Ko Hawaii Pae Aina, Volume IX, Number 2, 9 January 1886 — NA NU HOU HAWAII [ARTICLE]

NA NU HOU HAWAII

He2l kn 11 vū o na laweliala i Loopaa in nia ka Lalewni i kn la hape nuia.

Ua liookoiaoia ilio iiei hp liuiia liou loa nu ku mokuahi Paeli, lie okola Wale no epaepu.

Ke pii awiwi aenei e paa ka hale 110. ho oke puhi kukui oke awa o Hono lalu nei. 1

Eia ka kapili ia uei ma Puuloa Ewahe wahi moku kuna he kanalima paha kanuai ka loa uo F. Wumlenburg.

Ke wawaia mai uei, e hukiia ana ke ko a Kamikana Mh o Halawa, Kohala Akau, mai Haiawa aku maluna o ke kaa ahi » wiliia ma Niulii.

E haalele ana ia lapana ma ka la 28 o lannari nei. no ka laweia mai i Ho nolulu nei e k& City of Pekitig, he 600 lapana kane a me 150 paha wahine.

Ua hihia i ke kaula o ka ekake ma Hookena kekahi kanaka Hav,:auo Xiau ka inoa aua kauo ia iluua o ko aa a niako loa "me.ka mainoiuo.

iu«ko ī ka ona aka raina i ka la iiape uuia iko uei kekahi kauaka ma iiwa. Ke iuku mai nei ka waiona iaa waki koena kauaka i koe.

ITa hooliuiie mai we ka helunn knnaka o Hawaii nei ika mak&hikl l?So i hala na lapana he 1921, na pake he a me na pukiki he 278 so lakou ka hooluulu he 3737.

Ua knule uiake ilto ke k&uaka 0 ka H&ua Ilao o iiiwioiiilu, nana iooa Maikaaloa» mawaena o ka lioia 11 a ttw 12 o ka po Poaknhi iho uei m» koua kakua ok& iiaua iiiis ki&i uo po.

Ua maoaoia r« iloko o k& malaina o iobernari senei e paa !oa ai ka liale liookoiokolo hoa loa oke aupnui i kapiiūa iiio uei, a e hiki aua ka uui oua dala a pau loa na iiemahema i ka $20,000.

O ka rrai ona make o Hoeolulu uoi no fea malama o I)ektimaba i liala, iio 37 kanaka Hawaii, (» pake, 2 pukiki a 4 he 4o na lahuī e ae. >,a uiake o Dekemalm o ISS4, lie -12,

elua aliaaiaa oiia Makavrao, Alaiii -k„ la iiape uuia iko uei, Mookaki &liaaiua paki waio.ua ua J. Ji.aaiakele, & iiAokaLi uo iuahiko o ilamakuapoko in ka oiia lua ka aiiaaiua a Kamakele a Laa aua i ka lepo.

Ua akoakoa ae ka ohamwīlāī*. W. C. m& Koolauloa i ka la Kansimaka aku nei, na makua 2, ua keiki he 11, na iiuuoua 4ame na moopuoa S, Huiua a pau, ke 25, Be { wakou e lnki piuepiue uiai ua akoakoa okaaa aua o ia poe i keia mua iko.

' Ur uku Oamphell o Kaaiaaln, Kan, Hawail, he $2 00 uo kana uupepa ISSG uei, ahe $2 00 no ka Paeaina o 1887. He hoike ana keia i ka LiHuai ia o ka kakou uupepa, ahookaa e' ia mai la koiia ola no hoōkahi makaliiki i mua loa.

Ua m&kanaiu wai ka Pak Aina uue ke kii i akoakoa ai ka .olaaiia o J. T. Watorhoose makua i ka la K*uisimaka i hala. Ua pai la keia kii » pau i hookahi noho ana, mai na makua, na keiki na hunona a me na moopuua, no lakou ka huina he 32 ma ko kii hookahi,

He 28 o na paahana Heberede o o ka mahiko o. Ookala ipau ka manuwa Jwna a hoouna ia mai i Honoiuiu nei me ka manao e hoihoi ana ke aupuni i Jco Jakou houje, <j Jikt> tuo ku aka aok- um ; . \j fi ] l() \ | wu )t Ji U kahi poo ihih, a o uu taiik<>, E huike hon aku nnn muk'iii inahope, Moka n laih InHi m mauwuauiī iima iwma a ma keknUi h H , ti o in lima o kt> [ imm o ka Mui liuwm H»m &m Lio i kn yahi u ka tmkim ukioki papa, i k» Poukolu ilw ml, ku ēlm i l U/m 'ūua a li<jihui w.il<: \n uu i ktt

