Ko Hawaii Pae Aina, Volume IX, Number 24, 12 June 1886 — He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA Ka Olali o na Aupuni Hui O AETO ELEELE. Ka Eueu hoi nana i wawahi na pani paa o Ainapo. [ARTICLE]

He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA Ka Olali o na Aupuni Hui O AETO ELEELE. Ka Eueu hoi nana i wawahi na pani paa o Ainapo.

Unuhiia no Ko\Havoaii PaeAina. Helu 47. ANO e Piuke, kau hoaloha maikai, k« mea hoi aa i huoa ai ika hawa i hiki ai ke oki ia kon poo, a mamnli hoi o ko'a aloha ia oe i pakele āi oe, nolailakenoi aku nei aui kon oluola, e hoopakele ae ia'u mai keia poino ae, a e noho īho kaoa aie ka oluolu ahiki i na la hope oko kana o!a ana. wahi a tia keiki Alako ala.

Pane aku la o Piuke, eka hoaloha 'lokpino, ua lawa ko'u hoomanawanai āna noa, oiai he nui manawa o kou hoao anaelawe i ko'u o!a, me ko'u hana maikai aku no ia oe, eia nae he ino mai kau, a ina paha. aole o'u mea nana e kokua, ina la ua make kahiko aku la au ia oe, nolaila, ke kaumaha nei ko'u naau nou, oiai e hooko aku ana au ike kauoha a ka mea nana au i hoopakele, a o ke aloha no kou.

Ia wa no i hapai ae ai o Piuke i kana pahi, a hoomoe iho la ma ka ai o ua Alako ala, aia hoi kaawale ana ke poo mai ke kino ae, ao ka hopena ia o kana mau hana. Mai mske ole no pa'ha ke keiki alii Alako ina o Piuke wa-

)e no, ak& ua hana oia i keia mea mimuli o ke kauoha a kana Itio, ao!e mamuli o kona manao iho.

I ka make ana o ke keiki alii Alakoaia boi ke keiki Mon do Rost e ku kokoke ana, a ua ike hoi oia i ka hopena i kau iho maluna o kona hoaloha, huli ae la o Piuke a pane akn lei, ke ike nei anei oe ika hopena i iii iho maluna o kau aikane ? A mai hoao oe e hana pela, o loaa auanei ia oe he hoopai weli' weli e like me keia, nolaila ke hookuu aku nei au ia oe e hoi, a mai poina i kuu inoa, o Piuke, Ae mni la ua keiki ala a hoi aku la no ka hale alii me ka menemene o kona naau no keia mea ana i ike ai. 0 Oiai aa keiki nei i hoi aku ai no ka hale alii, ua hapai ae la ua Piuke nei i ke kino make o Alako a noihoi aku la iloko o ka hale, a ua ike mai la hoi na kanaka i keia kanaka poo ole, lawe aela oia a kau iho la maluna o kekahi pakaukau, kii aku la oia i kekahi lole silika, wahi ae la a paa ike kino ame ke poo, a ke nana aku me he puolo ala ke ano, nolaila kakau iho la oia i keia mau huaolelo mawaho, penei, He makana i ka Moi Makali. Ika •E5^ Qa °ua P U °l° ua au_ oha aku Ia oia i ke Kahu kaa e hana i be kaa, a lawe aku i ka puolo i ka hale alii, i ike iho ai kona makuakane i kana keiki, a akahi no a maopopo ike anaina oke keiki alii Alako ka keia kmo a lakoa e ike nei, a iloko no hoi oia mauawa i hooko aku ai na kahu kaa ike £āuoha a Piuke, a Inwe aku la i ke kino make iloko o ka Puolo 1 ka hale alii-

