Ko Hawaii Pae Aina, Volume IX, Number 25, 19 June 1886 — He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA Ka Olali o na Aupuni Hui O AETO ELEELE. Ka Eueu hoi nana i wawahi na pani paa o Ainapo. [ARTICLE]

He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA Ka Olali o na Aupuni Hui O AETO ELEELE. Ka Eueu hoi nana i wawahi na pani paa o Ainapo.

Unuhiia no Ko Hawaii Pae Aina. Helu 48. OlAī hoi ka ih e luku nei ma kahi i kanoha ia iaia a e hoolilo ana īna kino kanaka i raan pnulehu. Kn iho la no o Piuke ms kona wahi, aole oia i neo aku, no ka mea, ua uhi paa ta ae la kalewae ka UBhi o ka ili, aaolehoi ho iko ia akn o ka puali koa holo okon, a hookahi wa!e no ana mea e lohe nei, 0 ka leo uwe o na koa, e i ano, e kokua ! E kokna ! Luku aku la ua ili nei ahiki i ka hopo o na puali koa, a hnli hou mai 1a oia no ko Piuke wahi e ku ana, a hui ao la hoi ua ili ala me ka īlio Leina līīu a halawai aku la laua me ko laua a pau loa iho la na koa i ka make, a koe wale aku no ka Moi Makali. Ika ike ana oka Moi Makali i keia poino nui i kau iho maluna c konia puali koa, nolaila, hoohuli ae la oia i kona lio e holo aku no ka Halealii, aka me ka eleu ka Ilio Leina Hiu 1 lele uku ai a nahu ae la ma ka wawae hema ok&'iio, a hina ihola ka lio ilalo, lele īho Ia ua wahi Ilio nei maluna oke kino okaMoi, nahu iho la ma na wawae, a kauo aku la i mua o Pīuke, pace aku la ua wahi īlio nei, e hapai aē 1 kau pahi, a e oki iho ike poo oka Moi Makali, mai hoopakeie iaia o nui aku auanei kou poino i ko keia. īa wa i hapai ao ai ua Piuke nei i kana pahi a oki iho Ia ike poo o ka moi Makali ii moku ae la. Ika mao ana ae hoi oka ualii, ua ike ia aku la ke kahua kaua, a e moka ki mai >ana hoi na koa oka Moi ma kahi a Leina Hiu i luku ai, ama kahi hoi aka ili i luku ai, hp mau puulehu ke # 4u mai ana. Iloko o keia manawa i ike mai ai na mea a.pau e nana mai ana maluna « na aleo a me na wahi kiekie e ae, o Piuke wale no keia e ku nei i mua o ke kahua kaua, aole hoi ka Moi ame kona poe koa, he mea oiaio ua hoopahaohao ia ko lakou mau noonoo no keia mea, oiai, peliea la i pakele ai keia kanaka hookahi mai na koa ae oka Moi, he mea kupanaha loa keia, wahi a lakou.

Ma keia wahi ena poe helahelu, ka hooko ia ana ona olelo aka Moi Ma kali i olelo aku ai 1 kana keiki i ka wa ana i lohe ai ua nalowale kana hunona, a kakou haiāōk o al ma ūa helu Ama keia helu no' hoi i maopopo loa ai ia kakou ke ko ana o na wanana a 8elobio»a ke kapanakaue oua Piake nei, i olelo aku ai i kana kaikamahine, ka makuahine o Piuke penei: A i ma lama ole olua iua keiki ala, alaila e poino no auanei olua. Aua hookoia ia olelo i keia hora, oiai oka makua kane ponoi kekahi o Piuke iloko o keia kaua ana ame kona mau_ hanaw mua, e kue mai ana hoi ia Piuke, ka mea hoi a kona makuakane 1 ike ole ai o kana keiki ponoi no keia, ka mea hoi aua i kipaku aku ai mailoko aku o ka hale, ua pau lakou i ka make, a oia iho la ka hopena o ka poe hana lapu wale, aole no i ike o Piuke ia lakou eia lakou iloko oka puali kahi i hoao mai ai e kue iaia nei, aka e waiho iki kakou amahope aku e hoomaopopo aku ai. No ka make ana oka Moi ame ka pau ioa aua hoi o koua mau koa ika make, nolaila huh ae la ua Piuke nei a hoi aku la uo ka halo o ke Kiaaina, a ua hoopaiakuli ia ka lewa e na leo huro o na kanaka, e wawalo ana hoi iloko o ke kulauakauhale, a oiai hoi ua Piuke uei e hoi aua ma ko alanui, ua halawai uiai la oia lue ke keiki Mou do l\ost kukuli iho la oia a paue uiai la, Eko kauaka kupaa, « hoola mai oe ia'n n niai kau mai hoi i kou mnu lima nmlu ua o kau kauwa nei, no ka mea, ua l*o oloko au 1 kau mau kavwha.

