Ko Hawaii Pae Aina, Volume VIII, Number 23, 6 June 1885 — HE MOOLELO KAAO NO KALE KEOKI, Ke Keiki Ilihune o na Waoakua o Suedena. KA MEA I KAPAIA Ka Moi o na Medala Kila A o ka mea hoi i hele a kau i ka Noho Moi o Pelekane. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KALE KEOKI, Ke Keiki Ilihune o na Waoakua o Suedena. KA MEA I KAPAIA Ka Moi o na Medala Kila A o ka mea hoi i hele a kau i ka Noho Moi o Pelekane.

Helu 15 I KA LOHE ana o ke alii opio a uie kona ukali i keia mau olelo a ka Ui Losehila, ua pane aku la ke alii opio, na ke au o ka manawa e hoike mai i na kalioaka o keia mau olelo, a huli aku ia laua nei hoi no ko laua wahi moe. A i ke ao ana ae, ua ls « e hele aku la o Petelo ka Nui i na inalihini e hoomakaikai i na malihini iloko o na lua huna, a ia lakon nei e makaikai ana, ua lalama hele aku la kela a me keia mn na wahi a pau o ka lua huna a hiki wale i ka uhi ann mai o ka po, a huli hoi aku la lakou ma ko Inkou wahi e nioe ai, a i ke ao ana ae, ua makaukau iho la ko lakou paina kakahiaka, a i ka pau ana, ua makaukau iho la ka hoonohonoho ana o ka huakai no ka iho ana aku i ke kulanakauhale alii o Italia s a o keia man puali hoohanohano, oia na puali hui o Pelekane » me lialia, a ua kaa aku la ke alakai aua na ka Puuku nui o Kale Keoki,\)ia o Petero ka Nui, a kai aku ia ka huakai. Oiai ka huakai e kai nei iloko o ka ululaan, aia no na alii opio i waena konu kahi i lualai ai me kom jmau alii a me nn kaikamahine alii a me īka, eaoi 0 lialia. A ia lakou nei hoi i puka aku ai mawaho o ka uiulaau, uajke ia aku la na puoa o ka Halealii e oni mai ana 1 ka lewa, a fe weio haaheo mai ana ka hae o ke aupuni o Italia i ka welelau makani. īa manawa i huli ae ai ka ,moi o Italia a pane ae la: E ko'u Halealii nani, kou mau puoh nioha, na ui maka onaona, e ku a hai mai, a e hookipa aku hoi i ke alii o na alii ka haku o na haku, ka puu kalahala o ko'u mau hi - pilikia oiai au e noho ana iloko o na inea a me na kauwaha no ka'u kaikamahine aloha, a i keia manawa ua haalele mai ia mau haawinaoke kaumaha me ka ehaehn ia'u a o ke aheahe lai malie, oia me a'u i keia manawa, Nolaila, e kuii hale Ālii a me kuu lahui, na ohana alii a pam e apono mai me ka lokahi i ka hoola o kou aupuni a me kou kama aliiwahine nolaila pehea la au e hoihoi ai i kiiu aie a me kuu kaikamahine, e wehe i kou mau puka a e hookipa aku i ka mea nana i hoopakele mai i kou haku wahine. Huli ae la ua m<\i nei o lialia a pane aku la i kekahi o kona mau ukaii, e holo aku a 8 hai aku i ko*u* Puuku, e hoomakaukau i iea hale alii a me na mea a pau e hiki ai ke liookipa me ka hanohano i ke alii opio o Pelekane a me ke aliiwahine, ka hooilina hoi o ke kalaunu o Pelekane. I ka lohe ana o kona ukali, ua liolo koke aku ia oia no ka pa alii me ka eleu nui, a aole i emo ua komo aku !a oia iloko o ka pa alii, a kahea aku la me ka leo nui, E ka Moiwahine a me ka Puuku o ke alii, eia ke kauoha ia olua, ma ka inoa o ka moi o !ta!ia, kē kauoha ia aku nei olua, e hookuu hamama i ka pakao kapa alil nei, e kauoha aku i na lii e hoomakaukau i na mea a pau e pono ai no ka hoohanohano ana aku i na alii opio o Pelekane a me ke kama aliiwahine o ItaJia nei, a o na koa, e ku lainā ma na aoao 0 ke alanui nei me ko lakou maa aahu piha, I ka lohe ana o ka MoiwaLine i keia mau olelo, ua ninau aku la o!a ; Auhea fce «liiwahine, ua ola anei ola aoie paUT \ JPaji6 !& «4 i ko o ke «iliiwahiu*, lUlin 1 tiei, ua h-«ts «ka ow me kino wai UL u i-'ih. <,:& m? * &Mcsne ke Lo? | uan t m * koft* I fcLw, o U fc k<; tīii i*'u