Maanei e na makamaka e waiho iki ae kakou i ke kamailio ana no ke kino make e lawe ia ala, a e nanea iki ae lioi kakou me Piuke ka kakou Hapa Itio. Mahope iho o ka hala ana aku o ua puolo ala, ua kauoha ae la ua Piuke nei' i ke anaina, E hoi oukou no ko oukou mau hoioe iho, a aole hoi he mea e Uoo»K>iuo mai ia oukou, a ma ka hora 10 o ka la apopo. e akoakoa hou tuai ai kakou uo ka malama ana i kekahi hauoli, ke lohe ole nae oukou lie' mau Uaua auo nni kekahi e hana ia Kua ; ka la R P°P°» a * ike ou^ott * ka hae o > hale alii e kuk ® lß ana D ° k ® , a hoomanao iho oukou he k«uakoiaU. nolaiiaeia ka'u kauoha hopeia oukou, ma e kauoha aku ka Moi i kekahi o oukou e hele i ke kaua, maiuoaliele, * R««nei, a o ka lohe ko oukou a ia»lama. I ka lohe ana uookeauaiuaikeiH mau olelo, ua Mawi ae la lakou he mau huro hoomai-

kai ana no Piuke, a lioīi boi aku !a ke anaina no ko lakou naau liome, Oiai ke aaaioa e aka la na Piuke nei no ka romi e noho ana'o kana aloha, a hui ao la laua mo kf> nlohn, n nnw> nku la Inua 110 ka rtimi hookipa, kahi ho'a ke Kiaaina a mo l-p poe ' r '•' * noho ana, a e kamailio aoa hoi lakou no fta mea i hana ia e Piuke inaniua iho, a e like no hoi me ka poe aknhi no a ike i na hana kupanaha, pela lakou e pai aku nei ia Piuke i ka ikaika.

Ua hoohala ia kekahi mau hora oia po e lakou ma ke kamailio ana> ama na hora kuHa o ke kaluaumoe i hoi uku ai lakou no ko lakou mau rumi moe, a akahi no hoi po i haule ai i ka ui Emalina kona hoa moe Lina Kula, oiai na loaa ae la hoi ka ianei eha koni.

Oiai o Piuke a me kana aloha iloko oLolanarumi, aia hoi, ku ana kahi Ilio Leina Hiu a pano ae la ia Piake, E hopa iho oe ia'u a paki iho ika pa-. pa hele, a i puka mai nuanei elima Ilio a ainau mai ia oe i kon makenaake, a!

iia, pane aku oe, i moe no maua e moe iho ai, i oi aku hoi ka nolunolu i ko ba holu o Leina Hiu, ai oi aku hoi ka nani ina maka o Leina Hiu, olaila e hooko ia no kou maKemake iloko oka manawa pokole loa, Aka iloko o kr. manawa a Piuke e kamailio nei me kahi ilio, ke uluhua loa nei ka Ui ika nunuiu loihi loa o keia wahi Ilio me ka maopopo ole iaia o kana mea e kamailio aku nei ia Piuke, aka mahope iho, ike aka la oia ika hopu ana iho o Piuke iua wahi Ilio nei a paki iho la ika papahele, aia hoi ku ann he elima kino ilio a a pane mai la, Heaha ka huaoielo e Piuke ko makou Haku ? He make anei ? A i ole he ola paha.

I moe no'a ioiae ka nolunolu iko ka hulu »Leina Hiu a i oi ae hoi kona hulaii ina maka o Leina Hiu, wahi a Piuke i pane aku ai.

E Piuke, kai no he olelo kau, eia ka aole, ia m&nawa no i nalo ano eae ai ua mau ilio ala, a be nakeke ka laua nei i lohe me he mau kamana 'la e hana ana iua moe nei, a iloko ona sekona pokoio wale no, ku aoa ua moe nei me kona mau pono a pau, a lie nani hoi ma na wahi a pau, a ua kinohinohi ia me na mea hula!i wale no, a o kona uhimoe ame na kihei, he nani i ike ole ia e Piuke mamua.

Oiai ka moe e ku ana, aia hoi, ku hou ana no ua wahi Leiua Hiu nei, a pane ae ia ia Piuke ma ka lakou ano oleio, Eia ka moe ua makaukau, a i hakalia wale no ia olua, nolaila e hooluolu olua, a e hoi ae hoi au no ka moku o kakou.

Oiai ua wahi Ilio nei i nalo aku ai, ua hoi aku la ua mau ui nei iluna o ka moe, ao ka makamua no hoi keia o ko laua moe pu ar>a, me ka maopopo he kane keia na'u, a lie waliine hoi keia na'u, ahe mea maopopo hoi ia ia kaua eka mea heluhelu ko ike iho i ke ano o ka poe i mareia. Ma keia wahi ena makamaka helu« helu, e waiho īlio kakou ia Piuke a me kana aloha e hiolani' ana iluna oka bela uolunoln o huleilua, a e alawa iki ae hoi kakou no ka Moi Makali. Oiai hoi ke kahu kaa i hiki aku ai me kana puolo i maa o ka Moi Makali, ua ike koke mai la oia i na huapalapala i kakau ia mawaho, nolaila eleu koke mai Ia oia a wehe ae la, a i kona ike ana he kino kanaka ko loko, puiwa ae la oia, ame na maka o ka pihoihoi i ninan mai ai oia i ke kahu kaa, Owai keie ? A nawai i liann i keia mea ?

