Ko Hawaii Pae Aina, Volume VIII, Number 34, 22 August 1885 — NA NU HOU HAWAII. [ARTICLE]

NA NU HOU HAWAII.

"Ohuohu Halemano i ka ku iehua'* ka kakou pepa o kein la epuka aku nei. He ohua o hope a me 10 ohua oneki a ka 'īMarijk)Sft" iīawe aku ai no KnpĀlnkiko i ka Ponono i hala. Ua paui ia ua ipuka o ka hulo hplo, hau ma Mauamana ,uo ka hana hou ia, o na hemahema, 0 ko hui iiaiekuai o Tai Lung Co ma Makapala, a me C. Ah Foo ma Kapaan Kohala Akau, Hawaii, ua bauakarupti mai nei. - Ke olelo ia nei aia ma Maui mawaena o na lio, ka mai liupe, nolaila, ua holo akn nei ilaila ke kauka ninn lio Brodie i ka Poakahi iho nei. Oiai ua liuli hoi mai nei o Mr. P. C. Joneß, uolaila, e weho hou aua oia i kana papa kula ao malama buke ma lea hale halawai ona kanaka opio ma alanui Holele. 1 ka la lū aku nei i hala, u:i hoopuka ia ka nupopa oielo Pukiki o keia kulanakauhalo nona ka inoa 0 Luso leaiiwio, malalo o ka hooponopono ana o A. Mai'ques. Ma ka wehena o ka pawa o ka wauaao Pōaono, Aug 15 ma 'Waikiki, ua hauau mai ka wahine a ke kuhoe o ka Hoku o ke Kai, f J W M) he keiki kane nui a aepunepu. Mai Hilo mai i lohe ai makou, nia ka nana pono ia ana o ka palapala hoohui o ka ekalesia o Hilo, i ikeīa ai ua mana ole ko Her. J. S. Kalana noho kahu ana no ia ekalesia. Pela io anei ka oiaio? _ _ Ua hoouna aku ka Oihana Lefca ma ka Mariposa o ka pule i hala, no na aina puni ole hikina a me komohana, he -4,465 leta no lakou ke kaumaha he 131 paona, a me 1,731 nupepa no lakou ke kaumaha he 301 paono. Ua mahni mai makou, i mua o ka aha hoomalu o Hilo i kekalii 1-. o ka pule i hala, ua haukawewe .-.e na leo kakana kupono ole o kekahi loio i mua 0 kona mau pahu kani. Aka no ke akahele loa o ka lunakanawai, aolie lae 1 waawaa ma ia la. Ma ka hookuku kimpopo i hookukuia mawaenao ka hui Houoluiu me Mare ma Makiki i ka Poaono i hala, ua kaa hou ka hanohano o ke kahua īnokomoko i ka hui uona ka inoa mua. I keia Poaono e hookuku hou ai ka hui Honolulu me Oeeanie, a o ka hui nana ka eo na ke au o keia auina la eiioikemai. Ua hopuia i ke kakaliiaka Poaono i hala maialo akii o ka halewai ma Alanui Moi, he mau tini opiuma elua a he nui wale o na hua kukui maloo i loaa aku, ua hoopiha ia o loko i ka opiuma, ua makaukau no ke kuai aku. Ua lawe ia keia mau mea a pau i k? halewai a me ka pake, nona ka inoa i hoike aku ai o Ah Hoy. Ua manao ia nae, aole ia o ka mea nana ka opiuma. 0 ka huakai aku nei a ka Mariposa o ka Poapno i hala i hoi atu nei, oia ka huakai uuku loa o ua ukaua Hwaii >'">* i lawe aku ai mai keia awa, oia he IL--853 eke kopaa, 2,721 eke laiki, 10 pahu lau laau, 294 ili pipi maloo a me miko, 697 īli kao nialoo, 2,515 ahai maia» Huina waiwai io o na waiwai Hawaii i hoouna ia aku, he §84,727.65. 1 kekahi la o ka pule i hala, ua ma* huka aku kekahi mau keiki Hawaii maluna o ka moku pea lureki e holo ana i Kapalakiko. Aka i ke kaa ana o ka moku mawaho ae o Kalihi, ua ikeia keia mau mahuka. Ua hoihoi hou mai ka moku. I ka Poalima iho nei, ua hōopai ka aha hoomalu ia laua pakahi he S2O, no ka hoao e mahuka me ka palapala ae holo ole. Ua loaa mai īa makou kekahi palapala nona ke poo, "Hope Luua Alauiu apuka i ke dala aupuui ma Koolauloa nei," Oia aole ka mea nona keia manao i hoike mai i kona inoa ponoi, nolaila, ua konoia makou e noi aku e waiho mai oe i kou inoa ponoi, no ka mea, he karaima keia ina 'he hoopunipuni, a he pomwkai hoi no ka lehuiehu īna he oiaio. Aole o makou makau i na mea oiaio, tka o ka hoouna mai i na mea oiaio ole a kakau ple i koaa inoa ponoi, *iu ko naakou me£. hopohopo. Ke liuliu ia nei na mea hana no ka hoopaa ana i ka puoa elua o ka luakini hou o Kaumakapili, a ma keia mau ! * iho e hoomaka ai ke kau ana o na uinihepa maluna o na uinihepa. L hoola-1 na i ka manao e na makamaka, o ka makahiki 1886, ko kakou makaLiki ia e hoolaa b ! ke* ku mui kakou me ka iMiiuo 'akahi a hapai Uke i keia hana, m ka v,ea, fcia ko kakou mm luui nlii kn iho mū 'mi mu ku uoho ulii mu u ; kokūii pii u:b kakou i ke ham, £ mm Uib.'&h i kzk'Jix'f Aoie iMn # poao ! h\, e Lu<JiUi* w&i nn kijku& & ke &k>h»! Uui+i> l'. pj w- 1- u uuks huhu 1 iui L'i t-ij(;u/< t u i 'w ian &kau !a hn ha- J houiiiilii Lopu o kfe khu o ka ! Lv. ia, lauh]