e kolo mai au e hai aku io oukou e hoomakaukau i ko kakou hale alii, i hiki ke hookipa aku ike keiki alii o Pele kane, ka mea i kapaia e kona maunaxta he ahi kanana, ka umauma i hoopihaia me ka wiwo ole, ao ka iohe no kou eia au ke huli hoi nei. Ika hala aiia aku oua wahi ukali nei, ua huli aku la ka Moiwahine a kukala aku Ia i na kaukau alii e hooma kaukau Ika hale alii no ke apo ana aku ike kama aliiwahine a hooilina hoi o ke kalaunu o Itatia nei ame na alii o Pelekane. Ika iohe ana oua mau kaukau alii la, ua uleu koke aku la lakou no ka haie alii, a aole i emo na makaukau na mea a pau, ao na "kanikau keia 1 kau ia ma na puoa, ua lu ia lakou a pau aua hoi hou mai la ka nani oka hale alii e like me mamua, a ua maka ukau na mea a pau.a e kali ana lakou o ka hiki mai o na alii. I ke kaha ana aku o ka Ia mai ka 1010 aku, a neeu ae la ka lima kuhi hora o ka wati nui o ke kakela alii i ka hoia ekolu, ua ike ia aku la kekahi puali ko& uui 0 hele m&i ana mawalio o ke kulanakauhale, a aole i liuliu iho keia ike aua aku a lakou nei, komo ana m alii iloko oka hfJe alii» ao na naiia j a pau oke alii opio, ua hoihoi ia aku la na koa iloko o ka pa kaua e noho ai ame ka lakou mau pio, oia ka Naiia, Momiana a aie kona mau hoa, a hoo- j paa ia aka la* iīoko o na pa kaua a na koPelekaae e aaho ana, a lakou no e malama 1 ka Ukou mau pio. ( īka puka ana aiai ona alii opw.a koino loa a&u ia jio*o,o ka pa alii, ua ikua uiai la ua leo huro oka lehalehu me ka pauai pu aua mai i keia mau. huaolelo, E ola inau ke koa ppio o Felekane ike Akua, a e mau ka pae ana o kona inoa na welelau a pau q kia honua. I ke kuu ana iho o keia man leo hoohiluhilu ana makaainana, ua kapoo ioa aku la ka huakai iloko o ka pa alii, ak» ninan nei a einau aku na mea a pau, aia la i hea ke aiii opio o Pelekane, ka mea a kakou e lohe wale nei "ka weli o ka maka kila". Ano keia maopopo ole nolaila, ua boho hewa aku kekahi poe ia Petero ka Nuioia ke keiki alii, a o kekahi poe, u* kuhihewa i kek&hi o n& ukali 0 ke alii opio oia la ke alii, no ka mea, ua huua ke alii opio i kona aahu alii ine kakahi koloka kilika aua nalowale ua hoailoua e akaka ai oia he aiii. Leie iho la na alii ilalo a pii aku la ma ke alepii a hiki iiutia o ka ianai, a i ko lakou hiki ana aku, ua apo aloha mai la ka moiwahine i kana kaikamahine, a iioko oia mau hora aia ka moiwahiue iloko oke kumakena aloha keiki kahi i lupeaia ai, a pela pu no hoi ka oiiana alii. I ka mao ana ae o kēia mau haawe o ke kaumaha, ua pane aku laka Moi o Italia i kaha wahine, e huli ae oe a kukuli aku i mua o ka hoola o ka kaua kaikamahino, ka mea nana i palukuluku na moonihoawa oko kaua kuahiwi nei, a e noho aku ana kaua ma keia mua aku me ka maluhia a akahi no lioi a moe ko kaua poo, a manao ae hoi kaua he lani i luna ahe honua ilalo a aole he mea naua e hoonaueue i ko kaua kulana aupuni. , Ika pau ana o keia