Pane'akulaua wahi knlui kan nei, O kau keiki poaoi no koia o Alako, a o Piake ka mea nana i haūa i koia mea a o kou mau koa hoi, aole i ike ia ko lakou mau kiuo a hookalii ■wale no o lakou men i pakole o ke keikt Mon do T?ost.

ta manawa i pane ne ai ua Moi nei, E like me ka mako mainoino ana o ka'u keila pela no anauei e loan akn ai ka 1 opona weliweli maluna o ka'mea nana oia i pepehi, nolaila hoōuna akn lft oia i kekahi o kona mau koa e hele akn e hai i na poe i kiipono i ke kana, e akoakoa ae ikn pa alii mamaa oke kaoi ana o ka hova ohiku,

īloko o na hora o ka wanaao o ua po ala, aia hoi, ua puni ke kulanakau ha!e 1 ka lohe, a na hele mai la na poe a pau i kupono i ke kaua, a ua hiki nku ko lakou hehma i ke W tausani. Mamua ae o ke kani aua o ka hova T,

aa, akoakoa aku Ia na koa a pau iloko oka pa alii, no ka hele ana aku ike kati& ma ka hora 12 oia la. A ma ka hora 8 ponoi i ike ia aka.ai ka pii ma 11« ftna ne 6kn hne o ka pahu hne, a ua maopopo hoi i ua inen a pau ke «iid 0 keia hae e kau nei, he hae kuknla kaua, ana lohe mai hoio Piuke ma 1 kekahi mku elele i hoouna ia mai e ka Moi, e hoomakaukau iaia iho no ke kaua 1 ka hora 12.

I ka wa i lolie ai ka XJi" o ka ululaau, oia hoi 0 Piuke wahine, ka wahine hoi ake Keiki Alii Alako, nn make kana kane, ua hauoli loa oia, a pane ae la i keia inau huaolelp, ! Ua pono no kona make ana, aole o*u hoihoi ikī i kana mau hann, a iaia no a mare ana ka'u kane me kela wahine, aole hoi me a'a ka mea i loaa ka hua oka opu, o keia iho la na olelo a ua Ui nei iaia iho.

A eiai hoi ka hae e pii malie ana ma ka pahu hae, a iloko o ia manawa i ala ae ai o Piuke rae kana aloLia, ua ala mua no oia i ka wa i biki mai ai na elele, a lohe oia i nu 01010 mni ua elele mai, aka no ka pau ole o koua ano poInluhi hiamoe, uolaila oia i hoi ho« ai e moe me ka manao ole ae he poino kekahi e hiki mai aua, aua maopopo no hoi iaia kana mea e bana aku oi, a ia laua i ala ae ai, ua makaukau ua mea ai, a e kali ia ana 110 laua. ,

I.ko laua nei hiki aua aku i k» papaaina, aia hoi e noho ana na inakua kiaaina elua, kalauauiame ke kalkuahine o Piuke, na aikane ekolu a Piuke a me ka.haia wahine i lawe ia mai e Lma Kula ma' ma ke ano aikane, aia lakou i ikō mai ai, ku ae la lakou iluna

me na hoomaikai ana, a noho nqi la ilalo.

Oiai hoi lakou eai nui „ ana ka. papaaina, aia hoi na nanaina o ka mak«a Kiaaina maluna o Piuke, a e hiolo kona mau waimaka, aka oiui o Piuke i.ani: ae ai; ua ike aku la oia i na helehelenß o ka makua Kiaaina ua "hele n kaumahn, no ia men, ninau aku la r.a Piuke . nei, Heaha la keia mea a'a e ikenei ma kou mau helehelena.Q ka makua f

