Ko Hawaii Pae Aina, Volume IX, Number 34, 21 August 1886 — He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA Ka Olali o na Aupuni Hui O AETO ELEELE. Ka Eueu hoi nana i wawahi na pani paa o Ainapo. [ARTICLE]

He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA Ka Olali o na Aupuni Hui O AETO ELEELE. Ka Eueu hoi nana i wawahi na pani paa o Ainapo.

Unuhiia no Ko Hawaii Pae Aina, Helu 57. Maanei ena hoa heluhelu e waiho kakou i ho kamailio ana no Piuke, a e hooipo as lioi kakou me ka Ui Lina Kula, oiai ua haalele ia iho la oīa.

Ika manawa a Piuko i lele aku ai mai luna aku oka moku, ua lohe aku la no ua Lina Kula nei i ke kuho ana aku o kana aioha iloko oke kai, aia manawa no i hoi liou mai ai kona noonoo inaikai, a me he makani aheahe ala ke aloha o ka ipo 1 ka hiki ana mai, a īli iho la r-aluna ona me he kuakoko ala, ame he mea la e holapu mai ana iaia, huli ae I& ua oi Lina Kula nei ma o a maanei oka moku, a me he mea la aia kana kane ma ia mau wahi a pau ana e nana nei, aua kupilikii loa ia kona manao, nolaila hooholo iho la oia iloko ona e lele pu oia iloko o ke kai, a i hookahi ko laua make pu ana.

I ka ike ana oka Ilio i ka manao o kona haku wahine, ua pane aku la oia, E kuu baku, mai lele naaupo oe, no ka mea, ua olelo mai nei o Piuke ia'u, e hoi e ana oia no ka aina, no kona makau ia oe, nolaila ūa kau aku la oia maluna o ka waapa a hoi aku la no ke aupuni Huila. Ake manao nei au, ina paha kaua eku aku ana, e noho mai ana paha kela. No keia' mau olelo a ua wftb! Uio n'ei, ua ano 00 kanaka mai 1« uo tJi nef, a no ia mea i pane mai ai oia, He oiaio anei kena mau olelo au e kuu Ilio ? Ae, he oiaio keia, pela kuu manao, wahi a ua wahi Ilio nei. I ka lohe ana o Lina Kula 1 na olelo aka Ilio, ua hilinai aku Ia oia me ka manao he oiaio, ano kona ike mau no ika oiaio ona oielo aua nol&ila, ua na manāo ana ua poino a make paftir kaaa kane, a ua mihi iho la hoi ua Lina Kyla nei no kana mau hana i kana kane, a hoomanao ae Ia hoi oia Ina olelo aka Lio Legeona 1 olelo mai ai e malama i)ono, ano ka hooko ole ana 0 ua Ui nei ia mau olelo, oia ke kumu 1 haalele ai o Piuke iaia. A mai manao iho hoi oukou eka poe heluhelu, he oiaio na olelo aka Ilio i hai aku ai ia Lina Kula, he mau olelo hoopunipuni wale no ia na ua wahi Ilio nei, aka ua hoolohe keia Uio ina olelo a Piuke, no ka mo"aj--«a kauoha mai ka Lio e hoolohe i na olelo a pau a Piuke.

I keia manawa, ua hoi mai Ia ka no--01100 maikai ia Lina Kula, ake hoomau nei no hoi ka moku i ka holo ana, a mai ua po nei a ao, komo ana ko laua nei moku ike awa ku moku o ke aupuni Huila, a haupu ae la no hoi o Lina Kula no ka ike aku i kana mea aloha he kane.

Ia laua nei iku aku ai, aia hoi na kanaka o uka oka aiiia ke nana mai la i „ka moku, aua maopopo ia lakou, aolo keia he moku okoa, o ka moku no o ko la-kou aliiwahine, a e welo ana hoi na hae ma na kia o ua moku ala, me he mea ala e hoike mai ana, eia ko oukou alii ua loaa.