mau olelo &ka Moi, ua eu ae Ia ka Moiwahine a kukuli mai la i mua o Kale Keoki, alea hopu aku la o Kale Keoki ina lima o ka Moiwahine a pane aku la, E ke aliiwahine, e ku iluaa me koa mau wawae a e maliu mai i keia wahi leo, mai fcukuU oiai kou ihiihi a raeJkou hanohano 1 mua o ko'u alo nei, uo ka mea, he mea nui oe ahe inoa laaiiia kou i xnua : o na iahpi kanaka a puui ke ao t mai kukuli mai i mua o'u, e noho tua j kou uoho m& ka maluhia, a e har >Ii no kou liui hou ana nae kau khikumahwe aioha, ka hua hookahi iaal kou piihaka um. r«-ue auii hka Moiwahine oko uiakou aie nxa ia © uoho aka ai, ej)le e hiki ke hwkMh me k& niy o ke dala, , &ku h<j K&h Keoki, he wahi tuea nuko k» # « e noi aku ai ia olua ae mam br>i <? o!uā ; hleMh hooppu mko oloh ī <; 4&1 aku «n« bo k« noi, *iaVi knhi 3 w>. Paoe hih Mi/I- -* f»?ro kau auta a pt>«j *. wa iaW h. ih wMm « hooko wi wauii V«

kalia Ia wa,npi £&us. aku^io Kale o k&'u. wahi noj wale no, ia hoi oU aaita JSlomjftna> e lilo hoi'ia .wahi no u a me kona mau i palena. , i Oi»i k| Moi,wahine i lohe ai i keia I mau qa pane akqi la ow« e ka maua keiki,o ke aupuni o Itajia nei, nou ia wahi, a o na ana a pau, aia mala|b ou. v | Pane Meu la o Kale Keoki, aole o'u manao ī fta mea e ae a pau, aka ina o ko'u wah| ia, ke hai ,fl.u ia olu», hē puu kalahala au nō olua ke hiki mai i'leo olua mau la o ka piUkia, a owau aaanei a me ko'u mau naita ke ku ana 4""pāle no ko o!ua ola a mē lie ola o to olua mau makaainana, no ka mea he ouli ko ka manawa e hiki ana. Pane aku la na moi, ua lilo ia wahi a nie kou mau hooilina, apopo e haawi aVu no au ia oe i na mea a pāu a me kefei q ua mau mauna a3a. I ka anfs l ke ojjki,u* lilo iaia la walu, olji la keia wai koJ«o 4 mua aku, e hoomgemab no au i no kalou e e hoii uka 0 iho mii ai hoi e ike ia olua, alaiia» ua^ loaa fee alanui 0 iho mai ai ka jnaemae. **' ■■ ' ' ! w - ■ ■ '■' " ;: , : j I ka aaa o ka&a ma» okiu, ua loheia Aknla ka leo o na e mai ana xue„ ka 100 nuin a e ncq akjjike, kei&AUi q 1 alekwni, ka mea i k&nkua a puni kq ao 110 koa a uie ka wiwo olq, 1 tttloU»i ana o &&1q JBieoki i.keia leo aoi, ua ku koke ae la.Q l ia Huna ,& welxa m ia 1 kona kok>ka e MU4, .& ikd ia inai la k&. hulali <jlinoHnq o ii/OUe, hoailona alii t a wehe ae lq o&i ksoa kiia a p*& ana ma ton4jap£ a *ke pono msjla kona mau knaiai . i mua o Ha inakaainana o Ilalia, a iloko o ia manawa, i paiakuli ae ai ka lewa i na leo hauoli a ioiūnai ae la o loko o ka pa alii i na leo o haaoli, a hoopuka mai la keiaii" p<K>, kai uo he k&naka ua aoo, ei& kalie maoli pua no ke kakēl» afii o a ku no lioi.Ko kaena a %§ttpuni* a q ke kaikamahine alii no hoi, he liko ia $o ka waokele. Oiai na leo kupinai o namaka&uiana. o wawalo hole aua ma na paia o ie alii, ua poha aku la ka leo o ke aUi opio me ka uiaUe, a i ka iohe ana o na makaainana» ua hoalii iho la ke anoaae 0 ka eehia maluna o ka hale gj_u/ i ka 1 aua aka; B ua maka&iuana o ke e ku iho & a hoolohe mai. Owauhe waiū keiki wale iho no, he opiopio loa* aka he alii kiekie no ke aupuni o Suedena, a he koko alii nui np Pelekane. a aole hoi i piha ko'u mau makahiki he 20, aka o ko'u puuwai ua piha i ke ahi o ka hopo ole, a no ia hopo ole, ua hooiīi mai ke