Ko Hawaii Pae Aina, Volume IX, Number 33, 14 August 1886 — He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA Ka Olali o na Aupuni Hui O AETO ELEELE. Ka Eueu hoi nana i wawahi na pani paa o Ainapo. [ARTICLE]

He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA Ka Olali o na Aupuni Hui O AETO ELEELE. Ka Eueu hoi nana i wawahi na pani paa o Ainapo.

Unuhiia no Ko Hawaii Pae Aina. Heln 56. Ia WA, ua pane aku la ua Eelolina ala, ina pela alaila eia ka'u olelo ia oe, Eia au ke hoohiki paa nei imua oa a i muu hoi oko kakou akua, aole au e haawi aku ana i ko'u ae e mare me kuu kane i manao ia ai na'u, aia a loaa ke ia mea a'u i ike ai ma ka moeuhane, alaila, ae aku au i kon mau manao, a aole hoi au e ai a e inu ke ole &U e ike ina helehelena o kela keili, a haha hoi kuu mau lima iaia, a h6tawi hoi au i na honi aloha paa a kuu manao.

I ka lohe ana o kona kapaoa i ba olelo a kana moopuna, ua hoole akn la oia me kona manao aole la e hooko ana kana moopona x kaiaa mau o!e!o ! hoopaka ai, aka he mau la mahope mai, ua hooko iho la ua Felolina nei i kana mea i hoohiki ai, a iloko o na la pokole wal'i no, ua ano kupilikii ka manao o kona kupuna, a olelo ae la ua luahine ala, e kua moopuna, eia au ke hooko nei i kou mau manao, oiai ke ike aku la au īa oe ua hele a kohu moopuna ole, nolaila, hana iho la ua luahine ala i keia aupuni ma kona ano kupua 3 a i ka pau an« o na \> fnn}iemn } ua hoouna ae la oia i kekahi o kana mau Elele manu, oia hoi o Manu Polu, me ka olelo ana aku, e lele oe me keia mea poepoe no ke aupuni uwila, a e kau oe i keia mea ma kona ipuka pa, me kou makaala pu ana hoi, a i puka mai auanei ke keiki a ka kaua moopuha i ik6 ai ma ka moeuhane, alaila e wehe ae oe i keīa kui pine, a o ka wa no auanei ia e hohola ai o keia aupuni; a ua piha hoi o loko ike ala a me na nani aka maka e hoohihi ai.

f. %pau ana_p.na kimailīo ana luahine nei, ua lele koL aku la ua manu ala me ke aupum no ke Uwila, a hana aku la oia e like me na kuhiknhi ana aka luahine Lawaka, a oiai no oia e kiai ana, aia hoi; ike aku la oia i ua keiki ala i ka puka ana mai, ao ka manaVa no hoi ia oua manu nel i wehe ae ai ike kui pine i hoopaaia ai, a mohala ae la ua aupuni T7wea nei, a ika ike ana mai oua opio nei i keia mea knpanaha, ua hele koke mai !a oia e makaikai, a ua' hookaha ka manao o ua opio nei i na mea nani oua aupuni ala, a iaia no e walea anaikananio na pua, ua umii hou ae la ua aupuni nei, a paa iho la ke Keiki Alii iloko, a pela iho la i hooko ia ai ka iini oka Ui Felolina o ke Aupuni Po, Aole oia wale na hana ino a keia aupuni, aka he nui a lehulehu aku, a ua nui ka poe i make mamoino. Ua hele mau au ma keia auf)uni, a koe aku o Aina Po a me Aina Ahi, aka aō kaalo au mawaho o Aina Ahi, koe nae ko'u komo kino ana iloko, a mai ia manawa mai ka loaa ana o keia aupuni Uwea a hiki mai i keia •wa a kaua e ike pu nei, a aole hoi he mea nana i paa kona msu kihi Eha e like me oe e knu haku. fle mau feūpua kaulana loa kekahi i hiki ma keia aupunī, aua hoao lakou e like me ka ikaika 1 loaa ia lakou ma ko lakou ano kupua, aka, aole loa hookahi o lakon i pakele mai na umii welawela ana a keia aupnni, aia oe iho nei hoi e kuu hoaloha, ma kou ano ikaika kupanaha, ua loaa ia oe he ikaika ioi aku mamua o keia aupuni, nolaila au i olelo ac ai, aohe kupua mamua aku nei, aole lioi oia keia liope aku o loaa ai kou ikaika e kuu hoaloha, aia paha a he hiamoe nou, alaila paha lilo oe, a aole no paha. A o keia ae !a ka moole- !< o keia aupuni, wahi aua lio 3jegeana nei, aia maiiawa no hoi i heue iho ai ka a-ka a ua Kapa Ilio ala.