I keia mauaM'a i hai ia aku ai ka lohe 1 ka Moi, eia ka moku o kau kaikamahine ke ku nei i ke awa, a ua hele hoi na hae a kewelo i ka ili kai, he hoīke ana mai hoi ia uo ka lanakila, nolaila, ua hoomakaukau koke iho la oia i ke kaa «lii a holo aku la no ka uapo, a i koua hiki ana aku, aole i hiki mai ka waapa, nolaila, ua kauoha aku la oia i kona poe kanaka e lawe mai ka waapa i holo aku ai oia iluna o ka moku, no ka mea he makemake oia e lohe koke, ina uh loaa kana kaikamahiue a aole paha. I ka lohe ana o na kauaka, ua hooko koke ia mai la kaua kauoha, a holo aku la oia uo ka moku, a i ka ike aua

mai o Liea Kula i keia waapa e holo aku aua hoomanao ae la oia, o kana alolia Piuke paba kekaliī o luna oka aka ike kokoke ana aku, !ke rnai !a oia <> kona luaui makuakaiie no ka, a ua hanoli hoi ka manao o ka Moi i ka ike ana aku i na he!ebelena o JtB na kaikamahino.

I ka pili ana aku oka waapa i ka ua pii aku la ka Moi iluna a hu' alolia ae la ine kana kaikamahine, a o ka laua ninau i hoopuka ai i ka : wa Lookalii; aia la ihea kau kane, walii a ka" Moi, ao ka Lina Eula hoi, aole anei i pae mai kuu kane ? ua h'alawai ka laua mau ninau i kahi hookahi, aka mahope iho ua hai pau aku !a ka Moi no ba ninau a kana kaikamahine,

I ka 1 &ne ana o Lina Kula aole i hi 3si mai kana kane 5 ua hookaumaha hou ia kona manao, a no ia mea noho iho la ua Lina Kula nei ilalo, me ke kuln ana o kona mau waiKaka, afea paoe aku la kona makua, e hoi kaua, no ka rr).uij ua makomake na alii o ike ia oe, aka ao'io lin wihi mea a pann mai o kana kaikamahinO; no ka mea, aia ke aloha o kana kane ke lauwili ala i kona kĪL'o, ame he mea la e kono raai ana iaia e huli aka, ao ka manao ia oua Ui nei k hfi!o hou laua o huli.

Ika ike ana oka Ilio Leina Hia i ka manao o kona haku wahine, ua pane aku la oia, ei ae oia ke hoi mai nei, ai ku olemai oia e like me ka'u meai olelo aku ai ia oe, no ka nui o ka ino o ka moana, aua malie hoi ka moana, a ke īke nei au eia oia ke hoi mai nei. O ka lua keia oka hoopunipuni ana o Leina Hiu ī kona haku wahine, a ina paha ia Piuke keia hoopunipuni ana, ina la aohe nao ai ika p&paa. ,

Ika lohe ana o Lina Kula i keia mau olelo, ua ae aku I» oia i na manao o' kona makuakane, nolaila kau aku la laua ma ka waapa a holo aku la no ka aina, a aia hoi na kanaka ame na alii eku mai ana ma ka uapo, e ake ana o ka ike mai ia Piuke, a e lohe hoi i ka moolelo o kona kii ana i kaiia wahine» aba, na hookuiheia ko lakou manao i ka lohe ana aole o Piuke iluna oka moku, ua nui ko lakou ninau ana, aka aole he mea nana i hoike mai i ko Piuke wahi i hele aku ai, aua ike ae la hoi lakou ike alfiwahine, a huli hoi aku la no ka Halealii, kahi hoi a kona makuahine e noho ana me ka manao pilihua, a ua halawai aku la laua iloko ona kipona ake aloha makua a keiki a e hiolo ana hoi na kulu wai a ke aloha, a mahope koke iho no, ua ninau aku la kona makuahine, Auhea ka hoi kau kane ?

Ia manawa i pane aku ai ua Lina Kula ala, Ua make paha oia, aole paha, aia manawa no hoi oia i kuupau aku ai i ka moolelo mai ka mua a hiki i ka wa a Piuke i lele ai iloko o ke kai.