Pane mai la ka makua Klaaino, i keia wa nole 0110 iki o ka'a ai ana, oiai ua pilia loa ia au ika makau ika Moi Makali, oiai ma na la i hala aku iiei, ua noho iho aii e inu a e ai i ka'u loaa mai ka Moi mai, aka iloko o keia wa ua lilo au i enemi nona, no ka mea ua apo mai au ia oukou a pau, a eia oukoa uialalo o'l 1 kabi i noho ai, ake manao mai uei paL?. oia eia nu mahope oko oukou aoao. uohnla i keia kakahiaka iho nei ua loaa maī lie palapala īa'u mai ka Moi mai, e olelo mai auo, ehoomakankau au no'u iho, al ke kaui ana oka hora 11, e hiki aku au no ke kahua kaua o Reba a ine olua pu hoi kekahi, aole o'u koa, a aole no hoi au i ao ia i ke kaua, a pehea la auanei au e pakeie ai mai kana pahikaua mai. A nou eke kanaka opio,~ aole i maopopo ia'u, no ka mea, aole o'u mau koa e like me ka Moi, a pehea la auanei 09 e lanakrla ai, nolaila eia ka mea 1 holo i ko'u manao, e helo aku ana au e mihi imila ona.

E ka makua maikai, wahi a Piuke, mai makau no lakou, 'oiai aole au i bopo kona hoa kaua, a aole oe e hele mai keia hale aku abiki i kou ike ana ae ua make a ola paha au. Ia v?a i pane ae ai kana aloha, Auhea kou man koa ? 'E'aho e kali iki ke kaua, e hoouna au i mau tausani koa i kun mau makna i mea e kokua ai ia oe. Pane aku !a ua Piuke nei, e kuu wahine, mai makau a hopohopo hoi uo keia mea, oiai ua ike no oe, heaha la ka oi aku 6 koia iko ka wa a'u i kii aku ai ia oe, oiai oe e noho ana ma ka poli oka moa nnna oe i kaili ? E noonoo iho oe, a mni «āakau oe no'u, aole keia he poe i hanau kino eepaia e hke me ka mea nana i kii nku ia oe ika aiua i ike ole ia. n owai la ia mea, nau ia e noonoo a mni hai ae.

Iloko oia wn aole i p:uie hou | kaiia alolm, oini ua ike ilio la oM i

oiaio o' keia tuau olelo a kan-a kano. Huli ao !a hoi un Piuko uoi a pauo aku !a i ka makua Kiaaina, 15 t\,v!nn:\ i kou mauao, a e ai iho oe o Hko iuo m\ la t hala ae, a mni manao hoi uo waiwai on mai k \ moi m;u, uo k;\ mea i keia la no e !i!o ai oo i kahu no ke aupnni, a o knu kaiknnhiuo lun ka moi o keia aupuui, oiai mai koī,\ inoa mai a kakou e ai pu iun i o!« ai au, a oukou

hoi e ike mai nei, he Piuke au a he kupueu hoi.

Ika lohe ana ona mea a pau i keia mau olelo, ua auo kanalua ia lakou,.a ua hiki 010 ia lakpu ke koho, o ka mea hea la ka oiaio, aka ika j>ftu ana oka lakou paiiia, uahoi aku la lakoulicTkft rumi hookipa, aia lakou e Hiana kani ana Ka hora 10, a o ka wa no hoi ia a lakou nei i ]ohe aku ai i ka.halulu o na kapuai lio a me na kapuoi M'awae o na koa eiōaki ae ana lakou no ke kahua kaua, me na leo hooho oka hauolj, e i ana, Ē hele no ka lei alii oka Moi Makali. *

I ka wa o Piuke i lohe ai i keia mea, aole oiii i pulalo koke ae, noho iho la no oia no ke kali ana i kana wahi Ilio, a no ka hiki ole mai, nolaila lalelale ae la oia ia ia iho a makaukau, a i ke kani ana o ka hora 11, huli ae la oia a pane ae laikana mau aikane, e pii oukou maluna o ka aleo, a e nana ia'u a ina e make au alaila o ko kakou make pu no i lanakila au, aole ka hoi he moi e ae ma kem aupuni o oukou no.

Me keia mau huaolelo a Piuke i pa»o aku ai, ua lele mai Ia kana aloha e hpni iaia, aka ua pale ae la oia, a pano aku la, e kuu waliine, o kou honi ana uiai ia'u i ko'u wa e hele ana i ke kaua, |ie hoailona ia no ko'u hoi hou ole mai, ame he : ]a ua ike mua oe, nolaila e waiho ko}j honi ana mai ia'u a hoi mai au iua|*ke kaua mai, nolaila eia au ke hele nei, r ua kokoko loaika manawa.