Maanei e na.makamaka helahela, ut. ; lawa ko kakou iko ana ika moolelo o keia aupuni, a o keia mau wahine lioi a Aeko Eleelo, he maa moepuna laaa ( iih La tJi Peloliu», a aa knpaia ko laua mau inoa mai na Elele mano mafa ke kupaa oia hoi o Keokeo ame Manu Polu, a oia maa mana ' eia no laaa ke ola uei ikawa a Piake ma e kamaiilo uei, a pela i iilo mai ai keia aapuni Uwea maluha o k&ia man kaikawah»© ma ke aoo he waiwai hooilina a he kokua 110 laua, uaike aenei hoi kakou tta kaawale mai ke aupani mai na mea mai no laua ia aupani a eia ma, I r a p ">ho ona lima o ka kakou' koa i keia mar>»wa, nolaila, e hele kakou ma ka laina pololei oka moolelo. Ika pau ana ona olelo aka lio no na mea e pili ana ike aupuni Uwea, nolaila, ua pane hou aku la ua 'io nei E kuu haku, e hoolohe mai oe i koia, a ina aoleoo e hoolohe, alaila aole e k&la iae kela maa ole'.o a'u i olelo aku ai ia oe oiai kaua eku ana ma keia wa hi, oia hoi, aole oe e hoopa i'ko wahine a hiki ilalo nei, aka ua uhaki oe i kela kauoh» mamuli oka hele m&lu ana mai o kau aloha a honi ia oe, nolaiia e hoi ae i ke aupani o ko wahine, a mai hookuli oe no kana mau me*a e kamailio mai ai ia oe, a ina oe e hoolohe ana a hala na la he 40 maī ka la apopo aku, alaila hai aku au ia oe, ua make 0 Aeko Eieele ia kaua, a eaai ae iki i ko wahine e hele e nana a lolelole i keia aupuni Uwea, ma ka poho keia o kou lima e paa ai a hiki i ka wa a'u e kauoha hou aku ai ia oe, nolaila o keia mau kauoha kau o malama loa ai, mai hookuh oe, o poino hou oe, a o kau wahine palia, a o kakou pu no paha a pau, ako ole hoi e like me ka'u mea 1 manao ai, a'u hoi i hoike aku nei ia oe mamua iho nei.

la wa paue aku la o Piuke, e hooko no au eTite me kou makemake ina nae ia iie aaea e kaulana aī o kau inoa, a ina aole he mea e kaulana ai, aole au e ae aku ana i kau.