I ka wa i lohe ai na makua o ka Ui i keia mau olelo, ua kulou like iho la laua ilalo, ame ka naau oka ehaeha laua e nalu ana iloko, pehea aku nei la oia, ama ia la a po aolo he ike ia o Piuke, a hala" ae la na la 3 aole no he ike ia, ano ia mea i hoouna aku ai ua Lina Kula nei i na makaainana e hele e huli ma kaha one, malia ua make oia a pae ae hoi kona kino make i kaha one.

Ika lolie ana oua makaainana, ua eleu like ae la iakou, ahele nui aku la, a ma keia huakai hoi, aole i loaa īkī ke kino make o ko lakou haku Piuke, nolaila hoi aku la lakou me ka nele.

No ka loaa ole ana o ke kino make o Piuke, nolaila, hoopuka ae la ke aliiwahine Lina Kula i kekahi olelo kuahaua, e olelo ana, īna o ka mea e loaa ana ke kino make o Piuke a hoilioi aku iaia, e lilo no iaia ka hapalua oke anpuni fluila.

H elua pule mahope iho o *keia, ua hiki aku la ka lohe mana aupuni a pau no keia olelo kuahaua a ke aliiwahine o ke aupuui Huila, nolaila ua piha loa ia lakou i ka hauoli, no ka mea, ua inake k» mea a lakou i kau ai ka weli no na la i hala ae, a ua ike ae la no hoi ka moiwahine Makareta, ua make kana mea e Ivoojaha neī, ka mea hoi aoa i hookau akn ai i ka lepo, uolaila komo pu aku la oih iloko o ia hauoli ana me na aupuni a pau. li na hoa heluhelu, ke kali m&i nei paUa oukou o ka ike ia Piuke, no koua make a me ka ole, ae, eia mai la. I ka manawa a Piuke i lele ai iloko o ke kai ke hoomau nei no ka ooloku o

ka moana, ai kona pnlia aiia f tra'jb! hou ia iho la oia ena ale, . a aole hoi he hiki iaia ke lana pono ae, no ka mea, ke po! toau nei ka ale maīuna ona I na wa ft pali, n ao ia mea, ua'awo paupauaho ia oia.

Olai kela o ano pihopilia aun, ain boi, hookui ana ko I%nei akau me kekahl'mea, nolaila, hapapa waīo ac la no konn lime, a paa ana ke kae o ka waapa, a hoomapao ae īa keia h<? waapa ka, nolaila hoomanawanui ne la keia a kau iluna, ano ka pouli, aole e hiki pono iaia ke ike no wai !a keia waapa, aka noho iho la no oia peh ahiki ike ao ana, nana aela keift tna oft maanei aole, aa» wahi mea i ike aku, aole ka moku, a aoīe no h6T|ie aka, he wale no kana e ike, a i iho la oia iloko ona, ua hala loa no ka paha ka moku, a huli iho keia a nana pono ika waapa, ike iho la oia oka waapa no oko lakou moku, ia wa no keia i pane iho ai, E keia waapa e, e lawe oe e hoomakaikai ia'u ma na moana a pau me ka pae ole 1 ka aina.

. Ia miuiawa no i nee aku ai ua waapa nei me ka holo palena 010, e lele ana mai kahi ale a i kahi alo, ake hoomauao iho oe« okapa a ka makani ahe mao koke ae, oka olapa aka Uwila a he pau wale no, aka, oka holo o keia waapa aohe palena e pau ai, aia wale ao ahe kauoha ia e Piuke, alaila paa ka hoio o ua waapa ala.

Oiai oia nei e holo ana ma ka moana, haia ae la na la he G, a ma ka auina la o ke oao o na la, aole oua ike aku he wahi ao aina i ka lele mai, aka, o ka pololi, ua hele a hanihani i kona houpo, a no ia mea, hihio iho (a oia e a aole hoi i pili pono iho kona mau iihilihi, aia hoi loiie ana keia i ka kalulu, ala kōke ae la keia a nana aku la. ike aku la keia i liilii oke kai iiuna oka lewa, a hoomanao. koke ae la keia he waipuilani pa —ha,, a i ole he puahiohio paha.

