Ko Hawaii Pae Aina, Volume VIII, Number 47, 21 November 1885 — He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANA KA Ka Olali o na Aupuni Hui O AETO ELEELE. Ka Euen hoi nana i wawahi na pani paa o Ainapo. Unuhiia no Ko Hawaii Pae Aina. [ARTICLE]

He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANA KA Ka Olali o na Aupuni Hui O AETO ELEELE. Ka Euen hoi nana i wawahi na pani paa o Ainapo.

Unuhiia no Ko Hawaii Pae Aina.

Helu 19. o na olelo h ke keiki alii a me kona ninau ana aku "i'a Piuke, ua ae mai Ia no o Piuke ia manao o ke keiki alli, ina nae e loaa ona moku no laila, Ua pane aku la ke keiki alii, ua loaa ka moku mē na makaukau a pau. Ina pela ua hiki, i pane aku ai o Pinke. Ia wa, o ko laua nei puka aku la no ia hele.', la laua nae i puka nko ai mawaho o ka pa alii, aia hoi na kanaka o ke kulanakauhale e hi-o ana ma o a maanei, nie ka olelo ana, Nawai la hoi i kaili ka wahine a ke keiki alii, na ka Hiena Belio no paha, no ka mea, oia no ka mea i olelo e kaili ia Piuke mai ka poli mai o'ke keiki alii Algo. A uui wale aku na olelo a laua i lohe aku ai ma ka w&ha o na kanaka, Aka aole oae o laua nei hoolohe aku no ia m?»u hauwawa a na kanakH. Me na uluaoa ana o nakanaka. «ia no o Piukeihake kia pololeila no kn uapo kahi q ioaa ai ona moku no laua, Ia laua nae e hoomau ana i ka hele, halawai aku laua me ke kiaaina oiai oia a me kana kaikamahine e holo mai ana ma ke kaa, a i ka ike ana m»i o kt* klaama i ke keiki al?ī : r.a ku iho kona kaa a haawi mai la I ke aloha i ke keiki alii me na helehelena o ke kaumaha, a o kana kaikamahine hoi e haalo'ulo'u ana i ka uwe, a o ka iini nui hoi o ua kaikamahine nei, o kooa ike lihi hou aku i na helehelona nohea o Piuke, ka ipo lau111 hoi nana i hoehaeha kona puuwai i na !a i hala. Oiai hoi o Piuke ma e ku ana ma ka noao o ke kaa o ke kiaaiaa, aia hoi na maka o ke kiaaina ke haka pouo mai la maluna o Piuke, oiai ua komo ka manao hoohuoi iloko o ke kiaaina no ka like loa o na helehelena o keia keiki me ko Piuke, a hookahi wale no mea i ano e ai, he kane keia a he wahine kela, aka wahi a ua kiaaina la, malia paha he kaikuaane keia no Piuke. A o ke k« kaikamahine hoi, ua leha iki mai la oia a ike mai la i keia keiki uie ku ana ma ka aoao o ko laua kaa, ua kau pono mai la kona nanaina maluna o Piuke me ka i ana iho o ua kaikamahine nei iloko ona, o kou ma« helehelena ua like okoa no me Piuke, aole wahi okon aka hoi, he umiumi *kou, a o ko iala aohe umiami. Malia nae pahamamuli no o kou ano eepa keia loli ano e ana mai ka umiumi ole o ke ano wahine a i ka umiumi o ke ano kane, wahi a na nune a ka ui a ke kiaaina, me ka haka pono ana o kona inau inaka ia Piuke, oiai ko Piuke mau maka e kau pono aku ana iaia. A no ka aui ole ae o na maka o ka ui a ke kiaaina mai ia Piuka ua mino aka iho la o Piuke, la Piuke i mino iki iho aī, ua hoomaopopo mai la ua kaikamahme la o Piuke no, ia wa ua hoopiha ia oia me ka hauoli a haawi mai la i kona aloha ia Piuke ma ke kunou ana mai, a pela no hoi keia i panai aku ai me ka haknahamau ana aku i ua ui la a ka hoohie aole e kamailio mai iaia. Us iiiiiau mai ia ke kiaaina i ke keiki aHi i ke kumu o ka nalowale nalia aaa o Piuke. Ua hai aku ln oia" e iike me oa mea a kakou i iko ai ma kela heiu aku nei. I ka lohe ana o ke kiwiiia, ua pane mai la oia, kaumaha keia e ke alh, ka nal kopaaaha ana o ka loea iloko <> kou pob ■ mei ia w aku m& kou Ike c!e i ke V.man ■ uka e hooaiaoao oe e ke alii, wajja o lm& «ktt no oia ia oe, paae aku ia keiki ha . paakiki koea !osa uo fea me«, aohs i %oRe « ->i 5 j 8% k»*? &'•} ( ; huh aku ai ; he al«oui y> oht, k