I ka Poakahi iho b#| ka nolio in& o fee kaa kiiu'e o Honolulu nei m» o ba noho kaha bd» mai o Hon._E. Preston, U« makaoa aku Bihopa Halemano i ka Waihona Bake o ke Eulaaui o Sana L«i ma Komakela, ho f!00, L T a lawe mai ka moka kuna Neti Mela i ka Poalia nei he 1432 eke kopaa raai ka mahiko mai o Lahaina. A ka"Poakahi_ae nei e ku nai ai kahi mokuahi kae Bana Paulo mei Kapalakiko mai. Ma kā ia 81^Deke^'ab^7h? 62400 keneta ke kumukuai o ka paona kopoa Ika Poaha iho nei i ktt mai ai ka mokualii Australia mai Kapalekiko mai me 24 oke lela, 320 tona ukana a me 19 ohua uo keia awa.

He oiaio aneī keia e wawaia mai nei, ua hana aelike keia aupuni me ke aupuni o lapana, aohe e auhauia na lapana ma Hawaii nei?

Ma ke kuai kudalala ana o n& aina o A. K. Kunuiakea i ka la 4 iho nei o lauuai'i, ua 'iiki aku ka huina houluulu o na elala a pau i ka $25,310.

O ka huina auhau o ka apana o Ewa ame Waianae no ka makahiki i hala, ho §12,783 47. Oka hua oiaio, aole i akaka.

Ua lohe inai makou, ke uku īa uei ko Komisiiui lapnna kuikawa no ne, Limahana lapana e ke aupuni i $3,000 o ka makahiki. Ina hti oiaio keia, alaila na kupono anei na elala e uku ia ana ina luna aupuni kupa Hawaii ole?

Eia hou mai no o Makinane ke puielo hou aku la i mua oke akea, a e kipa ae oukou i ona la me ka hoohakalia ole, 110 ka mea, aia io no malaila na lole paa e loihi ai ka aahu ana. Mai poina i ko kipa ae i ona la!

Ma ka lulu dala ana oka ekalesia o Kanmakapili i ke Sabati i hala, lanuari 3, no ka pomaikai o ka luakini hou a l&kou e kukulu nei, ua hiki aku ka huiua o na mea i lulu ia a me na mea i makanaia mai i ka ?369 50.

Mawaena o ka hova 12:50 o ka wanaao Poakolu iho neiamekawehewehena kai aō ae, ua wawahi ia ka hale oihana o Kapena D. Taylor ma ka uapo o Lahaina, a ua aihue ia mailoko aku o kona ume pakaukau he $7 75 no kamahi uapo. Nana no ke kolohe oia wawahi ana ae la.

E malamaia ana he halawai makaainana maloko oka luakini o Pokai ma Waianae, i ka la 20 o lanuai'i nei, i wa e hoike ai ka poe makemake holo lupamakaainana no keia kau Ahaolelo ae. Nolaila ke noi ia nei lakou e hele ae ma ia halawai e hoike mai i na kumu o ko kela a me keia holo balofca ana.

Ma ka pepa o kā pule i hala a malaIo oke poo mauao, <€ na moho kuokoa o ~ka 1886," ua liaule ka inoa o Keoui Eikikiua 110 Kaanapali, a na komohewa ka inoa o A. C. O ka pololei, o Keoui Kikikina no ma Kaanapali, a o A. 0. Smith ke holo ana ma Lahaina i kokoolna 110 J. W. Kalua.

Aole i hiki ae ika hoike nni o na Sabati ma Kaluaaha na Kahuknla Sal>ati S. W. Kaai o Hana a me J. Kalama o Makawao, aka ua hauoli lpa makou i ka lohe ana mai, ua kapae 10% ia na mele haku, na uinau hooio a kanaka a me kekahi mau hana e ae i nema nui ia eka poe kakau manao o na nupepa. I ke āwakēa Poakolu iho nei, ua ku maika mokuahi City o£ Sydney ma, Honolulu nei, a i ke ahiahi ana iho no, ua holo loa aku i Kina. Aohe eke leta i lawe ia mai e ia, ame he mea la ke kamau la no paha ke ano punalua 6 ka . jlui o ka Pakipika i ke aupuni o Amevica no ka hoonole ia ana i na kokua hali lela a na ahaolelo i hooholo aī. Aole i lohe hou ia mai ke ku aku o ka moku kuna Domitila i Hilo, a nolaila ua hoohuli ia na noonoo e kohokoho aku, ua lawe aihue ia, a i ole la ua holoaia ika moana. Eia ka nui o na kanaka maluna: he kapena Amenea ke 2 ltalia, 1 Beritania, 1 pukiki, 1 Hawaii ohe 1 pake. Huina ona kino nhane he 7.