I keia m#,Mw» i uana pouo loa aku jū*a Pīnka nei, aole on»,ike aku I&e kalii mea kino, aka, oka puehu wale co oke kai ika lowa, a e pulu aua keia ina iiuna kai e helelei iJho ana« a no ia mea hoohuli &e> la keia i kooa, waapa a holp aku la no ua wahi ala. : Oiai keia e hookokoko aku ana, no hapalua mile paha ka mamao, aia hoi | upoipoi mai la na alo malua# oko ianei wahi waapa a liiki ole hoi ke liolo akn imua, nplaila, olelo ae la oia i kona w&apa, e lana malie kaua maa ngi» a eku ae hoi au e nana i keia mea kupanaha. Ia manawa no i ku ae ai ua Biuke nei iluna, a nana aku la i ke ano o keia mea kupaiaha, aia hoi> īke aku la keia i ka hiu o kokahi I-a iiui, a ma ka ianei hoomaopopo iho he hiu no kekahi Kohola, a ike hov, aku la no hoi keia i kekahi mea kupanaha me he manamana lima ala, he pekepeke nae hoi ka manamana lima, a he loloa aku hoi kela, e wili ana ma ka hiu oua i-a ala, a hoomaopopo iho Ia keia he mau mea hakaka keia, nolaila, wehe ae la oia i kana ih, pane iho la, Eia au ke wehe nei i eono opi o kou kino, a e lele oe a h<>pu ika mea hewa o laua, a e hoolei aku iloko o ka iiohonu o ka moana, me kou pepehi ana aku iaia a make, a hoi hou mai oe i o'u nei.

Ia manawa i hoolei aku ai ua Piuke nei i kana Ui, a le]e aku Ia oia a puliki ae la i ka mea kino maoamaoa a huki aku la iaia ilalo o na papaku Ehiku oka moana, a make loa aku la oia, a Hoi mai Ia no hoi £a ili a lana ae la ko Piuke aoao, hopu iho la a opiopi ae la, a hookomo iho la iloko o Isona poli.

Maanei ena poe heluhelu» e weliewehe iki aku ko oukou mea kakau i ke ano o keia mau mea kupanaha n Pfuke i ike ai.

0 keia mau mea h Piuke o iko noi, he Hee ame ke Koliola. Ua kapa i*y ka inoa o keia hee o he kupna ahe kaeaea no ua monna akea, ao!o ona mea nana e pepehi o mak© si, he ixui kona kino e hiki ole ai i kokahi i-a ke Loopoino iaia, a ua lawa ! kona ika« ika kupua ke luku i na 1-a a pau o fea uioana me ka loaa ole he poino nia kotm aoao.

O ka inoa hoi o ke Kohota o Lola» he ikaika hoi koua i hiki ke lukn i na i-a e ae a pau o ka moana a koe o Wiko; he man kupua kahiko loa keia, na helo a n!u ka !imu, aka, o ka Wiko ha-

fla,/he knpna aea wale !ho 110 oīa a pu- j ni ka moana, aka, o Lola lioi» he kiai kana liana, a olai oia ekiai ana raa ko- ; na wahi i haawi ia ai o lona liaku, aia lini honn ana koia "Wiko pftlftttaloTo i 01010 nku la m« kē ano houlu hak'.ka, nol\nftn, ua nilani liko lauā maluna o ko lauamau ikaika iho, mo ka mnnaolilie iloko o īaun, aoīri o aka|a ka mea uaim ka eha, a pela laua i hAkaka ai iaai ka papaku ahiki i ka laiia i ka ili a ua nawaliwali nae o a ion'aole "Hoaa ia Piuke, ina uājk§H lemakiīa faa ka Wiko ao_ao. ; , Oiai ka hee 7Fiko i fawe ia aku ai e na llma. lialui pau oka īli Legeona, a naio aku la mai ka ike ana aku a Lola, a aole hof i maopopo iaia pehea la i hemo aku ai keia mea ino mai iaia aku, aka, iaia e lana malie ana, uahalai iho la na ale, aia manawa no hoi o Piuke i ike aku 'ai ika lana mai o kekahi i-a nui. | Ika ike ana o Puike i koia inea, ua ! holo aku la oīa a pili ma ka aoao, aole he ike ia iho ona maka, aka oke kino ■ nui kana e makaikai nei, ua like me ka aina paa.