la wa, pane akn la ua Pīuke nei, e ka houlolia, o ku iluna a e hahai mai ia'u, 110 ka meai keia la no, e hoolilo aku ana au i moi nui 110 kekahi aupum', n mnlHilīi oo r» noho ni nliiki i kou mau la Impn. Ku ae la ua keiki noi iluna a liahai aku'la mahopo o Piuko nie ka hauoli o konn manao. A'ia Piuko nia i komo aku ai iloko o ka pa oko Kiaaina, ua piiia kui ka pa i na kniMikn, nmo na wnhiue, i helo mai o ike ia Piuko. Mamua oko Piuke komo loa aua aku iloko oka pa, ua liale mai la na mea a par o luln lima pu meia, ae ku mai ana hoi knna alolia ma ka lanai, a iaia i kokoko aku ni, ua apo mai la kana aloha iaia a lioni ae la mo ka liauoli, ao ka kiaaina hoi, puiU ae la i kona mau lima ma kona umanjna a pane ae la, E-ola mau loaoe. e Piuke, aka pane iho la.jo Piuke, eka makua, e ku iluua a o noho ma kou noho, no ka mea, i keia la uo e hoolilo aku ana an ia oe i kaliu aupuni. Mahope iho o ka j;au ana o ua manao ohohia o na kauaka ia Piuke, a noho pono iho la hoi kela ame keia iluna o kona nolio iho, a o kuku mai ana no lioi na kanaka īuawaho, ua ku ae la ua Piuke nei īluna a pane aku la imua oke anaina. I ke.ia la ua hoolilo ae au i ko'u kaikuahine ponoi i Aliiwahine no keia 'aupuni, ao ka mea nana e hooponopono oia no ka makua Kiaaina neij e hoolohe oukou iaia, o kana mea e kauoha ai, oia ka oukou e hooko ai, a o ke kanaka e'kue ana i keia e mako n'o oia ia'u. Mahope koke iho no oka pau ana o na olelo a Piuke, ua hoi aku la kēla a me keia no ko lakou mau liome iho, a ma ia manawa no hoi i lipi aku ai o Piuke, ke Kiaaina me kona ohana nō ka hale alii o Makali, a noho ae la lioi koixa kaikuahine ma ka nolio moi, a o ka moiwahine hoi ame kana hunona ua nolio aku la laua malalo oka malama ana ake kaikuahinē o Piuke ahilu i kona mau la hope, ao na aikane hoi a Piuke, koe ka malama moku, ua lilo kekahi i Kuhina a i Kiaama kekalii, a kii aku la ua Piuke nei i kona makuahine ponoi a hoihoi mai la ika Hale Alii malalo o ka malama ana a kona kaikuahipe. Nana ae la ua Piuke nei auamaikaika noho ana o ke aupuni, ua like ka noho ana ona makaainana me ko lakou aliiwahine hou.

