Ko Hawaii Pae Aina, Volume VIII, Number 24, 13 June 1885 — HE MOOLELO KAAO NO KALE KEOKI, Ke Keiki Ilihune o na Waoakua o Suedena. KA MEA I KAPAIA Ka Moi o na Medala Kila A o ka mea hoi i hele a kau i ka Noho Moi o Pelekane. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KALE KEOKI, Ke Keiki Ilihune o na Waoakua o Suedena.

KA MEA I KAPAIA Ka Moi o na Medala Kila A o ka mea hoi i hele a kau i ka Noho Moi o Pelekane.

Helu 15 0 KE KUMU o kuu manao ana e hana pela, 110 ka moa ua ike au, aole he keiki i oi ae kona ui a me kona niakaukau i mua o kekahi mau'ukali o'u, a lie pou bana no hoi ia e paa ai ko'u aupuni a e mau ai hoi ko kaua noho ana i ke kalaunu o Felekane a kau aku lioi i ka kaua mau mamo. Ua ae akn la o Petero ka Nai, a maiīio mai ia, e 'manao ana anei oe e lilo aua ko knua aupuni ia hai? Aol<3 he mea e lilo ai, a kam ae la ka aka a ua alii opio nei. E m makamaUa e hookuH as ko kakau kamallio nua Uihluhh, o ka ah&ania u Kuh Keoki i kukulu ai, I ka wakaukau aaa o r>a mea a pau e pono ai no ka akaaiua, » hiki mai ia ka 1« e ahaaai, ma ke kak&hiaka noi, ua boik« i& 'ka '&ui i koaa boafloua !n t- u>ĪU s>'>i kuai » v > j 1 O lulite i uli«:i ii{,wJjpu o koiii ī i*,u H+Lolok+k-, # Ik*Aw »*V

hoi ka ohu maluna ae ona puu ame ii&kn&lono. 1" ka hiki pono ana ae i ka hora ewalu, ua ike ia aku la ka uluwehiwehi o na hfte maluna ona puoa ona kakela a pau a ua aumoku kaua a pau e ku ana iloko o ke* awa, a ua oleloia ma keia moolelo, aole he la nui eae i ike ia ma ke aupuni o Italia e like me keia ka ulu weiiiwehi i na hae. Ika lnki ana ae ika hapalua o ka hora ewalu, ua ikeia aku la na aliimoku einaki mai anA no ka Halealii, a ma keia huakai i maki pu mai ai na Nailao ke alii opio a naa ka poe maka hanohano oke alo alii o Italia, ai j ka pau pono ana ona mea a pau, ua ikeia ua piha pono ka pa alii, ame na lanai a ke alii i hoomakaukau ai. Ika hiki poao ana ika hora eiwa, na hoomaka iho la ka paina ana oke anaina a liiki ika hora 4o ke ahiahi ē ua welieia lio anaiHa hulahula na na alii ame na makāainana, a hiki wale no i ke ao ana, a ua hoomauia keia lealea a hala na la eha, ua hoi aku la kola me keia mea no kona wahi iho, a«a hoomakaukau iho la na alii opio no ko ! lakou hoi i Pelekane I ko lakou aupuni, aua hoohihi pu no ke kaikamahine alii o Italia e hoi pu no laua i Pelekane, ua ae no ka Ui Losehila o hele pu no me kana aikane, kona hoa alo nnu a puu make o na mauna o Ita. lia.

Ika hiki aaa uiai oka la ame ka manawa e makaukau ai na alii opio e hoi no Pelekane, ua ike ia oka lua i,a ona la nui a hanohano ma ke aupuui 0 lialia, ke hele U & piha kui ua uapo Ina kanaka no ke ake e ike hou aku i ua alii opio o Polekaue. Ika liiki ana ae ika hapalua o ka hora ekolu, ua ikeia aku la ke kuu aua iho oka hae alii mai ka puoa iho oke k<Utela alii. Ika ike ana aku oua makaaiaana ika haule aea iho oka hae, ua hooho ae la lakou, ei ae na &I:I opio ke iho mai nei, aole i liuliu iho hoea mai ana na mahele naiia kiai o na alii opio, ao na alii hoi, aia laua i waeoa 1 kahi i kau hoolai ai maluna o na kaa lio. Ik& hiki ana aku ika uapo, ua lele like iho la lakou i lalo, a o na kuhiua hoi oke aupuui a tue na alii a pau, ua hele mai la lakou e ike i ko lakou mau hakuftlii, ake puia nei hoi ka lewa i na leo huro oke anaiua ake wawalo hele ala i ka lewa lani

