Ko Hawaii Pae Aina, Volume VIII, Number 39, 26 September 1885 — HE MOOLELO KAAO NO KALE KEOKI, Ke Keiki Ilihune o na Waoakua o Suedena. KA MEA I KAPAIA Ka Moi o na Medala Kila A o ka mea hoi i hele a kau i ka Noho Moi o Pelekane. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KALE KEOKI, Ke Keiki Ilihune o na Waoakua o Suedena. KA MEA I KAPAIA Ka Moi o na Medala Kila A o ka mea hoi i hele a kau i ka Noho Moi o Pelekane.

Heki 30 ' X 3&A LOHE ANA o ke alii powa, ua kd m la oia iluna a hele pololei aku In imua 0 Kale Eeoki, a haawi aku la i ke aloha a Kukuli īho la īlalo. Ma kl>-1 ia ua oluolu i ka manao o ke alii opio e halpwai aloha pu laua ko powa kaiilana o Denemaka, oia hoi o Pnto!otia, a kauoha aku la ke alii opio i ua, n»ita a paa e hoi ma ko lakou niau wahi i hoana okoa ia no Ukou. I ka moha ana iho o ko anaiua no keVvUi uiuu uiiuuU', ua kani nnn la !iu pu a ka Haku Puuku tio kft Ualiu aua 0 nn mūta, a i .ke kuu aua no kekahi maii m^nute f lta kani hou niai la ka pū a kp puuku na'ka manaw;a elus a i ke' kuu aua iho o'ka !eo kapalili o ka o-le,' ;ua |ke ia aku'la ua mahele n»ita o T>e3®tpafe l a a*ibē Suedena e oīli mai ana mai ko lakou mau wahi hoomoan'a niai, a e I}9|o mai pma no ke kahua, I kā.m&kaukaa ana 0 na aiahele aaita, ua* kani mai la ka pu a ka liaku & ia wa ua niahela lua ae k na waiiele uaiia, e hele ana kekahi aia ka Uikina, a o kek&hi ma .ke komohnna. 1 k&kalaauao na annnahe 100 ko kowa ui&waeua o kekahi mahelo uie kekahi, ua kani hou ae la ka pu a ka puuku, a ike ia aku la na mahele naita e Rueue pono iho ana 1 ko lakou mau kulana, a hoohuli hke mai la i na lio, ia wa no i kani akn ai ka pu kauoha a Jīa haku puukn, a o ka wa no ia i hui ae ai o na mahele naita me ka puahi nui, a puke ae la na makalnla i kahi hookah!, e lelē ana hoi fia hnnā ahi i ka lewa, a he imo ana a ka maka, tia hanle pio īho la ka mahele o na naita o Soedena i maa o na naīta Dfenemaka. I ka Ike āna o ke alakai o na naita Bnedena i ka haale pio ana o koha mau naita i na naita I)enemaka, na noi akn laoia i ke aīakai 0 na Dfenetnaka e ana pahikaua pn Taua, ua ae mai la ke alakai o na Denomaka, 0 ka hoomaka iho Ia no ia c ua' mau alakai nei, a iloko o ka manawa ' pokole, na haule pio iho la ke alakai o na naita Denemaka i ke alakai o na Saedena. I ke pio ana o ke alakai o na naita Denemaka, ua kii ia mai la a hoihoi ia aku la i nfe hale lole, malßitk i lapaah ia ai a hiki i ka oluolu ana. Js£ahope iho o ka haule pio ana o na niahele naita mua, ua kauoha ae la ka Percsidena o ka la i kekahi mau mahele naita hou, ia wa ua ike ia aku !a ka puka ana mai o na tfkbe!e naita o Helene a me Pelekiuma, a ku ana i ke 1 kahua kaua, ui kani koke aku !a ka pu a ka haku puuku, a emoole uA hui ae ! !