Iloko o keia manawa a Piuke e noho nei, he eha wale no mea nui iloko ona ana e noonoo ana, imau aupuni no kana mau nikane i koe, oia lioi ka Malamamoku a me Mon do Rost, a o ke koJ Iu hoi i kane na kona kaikuahine, a me ka tii a ke Kiaaina. I keia manawa i pane aku ai ua Piu ke nei i kana aloha Lina Kiala, E holo kaua me kuu mau aikane, no ka lawe ana aku i kekahi o laua no ke aupuni Muliwai Mako, a o kekahi hoi no ke aupuni Aikanaka, a ua holo like ia mea mawaena o īaua. Mamua ae o ko Piuke ma haalele ana ihoi kona kaikuahine. ua pane aku la oia, Eia au ke hele nei, a e hoi hou mai aua no au o īke īa oe, eia naa ka'u kauoha ia 00, aolo oo o ruare i kokahi kaue, a ua'u o hui i kauo nau a loaa a hoihoi mai e maie olua, aolo oo o puni i kekahi mau olelo pelo. A pela pu hoi me oe e kuu Emalina, e noho malie oe a hoi mai au me kau kane, a mai puni wale hoi i na hoowalewale ia mai, eia au ke hele nei no na mahiuli pokole a hoi mai me ka olua pua, a na laua e kui ia olua ma ka laua niau mauai. Ko keia maa olelo (v Piake ua hoehaeha ioa ia ka mauao o ka ui a ke Kiaaina, aka aole oia i hoopuka mai i ko na manao. A i ka makaukau aua o Piuke īua no ka holo ana, a i ka hora hoi i olele ia ai oia kona hora hope e haalele iho ai i na kapakai o llube, via haiamu ae la na kanaka i ka uapo no ka ike hope ana i ko lakou alii. Mamua ae hoi o ko Piuke haalele ana !ho i kona mau makaainan», ua hai ae la ua Piuke nei i kekahi haiolelo hoolana mauano i waena o kona mau makaaiuana, a heo akn la oia no na kapakai r> ke aupnni MuHwai Make. O ko Piuke tua moku e holo nei, oia no ka moku kupua o kn muUwai make, aole aele hoi he kapena uana e aka o knhi Ilio Leiua Hiu wale no ka mea nana e hookele nei a e

lawelawe nei ina mea'a pan, e like me ka mea a knkon i ike m\ia ai m?. na Le- j lu i hala. ' ! A oiai hoi ka moku e holo nei, ua | ninau nku !a o liinn Kuluia Piuke i kahi i loaa ai o keia moku iaiu, i ka i ana aku, E Piuko, unwai i huawi i 'keia moku ia 00 ? Pane aku la ua Piuke nei uio ko ano kuhihewa, Ko'u no keia moku uo ke au puni aikanaka mai. Ua uiHimo o Piuke noua io 210 keia moku, a iia iko kakou ma na helu i hala. Wolaila pane aku la o Lina Kula, Aole n<>u keia moku, aka no'u no ke aupuni Huila kahi i haua ia ai, aka ua nui loa keia jnau hana a laua, nolaila, hooholo iho la laua e ninau i kahi Ilio, a ninau aku la o Piuke. Ia manawa 1 hahai pololei mai nx ua wahi Ilio nei, aole no olua ka moku, aka no ke aupuni Muliwai Make mai, a akahi no a maopopo ia iau , aole no laua keia moku, me ka nvnnao hoi o ka Ui Lina Kula nona la liol, oiai iaia i loaa mua ai keia moku, e like me na mea i hoakaka ia ma na helu i hala. Iloko o keia manawa, ua ninau aku la ke keiki Mon do Ilost i ka Malama moku, oiai laua e noho pu ana, Owai la o kaua ke noho ana i ke aupuei Muliwai Make, aole nae i maopopo ia mea ia kaua, wahi a ua keiki alu. A e haliai aku ana hoi ka Malamamoku i ke ano o Piuke, kona makau ole, kona ikaika ame kona mana kupanaho, ahe lohe wale no ka kona hoa. Eia no hoi o Piuke ma ilalo kahi i hikikii ai ilnno ona moe nolunolu, a mai ua la nei a po, ai ke kakahiaka 0 kekahi la ae, kapalulu. ima lakoa nei no ke aupuni Muliwai Make, aia wa 1 iho aku ai kahi ilio ilalo a hoala aku la ia Pinke ma, Ē kuu Hakn, eia ka aina, ua ku kakou. a nakeke ana 110 ka heleuma aua wahi Ilio nei ilalo oke akoakoa, a puiwa ae la ua Piuke uei mai kona hiamoe ae, a paue ae In, Ua ku kakou i ka aina ? Ae, wahi a Leina Hiu. Ala ae la lakou a pau a hoomakaukau iho la, a pii aku la no ka oneki, nana aku Ja lakou nei ika aina a ike aku ia hoi lakou nei ina kanaka 0 holoholo mai apa, leha aku la hoi na nana ina o ko Piuke mau maka maluna o na kuahiwi a me na ulu laau ho.i ana i haunaku ai inala i hala ae, alm ae la hoi kona aloha i kana _m.au wahi i hele ai iloko o ka hihipea, i ke anu a me na poino hqi i alo ia eia me ka hoomanawanui, e heie ana ika po me ke. ao, a oiamau mea a pan, ua maalo ae iuiua o kona mau maka, a kulu iho la kona mau waimaka. 1 ka haule ana aku oka waapa ilalo iho aku la lakou nei eha a o ka'_i Ilio Leina Hiu ka lima, noho iho la lakou ilalo, aokawa no hoi ia i aoa ae ai o ua wahi Ilio nei, aia hoi holo aku l.a ua wahi waapa nei no ka aina, a iloko o ka imo ana o ka inaka pili ana lakou neiji uka o ka aina, a ua piha mai la hoi o uka i na kanaka, a i ko lakou īke ana mai ia Piuke, ua hooho ae la lakou me ka i ana," Ua pakele mai nei ka ke kanaka nana i pepehi ka Pilikua Pulo Pooliona. la uianawa, ua holo aku la ka lohe a puni ke kulanakauhale, a lolie pu aku la hoi ke alii ame kana kaikauaahine, ua ola hou kana mea i «loha ai.

