Ko Hawaii Pae Aina, Volume VIII, Number 31, 1 August 1885 — KA HUAKAI MAKAIKAI IA NIHOA. [Mai ka mea kakau Kuikawa mai.] [ARTICLE]

KA HUAKAI MAKAIKAI IA NIHOA. [Mai ka mea kakau Kuikawa mai.]

Haalele ike kulanakauhale alii ika | la 20 o lulai, ma ka hora 5 ahiahi po- l noi ai ka uapo hoi o Pakaka i hele a lehau i na kanaka. Ua holo aku ka mo-1 kuahi Iwalani me ka piha ina ohua e j ake ana e ike ia Nihoa Ailana. Aia ma keia liolo ana ua ike ia aku eāa mea a pau he mau helehelena maikai a maemae ko ke Alii ka Hooilina Moi Liliuokalaui, pela hoi ke huli ae a iiana i waena oka huakai ake alii, ua piha j hauoli na ladies ame na Gen't, ahiki j wale i na hora i liooluolu ai na lihilihi maka mu ka home moana. Ma ke kakahiaka wanaao, lulai 21, kaalo ana ka Iwalani muwalio ae o Papaa i Kauai, ama ka<- hora 6, ku ma Nawiliwili me ka oluolu maikai oke Alii Liliuokalani a pela pu no me ka huakai holookoa. | Ika hiki ana aku ma Nav. i!iwili, e lana mai ana ke alii Kiaaina Hon. Paul P. Kanoa me kona wahi hoolana uuku, e kali mai ana oka hiki aku oke alii' ;ka Hooilina Moi Liliuokalaui. Ua hookipa aku ke Kiaaina o Kauai me kana lede i ke alii ka Hooilina Moi Lilinokaiani, His Ex Jno M Kapena a me ?cnna wahine uie ka Puuku o ke ahi 0 B "\Yilson ame ka huakai holookoa ma konn liome nani ku kahakai. Ika hiki ana ona mea a pau i kahi i olelo ia, "Ahea wale oe e Leialoha," "Lio lawe huapala ma Niumalu," ua ikeia aku la na ledē e lele auna like ana i ka hinwai ma ka Muhwai o Hulaia roe na boys mai hoi kuilima pu. Mahope o keia manawa ua pahola mai la ka oaa miliona o Niumalu he papa aina i hele a luluu ina ono oha ano n pau e ko'u ai ka pwn, Oa hooluana iki mahope iho oka pau ana oka paiua kakahiaka, n haalele ke alii Liliuokalani ame k;i huakai ia Ninmalu no ua home 'ana la i ke kai. Haalele ia Nawiliwili mahope oka hoia 10, a ua haalele mai la ke Kuhina Waiwni Jno M Kapena i ke Alii a holo aku la oia mauka oka aina maluna oke kaa lio, aua hui pu mai hoi ke Ki&aiua ame kaua lady »o ka huakai iuai Ailana a Liliuonamoku, ma kma waLi ua uoho iho o Mre L HoH ma Nawiliwili no ke omaimai. Ua kapalulu aku ka Iwalani ma ke awa o Koloa kokoke ika hora 12 awakea, ika īke aku ua hele a luluu ka uapo i na kanaka me ka makaukau e hui pu mai me ka huakai a ke Alii Liliuokalani, me na mea ai he nui wale i hoomakaukau ia na ke Alii, me na lau nalielehele i. kinohinohiia me na pua rose ona ano a pau. Haalele ia Koloa kokoke e kani ka hora 1 pm, hiki ma Eloele kokoke hora 2p m. Naua aku no hoi i ko laila ; uapo, ua haiamu no i ko h.ila mau keiki kuonoouo, a hookahi uo ihu o Nihoa, me ua mea ai i hoomakaukauia ua ko Alii. Uaalelo ia Eleeie, hiki ma ke Kupua iioiu 3, ma ka hoaie noho o na keiki o Pupukauiao, &ua lele aku ke Alii Liliuokalani, Mrs Kapena, Miss Kapena, Mrs Lemoa, Mrs Ward, Sophia Shel- j don a me C B Wilson aua hookipaia me ka maikai, ao ka huakai ua holo loa no Waimea. Ma ka hora sua he-. kau aku la no ke awa o Waiuiea. lele na mea a pau i uka, ua puili mai lu na lima lokomaikai oke keiki lalawai oia awawa Liwai Kauai me kana lady, Ua hoo'uana iki ka huakai e hele | like aku no ka hiuww ma ka muliwai o j ka wai Ulailiahi o Waimea. I ka hoi Hke ana mai oua mea a pap ma ka home o L Kauai, ua hiki mai ke Alii mai Kupua mai maluna oke kaa lio. Mahope iki oia manawa, ua pahola mai la ke kamaaina oka hale 1 kekahi papa aina i hele a luluu ina mea āi ono a ka puu e moni ai, ua ai na malihini a me na kamaaina pu a kena. Ua hooluana malaila na mea a pau no kekaM mau hora, ai ke kokoke ana ika wa hiamoe. ua hoi ae kela ame kela ma na home lehulehu no ia po.'iUa hanan mai ma iā po he keiki kane ohaha ma- : ikai n& Mr ame Mrs Jeo Aea, ana kapaia kona inoa o Charles Nihoa Aea. Ma ia kakahiaka ae lulai 22, ua hele aku ke alii Liliuokalani me na lede no ka makaikai ika Waiulailitthi ai ka hoi ana mai o ke Alii mai ka auau mai, e waiho ana he papa aina 1 piha pono me na mea ai, ana hookomo ko waho ia ioko. Mahope o pau o ka aina kakahiaka, ama ka hora 11 oia la «a hoomaka ka huakal e hoi ao ka liome &u kei A ma ka bora 9Wpm, m ha&lele lbo ku Iwiil&īil ia Waimea m KUioa, O k& &ul ki l.e, ,i* i:. Ā La L'iiik&i 6 kfc alii 6 j Wī V', K'.uu. \/a i Lui pu mul, ¥M Mki 1 ka L'Jth UW* ka Wa . „a < >.< L i h. j Mi lt U 2*; ii u, a ktkfeki),Ui*i* 4