ā ua mau mahele naita nei me ka haI hana, a he manawa pokole ua kaili ae \ la ka mahele naita Pelekinma i ka lanakila, ma !ia hanle pio ana o na nalta Helene. Ua ku na naita Pelekiuma e paio me nā mahe!e naita he iwakalua aka, aole hookahi nmhele nana i kaifi f ka lanakila mai iaia aku. No keia mea, ua noi āku ia na mau n*ita Petekiuma nei, © ae la mai ke a!!i powa o na kaahiwi o Oeaemaka. Ua feauoha ia aku 1a aa nei o na kuah!wi ; a ensoote ua paka mal la oia maf kona hale mai a h«!e poWle* ako !a nokekahaa moko nok» kahi * aa naiU !Pel«km|3a a katf «wi ana. I ka hi%l aioa ako 4 k.e alil pōwa, m la U. o \*> « ka haku * paakU; % b-<>okfi*wa<e ae la ua mao k&-

eaea nei ia la.ua iho, no 200 ke kawa mawnena o laua, Ua kuenepono ae la kela a me keia aoao i ko lakou mau kūlana, a kani mai la ka pu kauo ha a ka puuku, a o ka wa no ia i puahi ae ai o tta mahele naiia nei me ka hahaha a hni la 1 kahi hookahi e kau ana hoi ika elele hope a ka pahikauo, he make malnna o kela a me keia o lakou, a o'na alakai hoi, aia laua kehoekikakaha wale mai la mawaho o ko laua mau pifali naiia. Ila like wale no ka eleu ona aoao a elua. He hapalua r L6»a o ka mauawa o keia paio ! aoa ona aoao elua, a ike ia aku la na e haule ana i ka honua maina lio iho. I ka ikl ana o ka Peresidena oka la i na ouii o La |)ilikiu, ma o ka haule ana |.o na naita Pelekiuma, nolaila ua kauoha ae la oīs i kona mau ~ naita e hele I aku ,a e patp u;o ke alii powa* o na kuahiwi dla Z)enemaka. Ua ike ia aku la na eaita o Pelekane e liuliu ana a e maki poiolei ae ana no ke kahua kaua, kahi ana naita o ke aiii powa e kali ana. , r I ka hiki ana aku o na naita o Pelekane ī ke kahaa malalo ke aiakai ana a kjt nui, ua pane mai ke alii po-/-)enemaka, E ieaieaana ka hoi au me īu; lioua o Peiekane» ka mea a'u i iiu mau ai e ana pahikaua pu me us mau a ano, ua hiki mai ka wa maikai a'u e onou aku ai ika maka o ka'u pahikuua iioko o ka lakou mau puuwai. |ko ka mea, ua kaulana oukou ma ko'u aupuni nei a puui, a i keia Ia ke ike maka nei au ia oukou, a ke ha lawai neilie alo a lie alo« a e ana pahiknua pn ana hoi kakou i keia hora. A e na keiki o Peleknue, ua makaukau anei oukon? i ninau aku ai ua alii po ' wa nei. I ka lohe ana o Pekelo ks nui i keia mau olelo a* ke alii powa, ua pane mai !a oia me ka i ana, Ua manao anei oe o rta kanaka i hoolilo ia i naita, he poe Hemahema lakou. Ke hai aku nei au ia oukoū e'na ilio kawau o na kuahiwi o Denemaka. he poe lakou i hele a pan!efiia i na men'kana, ano ka ike ia tis lawa ko lakou makaukau no ka oi hana naila, nolaila i liookohu ia ai i naitfl. Nolailn, eke aiti o keia mau knahwi, aole ru e hoihoi i ka'u pahikaua ke koi kaua, k« laau ihe, a me ka'u kakakn n hiki i ka wa e omo ai i ke koko o kow pattwsi } <? !ike me kau mau olelo ho*>b*nebene i na naita o Pelekane, ka naea nana e mahae aku i kou kino i eloa apana, a e hoolilo hoi ia oe i manu kolaka.