Ma Heeia Koolaupoko Oahu, ua make loa kekahi wahine Hawaii. XJ& manao ia, ua make no oia i ka ona a ka rama. O keia ka hopena o ka ninimia ana mai oka rama i waena o ka lahui Hawaii, ma o ke kapalulu ana la a ka peni e hoolilo aua i kc kanawai hoakea rama.

O ka nui ouh misionari i hoouna ia i na mokupaui liilii oka hema e hoo. nauuao ai raai moa loa mai a hiki i keia wa, ho 35 i Maikonkia ahe33 i NuuUiwa. Uamake kekahi poe, ua hoi mai kekalii P<>« * ua hoopau ia kekahi i*j*. Maluua o keia heluna e hoohali aku nei ke aupuoi Hawaii he kul&auu 01 ua loa ko kakou ma Maikomm.

I ka l£ € iiio ntt o lesuari i baoxsaks liou ai m kula uka p&e&mk bo!ookoa & puai» Ua koiīoia mai makou e na poe makemake ia Keo Kaaka i moho no Houolulu nei, e lioike oku i ka lehuleliu, e haiolelo ana o Keo Kaaka mawaho iho o kn Hale Makeke kahiko ma ka hora 10 a. ui. o ka Poaono, lanuari 16/ aua koaoia ka poq a pau e makomake aua ia Hawaii e hookeleia i aupuni maikai, e hele ae malaila e hoolohe ni. Ke aie nui nei ka haka o ka Paeaīna ia D. Kalauokalaui, no kona hoouna ana mai iaa moolelo oka hoike hui o na Kula Sabati ona u Hono ā Piilani" a me kā halawai makaainana i malama ia ma Kaluaaha i ka la 2 ae o lanUari. Ē lawe aku f'ko mnkou mau hoomaikāi i kau peni mnnawalea, a pela 110 ka lehulehu e haawi ae ai ma ko lakou aoao.

Ua hoi aku nei ko "Duke Hao" o Kona' Akau maluna oka Malulani, e noho paa ma kona ka la koho balota, mahope o kona ana ma ka hana ana i lia ai no kekahi mau loihi, ai ka lua hoi o kona īuoa makahiki oka poai ana naa ia hana, Ke lana nei ko makou manao e hoomau mai ana no ko Kona Akau iaia i kalaiaina noeau no ka Hale Ahaolelo e like me kona maa i na kau i hala.

Ma ka liaiolelo hoolealea hoahanau Kalolika a j. M. Poepoe i ka Poakolu iho nei'maloko o ka ph?o Roma, na hoike inaopopo ae oia i kona waihooluu ekaeka, 110 Kipikona oia e kn nēi i hoomau ia ai na Kaikuahineake Aloha niā ko lakou mau wahi e noho nei. Ina no ka hoomau ana ia lakon e auhau hou ia mai ai keia lahni ina nuhau koikoi, alaila he kalai aupuni 'naauao anei o Poepoe? Aole. He mea uuku loa kela, a ua pili hoi ia i na aoao hoomana i ae laeiae ia o komo mai me ke keakea ole ia aku e ko kakou mau kauawai. He noonoo haiki kela.

Ma kekahi ona la hope oka makahiki i hala, ua halawai ae la na moho a kfuooao kuhina o kek apana maioko o kekahi hale malu o lakou wale no me ka ike ole i ka makai kiu o ka Pae Aina e pee ana malalo ona nlu lau-i. A ia lakou e noho mehameha aua, ua niuau ae la ke alakai oka l>alota i kona mau hoa no ko lakou pono o lulu no na Hlo holo ba!ota, Fn mioi ae kokahi, "he dala no ka'a, ana hiki ia'u ke lulu ma ka $100, #150 ai ka 1200." Alaila, ua olelo ae la hoi kekahi, ua hiki iaia ke uku a hiki ika $250, Ma keia wa, ke hokihuki nei ka "hunona'* i ka umiuini a apono oia i ka olelo a ka m&a. Alaiia, ui ia ka manao o kekahi no ka lulu dala. Ke ole ko makou makai kiu e lohe hewa, alaila me he la, via olelo ua mea la i na olelo ano like paha me keīa oiai ua puainawele loa kaleo: "ina au e puka ana me ka'u dala pouoi< alaila healm la ka ke aupuni o nana mai ai ia'u, no ka mea, aole ona wahi lihi xki, a e kuokoa ;ma au no f u iho. Kai 110 paha e kokua niai ana ke aupuni ia kakou," a pela aku. Aele i pail kaua kamailio ana, alaila apoipōi mai la ka hunonn, ua paul na paul Aole a kakou hookupu. ** U« hookaawale ke aupuni t $3000 no na HIo holo balota nokakou!"