Ko Hawaii Pae Aina, Volume VIII, Number 41, 10 October 1885 — NA NU HOU HAWAII [ARTICLE]

NA NU HOU HAWAII

Ma ka makeke o Kapalakiko i ka la 25 o Sepatemaba, e oia mau ana uo ke kumukuai o ke kopaa he 5.70 keneta o ka pāona, a o ko ka laiki, he 5J kenela o kapaona. Ua lohe mai makou, ua hoakea ia ae ke awa pae o Halaula, Hawan, he eha kapuai hou. Ama ia hana ana, e hiki pouo ai ia elua waapa ke pili i ka wa .hookahi. Ua make o Mons. T. Ballieu, kekahi ona Komiaina Faraui ī hoounaia mai ai i Hawaii nei i kekahi mau makahiki 1 bala, ikala 25 o Augate ma Parisa, Farani, i ke 56 o kena māu makahiki o ke ola ana. Ma ka welie ana o na kula hanai o keia makahiki kula, tia komo aku i Lahainaluna, he 95 haumana; kula hanai o Hilo, he 75; kuk hanai kaikauaahine o Kawaiahao, he 83; knlanui o Punahou, he 56, a aia ke kula Kula. Kumumua o he 95. Ua lawe aku ka Alameāa i ka pule i haia, he 240,977 paoua huiu hipa mai na aina hanai holoholona aku o Lanai, Niihau ame kekahi mau aiiia hanai holoholona e iho o loko uei. E hoouna loa ia ana i Ladanaia MessrsHoffnung & Go malalo o ka aelike i hooponopono ia aku nei mamua.

Ke wawa m&i nei na lohe, ke kaulaua la ma Hanalei ko Kauka Pika holo balcta malaila. Na na poe aūa i lapaau ai a $>alekana keia ake ana e onou iaia no i ka hanohano ahaolelo. Ua olelo ia, he nui k a ka poe malaila e aiakemake la i ke kauka, iua pela e liolo io auanei oia ilaila. Ma ke ahiahi Poaouo ī hala, ua ku mai ka mokuahi "City of Syduey" ma keia awa mai Kapalakiko mai, a i ke kakahiaka fSabati ae> ua holo loa aku oia no Nu Kilani a me Kikane. 0 keia kana huakai hope loa i na paualaau, a ma kona hoi ana mai i Novemaba aeuei, e hoopau ai oia i kona holoholo hope loa »ua ma keia mau kai. 0a lohe mai makou, ua moraki ia ua dala auhau e ohiia aku ana o keia makahiki i ka poe mea dala nana i hoaie aku i ke aupnni i na malama i hala, He mea hou keia ma na moolelo o ko Hawaii nei hookele aupuni ana, ka moraki e ia o na dala auhau i o la honua mamua o ka ohi ia ana. E like me ke ano eepa o ke au, pela na hana e ike ia aku nei. E hiki mai ana i Honolulu s\ei ma ka la 22 o Okatot>a, he puali lae oo i ka himeni, a e hookaliakaha aua lakou maanei no eono po a me hookahi ao wale no. O ka uku pau no keia mau manawa ehiku e mele ai, he $10. A ina ma ka uku liilii o ka po, he elua dala, a no hope loaoluna, hesokeneta. Nolaila, i ka hookuku aua o ka poe kuonoono o keia ke.lanakaohale, me he la e lawe ana lakou ma ka uku pau no na manawa ehiku e mele ai. I ka Poalima i hala, Okatoba 2, ua hoouna ia ka mokuahi "C. K. Bihopa" e ke aupuui e huli i ka moku kuna Hawaii "Ka Moi" i nalowale. Ua holo aku oia no Lahaina a ua lawe pu aku i kolaila kauka aupuni. E ladie paudi ana oia ma ka aoao lulu o Hawaii no ehika a umi la paha, alaila, hoi mai me ka holo hali ana i o a ianei. Ua hoolako ia ka mokuahi no ka lawa o na mea a pau maluna o ka moku poino ke loaa, a me ko ka mokuahi poe īho no hoi. Mailoko mai o 24 Luna Ohi Auhau j o keia makahiki a ka Hope Kuhina! Waiwai i hoolaha aenei ma ka Poakahi! 0 keia pule, he 17 o lakou he man 'mo. j ho holo balota lunamakaaina ma ka! aoao Kuhina no keia kau koho ae o ' 1886. E kupono ana anei keia mau lalani mele, "E hanai ai a hewa ae ka waha, Hookahi no uku o ka leo " Na oukou ia e kaana, e wae, aimakapo iho no oukou, alaila loaa pono i kela olelo kahiko, "He kuli ka make, he !ohe ke ola. " Ua hoike ia mai ka lohe i Honolulu nei, ua hookupu dala ae ko Hilo Akau I>oe a lawa no ke'kakalu aoa i kekahi alahaka i haalele loihi ia aohe e kalat 1 keia wa, ua paa ua alahaka la, a ke hele nei kolaila poe. He na hou keia, ka hiki o!e i ke aupnm ke haaa \ ka pomaikai no kona poe hookau auhaa, a e ole na manawalea paa ai. Ke koike ] mai mi kei& i ka hoooiaauea loa o ko| ke auponi »ooisoo i kn |/oxiiaikt> lbūh ' 0 rih mHkwmum Ao?e m&kou e ki.!& j 1 koahaua aku ai u-> m pPAk'm -- h'ikl' tx.Hi ht • o lahol, a i< r Loo ! ko i m) Wi, I