I ka meha ana iho o keia leo nlaaoa, ua ikeia aku la ka iho ana iho o na alii opio mai luna iho o ke kaa a ku ana I lalo, aole i liuliu iho ua pii aku la na alii wahine iluna o ka moku me ko l&ua' maii ukali, a o ke alii opio hoi, ua kuka kamailio īho la oia me ka moi, a ua huli ae la oia a haawi i kona aloha hope i na iii a me na makaainana a pii akn la iluna o ka moku, a he man minul ; i hala ae, ua ike ia aku la oia e pii ae aua ma ka lana hausi, a wehe mai la oit i kekahi haiolelo, penei: X na alii nui e noho ana ma ke kalaunu a me na ohana alii a pau, na kuhina o ke atipftmi kanaka koikoi o ka aina, na balona, tia haku a me na kauwa, a me na makaainana a pau o ka moi; Aloha oukou a pau loa: Eia au ke huli hoi nei no ke aupuni 0 Pelekane me ko oukou Hooilina alii, e hele < ana oia e makaikai i ko maua j aupuni, e hanu hoi i na ea oluolu o ia ■ aupuni,mai manao oukou elawe anania na ma ke ano e hoopio i kona noho ana' aole, aole loa pela, aole au»o lawe ana iaia ma ke ano e like me naita Momi&na, aka e lawe ana au iaia me na hoi nanohano he nui o ko maua aupunij a e hoi mai no oia me ka maemae o ke-iaa inoa, a e nonoi nui aku onkou i ke Akaa w e aiakai pololei ia makou i ka aina maloo, aloha oukou. I ka pa» ana o keia mau olelo a k;e aiii opk>, m huli hoi aku la oia ilnna o kahi a aa alii ahine e noho hoolai uw ajaa, & kena «ai la oia e' hookuu j aa laina o ka eioku, emoole ua hemo mai !a na ialna a ike la aku fa ka pli apa ae o na pea a ula wehiwelu ana iluna o »a l a, a hoomaka a£u 1 ka n«e ana o n» kaoa s a i Ma ! ke paiakoH nef Jra Je*'« i 11( o |JU»O, e k« #»» M f ' h } a ' * o uka o Ve a*po, * «« W « J V 1 ' i. mfci lk po \jA e ta" ple o Jor.« o m ! i M >&v »6 *elo * i*** we ¥ * ehiki i ka hmU \<a •»* ako <3 Mn

1 yj> h V ... , t> »4 >r ' moku kaua i walio, aua kuli hpi_ q,ku la n& mea £pau }io k<> lakou.hpmp. ilio. Oiai na moku e kuli l'.oi i nei ao ka home aloha o aiano na alii opio ke nrho lioolai ala maluiia oko lakou moiiu aliL Ika uhi. ana mai o ku malu o ka po, ua hiki mai la kekahi ino nui ue ka ike ole ia mamua ena kapena ona aumoku kaua, uhi mai la ka pouli, pa mai la k» makiani me ka ikaika nui, anapu ae .la ka uwila# kui ka hekili a haal&lu na papaku oka moana, e na pea hpi keia ke puliiia aia eka m'ikani ua pau ika nahaehae» a , o kekahi hapa hoi o na pea aia iloko q ke kal kahi i kapalulu hele ai» ana keia ino nui i ho&naueue ae i ke pop o ke alii opio a kakaa ana iluna oka papa hele, puoho ino ae la oia a jke iho la eia ka lakou iloko oka mo nui kahi i paialewa ia ai e na ale ahiu o ka mo- j ana, na komo iho la oīa i kona kapa a hoomaka aku li oia e pii iliiiiu o oneki oka moku, a ike iho la oia ua pau na pea aia iloko oke kai kahi i kapalulu hele mai ai, lehs. pono aku Ia na maka oke alii opio a ike aku la i 1 e*a poino nni, ake ' lohe ia aku nei hoi ka leo ona alii moku > pau e ka-