Ua koom&kauknu iho 1« oia i koua kaa, a liolo aku 1» uo ka uapo, n ua kalawai aku la oia iuc Piuke, me koua mauao, aole la boi i ako mua ia ka pua eia ka ua liala mua i ka L' i o ke aupuui Huila. Akft aole ia he moa uo ua Ui nei e huhu ai, nolaila hookau aki\ la ua Ui nei la Liua Kula muluua o ko kaa, a liolo aku la uo ka Haloalū, a o Huke Uoi; ua liele wawae aku la oia me kona mau hoa, i ukali pn la uku hoi o na maknninana. E ua hoa holuhelu, aole palia i poiaa ia oukou ka hooiuauao aua no ke kapeua a me na sela o ka moku a kkou nei i holo ai mo ke koiki alii Ahko i hana lapnwale ai s ana hoi i iko o!o iho ai i kona niau hoa alo anu, a kn ui hoi a ko alii i malama hoom.nnawa nni ni, o liko me ko kauoha a Piuke, T!\a no lakou ke noho nei maklo o na Ui at« f a me he inan pnnalioh v ala lako\» Ui nei, a ao!f> o iakon hem&hema ma n» me» a pau. 1 k(»'m wa «s halan ai pu ao 1;\ h " 5 . lakon roe ko lakon hskn s a na hanoli k& nanu no ko takou hui hou ann tuo

