Ko Hawaii Pae Aina, Volume VIII, Number 27, 4 July 1885 — KA HAIOLELO HOOLE WAIONA A WILIAMA A. KINE. [ARTICLE]

KA HAIOLELO HOOLE WAIONA A WILIAMA A. KINE.

Ike nLiiahi okn ln Sabati i t» t iōko o ka lunkiui u Kawaiahau, ai hoi o na nnaiua h«i »> Knwaiaiuu» Kawnakapili, © like me hoola| i&( Z ! »ft na nupopa Hawaii, ua liaipioio «*' lu oW. A. Kiui t kekalu oua 4 Hawaa tv loio Uoi ma ka oihaiia, i kumumauao o "kau kohukolia ao la ko poo okoia kalai oleio ana, Ua auiki waiwai o kana haioielo i ka poo Uooloh» i hele ae, a uo ko makou ake ua mea a pau ia haiolelo waiwni, la, ke lawe mai nei mt\ko,u. a hoolahi iho uei mai ka mua a i ka hope i ike kela ame keia me ke koena ol®-' " lna e ninau mai kekahi o ia'u, heaha na hewa uui oka Kiue, iua e pane aku au, o ke opiuma, no ka mea, malaila e nei kela lahui, Ina e ninau m oukou, heaha ka liewa iiui o, Jca Haole, ina e pane aku ana waiona, oia ko lakou hewa uui. Aii* 3 ' e aiaau mai ana oukou» a kakou hewa nui ko ka laliui e pane aku ana au, maloko o keia aua" makahiki © nee liikiwaivDn r ji mehetta& i la e komo loa aku ana kakou iloko ou' liewa.hookahi ka īnu waiona. A. oiii 1 mamua aku nei, ua kapaē kakoei ike-"

kahi kanawavk&hiko oka aini e pi ' ana ī k» walona, a ua hoomaka keia I&/ hni © hele ma kekahi alanui a laioa i ike ole ai mamua akn nei aōle paha mea hewa, e kn malie kakon no kekahi manawa 1 keia po a nana a hoomaopopo" i na helehelena o na alanui a kakou V hele nei; e nana mua ina he mea hiVj e hoomaopopo i kahi e hiki akn ai i kak aianni hon; a me ka hopena o keia hd« ana. 4 " Me he mea la aole kanaka aole *ahine mai Hawaii a e koo)p ana na nui na poino ame na hewa e nk nei mai ka inu waiona aiia, Me ht ia®a la ualokahi ko kakoa maaao h*.bul». Ua ike maoli no 'kakoa, o b waioua he mea ia e kaHi nei ika m wai, ke kulana maikai o be oia.a me U ohane oke kanaka, a ke laha iei k«Ī4 mea mawaena o kakou.