hea ana i ko lakou mau kelal a ua hui' kau hoi kekahi mau meku, nolaila, lal?ui nku la oia i kāha olē a puhi aku Ia no ewalu manawa, o ke ano o kela mau leo i puhiia aku a! qke aliī opio e kanoha aku ana ia lakou, e hpokaawale kekahl moku msi kekaui i ole e poino, aole i emo ua ike ia aku la ke kaawale ana o na moku, a' « hoomau aaa no lioi ka ino a hiki i ke ro ana, ua ike ia aku la na aumoku kaua e ku olohelohe gmi ana i ka moana.'o paia lewa la aua Loi e nA alo ahiu moana, aka aōla no i ho{K>hojx> ka %eĀino o ke alil opio, ua hooffianawatt«ii3j*la no oia» a me ko- , na mau nwilwH&u na po elua ame ns so ekorri ol» ino anali hulihoi uiai la ka malīe, a halai malie iho la na ale, , apa kelonahe mai la kahi oaheahe , makani, aia wa no i ikeia aku ai na ; aumoku kaua e pahono*hono maī ana i t Ea pea, a aole no hoi ipoiala ua j>aa na mea a pan, a holo aku la lakou nei no Pelekane, ka home aloha a ko lakou mau puuwai i alolm nui ai.

Oiai lako'n uei e holo ana īa la apo ( in p6 ft no, n ToatQ«a o ka pukr» ana mal 0 ka la i ke kakahiaka nni ua ikeia aku !a dr knahiwi o Pelekane e puaiki mai ana. e uhi paa ia ana hoi e kaliau, ia manawa ua pii ae la na alii walilae & uoho ana iluna, a o na mea hoi a pau e ake asku ana o ka ike i na keiki a me na wahine. īa manawn no i kauoha aku ai o Kale Keokl i na moku a pau e lniki ina pea a pau, aia ka pono 6ke ku aku mamua oka hor& 12 oke awakea, a aole i hala hB hapaha hora, ūa pan ! ioa na pea a pau i ke kau ia īluna o na 1 i«a, nana ak*rt ia la i na mōkn kikii pau i iua kela i ka ohuku ale*

Aole i liuīiū keia holo ana aku o na i moku aia hoi, ua ahuwale k kulana kauhMe a e ike ia aku ana hoi na kaa lio e hookikakaha ae ana ma na uapo, a o ka moku alii hoi keia aia i waena konu o na moku ukali ewalu kahi i hoopuni ia ai, a e ku laina ana na naita ma na wahi a pāu, a uK hele ha arT moku kaua a uluwehiwehl i na liae, oia no oe la o na keiki o ka uka waokele ka uluwehi i ka palai a me ka ieie, pela iho la ke kulana o na aumoku kaua. 0 ke kulanakauhale hoi o Pelekane, ua uhi ia me ke kanikau, a e welo ana hoi na hae ma na puoa a pau, a e kani ke fttia hoi ka leo o na bele, ke kani i wawalo mai nei hoi ka leo o na ohe, ke : pahupahu mai nei ka leo o na pahu ! noi, a ke uwe hone nei hoi ka leo o nā j pahn iiilii, a o na kaikamahine haku meie kaulana hoi keia, ke hooeoe mai la i ko iakou mau waihona kanl me he mau manu ai pua leh«a ala, o na uapo hoi aa piba kui i na makaainana, o Moi Hw Keoki a me ka Moiwahine, aia laua iluna o ko laua kaa, a e ku am ke km alii o na alii opio, 1 kn pili ana mai.o ka luoku a!!! i ka aapo, ua Jete akulao Petero k# Nui Uuna o ka «apo, a hui aioha aku t* »@ ka Hm, w& ka m*mo kuhih&M a o ka Um o m akali mm m U o ke ehi opi», <m Ua h# mm e ka mm e ka a&u im! i mw ons. a pem sku U o Pete*o i k* N«i, M* imm g s'« mm alii opio (<m a t m k* l'i li/MeilU, j m »»'« * hs? le ' o w-.i! * hai OU