ku māī aea mamaa poua a iko ia aka | la hoi "kakou pai kii kaulana WHia-! ma e lioliu mai aua me kaua maa Een pallian*, Ama ka hora 7, ua kaalo ae maka aoao Hikinn, i a te>kolj| i na paia paa o ka Ailana Mm )cjapani ae ka innku, a ma ka aoao Hema, ua hekau iho la ka houae moaua aliulia nb ka holo aku e pne i ka aina. Xka lele ana aku o.ka waapa mua, ua kau aku wi kilokiio, ua Ana Aiua, na pai Kii a me ka poe huli mau mea hou <o na Ailana liilii, a hookahi wahiue jb#ble ma keia waapa. Ma ka pili ana aku ma ka aina, na ano hiki inoiao.. no, D ole na keiki ilawaii ua ae ua wahi hapauea wahine haoJe nei, mahope mai o keia poe ua hoomska'aku ka huakai e lele i uka o Nihoa, ua kau na mea a pau i holo | uk» me;.ka paalahi. Mahope iho o ka I hoi hou at)a oka waapa uo ka moku, ;ua kau aku ke Alii Liliuokalaui me i kekahi mau lede ame na kane aua ! kau*pono aku i uka, a ma keia manawa j jua hoomaka mai ke anp kawahawaha onaale. He eiua waapa i piholo i ke j kai, koloia aka moku huki ia iluna a , | pau ke kai. hoo<uaka hou no no ka laua | r I Aia ke Alu Liiiuokalani e nanea aua i ka ike i na puuaa manu e" uonoho mai ana pna auo a pau. E pii j ana ke alii ma ua kualapa a e iho aua j ma na awawa aUiki i kahi e ulu ana o ua kumu me ka uliuli lipolipo oko lakou m|»u lja. Ua lualai iho ke Aiii malalo# kons^ v man malumalu me kekahi i hiki aku malaila. Aia ika wa §, ke Alii e hoouauea ana, ua eleu aku ls\ko kakou pai kii kaulana J. kaoa haua oka hoolele akā. ka ili liualala o kela Ailana, i paina«iho ai ke Alii Li- j liuokalani i kona aina awakea. I ka | pau ana o ka ua liuliu iv.ai ke . Alii e hoi ahiki Qalo o Nihoa, a ua hoi; pu mai no me kekaki poe. īa m a ua j lohe ia aku ke oeoe o ka moku e kahea; mai aua e iioi na mea*n pau no ka moku. Ia wa ua ike ia akiPka pua ann mai oka uahi oke ahi e a Ihni mm iluua pono o Nihoa, ua hoab no kekahi poe e kinai i ke ahi. aka» uae e hiki uo ka mea ua hikiwawe W ka a ana oke ahi. Ua ika ia aku u» mea a pau e hoi ana mo na huihui o na kauo uie ua wahiue, he.nui ka manu o kela Ailau% uui na hua ame gia uianu punua 1 iuki ole ke lele, Ikawa e makaukau ana na mea a pau e kau no ka waapa, ua hooiliia aku namea pai kii a Mr iluna o ka waapa me kekahi māo mea i kau aka iiuua, ia wa no i poi mai ai kekahi naia nui a loaa mai la o Deverril Kepoio ke kanaka e ku ana ma ka pahoehoa me kana mau mea pai kii e kau ana ina kona kua, ua lumilumi ia oia [ iiuna oke aa me ke ano weliweli ke aaua aku, ua poholehole kona mau li|ma me nu kuli, n utv poholo koke ka I waapa ia ananawa. Ua kau aku na Aua i aiiia, ua pai kii, na imi mea liou a me laa kilokilo ma ia waapa me ka inoino. j Hao aku ke kai ina mea pai kii lilo i i mea ole. | Iko ke ahi Liliuokalani kau ana i i kona waapa ī hoi ai no ka moku ua kaa aka oia me ka palanehe, a pela no ! me na waapa mahope aku ua holo pono ;a o Mre Kaae i kona wa i lele aku aj iluna okn waapa, ua hapapu a haule aku la iloko oke kai aole nae i pomo. j Ika pau ana ona mea a pau malana -o ka moku, hali aku a nanā ia Nihoa Ailana e kaulu wela ana ke ahi ma kona mau awawa a me na kualapa, me he lahe2opaha eka i uhiia eke ahi e a ; ana, a aia maluna o kela wahi iā ia, he | mau tausani, tausani ona manu i pau ! i ke ahi a me na hua. Ua ike ia aku ka I lewa ia mahawa ua hele a pouli i na | manu, a e lohe ia aku ana k(f lakou mau leo wawalo e uwe ana no ko lakou home i pau i ke ahi. Ua haalele ka moku ia Nihoa oka hora 3 ia, me ka mau no oka a ana o ke ahi āhiki ika pau ana oka ike aku la Nihoa. Ma ke kakahiaka Poalima fic hora 6| lulai 24, ua poai pani ao ka Iwalani īli Kaula ama ke Ana o Kuhaimoana malaiīa i kalewa iho ai ka moku, aua holo aka he elaa piha waapa iuka o Kaula āme ke Alii no ka makalkai anaia loko oke ana o Kuhaimoana. Ua ike ia aku kekahi poe e holoholo ma!'£na ilana pono o Kaula, ae kni opihi mai ana kekahi po<?, a 'mahope hookaniia aku b: obot ka!;sa hoi na mea a pau m ku wokū, Haaleie iu Kaula kokoke & hoia ') & m. Wki «a Siih.Hu hom 12 ua te!e aku ke &Ijj tt tu<e ka Luulal & i uk», & k'* o <T M K.&pfr£»s Ihim K *nvka uo k* ooaī h'}ki ākw m y/>!ubVviuiUi>i hio p&v h 06 iuu', i*t> vjut •> ihuu Uq m*>j lio uo kt r!Ji | u** * o luuhim f > m pi » vu- I* Lh«> liil}), » U • "