ua pi!la hoi i na pilikia a me na poino he ahi. M» keia mau olelo, ua haawi aku la, k« kniki alii ike aloha ike kiaaina a m« kana kaikamahine, a pela no hoi o Piake, aka ī ka wa a Piukei haawi aku ai i kona lima i ka ui ake kiaaina no lima hope ana, vm pili aku la

ma ka lima ouauila a ke kiaaina ke-kahi-ipalapala iāai ia Piuke aku, apenei *M|helu īa ai ua palapala la. 1 'ilk'kua Emalina aloha, e hoomaea , waen», a uiai kamailio hoi no kekahi ana no kau kauwa iiei; e paa ike kaula gnla o ka manaopaa. Eia au ke hele nei ma ke alanui pohiliihi, e hoi uiai ana hoi ma na alahele maopopo'ole, a ehni hou aua paha kaua ma ke kaamoo o ka ike powehiwehi. Owan nokau kanwa Piuke ka hapa kanaka." - O keia ae la na olelo o ka palapala a Piuke ikaui a ke kiaaina. 1 ka ike ana a ua kaikamahine nei i na olelo o ka palapala, ua kulu iho la kona waimaka no ke aloha, a pane iho la, ē hoqko no i keia mau olelo a pau, a na k« Rti o ka aaaoi%a e lioohui hou ia kaua, oiai mauiuli o ko'u paaMki ke kuianoko kau« kaa"wale,a nani hoi ia ke mau mdl nei no kouhoomanao aua ia'u, nolaila wai keia la aku a'u e ike hei i kau paiapaia, aole loa au e hoike wale aku i kskahi o keia mau plelo a hiki i ko kaua hui hou ana. Ika pou ana o na kukai aloha ana mawaeaa o Piuke ma, ua kaha aku la j laua no ke awa ku moku, aoke ] kiaaiiiA iioi a me kana kaikamahiue,, ua hoi ptlfu 1» uo ko laua home. | uaa i hiki aku ai i ka uapo 4 aia hoi ua puui ae la laua i na kanaka no ka liaawi aua mai i ko lakou aloha i ke koiki aiii». me na huaolelo e puka.' aaa nia ko lakou waha no ka nalowale ana o Piuke, ano ka ui hoi oka hoahele o nei, he ui hoi a lakou i ike oīe ai mamiui, Oiai laua e hoopuni ia aaa e na kanaka, aiā hoi ko Piuke mau. ai&ka ke hakilo la i na moku a pau ma ke awa ku Ike aku la oia i kekahl nioku kialua, pane aku la i ke keiki alii Aia ka moku kupono uo ka kaua huakai. Pane aku la kekeiki alii* iua pela oko kaua mokii ia 4 a e hele kaua e ninau ike kapeua ina o ae uiai oia e lilo ia kana ia moku ma ke kuai. Ia laua i hiki aku ai ikahi o ka moku kialua e feu ana, halawal aku la laua me ke kapona 6na moka la, a ninau akn la ike knmnkuai o u.i wahi moku la ina ho knai. TTa pane mai la ko kapena, he kuai no ina nae olua e haawi mai ana i ke kumukuai nVi makemake aij oia he ewalu ta«sani ITa lilo ia mana ka tnoku e like me kou makemake, wahi ake keiki.alii i pane aku ai i ke kapena, I ka lilo ata mai oka moku ia Piuke ma; a eia no hoi na kanaka ke uliai hele nei ia lana no ke aloha ike keiki alii ame ka makaikai ana hoi ika ui o ke koiki Piuke, ua ninau aku la ke keiki alii ixm poe kanaka la ina he makemake lakon e holo pu me laua, ua ae mai la lakou me ka ninau ana mai iua oka ui hookalapua Piuke pu kekahi, ua ae aku la ke keiki alil. Ika loh§ ana o na kanaka, ua hooho inai la lakou me na leo huvo o ka hauoli, a paue la, ke ae atcu nei makou e helo pu uie olua ma na wahi a pau a olua e makemake ai, a e hoololie no hpi makou ma nameaapau a olua e pnne mai ai. Me keia mau olelo, ua kauoha aku ia ke keiki a?ii i aa poo U e helo Aku ma, na halaknai e ohi mai i ua uiea u pau a onkou i makemake a i kupoiio hoi no ka holo ana ma ka moana, a e ohi pu, mai hoi i ai p.a k.akon e lawa ai no ka hele loihi aua ma ka nioaua. 1 ka iohe ana o ua poe.nei i ke kaueha ake alii, w elev aku Ia lakou i ka naholo uia na halekuai, aohe i eiao hoea nui mai ana, ua hele a "ohuohu Halemano ika laa lehaa," «. toe ka hehai ana mai o kekah! poe !iou aka aku aua Ika uapo, Tke mai Ia o Piuke raa iua poe kanaka nei i uhai aka aī \ ks poo a laua i hmnm «i, na hookahaha loh ?a kh manao oke ketV.i a!!i no ka nui loa fo oa 4 me na ukariH n ko laua ma« kanaka \ ofe! af, fa wa oia a nipau aka la ia Pehm Lh kou w&nm m mm akan«? Ee mmmo mwMepm m» j kshi mo- \ | ka o kakoii, | P«m sky U o m Mki Imm wkamm o oH h o fc«-;