I ka iohe ana o ua*alii powa neiikeia mau oleīo a na naita o Pelekane, ua pii ae la ka ena a hoalii iho !a ka inaina ma ! kon» mān h9leht?leua, a pane mai la, E na ilio kawau, ka poe hoi i kapa la he ! nawa!iwa!i, niai aa mai onkou i ka weli c na kuahiwi o D?uemakfi, o hoolilo ia oukon man io i ai na na manu o ka h lewa, a e lilo oukou 1 mea makaikai ia 1 e na kanaka o kuu pakaua. j T ka lohē nna 0 Pekelo ka nui i na 01010 a pau a ke a?irpowa o Dqaemaka, ua haawi koke aku la oia i kekahi hoailona i ka Peresidena 0 ka la, a i ka ike ana mai o ka Peresidena iif'a"ho'ailona, na kauoha koke ae" la oia i ka haku puuku, a o ka wa no hoi ia i kaus koke aku c> ka Inna anela a wa\va!o ana i ka lewa, a o ka wa no hoi ia i hookaawale ae ai'o na aoao a elua, a i ka hala ana o na' anana he 200 mawaena o 'na mahele naita elaa, ia wa poha hon mai la ka leo o ka o le a ka hakn puu ktj, a ike ia aku !a ka Holi like ana mai o na mahele naita a elua, a oi pono iho ana ke!a a me keia i kona kulana, a i fca makaukan !ike ana o na mahe!e a e!na, ua kapalalu hou maf kaleokapua ' ka hnkn punfcr„, aia hoi na hui ae la na j mahele naita i kahi hookahi, a lohe ia ■ aku !« ke ō ana o na maka ki!a īloko o ka panohu !epo, a ua like ka oniu ana 0 na pahikaua a na naita o na aoao a 1 elua me he niniu anala a ka huila makani i ka ia makani nui, kapoahi launa (o!e. Aole 1 hala ka hapaha hora, ua meha iho la kapaio aua, a i ka mao ana ae o ka lepo. aia hoi ike aka !a na naita o ke alii j>owa e ahu a la!a kakai ana i ka honaa, * o ua s!ii powa nm hol, o ka ana oia me ka pao<? !eo ole. Aka, eo kekahi mau minoi/', nn batt ae !a ois k pmne «ka 1n i m aeiU o PeNkane f ku i aoa ako, K* «afcew»t« n«f aa n Hfm p»hikaoa fan ks> onkao a i

ole ia me na laau ihe a koi kaua paha. Pa»e aku la o Pekelo ka nui, o kou makemako a pau, ua hiki lqa ia'u ko ae aku ina ka inoa o ke.alu opio o J?elekane, kii niea hoi e la he ' 'Peresidena no ka la, aole ho mea e k.aemihupe.nio.keia puuwai, no ka mea, o ka. umauma oka mea e ku aku nei i mua ou, ua piha ia ike ahi o ka hopo ole, a aole hoi he hohe wale iloko o kejia puuwai. Nulaiia, ua makaukau i M wa a pau e kau aku i ka hoopai oialuua o ka.meii. oaa mai.ana e paio me a'u. Ika pau ana o keia mau olelo a Pekelo ka nui, ua hookuene pono iho la ke kulana oua mau kaeaea nei, a oiai iaua i oi pono ilio ai, aia ljoi poha mai la ka leo okapu a ka haku puaku, la wa i ike ia aku ai ua mau iwi kani'la e paa ana i ka laua mnu laau īhe, a 1 ke kaaHiou ana mni o ka pu a ka pnuku okawano ia i puahi ae ai o ua mau moho nei a huhuhai ae la i kahi hoo kahi, a e halaoa ana hoi ka laua mau mea kaua i ka lewa, e pahu aku kekahi i kekahi, a iloko o ka o ka paio ana ana kaeaea, ua hai pu, ae la ka mea kaua ake alīi po\9a, a uwa ae la ka ahakanaka. Ika ike ana oke alii poAva ua hai pu kana ihe, ua lalau iho la oia i kana koi kaua ame ka ikaika nui, hapai i kana koi a hooinoe aku la maluna o Pekelo ka nui, aka me ka eleu njni a me ka hikiwawe i alo ae ai o Pekelo ka nui a hala ae la ia hauna koi a ke alii pown. Lalau ilio la o Pekelo ka nui i kana koi paa ae ma kona lima, a pane aku īa oia me ka leo moakaka, E m|alattiß oe i;i oe e ksi iwi eoaloo o na o Dei.etnaka, o mahele ia "kou ?fino 1 na apana eīuu, e ka maka koi kaijta a im keiki Pelekane, ka poe i olelo ia lie liona, a he weli hoi no ke ao holookoa.