hoakai uo k* makaikai, ai k* hoi ana mai, na paholaia akn !a kekahi papaaina nai i beie a pita me na ono o NHhao, «a awala iho la keia ame keia a * & īka pau Aa 6ka ea āiia, traiialin na Wīoa a paā e hoi no ka mokn, ana kaU māl kekahi ona ona ona Ailāna ]a me ka hnakai a ke alii. Hanlele in Niihan hora 4 p jn. knalo ma na paia o Lohua Ailana, o ka hapalua ia oka hora sp. m. lla hooleleia aku lio man poka lehnlehu iluna oia Ailana toai da ki pu pololei ana a C. B Wilsōii ame JnoT. Baker, aole nae

he.īole Labita i ku aka. Holo mai ma ia ahiahi a hora 9 ku ma Waimea, aole e hiki ke lele na ohaa ma ia po, no ka nalu oke awa, ua moe ke alii am? na mea n paa a koe wale no ke keiki o Ni ih.au aine Mrs Dole uakau īaua maluna 0 ka Avaa, a pela no me Hon Lowela a me kekahi pōe e iho no 8 ko lakou nui. Ūa ku ka moku aliiki i ke ao ana hora 5 liolo no ke Kupua, malaila i lele aku ai na ohua a pau o Waimea a o ke Kuhida Waiwai kekahi a me ka ohana 1 lele a koi no Waimea e hooluolu ai. Ua haalelo ia laila, hiki ma hora 8i am. He maikai ka liolo ana oka moku, he ano maikai ke kai. Haalele ia Eleele, Mki ma Koloa liora 10 i.k ku iki malaila a holo loa mai no N wili a ku i ka hora 12. TTa lele aku ke alii ame ka huakai no ka hooluana ana bo mau ho- 1 ra ma Nāwiliwili ahiki i ka makaukau' aua o na mea ai i hoomakaukauia e Hon P- P, Kanoa, ua noho ihō na mea a pau maluna o na papa āina ekoln me ka lawa pono i na mea a pau. ī ka pau ana o ta paina, ua liuliu na mea a pau no ke kau mai ika moku, a ua nkali !oa mai ke Kiaainā o Kauai a noho ke Alii alaila hnli hoi no Kauai. Ma keia huakai makaikai ia Nihoa a me ca Ailana liilii e ae, ua ho!o ka moIwalani maka moaila noe kamaīie a me ke nhe&he maikāi o ka mākani, āole ■ inomo o ka moana. I īka nana aku ina mea a pau, ua pi|ha hauoli. Mai ke alii Lilinokalani a \i na hoa hele o kā Ailana manu. He oluolu na keiki kane, ahe waipahe na kaikamahine. īka haalele ani ia Nawi!!wi!i a hoi loa mai no ke kaona nei, akahi no n ike ia aku ka moanā e ooloku mai ana na «le, e pMO ana mo ka ihu hāulani o ka lwalaui, aKahi no hoi a lohe ia aku e halulu mai āna ka ale n\a kona mau palekai a hiki wale i ke komo ana i ke & ":V - • ■ I 11. I> - • O Tna mea ulu i toaa aku mal una"o k a mokupuni o Nihoa i ka huakai makaikai oka pu!e i hala, oia ka lou!u a hawane taa kekahi olelo ana, na aweo weo ma kekahi o!el?