Olai no keia e makaikai ana, kh hōi, emi iho la ua Ia nei iloko oke kai, a puka āe Ta kona poo a pane niai la ma kona ano kapup, E ka opio hana' lokomaikai, o oe no anei ka moopuna a Selohiona, ka mea i kau ka weli naa na aina a pau a hala loa mai i ko makou auDuni moana nei ? Ia manawa pane aku la ua Piuko nei, Owau no ia au e olelo mai la, la wa pene mai la ua Lola nei, E kau mea nana 1 hoopakele iho nei, ke ka umaha nei au, <jiai aole a'u uku kupono .aku ai ia oJ; no ka inea, ua hemahema au i keia l|^a. Pa&e &ku la o Piiike, Aole o'u ma-, kemake jao ka uku ia rpai i kekahi makana, aka o ke aloha „wale no ko'u makeuaake, liolwla, mai panao oe no ka uku, aka e lilo kaua i mao hoaloha, a iaa oe ©ife>.aQ& i ma ka moana eei, alaiia, nau e kokua ia'u, a iaa hoi uou ka poino, alaila, kokua hoi au, a pela aaanei kaua e pono ai. la manawa i pane mai ai o Lola, ke oiuolu nei au e malama i kau mau oleio a pau, a na ke an o ka manawa e kokua mai ia kaua ma keia hope aku, a ina e loaa ana ia oe he poino ma ka moana nei, alaila e 'aooko no au e like me kau mau olelo. aolaila, e kuu hoaioha maik.'ii, e oluolu oe e hookuu mai no ka mea, he kiai au no kekahi Aina ma ka moana nei, aole hoi ia'a ke haalele 110 kekahi maoawa loihi. Pane aku la o Piuke, ke hookuu aku nei au ia oe me ka maikai, nolaila, o hoi, a o ke aloha no ko kaua. la wa haawi mai la no boi ua Lola nei i kona aloha iaia nei, a nalo aku la iloko o ka moana nui akea. Oiai ua Lola nei i nalo aku ai iloko oke kai, puana āe la ua Piuke nei i keia mau huaolelo, laki maoli ka hoi au Ika ioaa ana o keia Ia ia'u, a lilo hoi i hoaloUa maikai no'u.

Ia mana N ta hoomau aku la no keia i ka holo ana i miw, a i kahala ana o elua !a hon, ua hiki mai Ia ka pololi ilokoo ua Piuko nei, ahe mea hiki ole hoi iaia ke hoomanawanui, a no kekahi mau hora ko ianei hoomanawanui ana, aia hoi, puiwa ae la koia i ka oku ana mai oke poo* Lola, a luai mai la oia i kekahi pa i piha ina mea ai ono 4 a pane mai la, e ai, no ka mea, ua pololi ioa ia oe, a naio aku la ua Lola nei.

1» wa ialau iho la na Piuke nei ina īneā ai, a nf»u iho la keia a maona, pane ae la kein, maikai maoli ka hoi kuu hoaloha ika lawe mat nei i meA ai 06*0.

Iko ianei maona ana, hoomau aku' la no keia ma kaua huakai au moana, a haia ae Ia he Elima la hou, ua pau ae la ko ianei manao ana e kolo hou ma ka moana, nolaila, pane iho la oia i koua wahi waapa, E kuu hoa Uele o aa moaua kw ehuehu, a keia po e pao ako kau* no ka wna, a o k&iu aw »'\\ i makeuaake ai, no ke aupuui ke aupum hoi e noho alii ia ana e Wda Babiia> ka mea hoi uana ku pauku hao enaeua, a uolaiia e hoolohe oe i ka'u uiau olalo.

Bia k«v »vri o tift paahao e nobo nd ma Kaw» i kela manawa: Se $$ kauaka 66 Pake, b haoie, 0 Paele, 0 wapiw, 2 Pakiki* i Pauiolo ame 1 lapa&. Ua kili aku ko lakou huina ik.l^