H E uauH mua kakoa i na hama a ka 1 wniona i Imna ai mawaena o kakoa ao | ke au i hala, no ke an e hele nel, a pea j ia noonoo kakou pehea la e pau ai c«" j mau hana ana. i w Oka'a oīelo mua, oia o waiena he niēa ia e iw } bj kanaka. Eia no nie a f u kekahjpalftj?&a e hoike m&i ana i ka nui o na <lala kakou 1 hoouna ai iloko no ka waioa» ] i nn makahīki 1882, ISS3 a me 1884 i 1 hala, penei: no ka makaluM 1882* k ' $121,000. No ka inakahiki lSS3,pii *" ia a piha ka f219,000, a i ka ' 1884 pii hou ae a piha ka $236,000,' Ina pela e pii mau ai, he&ha ko kakm " hopena? Oia na dala maoli i hoouia ia iloko. O na date e uku ia i ke &a< pum no keia inea he phii 3ala atu i»' īa. I ka makahiki 1884, ua ukn is m na dQte, he $270,000. NolaiU ua piki he hapa miliona dala a na poe kalep* wwoha I nkn ai no ka waid>na i ka ma** kahiki i hala ae nei, a ma ka īakouhoo*' pnkapuka mai me kakou, ua piha pab ' ks $700,000 a uku ai no ka <m» i ka inakaliiki. Aole oia wale no, bo kft mea, i ka wa e oua ai ke oia koaa uiaua,*» e uhaaha a liQQpoi» u &i i koiia waiwai, a me he mea ia, o »" daia i uku ia uo ka waiona he hap& uuku ia o na iiio e pili ana i ka waioua. He pua kaia nui keia a kakou e hooliio nei no keia mea. E hai aka aa » oukou, ina maiamu ia keia pau dala no ©kolu a eha paha makahiki, alaila ua liiki 1 00 ke hoopuni nei mokupuai me keka» hi alanui kaa mahu. Na keia kaa e iawe ia kakou a pani ka mokupani i!o ko o na hora pokole me ka luhi ole, » nana © lawe mau mai i ka ai a me ka ls o kuaaina, a hoemi mai i ke kumuknsi o keia mau mea i manao nui ia e kaioo lna malama ia keia puu dala nui bo elua, a iekolu makahiki, ua )nkt no hoomoe ia he iaina ;elegarapa niai Uawaii a i'iiihau, a *na e īnw bbs kekuhi mea hou iaa kAknhi nwkupuei iloko q na minute pokole, walo no, i maopopo ia mea hou i n& moknpaoi a pau. Ina e inalama ia keia pua kal* no hookahi makahiki, hoohiolo ia b pali o Nuuanu, a hanaia he alaooi ake» 00 ka iehulehu e iho ai i Koolau. Ai« hoi, ua hoouna ia nei mau dn|la iloko i ahi U/hh «nei ia kakou kekahi pomaikai 0 iiki; ia< au. pouaaikai a''o ' iiai iho wi'i Aoio. lim&ukaiW ka uihkaui, ka uīw e ona «1 ke k*n»ki a l>au kouH ii'wuoo maik&l k« ajea ho* a tku. Bv ixtA « hiwe mnu kakw > kett 4*l* i keia & k&ia lu&k&hlki, • U» ak« ilok/, Q ku mmm mmmmo i» ► i»fMlihuue i#m m U k*kw • oi *kt v 'iiia j U m ***** j

"Nawai e uku nei i keia mau ilala? ka pO6 knonoono ana kā poe (lala j n ku kekahi'hapa, aka eia ka mea majpopo, nft ka lehulehu, ho na poe hana ima, na poe makaukau ole e uku pei ja hapa nui o keia mau dala. E na na kakou ina poe kela o Honolulu nei, [ie eln» a ekolu paha haneri ko lakou ! mi, Hele paha lakou ika moana ika Po&kahi, hanā me ka luhi nui ika po ime ko ao, iloko okauaa me ke kai, i noa ka pule hoi mai mai ka moana nai xne ka maluhiluhi, a loaa mai ka jku pule no-ko lakou luhi, alaila heaka mea i ike ia. Olelo mai kekahi lapena moku ia'u, pomaikai ke koe aal ha mau kenikeni iloko o ko lakou aau pakeike ike ao ana ae oka Poaeahi. Komo mai ka waiona, ka mea i ia na lim'a ole ia n; o * he haku Ia maluna

>ke kauwa, a maheio mai i ka loaa o kanaka hana, a lawe mai i ka hapa taioke dala nona iho, a koe mai ka iapa uuku na ta mea nana i hana ma,li i ka hana i ola; nona me ka wahine , me na keiki no ka pule holookoa. lole no i lawa kona uku pule holookoa j 10 kona ola a me ka ohana, aka aole j e noonoo mai ana ka waiona no ia ; nea, komo no a kaili aku i kekahi ha- j Nolaila ke olelo aku au, o ka T&inna he mea ia e hoilihune ai i ke ewaaka. " Ke olelo hou aku nei au, o ka waio1», he mea ia e hoohaahaa ai i ke kuinao ke kanaka, Ke hoomauao nei au I» mau puie mauiua aku nei, oia ka 'oAono, e hoi mai ana au mai Laie mai o ka hora ewalu paha ia o ka po, aia u i ka pali o Nuuanu kahi i pii aku i, & i waeuakonu loaa aku la ia'u ke kaiiaka maoli o ka aina e moe ana loko o ka lepo a me ka wai, e ku mai o» koaa lio i aneane maluna o kona ino, o ka noho ua huli a ua helelei ffr*hi ukana. Ua hihia ka wawae o e kanaka iloko o ke kaulawaha, a e oao ana oia e ku iluna, aole nae e hiiaoka ona !oa. Aolo i hiki ia'u ke lokua iaia, a nolaiia hanlelo aku an o :a holoholona ke ku ana iluna ino ka aaikai e kali ana no ko»H kahu, n o ke »n»ka i hana ia e like mo ke Akun, e j aoe aku ana iloko o ka lepo. Aole anei ( a ka waiona i hoohaahaa i ke kolana ' kela kanaka'? Na ka waiona no. E «oa kakou i na poe paahao o Kawa i j oaahui» me na lole hoohiiahiia. 1 " Ina e ninau ana kakou i ke kiumi i liki aku ai lakou ilaila, a iua e pnne aai ana ka hapanui, na ka waiona i! iakai mai ia*o maanei. Ina aole oukou j manaoio i koia oielo a'u, e hele onkou ka AhA Hoomalu o hooloho u ike a loomaopopo nou iho. Nolaila ke olelo ioa aka nei au, o ka waiona he mea i e hoohaahaa ai i ke kulana o ke kaAka. " Eia hou keia, he lawe ola ka waiona, a haukae me ke koko halp ole o ke R2*k». He mau pule mamua aku nei hoomanao oukou, ua ku mai ka moe lawe mai aua i kekahi naai Ka.upo, Hana mai. Aole ae oia i hele mai nei ma kona manao »0, aoie hoi malalo o kona makemake 1», aka na ns makai o ke aupuni iai iwe pio mai hei, no ke aha? Eia: e iu ana oia me kekahi poe, ala mai la