> aiiā a me na kala malo. Na mea kahiko hoomanao 1 loaa akumalunao keia mokupuni, he umeke pohaku ua puka olalo, he koi pohaku, he hoana pohaku aho mau iwi poo kanaka. Ona kamaaina oka aina, oia no ka manu o n& ano like ole paha he umi, i hoomokaki Iho a makoiukola i ko lakoa mau ma kekāhi wahi. He hohono manu a puni o iuna o keia moku, >mehe!ao ka ea kuluma paha ia ma kona mau kaiaulū, Ua kana īa aku nei kekahi mau laau hou malana o ua moku la, e like me ka niu ame ka mauako. He kou kekahi i manao ia e kanu, aka ua kaliuli e ka' waapa a lilo aku la ike kai. E ula ana paha keia mau laau, aole paha, aka na ka poe makaikai hou aku ia e nana pono aku ke ole hoi e hamu e ae la ua alelo manamana ana ole oke ahi a liuakai i haaleie aku ai e a ia ana kekahi wahi o ka mokupuni.

Ua lohe mai makou, ua poholo he elua waapa oka huakai makaikai ia. Nihoa ma kahi e pae aku ai, aua manao ka poe hoomanamana, i piholo kela mau waapa ho ke kau ana o kekahi iwi poo kanaka i loaa iluna o Nihoa a lawe ia mai me ka mawao e hiki i Honolulu nei. Nolaila ika hii ana mai o kekahi haole ae i kana iwi poo kanaka, o ka lua ia> ua keke aku la na kanaka iaia me ka hooia aku mahope piiikia lakou. Nolaila, ua hoihoi hou ia ka iwi poo ! kanaka i kau ole iluna oka waapa a waiho hou ia i Nihoa, Pau ole oo hoi ka hoomana kii o keia lahui. Heaha ka muua a ioe ka ikaika i koe ik.ela iwi peo, i hoomauia ai ke kuh,ihewa o ka poe makau v/ale, Maiaio iho uei e loaa ai ka mooieio ok* Kapem» J. Paty huakai i ka mokupuui o i ka walnma o. Apenk »oMei pab&o k& Wj7, i Uwm mu e u&koumm ka iiupep& h&ok V. C. Advitimr md o lam 11, JLHS7. *! i* OiM kt Lki/ii | KoiuoUi-% Mbu KoiuoL&u* m \ K--2ii wlk uml Ilow/luiu Jlc Wi Jkfc . h'* U h& g lt'ti': i»- V U Dr&fj 4^ i ,y - U 1 l'*,u± U UM* JUfc| * l! vulv, U.

ana o wn*pa īk« «ra malie; ak* I» maeio oei rq, hf» hski kakaikahi uo k» nr»apa ke pae nie Lr m&alKhi, * Mr ka fai kokoke ī kAhakiu h® WHhl wa| maoīi ke pa»pa|l nuki nmiknmHmnloa p«hft ua iho holo tkn o«tja «nn kn ae k«! i k<& wa a nrfnko« i hiki nkn ni, a 1 he nxii loa na mano ma na wāh!"' * pati oka mokaponi. He wahi ho c fea ai o I» mokn māi ka hapaha n i ka olaa mile ka mamao mai ka aina mai. a ma kahi he 7 a hiki i ka 17 anana ka hohonti maluna oke oue. He ini ioa ns; mano e poalo mnu ana ma kahi oka moka e kn ai,