- Miiluii» < k» Bi,>kn«hi Kimo 'Pelekaue i kn Poakahi nol i Uwe ia «ka ai t o fcālswso i Molokni, h<?elimH mai I^rs. O ke!a lono iviofi i !t\n!Aht\ ni o pili ana no k» puk» o 1*» »»•»> K»tno!» poki ior Haa», iu»te he oinio iniihope l ibo o ka holo ana #ei o Knuka j Farsui tt ike P<»uo i ko nno o ka mni. I Mamuli o k» lofth rma bo uHr 1 zaetk ha»H |>dopo!b1ei holo o ka roo1<u ahi Hiiftk»\, im honmnha iho nei kana liauu kolo uioku me kno lepo a pau kona hemahooia > .n o Pnle'in e noke mai nei i ke kumu hnna i keia, man la. Ma keia huli hoi aua mai a ka moKnahlKioio Pelekaue, e hoololi ia ae uua kona hale ku huila ho« uaui ka oueki o lulo n i kn oueki o luua. Mo he ia fie hnua kei.' a koua uiau oua i uopuoo ai! e hooi ae aua i ka makaukau a holopouo o na haua o ka īuoku.' t Mai ka Poakahi o keia pule liiki.i keia la, ua hoemi ia ka uku auhau o ke keaka o na holoholoiia a Fryers e ku uei ma ke kulanakauhale nei, uaai ka hookahi dala a i ka hapalua, a o na keiki he hapaha dala ka auhau, aole hoi he hapalua e like me ua la kinohi.