• "Ma Kahakaauiaua nel-kek&H laaa- 1 i makaainan» o ke k#n i hala p-Honululu ■ nei n>e kona mau hoa Mnkaaikeke. ka-! hi I !awaif. ai i kekahi Sabsti aku t.u i hala R loaa ka iilim nui. 0!a ka poninaiu o ia au ana mai." I i : i*i TJa makemake ia na hla a pau oka ' Ahaiiui Poo!a, mai na iala kahiko » i !oa lala hou e akoakoa hou ae mu ke j ahiaīi Poaha, Okafc>ba 15, iua ka hale kula o ELaumakapili, uo ka nonuor> ana i kekahi uianao ano%ui e pili aun ika ahahui. E hoolohe. I Ika la Sabati i hala, ua iulu dala ae ko Kaumakapili no ko lakou luakiui hou e pii nei e paa loa na puoa* a ua loaa ia lakou ka huina'he f209.65 dala maoli ame $116.00 ma ke koho mai a j mahope hookaa. lua e hui ia a pau im j ioua p ia la, alaila o piha no ka §325.65. Maiaila ae ka Moi, a olokaa aua i kana | mau Aaīa he 25. 0 ka nui o na pake ma "H'awaii nēi i ! ka 1866, he 206; i ka 1872 mai,.he 1938 pake;; i ka 1878 mai, he 5919 pake; i ka 1884, he 17,939 pake. Mahope mai nei o ka helu kanaka o 1884, a liiki i kela la aku nei, he 1006 pake hou. Huina 6 na pake ke hui ia »e ko ka papa hela o 1884, ua hiki aku i ka 19, 945 pake. Huina ona kauaka' Hpwaii maoli, he 44,232. Ehia makahiki i koe a oi na pake mamua o na Hawaii? Eia ma ka halekuai o Makiuane, kilii ona huiua alanui lialepa a ino Pap«, e loaa ai i na lode, na keoiutuana a oie na kamalii na lole maikai a kupouo loa no oukou pakahi, ama ke kumukuai makepouo loa e hikilele ai i ka eoii ke kipa ae oukou a ike kumaka no oukou iho., Aia ma kaua olelo hoolaha o keia la na hoike oiaio loa no ko oukou hilinai inai ika oiaio oka makou mea e kamiailio nei ike akea. E kipa ae e ike ia Makiuane uio ka poiua ole! Ma kekahi la o ka pule hope o &epatemaba, ua makaikai aku ke Koniisiua lapana a ka Papa Hoopae Lima Haua 1 hookohu iho nei, ia Kilauea no ka ninaninau ame ka hooponopono aua i na paahana lapana malaila, Eia k:i mea lea, aohe maopopo iki ina haku hana no ka pc>maikai la o ke aupuni heā kana, oiai aohe maheleolelo e akaka ai. Oia iho no kana mahelolelo, aka aole nae hahai mai i na haku liaua, he pala paha kana e haua nei, heaha la. Nolaila, iloko oko na haku hana nianao, uo ka poinuikai o ke aupuni