaua i kojiua pu uie na misionari euua i Ra iiookuikui ana i na hua pi a pa » me ka uuuhi aua i ka Baibala ma Kaawaioa,, a me kana waUiue oia o Kaauauioku, ke kakaoleio uui Kouookuiou, a lue ka k'hulelu. o ua uiakaaii aaua, i ka |»»Ua aua o na makahiki he 19 0 Haua Ljl«»laui, ua puka maikai mai !a o Keoki Lilikalaui iuai ke Kulauui |kai o Lahuiualuna, me ka e na kumu i ka,i#fi|j;aJiiJ>i 1839, he alii oia #o moku o Kau, he iwi kuamoo, a i»e haku hpi uo ia Kaka, ke keiki a ke ilū£«kuauohomakaiae k a uio Hahai w io ka oihaua akua a kahu Pele o &fwpiī ,uej, keiki hoahanau , iakni ma kt k0#5,0. o , Lilikalaui aui, a m& £iapuuukuni a uie Kaiahua, aa atii koikoi o Kau. Ua mare ia iho ia 0 Hana Ululani me Keoki Lilikalani ma Napoopoo, a he la maka kanaka nui ia no ka m«re aua o nā alii; a e like □na ke aoo raau o ko Uawaii uei mau lieiki makua, na ahaaina, ua haa ana> aa iealea, na kuuoli, a uve ua hoohiwa hiwa ana mai ua makua m'ai, n i na kahu o kel?i a me keia «oao. Mahope ibo o ia manawa, ua holo Mkiwawe;Jk>a ae la ka malamalama o ke ola,a pu.ni o, Hawaii nei, Ua hookumu ia kula pi.apa, ua kula wae, mai ka p<» na kane a me na wahme a me ua kamaiii. A ua hookohu aku la ke aupuui ma o kona Papa Hoouaauao la ia Kfo>i, Lilikaiaj»j i Kuhukula uui uo iia, a ua holomua ka oihana hoouaauao ma »a mau apana, a ua mabaid uui ia ko Laua lawelawe ana me k«ho0pono, e |3a kanāka tuai o a o. Ua noUo Kahukula nui 'laua, a Luiia oiaMe aina, a kohoiai lunimakaaioana moa Loa ena kanaka o na Kona, ma k« kobo balōta aoa roa Kailu», i mua o ke Kiaaina hahohauo "ELapeau, oia ka welie mm ba an» o ka Ahaoielo Kau Kaowaiokm aupuel, No kei-i liio aoa I lioa kan kanawiii t noho aaa tu* kahi e uuho ni U ilui, ku w- l* )aua a WLeifc iw i ka , a h'Ju Umu lii i Houi/lolu . nm i fc* o I$C2, a 1 loai u i, W, £. kā am* kaiwi aliiwahm, a j k Uk#9 UO6 aloUa iniUiW*tn», * : U u** k* uw. iwk+L; ; A#U i pau, ; j