ko lakou inanao ua make la ko lakou haku eia no ka oia ke ola nbi. Pii aku la lakou nei ahiki i ka pa alii, pu aku la me ke alii haawi iw ■Mii.lima m"e nft ahi a k>o na poe uwß)hnno. N &... r T !to kuu ana ilio o kanao oua Piuke nei. «n. haawi na ktspi 01010 £.na no na mea e pili ana i ka,- Pinke huaVfti mnke i hoi ni, mo ka lāna oka manno ona men a pau o kona iko hope ana no la ia ike aupuni muliwai nlake, a ua piha hauoli hoi na mea a pnu oiai_ lakou e hoololie ana ina mea kupa»|fet ha i hana ia e kona mau lima pondi a' me kana wahi ilio. ' 'i A i ko ahiahi ana iho, ua haawi ia l ho aliaaina lioohauoli no Piuke, aua ai hoi ina mea a pau me ka maikaf," a me ka hawi ana i na lealea like ole 0 kela ame keia ano, ona lealea oke au i hala i maa ia lakou, a uji piha hanoli na mea a pau ia po, a ua hoaumoe iho la lakou nei no ia po a ao. Ama kekahi la ae i kauoha aku ai uā Piuke nei i na kanalia a pau e koa mai no ka pa alii, no ka lioolohe ana i ka haiolelo pili aupuni, a he manawa ole ua piha mai la ka pa alii i na kanaka, a o ka wa'no hoi ia 0 ua Piuke nei i ku ae ai a hai akula i mua oke anaina; Imua o oukou e na 'Lii, 'na poo hanohano o ka aina a me na makaainana oke aupuni Muliwai Make nei, Aloha oukou. Ano ke ike mai nei oukou a pau i ka aiea e ku aku nei i mua o ko oukou hanohano, a aole no paha oukou e koho hewa'mai ana, no ka mea ua ike no oukon a pau ia'u ma ko onkon anpani' nei i na la 1 kaahope ae, a eia hon no an i mua oko oukou alo eku aka nei. ,me ke ola maikai, oiai ua ike oukou ia'u ma na la 1 kaa hope ae, e noho ana au iloko o ka pilikia, a e hana ia ana hoi an e like me na holoholona, a ualke no hro? aukou ia'u oiai au e ma kaukau ia ana e lawe, aua lohe oukou Ina ulelo ake keiki alii Al&ko, e hoihoi ana eli ia'u ma ka amana, aka ua poho wale ia manao ana ona pela, oiai āole iko kona makanwke maluna o'u, aka oia no kai make iloko oka poho 0 kuu mau lima. Aole a kakou olelo ana nona no ka mea, ua"mak9 oia no kana mau hana ino, ame kona kipi maoli maino hoi ia'u i kona hoaloha ponoi. Oiai ua īke no oukou ika mea i hana ia e a'n malana o ka Pilikua Pula Poo Liona, ka mēa hoi nana i hoopilikia ia oukou i na makahiki hala ae, a e noho ara hoi oukou iloko oka pilikiā a me k 1 ehaeha, a no ia mēa i hoopakēle ae ai au ia oukou mai ia pilikia ae, a maimanao oukou i hele mai nei au e hoopoino aku ia oukou, aole pela, aka e kau aku ana au i ka hoopai maluna ona poe koa nana au i hoopaa iloko o ka haie paahao e like me ka'u mea i olelo mua ai, a maluna wale īio o lakou ko'u inaina e kau aka ai. A ke hai aku nei au i ko'll manao no ko oukou au> puni, O keia keiki Mon do Bost, ko'u hoaloha ponoi, ahe kupa hoi no ko'u aupuni, ke hoonoho aku nei au iaia i hooilina no ko oukou aupuni, ao ko oukou moi e mau no oia pela, aia a make oia, alaila lilo oia nei ka Moi, ina nae ia he mea e holo like ana iko oukou manao.

; Ike -kuu aua iho oka Piuke kaiaaiua pae m&i la m leo e i ana, Ua makalo makou iaa mea a pau au i kauiailio ake uoi aku jiei |io iioi makou ia oe e uoho pu mai uo oe īuo makou, j P&ue aku la o Piuke, Aole au e upho aua mo oukou, uo ka uiea he okoa uo ka'u a liek aku ai, aole uo kexa aupuui waie uo, uolaila au eae aku aua iko oukou mauao, a kookuuia ae la ke auaiua me ua kuaolelo o ka poiuuikai a mo ua leo liuro o ka hauoli. I keia mau&wa i lioi aku ai ua mea a pau uo ko lakou ui&u hooieiho, a hoi Āe la hoi nh alii uo ka ruwi hookipa» 4 i kt> knu «na iho oka uae, ua kouio aku 1& o Piuko a uio kaua wahiue, a feono pu mai !a hoi i kaua aikauo e komo pri lakou no kekaln ruuii aku, a korao aku 'la lakou. A oiai lakou o uoho aua ilnko o ua iumi ala, ua kakau ihc> la oia i kek&hī pahipala na ka Moi e kauoha aku aua iaia o hele mai oia, kaua wahiue amo ka laua kaiiamaliiue, e hele mai uo ka* r. aolio aua, a haawl aku la līw ka limfc o kek&hi

' I f A mak otx ahi,}