aupuui o Pelekane na - u 6 auamo i koia hana nui a p.ukou q mai īa. Ma ka hora eiwa o la. apopo e hui hope ai kakou, a noho iho oukou i ko oukou aupuni a hoi aku hqi jns^- t kou, e noho iho ana oukou me Jca maluiiia, aohe ale nana e poi, ua pau a ua huli kona au, a o ka hauoli a me ka, lealea ke kau iho ana maluna o oukou,, a o ke aloha no ko oukou. I ke kuu ana iho o ka leo 0 ke alii opio, o ka wa no ia i paiukuli a? ai ka lewa i na leo huro, a i ka meha ana ilio ua ku ae la na alii a hele aku Ja ka rumi aina no ko lakou paina ahiahi, a i ka piha pono #na aku o ka l\iaJ> ka inaina, ua lioi aku la ( la|tou a ma l&a lanai o ka hale alii a hoonpnea iho I# lakou malaila. I ka uhi em uiai o na oheu 0 ka po inaiuna o ke o liaha, ua ike ia aku la ka nani kainahao o ke kualii, ua hoemaiamalaioaia na kukui o keia za& keiu ano om waiixyoluu like ole, a ike pu ia akn la m hoi f m kak&la e, nla wehiwfchi ana } na a i ka hiki «A& ā*> i ka> hor4 ewalu, ua ik& ia ūka k k«fkahi w&n lmdhm>i nunui ltt tauu iaut>ajui ko iakou bui b luti mai tm& im īa huiii* ual ma i.i $ (■ ngVs a»nl Muk L'A u* I*tiV, *■ $ U-k wa ; o u* l ka k*b, & t kiLi ] iwm U. i4u !ici 1» i&ofe <j K*lt %a* : | <Aj ' pUAK* M k'y !

0 ifo iwa kiani Loi o ia kuiauakauhale, : ua poe liaka mele kaulaua o ia mau au ; poeleele> ua kaku iho lakou i kekahi mele, a o ua mele ala oia ka lakou i komo iaai ai a mele mai la i mua o Kale J£eoki a me ke auaiua alii e iipho aua a o aa lama ahi hoi ke komo mai la la- . kou ipa kapuka hikiua o ka pa alii, me jxa taussui o na poe o kai huakai aua , uo ka hoohauohauo i ko lakqu hooia, .a | hoopakele hoi mai ua umii aua a ka ua komo lakou a inamua pono o kahi a ua cl:.i e noho aua, uakuiholaua lamanunui, a ia manawa no īke ia aku ai ka nee ana ae o kekahi mau lcde he 21 a me li mau keonimana, a hoohui ae la ia lakou ma kahi hookahi, a he maa mijaute mahope iho, ua pii ae la ka leo o ua mau lede ala a e lele pau ana hoi 1 na anuu iluua, a e kuu ana hoi ka Teo o na kane i ka nahe malieina anuu ō lalo, a i ke kuu ana iho, ua pii malie ae la ka leo o kekahi a o ke kani,ana o kona leo uji lika no ia me ka leo o na manu lii,L'i ,e ka&i kapalili ana iluna o na lau, 3aau, ka Apapaiie inu wal lehua o ke kula> o Mokaulele, na Kahulileo ka ulanahele o Panaewa, pela ihoia o ua iwa kiani ala o Itjāia~i kuū ptm mai ai i mun o Eale Kpoki* a na kela tnau kanī ano e o ka leo o oa !kaikamahine ala i hukl mai ī ka manao 0 ke alii opio. a pii ae la ka ulu luahiel!te Uoko o Kale Keoki n me ka iini ilo o kona aka he niau «koa» wale no ua nalowalo aku la keia i»*o k«ho*ka, mamuli o koni huli ana i® * i o* helehelena o ka Ui hii», a oa ia mea i hoopau i keia mau kiiko iuo iioko o ke alii opio. Ha keia kaikamHhine hookahi no i hooni i ka puuwaī o na nkaH o ke āīii opio, a e ike' ūo ananei kakou ma keia aku i ka lilo ana o ua puukani la 1 iea moopuna a Fetero ka Nui, eia hoi 0 ldta IMero, maiia Kale Keoki aku uo ia, fio ka makemake o ke alii e lilo 1 kekahi o kop.a mau ukalij i mea nana • hoonanea i kona ato alii ke hiki mai i kona la loalea I k» kuu ana iho o ka leo o ua puu kmii uei, na kahea aku la ke alii e pii »ai, a i ka hiki «na aku o ua puukaui nei , na nlnau aku la ke