kQU wa keia wahi, e hoi oiua i ka Ha-1 lealii a e lioouua xuai ika alii o 1 ka Ui Roseliila, oia ke la ia olua, ano i keia manawa e huli h,oiaki} ai olna. Ika lohe ana ona moi i ma,\\ olelo, ua liuli aku ia laua hoi ao ka Halealii, a aole i liuliu ilio ua hoea mai la ka paliu lole o ke kaikamahipe) alii a lawe ia aku la Uuna oka moku, a i ka liiki ana aku i mua o ke aiiī waliine, ua welie ae la oia i koua aahu a komo ilio la oia, a haawi aku la i kekahi aaliu ona no kana aikane, oia hoi ke kaikamahine ulii o Italia. Ika makaukau ana, ua pii ae la ua mau Ui nei ao ka oneki oka iuoku, a e ukali ana hoi ko laua iaau ukali mahope, ana ia mep i hookau aku ika ilihia maluna ona naita e ku kiai aua e malama ika maluhia ona aliii opio, ai ka pii ana mai o Kale Keoki me, :;ona mau ukali, i kahiko ia hoi oia me n& aahu nani lua ole 4 e kuuwelu ana ,hoi na mea nani ma kona umauma, oia, ka la ake alii opio i hoike piha ai i kona kahiko .nani. Oiai ke alii opio i ike mai ai i kaua aloha e, ku aku a&a \ja hele mai la oia a kuikui lima pu me kana aloha, a c ke kaikamahine

$oi o lialia ma kekahi aoao oka lana aloha, a e hele hololiplo ana koi lakoa maluis£ oka oneki oka moku. , Ika liala aua o ns uiinuie lie 15, ua jjnakaukau pouoI;e alauui pii nona alii e iho aku ai, a oka wa uo ia o ua, iho aku uoka ka. wak.i'-.'kau pouo uuu, uu iho aku la 2ia opio, a oiul u,v aUi opiu e uei o ibo m;i ko ukuul pii, ke paia ku--11 mau uei ka lewa iu& leo oaa fiVaaineua Pelekaue, ai ka kjiki aaa u ona alii opio i¥a uapo, ua liaawj. j aku la lakon i ko lakou alolia i ua makaainsu3, a pela uo Tioi na- makaaiaa*] na i'panAi msi ai i ke alolia. ] Ike Ivau aua ae ona alii uialima oj ke kaa, ua hao aku la ka maua o_ na uo ka Halealii ka ihu, a pela ( t>n iio ho! me na ukali o na alii opio» a -? ua n!ii opio i leīe ibo ai, uapii aku, 1a iltia 6ke alapii, un liuli hoii mai la ke alii op!o a pnne mai !a i kekahi o! kona ukali, e kii liou a]ka i m * e lawe mai a hoopaā ma iea hale a o kona mau naita e hoihoi 1 ka pat»n helu ekahi a me lielu'elua. I k<S lakotnae! liiki aua akii ma ka |#nai oka Halealii, aa hookipaia aku 1« lakou eka Pnuku uui oka moi, a lawe loa is %k« la ma ka rumi liookipa» k*»hi hoi aka moi Kini Keoki e noho

mai ana me ka ohana alii, ao ka moiwahine pu hoi kekahi malaik. Xka ik© ana mai ona alii ua lele mai la Ia-

iaa n puili mai la i na lima oha alii opio, ahe manawa kupilikii loa ia, a hala he hapalna hora ua mao ae la keia mau haawīna o ke kaumaha, aia manawa i pane mai ai o Kini Keoki, , ahonui no hoi oe oka hoomanawanui ana ika huli iko wahine e ku« keiki, a e manao ana uo hoi au e hoomale i «.uke no ia olua i keia ahiahiIka lohe anaoka TJi Rosehila i k©ia mau olelo, na hnli koke aku la oia a pahe akn la i kona Innm, o ko'u makemake no ia e mare koko ia maua, aole o ka hookakaialiili walo aku no. 1 I kn lohe ana oke alii opio, na paue akn la oia, e kaii iki ko'a mare ana. Pane aku la ka moi, aoīe, e mare koke oina e pono ai. Ia mannwi na kauoha koke ia aku'la ka Bihopa nui, n aole i emo kn ana i mua o Kini Keoki, a ninan akn la oia, heaha kn makomake o kīiu haku?' [ Adc jyau.]