Ko Hawaii Pae Aina, Volume IX, Number 17, 24 April 1886 — KELA A ME KEIA. [ARTICLE]

KELA A ME KEIA.

He poino a he poinaikai nui kai loohia i ko kakou kulanakauhale. He ineaano ē paha ika manao o kekahi poe ka olelo ana ae, he poino a hs pomaikai na haawina i loaa ia kakou ma ai ana a ke. ahi i kekahi hapa o ke kulanakauhale. Aka, oia iho la ka makou i hoomaopopo ai,—-ua hoohua mai nā hana a'ke ahi i ka Ia pule i hala aku nei he elua ano. Oka mua, o ko kakou poino nui ana, a oia mea. ua akaka i na mea a pnv, & he ī"etiuiehu ka "poe i'ike' maka i na poino. Ma na tausani ka heluna o ka poe i loohia ina inea ake ahi i keia mau la, a ma

na miliona ka heluna o na waiwai i poino, aoka oi loa aku oke ola i poino pu aku. Oka lua, ko kakou pomaikai ma o ka ulia o ka la Sabati, oia hoi ka pulumi ia ana akn o na kumu ino e loaa aku ai a e ulu aku ai na poino ma keia mua aku. He mea na kakou a pau i ike, oka hapauui o kahi i pau i ke ahi, oia no ka lusTmakeo ke kulanakanhale nei; malaila na mai ahulau, a me ka hapa nui o na mai e laha mua ai. Ma keia wahi no hoi kakou e ike maka a e honi ai ina ea ino hooulu mai. Oa kukulu ia na haie me ka hoomaopopo ole ia oke aoo ona malama ola kino ana, hookahi no mea nui, o ke ku a malumalu iho oka hale, ho ka nana aku ina loaa ame na pono hoea koke ae, me ka hoomaopopo ole ona waiwai a me na pono wale iho no, he mau mea. ole ia ke hoohalike ia me ka nohona oluolu ame ke ola kiuo maikai. Ma ka pau ana o na pupupu kahiko, na opala haio o kela a me keia ano, na pilinakeke a na pake i kukulu ai a me na lua hookio kumu mai a lakou i po'a ai i ka honua a kohu like me he kanana la ke ano, ua pomaikai kakou» E manaolana aku kakou, o keia ulia ua ili iho maluna o kakou no ko kakou pono aole no ka hoopoino, a e ulu hou ae mai na lehu he nani u he maemae 1 oi aku no ka pono ona mea a pau, aole wale ma na kahiko malumalu o ka noho ana, aka ma ka maemae pu ana o ke kino ame ka noouoo. E lohe i olal

Ua ike makou i ka lieinalieuia o ua oiliaua aupuiai; ua lieeiahema na lana e uialama aua i ka oihaua, mai ua Kuhiua a pau a i ke Kuhiua oouoi iaia ka uialama o ka oihaua iualalo iho o kona luana, iloko o ka la a ka ieo nui i hoea mai ai. He oiaio, uiana kanikani leo ana, e mauao ia aku ai lakou he poe ; makaukau, aka ma ka lawelawe uiaolī ana i ka hana, ua oi aku uo o ka Laui uiamua o lakou uei iho ika la iuo. I ko m&kou hoouiaopopo aiia i na auo o ua Kuhiua o poala aua zua ua alanui i ka wa a ke ahi e auai papu aua i ke kulauakaukata, īue he la, ua pili p» ko laua uoouoo, a ua hiki ole ke . puana ae i kekahi wahi huaolelo e loaa ai ua kuhikuhi e alakai aua e pakele ai. Pela iho uo ka Luua Kui o ka Oihana Ahi, aole hb leo, aole no hoi he alakai no ka hoopakele, he ahoua wale no 1 ka ikaika oua keiki kiuai ahi. Aole pela iho ko kakou puu-kalahala—e like me ka ike aka uiaka, ua hoea koke ae ka noouoo, a puka pu aku ka olelo —a heaha ka hua—ua kulai ia na hale, a ua hookowa ia ke ala a ke ahi e hele aku ai. Ma keia haua ana, ua kaupale ia inai ke ahi ma ia huli, kahi hoi a ke ahi e nee aku aua, a ua koe aku kekahi uiau hale ma ia lihi, a me ka halepule o Kaumakapilī. Poho na mauaolana i ka īke aku ike uuo oua paalalo iho e paa uf i i ka hoe-uli o ua haua a ke aupuni, he uaui pilali wale iho uo ka uo ka la haaheo.