Ua lohe mahuihui mai makou, ke mauao nei ka hui 'iiuipopo "fiawaii," j 'oia hoi ka hui kinipopo o ko kukou keiki Hawaii, eaa-hookuku mu ka i hui Married Men, mamua o ka pau ] ana o ke kikiua kinipopo o keia makahiki. Ke niaio keia lono mahuihui, -alaila, hookahi wale uo a makou leo hoolnna—i mua e ria opio Hawaii. O kela halekuai Iole o na kane i ku iho nei ma ka aoao ma "Waikiki o . aa huina o ke alauui Kalepa nie Papu, i banakarupa iho nei, ke haua hou ia nei i keia wa mn o ka paku i& aua, a lilo i elua rnmi; o kekahi aoao e lilo ana i kela haole i?elegiuuia uonaka jialekuai ma alauui Moi, a o kekahi aoao, ua lohe makou e lilo a"aa ia «T. H. Black ma ike ano he rumi hoonoho hua kepau. O ka Puali Hui Keaka lio i keaka ia ;ai i ka po Poaha ihe nei i kahea ia e like me na koa, ua like lakou , me ka puali Queen's Own ka liilii a me na kae e holo nua maluua o ua pela ke akamai o ka Hipa i ka alaia nialuna o kona msu kou pouoi. Aole ljiiki i ko lakou ikaika ke kaua aku i jhookaM innnuwn t>ohue i piha pu me kq naonao oloko ! Ma ka Poawno o ka pule i hala, ija lawe ia uiai Kahului uiai he ma u pake me hookahi kauaka ma fea inoa jPuauloa, a iioopii ia i mua o ka Lunakanawai Kiekie Makaie, no ka liewa he keakea i na hana me ka lipoko 6 ka luna kiai awa o Kahului i kana hana maluna o kekahi mau ukana a ua iuna aupuni la i niauao ai ua ' hoopao malu ia iloko uei o ke aupuni. j Ma na olelo ike i hoike ia, ua olelo ia ua !awe ia aku keia mau ukaua mai Honolulu aku nei ma ka mokuahi Lehua a hoolele ia ma KaUului, malalo o ka, iuoa o kekahi o na pake. Mawaeaa : o keia uiau ukaua i olelo ia he pahu lole kekahi a ua makemake ka pake ma ka iuoa Oiiin Hop e lawe. Aole i ae ka luua kiai awa, nolaiia, iho keia pake a hoomaka e holo. Ua j keakea aku ka luna kiai awa, a ma ia ii&na aua ua ialau aku o Puaaloa a kolai aku iaia ilalo. O keia ae la ka moolelo e pili aua no keia hihia i iolie ia, a maiiope iho o ka hooloiie ana o ka Aiia i na ole|o ike, ua liookuu la he elua pake, a ua hoomoe ia ka iiookolokolo o Chiu Hop me P uaaloa a i ke kau o V)katoba ae nei, Oa loaa mai nei ia D. Napela maKahananui, Moīokai, i ka lā 3 o Augate, kekahi Akua kii laaā n na kauaka i kapa aku ai o Kanehoalani. Ua līaa Tahiti kahi i kalaiia ai keia akua kii ma ke ano k.ii kanaka, No ka uiea, he poo kona, he mau pepeiao, ho mau maka, he ihu, he waha, he kino, ho mau iima a he mau wawae. He mau kenefcuria paha i hala, ua hele mai keia kii mai Tahiti mai a noho ma Piiiwaie i Molokai, ma ka moolelo a na kanaaa. Mai Piliwale aku, ua iawe ia a malamaia mauka o Kalae, a no ka makemake o ke kii ia Kalae i ka malie, nolaila ua

hoohihi oia a noho loa ilaila. Ua pulataa ti hoomanaia keia kii o ko Kuakala raeu kupuna ma Kalae. ila kuneeana o Kuakaia i Eahaiiauui, ua lawe; pu ia koia kii ilaila me ka loaiama loa iamai ula wa aaaupo mai a komo mai aei i keia ao naauao. Ika make ana aku uei o Kuakala i ka 1884, makau loa «ku nei na keiki aole a hookokoke aku i ua kii lu o mako auanei, 0 ka Uale keiu o a» haali&leia o keia akua;kii ko loko, km a paa jia puka aoho ia kii oia walo m. Lohe o 1), $Tap§|a i keia kii aku uu ikc fci o. u# h#]© i a «a;, Koioo ktia jj U ii a ua ku k w whhi m'ik&U*Ut uk&U. £*»-<; MHI oui i M lmi&iU ako i U ?yx; mkau » ie a i to*bao hfc mke lawe jk* ki eui ke akan kii w>Uj f wnk<r, mknm * *oh« Ui*kz, om l*H» w«|« IM/ ia. i

I k*is po k® po hope W „ hnii, f| L , ta di r* bno« k<-*k<t tio & Fr^ >ltt> , 1 kolnaakauhnl* n» 1 !, a 1 leia * e kau nui «ku ai m« k& maku«iii a* i Mnui. M 1 Ohuoliu n k« Innua ule iuui k» ahi Kiniui iwia i holo liku Jjy me HftWhi\ iku Ponsun noi, Oke mu o keie, oia v»o koua lawu &u& ho l<?lialclm oka poe ake « makaik« i na hana hoiko kula babati oin p&la i Kohai». Ua lohe mai mnkou e ku ann oia i ka la apopo. Mai-una o bjv mokiiahi Kiaau i Poalua nei, i kuu aka ai ka Oon a Lnaahooponopono o keia pepa oo ka aina "makani apaapaa" o Kohala. He hua. kai pokole keia aua mā ke anoTooni ma na kikiki hou welawela oke vaonqpei, a he huakai makaikai uo Loi i na*hana hoike kula Sabati nui malaiia Ma*ona la e loaa ai ia kakou a pa a ai aka uoonoo hoouuu ai a maonai keia pule.