Ia wa pane mai la ua lio ala, ina pela he poino nui ke loaa ana la oe ma keia mua aku, e hiki ana paha ia'u ke hoopakele ia oe mai ia jSi!ikia mai, aole paha, aka na ke au oka loli ona ikaika e hoike mai ia mau īnea ia kaua, a oka pau ae la no ia o ka*u olelo ana ia oe, nolaila ke olelo aku nei au ia oe, e hoi olua me ka olua Uio no ko olua aupuni. Pane aku Ia o Piuke, aole ka kakou, e noho loihi iho ana V Aole, no ka mea aia ka makuahine 0 kau wahine ke noho ala iloko oka pihkia. īka lolie ana o Piuke i keia mau olelo, pii aku la oia iluna oka moku a oielo aku la i kona wahine, e iho ae kaua e ike i kuu hoaloha Lio, no ka mea e hoi koke aku ana no kaua. Ia wa īho mai laua a hui aloha ae la lakou nei, ao ka manawa no hoi ia 1 pelu iho ai na kuli o ua Lio ala a pane mai 1», E ke Aliiwahine o ke aupu&i Huiia, eia oe ke hoi nei me Uo kane, e m&lama pono iaia, no ka mea eia olua ke hoi nei me ke aupuui Uwea, a ina e lilo an'a keia aupuni, alaila oka lilo no ia oko kane, a pau paha kou ike ana iko kane, no ka mea, he mea paakiki loa ka imi ana o ke kane i like kona ano me keia kanaka i loaa ia oe, ua inifi oe, aua pomaikai hoi au ika loaa ana o keia kanaka ia kaua 4 mai ia oe mai nae ke kumu o keia pomaikai, oiai o kaua a elua he mau pio na Aeko Eleele inawa i hala aenei, *ka, iloko o keia manawa, ua loaa he mea nana e hoeueu i ko kaua ikaika, a ina e maiama ana oe i keia mau olelo, alaila, e loaa ana ia kaua ka nohoma ma ke ano he mau mea i weii la eko ke ao holookoa, a ina e ikaika ka manao o ko kane no ka hana ana i kekahi mea, mai no oe a ae, o lilo a pilikja auanei ka«a.

No keia mau olelo a ua lio Legeo»a nei, ur ae aku la ua Lina Kala nei a pane aku la, Eka mea naua au i imi ae a loaa au i kahi oka piiikia, o kakou pu uo ke hoi uo ko'u aupuui, uo ka mea, ke ike uoi au," aolo oia uoi e lioolohe raa! ana i ka'n luau o'eto.

1 ka lolie o ĪMuke i keia mau olelo a kaua a!oha, ua pii ae !a ka we!a o ka iiuhu o ua Hapa Ilio nei, aka a<ile n&e oia i hoopuka aku, uo ka mep, he mea ia e iuoiuo ioa ai uo ka 'iiauao o k&ua waiiiuo, uolaila liookuu aku la uo oia ia laua e a i ka pau aua

oka laua kamailio ana, aole no iae mai pa lio noi, e hoi pu lakou, nolailA Uaawi ao U lakoa ike aloha hope, a pii aku Ia laifs iluna oka moku me ka laua wahi Ilio. Ia lakou nei i kau aku ai iluua oka ; moku, ua liao aela o Eapena Leina Hiu e like me kona ano mau, pauna' hemahema oka moku a holo aku la no ke aupuni Huila. •I ka Uio Lein» Hiu e kia nei 5 moku, aia Jboi ka Ui Lina Kula me kana aloha Piuke ilalo oka moku-kahi i nokeaii ka hoopaapaa, ao ke kumu 0 fieia, no ke kau ana oka lepo oke aupnm Kfokalina maluna o Piuke e like me ka kakou i īke ai ma na helu i hala, e 3 ninau aku ana o Lina Kula ia Piuke, ina he oiaio ua kau ka lepo malunaona, a e pane mai ana o Piuke, aohe lonita ma La(Jana, oka ole nae kai ka waha, aka ke mihi ala nae ba naaū, aole i ae iki aku ua, Piake nei i na ninau a kana Wahine, a oia ke kumu i okaikai loa ui na Lina Kula nei, a no ia mea i pane aku ai oia, he oiaio no ua kaa ka lepo oke aupuni Mokalina maluna ou, Oiai ua lilo au e like me ka'u mea i hai mua aku ai ia oe, a i mea nana e lioolaio loa mai e like me ka'u mea e hai nei ia oe, e ninau kaua Ika Ilio Leina Hiu, a ina oia e ae mai ana alaila, ua hewa oe, a i hoole mai hoi Ma, ālaila, ua hewa au.