Aole he wai, Uuku ka wai. Aole he iliwai, aoha he meo, a aole hou aku no he mea 3 a oia ka ka mea i mea loa ai oke ahi, wahi a mea laua o mea. Kupaiauaha! Aia ka hoi i hea ka nui dala o keia man makahiki kahi i hele si? Manomano a panopauo ua olelo e ( lohe ia ana mai ka maka ae ona hoailona pai, e pai ana i ka makaukau lua ole oke aupuni ma koua mau lala a pau, aka hookalii no la ua kulaiia ia kia hoomānao i manao ia ai e ka poe hapai memeue, a ua lilo mau na olelo a makou e hoopuka ana no ka pono a me ka makee aku i ka pono, i tnea oiaio,— ua pau dala, ke ikea nei ka hemahema liui. Ao!e wai! Uuku ka wai! Aole nui ka iliwai? Nolalla nui loa ka pilikla, pono no kakou heomanawanai, mahope no pau, T ahona kakou i na ponawai e!i & ke kanaka Hawnii i hoolako al, hala fho nei ka pifikis o keia maa meknhik'.

He o!e!o aeHke kan& | )■■■■■ n* al t La uei • iiiki i keie wa «e kek&U ii&ole, i LekāLi h»ytk iumuuu w kui'K hnale!? aoa I ka olhaea, i lioopaa xa m&i e ka aoao nana e !hana ka Lana, Le hiki ke hoolawa ia 'ke kolauakauheile me ka w&i m&i ka pooawai eli ua Makiki, he 300,000 galani wai i ka Loia hookahi, a o kainku oka pauma a lue ka hana ana e paa poao, lie 17,000 ke ole makon e kuhihewa, a eia no ia hao le ke iielie aei, ». ke elelo nei he iiiki io no, a heokahi wale no kumu i hana ole ia ai he :xaka ka ia aoie e ola na boa/ Aioha ka iehulehu i ka make i ka mea hookahi, ao ka pono ika heiva. Aka ke ole na Lani e huli kua mai, he mau la heln wale aku no koe huli hou ke au no ka pono.

He nui na olelo i keia msu 10, no ke ano o na hana a ke Aupuni e hana aku ai, ma ke kahua i hoohamama ia iho la eke ahi. Ua ike makou aohe he manao oke aupuni, mawaho ae o k.a manao kolokolo aku i ko hai ike o.,hele mai e kuka a loaa aku, alaila e tike me ke ano mau o keia papa Kuhina, ka iawe ae a kaena iho na lakou, ina e puka pono aua, a hoino iho no hai : iua aole e holopono ana.

Ua hamama ke kahua e hiki ai i ka naau ike a hopo ole, ke }«v» r e ae i ka hana ma ka lima a hooko aku. Aka e like me ka makou i j:uana aenei, ma ka hoohinuhinu he oi aku lakou !iei, a pela no ke ano o ka lakou nei mau liaua. He nui kamailio ahe pahee olelo, a wahi a ka olelo, he piha kanikani wale iho no aole mea hana o loko. O keia mau ano a pau eia i keia poeTo ka m.ana ua lawa. He mana ko ke aupuni e ' heopomaikai ai ia huli o ke kulanakau- [ hale me na alanui laala kuj>ono a me |ka pololei, a e kono ai e kukulu ia na hale malalo o na rula no ka pono ola kino a me na hoopakele ana i ka poino aku e like me na mea i ike ia iho la. He wa kuoono keia ana mea maikai a pau e kuihe ole ai, a e kokua ai ike aupuni, aka ua hemahema ke aupuni, ua hopohopo, aua luuluu mo na mea a kakou i ike ole ai, ua kuia i keia mau la, aua wiwo e like me ka ano o ka mea nana i hoowalewale ko ke ao nei kupunawahine, pela ia e nihi malle nei. Aka e lioomaha ikl iho kakou a e nana aku boi, he kanaka paha, he maia paha kp hua mai ana ia lakou nei ae.