o iapaua kana hana, aole no aupum o Hawaii nei. He mea nui keia! Ua ae ia aku eka aha kiekie i ia la 5 iho nei o Okatoba o Mr. Joliu A. Magoon (Makuna), hope luna makai o Makawao i kekahi maaawa i hala, e lawaiawe ika oihana loio i mua o na alia hook:olokolo a pau o keia aupuni me īa laikmi piha, ma o ka waiho ana mai bka mea noi i kona pahipala hoomaikni o ka pnk* pono ana mai nei mni ke Kula Kanawai m;n o Mikikan», America puipnia. I T a weli-e aenei oia i keena loio nona ma ka hale loio mua iho nei o Lukela, oia ka hale helu 42 Alanui Kalepa. Malaila oia e loaa ai i na kanaka Hawaii a pau i loaa na polapu o 1 ke kanawai. Ma ka pepa o keia ' la, e loaā ai kana olelo hoolaha i ko makou poe heluhelu. Ika Poaono aka nai i hala, ua ku i ka menemeue ka ulaa ia ana a hauiaina o kekahi pahu kupapau i laweia mai nei e ke Consue!o mai Kaleponi mai, malalo o ka hoohuoiia ana he opiuma ko loko o keia pahu, ma oka hoolohe ana i kekahi palapala i hoouua ia mai e kekahi haole uiania ma Kapalakiko. 0 keia panu, oia uo ka pahu kahi i waiho ai ke kiuo make o ka makuahiue, 0 Robert Moore o keia kulauakauhale, 1 niake ma Kapalakiko he eono paha makahiki i hala. A i hoihoi ia mai nei e kaiiu ma ka ilina o Maemae, a e moe pa ma ka āoao o kana kaue i' make mua ma Honolulu nei. Oko ke aupuni haohao ana ia Mr. Moore he kanaka hoopae opiuma keia kanaka hoopouo, ua hoohaahaa iho ia i ko ke aupuni mahaloia e na ohana maikai' o keia anaina.

Ua hoouna mai kekahi makamaka Hawaii ma Kapalakiko, noua makou e ieoho Dfci oH. W., i ka uupepa Pae Aika ma ka Mariposa o ka la 8 iho aei, he napepa kii oka heihei moku iiookeiakela ona lahui eaunuu Beritaaia ame Anaenka cūh ke awa a Nu loka, i kekahi mau la ak.a uti o 6tphte|itaba i haia, ao ka makaua t Laahf-o ai ka iue-a eeoai ke "KiaLa o Aoie-iiea," 0 uu kii la, m kau koke ia aku mnw.hho o ka papa kau kii oka Paeaiun, |io ka joaca a oe ke kilohi axta o ka lehulehw, Ke mahaio aku uū ka i ku umkniunkii wj hju'i LooUiauao ia iXi?itou fiiH ka uiua akt kalokaio LO ko I.L luUi &u<* ifci& tx u+i, L'. 'Mii.ua jnb ; iakou Lu&t fc : Lo-Ju u<, t «.albma La kŪul h u.a X' uti -u L'/, hiki liO'w ) kt oitfe oiwi. !