la wa ua pane aku la na Piuke nei, e hana oe e like mekou makemake, no ka mea ooe kai ae ia e hana e like me kou makemake, aka, owau nei aole, ke hai aku nei au ia oe, Aīoha kaua. Ika lohe ana o Lina Kula i keia mau olelo, aole hoi oia i hoomaopopo ina o!©lo hope a Piuke ī pane aku aī, aloha kaua, aka'ua kahea koke aku Ia oia ika laua Ilio, iho mai la oia a ninau aku Ia hoi ua Lina Kula nei. Pane mai la o Leiha Hiu, he oiaio Tia kau na leoō o Mokalina maluna oia nei, a ua ela nei la a "luuluu Hanaīei,* 1 e b e.eaī i ka mea ana kaumaha i k: < u', oia maa lepo i kau maluna oha. E na makamaka, o ke ano o na olelo hoohepa a kahi ilio e hoike nei ia Lina Kula, oia no kela palapala kaUmaha a ke ālii wahine o Mokalina, oia no na lepo aua wahi ilio la e noke la i kā ahi-ahi. Ai ka lohe ana o Lina Kula i keiā mau olelo, ua ano kupilikii loa ia ko na mau manao, a e like me ke ano mau okā wahine ike kane "ka noii nowelo ana i na mea huna," pela iho la no ka Ui Lina Kula oka hana ana, ai ka lohe ana o Piuke no na olelo a ka laua Ilio, nolaila ninau tfku la oia i kana wahine, Pehea iho la keia ?

Pane mai la kana wahine, Ua hiki no hoi aka ke ninau aku nei nae au ia oe, Ua hana io anei oe ? no ka mea he makemake au e hai pololei mai oe ia'u i maopopo pono. Pane aku la ua Piuke nei, aoie au e hai aku ana ia oe, no ka mea, ua ninau aku nei hoi oe ika Ilio kau kane, a me he la aole au he kane nau, nolaila mai no oe a ninau hou Jdaai no ka mea he mea ia e poino ai ko kann noho ana. Iloko o keia mau olelo a Piuke, ua palua ia ka luuluu ame ke kaumaha o kona naau, a mailoko ae o kona mau noonoo pihoihoi i puka ae ai kela mau huaolelo a ke a?oha ole, a paue aku la uaLina Kola nei ma ke ano pupule, Ina aole oe e hai pololei mai aaa, alaila, aole au he waliine nan, a pela hoi oe aole he kane na'u, a o ka f u olelo hope loa ia oe, e hele oe e imi liou i wahine nau, lloko o keia mau olelo makona a kana aloha, ua UIo ia he mea ehaeha loa iko Piuke mahao, nolaila, paue aku la oia,uapau keia mau kamaiho ana o kaua, aole hoi e kamailio hou uo keia mea, no ka mea, he mea ia e poino ai no kekahi o kaua. Ia wa pane mai k o Tjiwa Ku!a ina huaolelo no oka hooaaukiok!, ika i ana, aole o'u kanalua ke kaawale kaua, !no ka mm he 01 aku ia mawiia oko kāna noho pu ana, ana makomake no hoi au e kaawole kokf no kana t manaw».

I keia wa, tia mn ka Pinke man ole!o hooma!ittiali s «ka aohp ho wshi roea a maliu ia mai x oiai na pii mr\i !a kona kūhu iio PinkOj a o hoopnka mai aua ho hoi oia i iia iittao!?!o horl>aoha a! i ka fio!ai!a haa!o!? akn !a oia

i kana wahiae ilalo oka mokn, a ae la oin ilurm o ka oneki, a ttb!iO ibo la ola malailn no kokalil mau oini ofn e nolio nno, ana no o Linft l?ula, a oia no hoi *lh wa ana h\<\ okn monua i poi mai r.i iluna o via moku kupua nei, a ke pa nei ka maleani me T:h iknika, ate holo nei hoi ua moku nei me he malnmahi ala, ake ne nei na likini ona moku ala ika ua niea oka nuiokaino, amehomealn. e aloha, Jjvna lakou ia Piuke, Ia nana aela ua Piuke nei a ike ae IV 5 ka ino o ka morna, pane aku la oia, E kuu aloha, e hoi oe ilalo o ka moku I keia manawa, a mai hoouluhua mai oe ia'u, no ka mea, eia kaua ika aina lewa i ke kai, e kali malie kōu ma nao pela a hiki kaua i ka aiija paa, alaila hana aku oe i kou makemake, a aohe ou taea nana e papa aku.

lioka o keia mau 01010 a Piuke', aohe wahi mea a oluolu iho ona inanao o ua Ui ala, a hoopuka mai la oia i keia mau olelo, Heaha ka hewa ina kaua maluna nei oka moku e hookaawale ia ai, oia ko'u olioli, no ka mea, aole o'a makemako e ike i kou mau helehelena nei oka moku ma keia mua aku.