kanaka, ao ko kab,ou ikaika hoi> ia e pakele ai i na poiuo e halawai mai &i\.a me kakou uia ke ala moaaa. ( , EJ hel,9 aku oe o hoolako hou mai i mau moku hou o like ka uui me ka hiki p lawe ia keia mau ukaua he īiuī,, u me keia huina kanaka lehulohu i ae mai o hele pu me kaua. - -, - — -

. Ua ae iaai. la ko keiki alii Alago i ko Piuke mau manao, a helo aku la e hoomakaukau a he mau tausaui o na moku i !-Io mai ia luua, aua lawa hoi. ia no na tausani kauaka elima i makahehi mai x ka ui, ka oluolu a rco ka waipahe o na olelo a Piuka, a makemake e hele pu ma ka laua huakai auwana,

Ika lawa ana ona mea a p&u e pili aua i ku inoku a uie na kauaka, ua lmlia ae ia na inoku 110 ka liolo. A maiwaena mai o k«la limua kanak;a e liolo pu ana me Piuke ma, ua wae ao la o Piuke iIQ mau. kanaka e kau pu me laua ma kalii moku kialua. Ika ike ana oke keiki alii» xia kaa ko laua mau kauaka a pau iluna oia moku, ua kau aku la oia ame k& iiaokalakupua Piuke, ke kapeua &xua ja& kanaka a Piuke I waa ai maluna o ko lakou moku. A oiai o Piuka ma i kau aku ai iluua o ka moku, aia lioi na kanaka lie lehuleliu wale e kuku mai ma ka uapo, ia wa kuli mai la ke keiki alii a Loopuka mai la i kekalii mau huaolelo pokole e pili aiia i kana liuakai imi wahūie. īka pau ana o aa olelo a ua keiki alii nei, ua kono aku la oia la Piuke e kamailio aku i kekaiu mau manao pokolo. Ua ae mailao Piuke, a ku ae k oia a kaawi aku la i ka hoomaikai i ka aba kauaka e kuku mai ana mka uapo, a kamailio aku la oia i keia mau.liuaolelo pokole, penei: E na kauaka oke aupuui Rube nei, mai i.ka inoa oko oukou alii opio Alago Maka Li, ao ka mea, e liele ana oia a lioi mai me kaaa Piuke uani. keia uiau mauao pokoie, ua aoho iiio k ua ui aoliea nei, a haawi' iaai la ka aka kau&ka i na lea huro o ka olMi ua oleio a Piuke, ao ua lede hoi, e h«Ā e wak aua uo i ka wai lohi a ka lia ine ke ake aua e "kanu e na pua i Ea> kauiloko," aoke hoi e hihi, ua hao na poa, a e kaiU ia aua ka iini eka īha o ka kialua, a o ka aina o ka pilikua « kaiiakake awa.