I'ka lolie ana o ke alii powa i kela njatk olelo hoonaakiu'Ki nui na piba loa ia 01 a I ka īnaina, a me ka ikai&a a psu ffdaa fāiaj' uā lele m&he Hijfk>povama la, a liahan raai la i lUna koi |kaua malana o Pekelo ks uui, aka tib Hlo ia i meftpsani aa Pekelo, s iioko o fc& imo Bna h ka maka, a me ka Ika-' iba niai i hoomoe akn ai o Pekelp ka j Trai ] kana koi kan!\ maliiaa o 'ke alii a mahele* ih ne la oia i na apana j e!ua e waiho ana i ka liouua, a me ka' eleii hoi o Pekelo ka nui 1 lelele iho ai mai koiia lio 1&0 a hoa aku ta i iaua pnhi knua mn ke ake mam» o u« alii powa la, n mahele iho la hol 1 koua pnilwai i m\ apana elnn, i hooko i« ai kana i mua ai i kinohi o ka hoomaka ana o ko Inua niau naita 1 ka paio. Ua haawi mai !a ke auaiua [i aa manalo ho nni ia Pekelo, Ha ku mau na naita Pelekane e paio me na owliele naita he 60 ka nui, aka, aole hookahi mahele naita i kaili aku i ka lanākila mai na naita Pelekane aku malalo b kē alakai ana ā Pekelo ka nui. No ka loihi o ke ku ana a na naita o ke alii opio o Pelekane, aa kauoha ia lakou e hoomāha. I ka hoi ana nku o Pekelo me kona mau naita'j u<* kahea ia aka !a na mahele n»ita o Farani a me Rit&ia } a 1 ua ike ia aku la i« raau mahele nmt« e holo ae an» no k» k»h»a mokomoko me ka hanohano noi, a i ka hiki slna o na niahele naita i ke kahua mokonioko, aia hoi kani mai la ka pu a ka puukn, 0 ka wa no ia o ua mau mahele naita la 1 kua pa« iho ai i ko laua eleu ma nai mea kaua. A i ka nana aku, ''un hke no a hke me Lmnmiī" kn makaukau o aa aoao a elua, aka iloko o umi minote waie no, ua kaihi ae hi na naita Farani i ka hanohano o ka la, ma o ka lilo ana 0 ka lanakila ia lakou a hanle pio hoi na naita Āasitt i mua o lakou. Ua paio aka ka mahele naita Farani a hiki i ka haule pio ana o ua mahele naiia ewala i mua ooa. A aia ke kauoha, tia hoomaha na hena o kii la no ka paina awaken. I na nait« a ke auaina e hoonuu 1 na kohi keiekele i hoomakaukau ia no ka paina awake», ua hete mai la ka moi a hawaoawana rnhi la ma na p«peiao o KnUi Keoki i k« i ana, H© oi ak« ko'a taaha!o t kou imn akali, ao k* m»ke ittm o keift pfjwū iao, ka mea esli« ! oUihi « kaili i k'i'n aohn «Hi iaai j is'a aka, a i aha la aunwA Un'u e, aka' «kq w ift oe a me kon mu ukalS nq\ ka. tmktm h&m mnikHi m'al \ J?o keia « ka mm o p&ue ako <•, Krh' K ka m&w

aaai kaumaha ia kou naau, a mai hopo- . hopo hoi kou mauao no kau mea ole e uku mai Aole i hele mai do ka uku, ajs no ka luku aku ina kupu īno a pau mai ka aioa, a ua kapa ia ko u mau ukali he hoola, nolaila mai liopohopo oe e ke alii no ia mea. - —[Aola -i ..ikiu,l