Xa manawa i pane aku ai ua Piuke nei, ua m&ikai kau mau olelo e kuu aloha, a eia ka'u olelo hope ia oe, E noho oe, a mai no a maoao hou ae oe he kane, a i noho oe ma keia mua aku ahu mai ke aloha no'u, mai 110 a hoao e liuli ae, aole au e loaa ia oe, ke pakele nae hoi au mai kahi a'u e manao nei e hele, a i noho a mare hou ike kane e &apa i kona inoa o Piuke i ola na iwj. j Nol&ila, aloha ae a aloha no hoi au, aole ou pilikia, no ka mea he wahi paa, kou he moku, a owau ka hoi ka mea aloha ika luaiele ia e na ale, nolaila e honi kaua a hoi ae au e pili me na ale ahiu o ka moana, la B3Bnawa no i kulou aku ai ua Pitriie hooi i kana aloha, aole nāe he wahi mea a haawi ia mai, nolaila huli ae k na Piuke nei me na na kaunuaha o ke aloha wahine, a hopu iho la i kana Ilio, hii ae la iluna, a pane iho la, E kuu Leina Hiu aloha, e noho oo me ka wahine a kaua, a e hele ae au no nalaoka inaififta hoi hou mai, e nana nae oe ia'u a i leaa ia au ika pilikia, alaila huli ae oo ia'a; aka hoi, i loaa ia'u ka pomaikai, mai no a huli ae, a i koi mai ka wahine a kaua ia oe e Imi ia'u, alaila, olelo aku oe aole oe i ike i ko*u wahi i hele ai, i pau wale kona manao huli, a i ikē pono hoi iā i ke āno o kana mea i hana ai.

I ka lohe ana o Leina Hiu i na olelo a kona haku, ua pane aku la oia, e noho no kakou, mai haalele mai oe ia maua, mahope auanei komo kino hou kakou iloko o ka poino nui 4 .

Pane mai la ua Piuke nei, aole au e noho ana, ua ike no oe i ko'u ano he paakiki ma na mea a pau a'u e mākemake ai e hana, a ina au e hooholo e hooko no au e pono ai, a i hana ole au pela, aiaila, ua lilo au i me'a ole, nolaila, ke haalele' nei au ia olua, aole i maopopo loa ia'u, e hui hou ana paha kakou ma keia mua aku, a mai na lani mai ia ina kakou e hui hou ana, a hookuu iho la oia i kana wahi Ilio i lalo a pane aku la, aloha oe, eia au ke hele nei.

Ia wa Lele aku la ua Piuke nei aku iho la maisa palekai, a eia no lioi na ale ko poi uoi, me lio la e kouo aiai ana iaia e lelo mai, ana makou e mala,ma, aia mauawa no i 1010 aku ai ua Piuko nei a poholo ana iloko ona ale kupikipikio oka īaoana, a pau boi ike ana o k&nallio a me ki*na alolia.

I ka ike aua o JUeiua Hiu ua aialowale koua Uaku lloko o ke kai, nolaila me ka oleu uuioiai kookuu aku ai i ka waapa o ka moku kupua iloko o ke kai, aikaUauleana ako, ua kauoha aku la oia iu& waapa ala. e koto oo a pUv ma ka aoao o kuu liaku» i kau ae pia uialuua ou, a e hoololie loa oe i k&ua u*au olelo iuawa a pau, aia manawa no i nalo aku ai ua waapa ala iloko o ua akv [Ko kahi wa aku,]

IH* hakoko ik&ika ka Kipikona e nne nei ia Piehu $ |>au. aka aōho nw« iki» No!*ii» © okoi* ana paha ua hapane» !a Tfl|fk ktThoonna ana i Wa?\netonf ~ a hoofi ia R»>. Kx H. A. P, Carter ia, nn> k? noi 010 ia mai,