Hookahi pule i koe, alaila hoomaka aka ka Ahaolelo kau kanawai e kualehelehe no ekolu mahina a oi aku. He nui na ole!o o keia mau la, e pau ana iloko o eono pule, a o ke kumu o kekahi poe i manao ai me ia, no ka hoomahui ana iho ake keiki kalepa ko o na aekui o Kaleponl. Ina e like me kana he mau kakauolelo wale no na kuhina nana, a oka ahaolelo aia iloko o kona pakeke, e oiaio ana no paha ia olelo.

Ua uiahae pili a paa-lua nia, Ke huki nei kahi ma o, a o kekahi paa hoi maauei, Ua ikaika no ka ha-i a nie ke keaka, «. Uook&hī no v. aliī kanalua o ka hookikilua ia ae, alaila lielu ole. Hookahi no puu laki o keia mau la, o ka ke keiki oka moku o Keawe, ika lua no oba hauna kau i ke aki, haule bon iho Uno kahi fee-Foli a lakou i hoi mai nei, aka aole no nae,l ike ia, oiai he hoomano, ei ae no ua vra e palamimo ia iho ai.

Ua lohe mai makou ua hoonoho iā o Hou. Pahia i Makai Kui no Hawaii. He mua hoi o Nahinu ma e noi nei, aole wahi mea a nee aku, aloha Haniakua, i ka pehia e na ale, o ka wahs kou e kole a pela aku. Aoie olua e Hama a me Lele e pakele ika hauna oka eiki huluhulu, no ka mea eia ia makou ka papa a me ka hoonee ana, nolaila he pohaku paa olua, ua aki paa ia e ka limu, aole e naue aku, ua hope kaumaha, aole olua e ike ia luna o Ihiihi Lauakfea.

Ua loke mai makoa e pau ana ke Kiaaiua o Maui ma keia mua aku, a lie uku kumau koua, a ua manao ia iho uei o liou. J. L. Kaulukou ke lioonoiio ia ma ia wahi, aka ua pau waie ia mau nooooo aua a- Aha, mamuli o ke kiola ia-aua ihoo ke dimenaita, a puiwa ena hoa mamua oka holo pono ana o na hana. He minamiua makou ike ko oie ana o keia, no ka mea he nani ka ike aku 1 na maka ui e noho mai ana i ka oihana, oiai ko Maui mau keiki ke aoo loa iho la. Ua hiki no.

Ua ko aui ka mokuahi "Bio de •Taneiro" ma ka nuku o Mamala i ka wanaao Poaha iho nei, Aperila 22, mai Kapalakiko mai, me 110 pake malihini hou loa no Honolulu nei. Aia nae mawaena o keia heluna pake i laweia uiaī no Honolulu nei, he 2 mau pake i loaa ika samo!a jx>ki. Ua . hoopaeia mai na mea mai a me ka poe mai ole aia i kai o Kaliakaaulana kahi i hoomaluia ai. Ina i haoa mua o Kipikona i ka wa iku mai ai ka Madra« e like rae keīa hana aohē e kakou puu dala nui e koi ia mai ai e uku aku Ma keia hana hope a Kipikona e ike ai, ua kolopapu kona noonoo, aohe ona ioio i koe. Aua hahao hoi oia iaia iho iloko oka ipo hao o ka lolelua a meke Kawaihae.