Ia wa o ka huli aku la no ia o ua Piuke nei hele, a hiolo iho la hoi na waima . kana aloha, aka pii aku la ofa ' iv<i a]_eo, a malaila hoi na makua Ki.aiua a me na poe a pau o ko lakou hale a e paa ana hoi ma ko lakou mau lima pakahi he mau ohe-nana, a e nana ana hoi lakou no ke kahua kaua, ahe ku i ka weliweli ke. f «**.

oka moi Makall, e holo aua lakou 1 uka n i kai, ahe kohu nonanona ke nana aku ika ua mea o ka nui hewahewn ona koa. Ano kekahi mau nute, na ike aku la lakou ia Piuke e hele ana, ana kokoke aku hoi oia ike kahua kaua, ahe wahi holoholona hoi ma kona aoao. Ai ka wa aka makua K-iaaina i ike ai īa Piuke, he mau helehelena kona oka pihoihoi, a pela no hoi me na mea a pau e noho ana.

Oiai o Piuko i hehi aku ai i ke kahua kaua, ua halawai aku la oia me kana wahi Ilio, oiai ua hele mua oia e nana i ka hoonohonoho ana o ka moi Makali i kona mau koa, a ua paaopopo iaia kana mea e hana aku ai.

Ia laua nei e hele ana, ua pane ae la ua wahi Uip E Piuke aia a liiki aku kaua ike kahua kaua, alaila weho ae oe i kau ili mai kou pakeko ae, a e kalena ae oe no na opi elima, a wili iho oe no na kihi eha, a e nou aku oe no ka eheu akau o ka puali, a o oe hoi ma waena nei, a owau hoi ma ka eheu hema, aka mamua o kou hana ana i keia* mea, e nof mua aku oe i hoailoua, i ma opopoia oe oka wa ia e kaua ai, a e hoolohe oe i keia mau olelo, i ola kaua a i mau ai ke kaulaoa o kou inoa a hiki i ka hopena o kou ola ana. Iloko o keia mau olelo a Leina Hiu, he ae wale no ka Piuke, nolaila hele aku ia laua nei aku ma kahi he 200 iwiiei ke hele mai la hoi ka uioi Makali a hui me ianei, a pane mai la, Auhea ka hoi kou mau koa ? Aole o'n mau koa, owau wale uo. O oe wale no ke kaua mai BRia me au ? Ae, owau wale īio. Pehea oe iaaai e hele mai i mua o'u a me mau fcausani koa ? A ho1a kou wahi ikaika ka poho e kuu lima *me ka'u pahi kaua, a'ua pupule is paha oe f

Pane aku la ua Piuke jiei, E ka moi, aole au i hole mai uei no ke kauiailio, aka i hele luai uei uo ke kaua» e lioi oe, a <? makaala ūou iūo, Pane akn la ka moi, lie mau hana hoonaukiuki wale no kau, uolalla ko hoi nei au, a e na na ae oe a i ka hae o kela pahu hae 4 alaila o ka mauawa ia e kaua ai.

Ōiai ka moi i hiki aka ai wā kouu aoao a hni pn me leona poo koa, ua ike Rk« la o Piwke i k« hanle ana iho o ka hae, ao ka wa ao hoi ia aua Piuke uei i koolei &k« \ kaaa i!i iua ka ,o!wv; akau oka paali # a iu& kahi a ua īli noi i i\ku ua maloo ka uiaa e lnlapa ana hoi ua ili ala o Hko i lue ka uwiia, a laku aku la uio ka I liweli nui. 1 ka wa hoii heuio aku ai I ka ili uia' ka Ui&a «ku o Piuke. ua liolo aku la o Loiiia Hiu uo ka eheu he- | ma. a ipamoa a$ hoi oke ki aua u>ai o ina koa i ka lakon naau pu, ua loaa aku 1 la lakou i ua nihoo Leiua Hiu a e akiI aki ia aua lakou me he apaua pei>a ala, Ia o luua nua hoi uia o a uiaauei me he |opa!a !a?i mua o ka uiakaui puahiohio. i | (A maXovc akn,)