ekahi hoopaapaa no ka hauini ana o a wmou», a oiai ua oua lakou, a ua iha hoi iiie ke ahi wela o ka waiona, alele mai keia kanaka me ka pahi, a oomaka ka hakaka weliweli, ua make oke mai hookahi kanaka a elua e ola aa me ka nawaliwali, a ua lawe ia mai tei ke kanaka i haiia i keia hana, a e lookolokolo ia ana no ka I&we ola, eia Ae ua maopopo ia kakou a pau, na ka raiona maoli ka lawehala ma keia. Malua o kwa inu ana, he kanaka kuokoa ia, ala mai oia mai kona ona ana he anaka pio, hoomaka oia e inu ho kaiaka hala ole, a pau kona inu ana lilo ia i pepehi kanaka, a o ka mea nana hana maoli i ka hewa, o ka waiona, ika pakele oia, a na kana kauwa e autno ka hoopai. Aole i maopopo kona loopai i keia manawa, aka, ina tia !ike ae kekahi mau hihia o keia ano i hoo»lokolo mua ia, alaila e hoihoi ia ana >ift iloko o na paia o ka Hale paahao a >au ke ola, . aoīe loa e hoi hou aku e ke i na helehelena maikai o kona aina ■i&nau, aole e hui hou me ka wahine a ka ohana, aole e hele hou aku ma a kanaka e hele mau ai, aka ma e hana ai, ma Kawa e noho ai i po a ao, mai ke ao a po a kau mai po o ka make. "Aoie o keia kanaka waie m> ka i B>epehi kanaka ma ke alakai ana a ka aka nui wale na j>oe i make aku nei ma keia ano. Ina ua i& kakou e hele ae maw&ho o keia i kēiā po, a hele maw&ena o na kapapau o kanaka e iooe ana iloko pd 4 a ninau i kc knm?i i make si kooaiAopopo aea kakou, ue w wale uiawaeiia o lakou 3 alakal ia l&kou Uihkf; am ka waiooa. Iuh Likī *s.ku v. b l n* JptJk« 1 U!*, U*l-. \ i«fc * 5f * **' *• V«p»' .■H kwiim -v ? " kt B§m