I ka pau ana o na haioielo pokole aaa a Piuke uia, u§ iiaawi ia aku la ke kauoha i ua inoka a pau e liuki koke ia ua pea, a Uookuu m laiua no k& liolo, «ua, k wa, ua ike īa atoa la na moku a pau a hīu aua i ua pea, a e hpokuu aaa koi ua iaiua, a o ka oioku kialua iioi ,o I iu*.e iiia, kd aueaue uei e Kookuu koua laiua, aia ikō ia aku ia ke kaa 2t£oi 6 iioio liia» aua, ia wa ua iioopaa Uou ia īia īuoku a pau. I kfi lii aua mai o ke kaa Moi i ka , ua ao oia īua oa uioku a pau, aole oia i ike i kaua keiki, aka iaia i huli ai nia kekaliī aoao o ka uapo, ike aku la .oia i kaua keiki e ku aua ma ka o kekaiū moku kialua, liolo aku la kona kaa malaiia uo ka haawi aua aku i ke iiloka i kaua keiki, a liuli hoi luai la oia ma k4 mauao liauoli. I ka kala aua aku o ka Moi, ua liolo aku la ua moku a pau o ua |eiki alii udi, a mamua iioi o ka poeleelo aua, ua ualowalo ka aiua, a ko hele la ka ulu uioku o Lua i ka moaua kai iipolipo, a i ke ao aua ae o ia po, ua kala hope u.i 6 ae mai ka moku kiaiua .aku, a ua ualowale hoi mai aku , a ka uia&u. Ua liukiīo, loihi ko keiki i alii uitv o u uiaauei o ka moaua ao]t} oia i ikqJhookahug.oku,. a uo ike ple uajoiyau akii iaoia ia Pmke iua palia im i(so lihi oi'.i i kekaki iuoku. Pane aku. Jiv.o Qylo kaua oi.iko mn i ; <> ko lqy.m »tjau iuyku, uo ka meu ua haja !oa i Uope,. a kp. wauap , nei, ua iiue'iu 1 ; ]yikou « |ca j ka ai»a, Ia lana u<> <: L'imaHio aua, ua īpH naaī Ja k<: k<>i><>uti um kuhi a laua e uo* lio aiia, uJfj?.tu koko «ku )a *o Piuke, Owal Ia ka uiua <: loaa ko.k«; a.ku auaiii kakou? Tam- unn !a ke kapeua, 0 ka aiua o hi Pi!ik>rt knwik», ohl<> Buro Poo Liom. ' , X,ua '>hi ho Uhkou mua o hiUi b\'u -li, h f*i<iVji 1 aku ni !''ilfou pau l hu bi tfi, i' iiuii Bxt*kn- ka >u(-i i' - a i i k : i at ia? *'oh * M'ilih. pahf» i»o hoj om k'tu<, ! H <f '< Y»t,o, #uL i & l% fc&- * n AH j v-, K> Umik& uū\ oh 32|

ke kiekie, aLe 13£ kapuai ,la)ila ma ua pooliiwi, a o kona anapu._i 1 he l-i| kapuaL o kona kaumaha fie 0 tona, a o ka lawa uo kona ai hoakaUi ana, lie 2 pipi; a ua liiki lioi i mau monamaua lioia elua ke opa i ka pipi ola a palahe. ; • irka loiie att«o ke keiki ulli, aa paae aku la oia, iua pela aole kakou e iiolo ma kela aina, mahope pau kakau ika make. E hqlo kakou il <iio k wahi a Piuke. y&- gupule paha 00, i pane like mai ai ke kapena a me ke kei|d alii Alago. loa e ae aku ann i kou majoao 4 momuli pau kakou i ka make. lilam,uli o ka hooko ole nnn, o ke s©ajmē ke K-\pena m?ka,u waie i 4ia o|elo a Piuke, u^laiia f i iho la ua .Piuio nei Ooko iho ona, Ac ua ko aku la hoi ko oiua makemake 4 aole hoi olua i ike i ka:u mea e hana aku ai, e hoohoka ia ai hoi olua e a'u. t ko. ahiahi ana iho o ua la ala, ua hoi aku,la_ua Piulie nei lalo oka moku; a hele aku la oia e nana ika pahu o kp. Kapena, a ike īho la oia e. no ke ki o ka pahu, ia wa wejie *e L, ua hapa ilio nei i na mea a pau o loko, oia,hoi ke Panana. na ohe hooaaiike, na ohe nana latitu ame loniiu, na palapala aina ame na mea a pau e pili ana no ka hookele moku ana.