alii opio, owai ' kw inoa ? Pane aku la ke kaikamaīiiU6, o Miss Elina ko f u inoa, Kakau iho la oia ma kana bake hoonianao, a pane aku i a, © makemake ana au e hui me oe a me kou makuakane ma ka hora ewaio o ka la apopo, uaae mailake kaikamahine a huli hoi aku la oia no kona wahi i ku ai, a kuu pau mai la o» i kona teo ma Ua kani a pau. Pela na lealea i malamaia ai a hiki i ka hora ekolu o ka wanaao, a o ka wa ia i hookauia aio na lealea a hoi aku la kela me keia no ko hiou mau home iho.' } ■ - i ■ Aike ao ' «ina ae, a e kokoke a\u ana hoi e hiki i ka hor& ewalu, ua ike ia aku ltt ua kaikamahine nei e hele pti mai ana ine kona mau makua, a i kahiki ana aku i mua o Kale Keoki, ua hinau mai la oia i koua mau makua 1 me ka i ana, o ka olua kaikamahine •keia * Ae mai la na makua, Pane hon wai la ke alii opio, ua makemake nu e noi aku ia o!un, ko ae nne lioi olua» o ke kaikamahine a olua e lilo īa'u a ua'u e hoonoho me ke kane. Ae mai la na; makua, a pane mai la, aia no' ia i kou j manao, n hookuu Ia aku la Inua nei e hoi. Oiai na makua o ke k(ukamahino e hoi ala, un kauolia aku la o Kalo Keoki 1 ka Moi o lt?ilia e hele mai i muu ona, a i ka hiki ana aku, ua runau j?aai !a oia heaha la ka nui o ka waihoii{i o ā'npuni, hai mailaka moihoßo| miliona dala, Pane aku la ke alii opio, e haawi aku oe i 28 tm'liona dala na na makua o keig knikamahine, a na'u e

tdra aka Ia o<i mn nn bifa kikoo himako o Pel«kaDe a nan no e kikon aku ma oa paaako a pau au i ju>ik imW, m ' mai īimuiw ma! oewla wm, m ka mēn he, uuihu Loia Wpiuoi ako uauiuu !!«m»I l»we ibo Solttīb kauob« a*B I I'uuku « Ldu i 28 :.Mta <t«4* « « i <»&u Jjia j;<» itoi 0 tm kmkmMīiim &kt *Mii amiwfc" «rf, o ho 1mko« feiolib k ki& B0 !E*i»« wfcTt.dī 4 *vJ* - vJy •< iu» u<# -y#4*u (isls. IW« > U j-t u «&w. I* i mi

mau makua nei, a ninau mai īa lauala, keia okana ? Pane aku la ka Pu ukn oka moi, jia ke alii i haawi mai aei, iie makaua ia naua ia glua. Ika lohe aua o ua mau nei i keia mau olelo ua laoi pono iUo la ka iini a kapuuwaL Ena makamaka a hoa kuwili hoi o ka moolelo Kale Keoki, e wailio kakou i na makua o ke kaikumaliina e hauoli ana np ka laua dala, a e huli ae hoi kakou e kui Lima pu me ka Vi Rosehila e noho ana iloko o kona me ka manap e lilo ana kana aloha i bftīa kaikamahine. Oiai o Kale Keoki i komo aku ai, ua pane niai la ua ui nei, e , kuij., alpha, heaha la ke kumu o kou nuuiao ana e lawe i keia kaikamahine 'i Pane aka la ke alii opio, hookahi .wale no kumu nana i kono mai ia'u e lawe iaia, no ko'u mare ia oia me ka mo9puna a Pefcero ka «Nui. ilosa aj, ( he ukali no'u a imea hoonanea hoi nu ko kaua mai kaumea, a e hoooe, m\ k£i» mua ak«, e lilo ana u l?etep ka Xni kaua, a o kana moopuna hoi oia jy>'g ukaii,.a o kana .wahine hoi pia ka tta napa e hoonanea i ko'a, ohana X ka i>ono o ka Ui 1 na a _k#na .aloha, ua Uio.ia he mee. i maaao» a huli hoi aku la 0 Kale, Keoki uo ka rumi hookip#, a kauoha aku la oia i kona alihi^n^ e hele mai i xaua uua. Emoole a ku ana ua kaeaea i mpa o k$ alii a iiin&u mai la, o kuu haku, eia au a kou makemake ? P&ne aku la oia, e mauao rd& au e hooaiare iko moopuna me k» wahine aia nae a aka i Pelekaae, alaila e hoonoho uo au iaia 1 kuhiaa nul. [ ]