Owal ia alii 7 O Luualilo iaoi, ka mea i kapaia, he alii i alolia nai ia, be aln mai ka po mai, be koko lua ole. Heahu _kona mea 1 make ai? No"ka nni anei o kona mau makahiki? Aoie loa. Iko kakou ike hope ioa aaa i kona mau helehelena, he mau heleheiena naaikai o ke kanaka ui, Aka, e hai aku au ia oukou, na ka waiona oia i pepehi a make,a aole hoi e hiki ke hoole ia, Ina aole ka waiona, ina la oiapu kekahi me kakou i keia po e nohomai ana ma kona noho ma o, oia a me ka wahine pu paha kekani a me na keiki alii, aka ano ke moe mai nei oia mawaho ae nei he alii opio, aole he wahine, aole hoi he mamo. Kolaila, ke i aku nei au, he mea lawe ola ka waiona. " Aole oia wale no, aka ina he oiaio na olelo o keia buke, oia hoi ka baibala oka waiona he mea ia e kaili ai i ka uhane o ke kanaka, no ka mea ? ua hoohiki mai keia buke me ka i mai, aole e komo aku ka poe ona iloko o ke aupuni o ka lani. " E hoopio kakou i keia ahi o i uuku— aole e kali hoi kakou a nui mai, alaila hoopio. Aka ma ko kakoa kali aaa, ua hala ka wa kupono—nui mai ke ahi, hoomaka e kiki i ka wai, hiki ole—le!e mai ke ahi, aka iko kakou hoao ana aku e kinai, e olelo mai auanei ka wai, "ua hala ko oukou manawa, o ko'u manawa ke. ; a, mamua aku nei, owau ke kauwa, o oukou na haku, aka ano, ua lilo au i haku a o oukou i kauwa, " Nolaila, olelo mai oukou e hele kakou i ke poo wai i huli ae na wai kahe o ka waiona, E kinai kakou ike ahi i ka hoomaka ana, pela hoi e hoole loa kakou ika inu uuku. Pehea Is, ina eae ia kela pepehi kanaka o Hana e hele mai i mua o kakou i keia po, ma ka aoao hea la oia e ku aiai ai, ma ka aoao inu liilil, a i ole, ma ka aoao hoele loa pahaf Maopopo loa e olelo mai ana oia. mai puni i nei olelo, e i\ra liilii. pela au i puni ai; Hoomaka aa e inu Hilii, a mahope mai iuu au a ona. Ma ke!a po n'n i pepehi kauaka ai, ua hoomaka au e inu me ba manao ole e Hlo ana kela inu ana i mealuio nui, eia ka ma ia inu ana ua lilo koke au i pepehi kanaka, " Pebes ls, ina e ala hou mai o Lunalilo mai ka po mai a komo oia iloko o keia halawai a noi aku kakou e haawi mai oia i olelo heoholo r.c kr» lahui ma keia mea, mahea la oia e h<xnho!o ai? 11 Me ka Hk> kanikau j>aha, e hooholo ai oia ma ka aoao inu uuku, me ka i mai, owau kekahi i make ma ka hoao ana e inu liilii, Hoomaka au e inu, aole i liuliu, hoomaka kela mea e nakiikii ia'u a paa me ko*u ike o!e; a paa o T u mau maka, nana iho la au ia*u iho a hoomaopopo iho la, na lilo au ke alii ka moi i kauwa na ka waiona, a mahope iho hoopa mai ka lima o ka make a kaili aku ia'u mai ko'u noho alii, ka aina hanau, ke ola, ka malamalama a me ka mehana o ka la mai, a hoihoi ia au no ka wa pau ole īloko o ka hale puanuanu oka po, Ua uahu mai ka moouihoawa ia'u.

" Eia ka'u olelo hope lo& ia oukon i keia po, mahe» la oukou e ku ai? A j ma ka aoao hea hoi oukou e kokna ai? H E uolio aua auei oukou mawalio ae 0 ke awa pae, kahi e j.>oi mau ana o ka nalu oka iuu waiona, a i ole, e komo mai ana anei oukou iloko o ke awa pae malu o ka hoole waiona, kahi e mau ai na wai lana maliel " Heaha hoi ka oukou mea e mu ai 1 1 ka waiona anei kahi e pee malu ai ka moonihoawa me na kuko ino o ka make, a i ole, e huli mai anei oukou a inu i ka wai puna oke ola ? A pehea hoi na keiki a me na moopuna, eae aku aku anei oe e hooknulk lakon mai kou poli aku, e hele auwt;ntt iloko o ks po maluna o na one poho o ka inu waiona, kahi e waiho wale mai ana o na iwi maloo o na 'lii ame na kanaka he lehulehu i hoao ai e hele malaila a make? Aole, aka e alakai oe iko lakou mau kapuai palupalu a hooknmn iho malnna oka pohaku oka hoole waiona, a hala oe ka makua, hala ae he mau ma- , kaliiki, a nui ae ke keiki, hiki mai la na hoowalewale he nui o ka wa kanāka | makua, kahe mai na wai kahe, ua mai--Ika ua, pa mai ka makani, kaikoo mai ika moana, alaila e kupaa auanei ua keiki nei, no ka mea, na ka makaa i ka wa opio o ke keiki i hookumu kona mau kapuai malona iho o ka pohakn, kahi hiki ole Ike kanaka ke hoohiolo. " O ka mea pepeiao hoolohe la, e hooiohe mai."