Lawe ae la oa Piake nei i keia mea a pau, a wawahi iiio la, a ae la i ka palapala aiua, a pii ae la ola iluea oka oueki oka moku, a kooloi aku la iloko oke kai me ka ika ole o ke kapeua i keia mau h&ua a Piuke. I ka ulii ana o ka po, ua b.oi aku la ke kapeaa» ke Keiki AUi a Piake i lalo oka moku, a iiauea wale iiio la n.o lxoi laikou nei, s ik& p&u ana o ko lakou nanea aua, ua iioi aku ia uo iiQi ke kapeua ma ko&a wahi moe, a pela pa ao Uōi uiē laua nei. , Ike kau aea qo oke oke 1 , lttrfl ka uluua, o ka liioLni aV.u ia eo ia, a o Piuke hoi, aole oia i Ixo ka mea, iiookahi ana mea e kau uai nei, oia no kepauaua iīuna oka inoku ma kahi eku lioe ia ana, ue ka oia wale no ke panaua i koe, alaila pau loa na uiea e liiki ai ke liookele i ka eioku, 1 ua Pinke aei e ala ana, ke lohe nei 0« Oia ik» aakeke ame ka holoholu ana ona eela uaa ka oneki, ai ke k>yni aoa o ka hora elua o ka wauaao, uapau kana lohe ana ika holoholo o ua aeia» a hoomauao iho la oia ua pau lakou i ka hiamoe. I keia ala awiwi ae I& ua Piuke nei a jui aku la oia iluua oka onoki, naDa ae la oia, aia hoi, u& uoao ka ihu ona sela, a o kalu hai eku a»a ika hoe, e kuloa aua oia iiuna oke kaau ka hoe, ua hiamoe ia nae, oko ianei wehe aku la no ia iko paiQi oka pahu kahi i waihoia ai ke panaua, lalau iho la keia a hoolei aku la iloko o ke kai, a huli aku la keia heī. īiu \o ianei rami. A' liia nei ao a kau iho ke poo ika uluna aia hoi ua upaipeū ae la ua pea oka moku, aka ua puoho koke ae la kāh| kauaka ku hoe a iiaua ,/§ku 1& i ke Pauaua i maopopo iaia owai la kaua ihu e hookele aei ika moku, aka iaia 1 nana aku ai, aole ke pauana, hele aku la ia a maluna īho, i naua iho ka hana aohe uo, i iho la oia, Ua pii mai nei ka jmha ke kapena a lawe aku nei ike fanana i kuu \va i hiamoe iho nei, Ka ihi! E make ana paha wau, a i ole © hili ia ana paha, a imi.nu e ninau ia mai ana, akila e hoole ana no au, no ka mea aole au i ike ika mea uaua i lawe, malia paha na kekahi akua lapu paha i kii mai nei- aole au i no ka mea aole au i ike, « ua hiamoe 14 no hoi an O keia iho la na otelo aua wahi sela ku hoe nei. Ano kekahi liiau minnle konaku ann me ka oni atia i o a ianei, ine iona hoopuka ana ina olelo ;uo a pau kn nui o kona !eo, a o kana mau a pau o kamailio a«a, 0 hattilli arm no f Ima laia iho iba 1010, hiamoe a poJs ' aka. A i N* ka noi o koaa leo i hoala ae ika * hiamo« o na wea a pau o luna 6 ka zut> ku, a paa mai la fakou ! ka hele mahop® e ninaa e| Ike komu o keia iaau OWO i»o ana om iala Iho, aka aolo oia i pane leo Iki m&i hkou a hikl wale i ka pii «ua laai 0 īw k« Piuki;, k*> hmm m! mo kā «lea oua Pluk« mf l kshi kaaaka ktt ho*> no k«t pm <> \a, ?eo ( 4 iwtvm ik u. ) \