Ko Hawaii Pae Aina, Volume IX, Number 40, 2 October 1886 — He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA Ka Olali o na Aupuni Hui O AETO ELEELE. Ka Eueu hoi nana i wawahi na pani paa o Ainapo. [ARTICLE]

He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA Ka Olali o na Aupuni Hui O AETO ELEELE. Ka Eueu hoi nana i wawahi na pani paa o Ainapo.

Unuhiin no Ko Hawaii Pae Aina. Helu 63. IA MANAWA i paue aku ai ua ui I a, aole au o hai aku ena ia oe, aia a ao mai oe i ko'u m&nao. la mau&wa i pane Uoa niai ai ua Piuke uei, Heaha ia manao ou. Kia, waiii aua Ui nei, E lilo kaaa a du& malalo o wa wilina paa a ke aloha. KahaUa, aole paha e pono, xio ka mea ub paa mua kuu ihu ika uwea umii a ke kaikamahine o ke aupuni Huila. Pane aku ia ka Ui, iKaheha, he manao hou ana aku no ka hoi kahi ou nono, oiaihe mau hana hooulohua hoi kana ia oe, a lele ana oe iloko o ke kai, aohe au nana ana aku iaia, manao aaei oe e hoi hou aku ana oe me ia ma keia hope aku, o kou wahi noho iho la no keia a hiki i ko kaua maa la hope.

Pane aku ia o Piuke, Kahaha, niakau ole maoli no oeia'n, aole ka paha oe i lohe owau ka mea i kau ka weli ma na aupuni a pau o ka honua e noho maiia^.

Ia wa pane aku la ua Ui nei, Alaila e manao mai ana ka paha oe e hakaka 'iu me a'o ? Kupanaha maoli oe e kuu īea ! aloha ai, kai no hoi i kaili Inai nei au ia oe i kane na'a, aole paha i hoa hakaka. No koia mau olelo aka Ui, uu ano hoka maoli o Piuke, oiai he wahine keia ahe kane kela, nolaila pane aku la ua Piuke nei, Eka Ui, aole au e manao ana e hakaka pu me oe. aka eia ka'a noi ia oe, e hookuu mai oe ia'u e hoi hou au no ke aupuni honaa, aia a ko kuu makemake, alaila hou mai au me oe. Ia manawa pane aku la ua Ui la, aoie au e ae aku i Jiou makemake, no ka mea, aole oe i ae mai - nei i ko'u makemake, a ina oe e ae mai ana, alaila ae aku au i kau. Ia manawa pane aku la o Pinke, e hai mua mai oe i kou inoa, a mahope aku, alaila hooko aku au i kou mau iini a pau. Hoole aku la ka Ui me ka i ana aku, aole au eae aku i kou makemake, ina oe e hooko mua ana i ko'a makemake a lawa, alaila, hai aku au ia oe, make o Aeko Eleele ia oe, aole e pakele. I ka lohe ana o Piuke i keia mau olelo, ae la kona manao no ka hooko ana ~~aku Ika makemake oka Ui, oiai e make no o Aeko Eleele iaia ke hooko i ua manao la.

En» hoa heluhelu, mai manao iho oakou, he oiaio keia mau olelo a ka Ui īa Piuke, aole, he mau haua hoopunipuni wale uo keia i wahi e puni mai ai o aka ua puni io no oia mamuli o ka nele o Piuke i ke kokua oJe, a ua loaa he kokua no ka Ui, oia ka manu Polu, a mamuli o kona mana i uhi aku ai malo na o Piuke a powehiwehi ae la kona ike, a haule aku la oia iloko o ka poho ona lima oka Ui oke aupuni Uwea, a "huikau ae la na makau aka lawaia i Wailua.

Oiai laua o uolio aua he kauo a lie wahiue, rue ke aloha o kekahi i kekahi, ua pau hoi ka hoomauao ana o ua Piuke noi i kana Lina Kula, aua pili aku hoi kooa aloha no kft Ui oka anpnni Uwea, ai ka hala ana ae o na la 3, na hiki aku la ko laua nei aupnni xna kahi b ka mahina e puka ae ai, a i ke ao ana ae na haohao o Aeko Eleele no kona ike 010 i kana wahine opio, a no ia mea i ninau aku ai oia i kana wahine, Ēa anhea hoi kou pokii ka*u wāhiue opio hoi 1

Ia uianawa i pane aku ai kana wahi»e, aole pahā nau ia wahine, he hanai wale iho no paha kau a na hai aku ia wahiue, owau nei no kau wahine o ka

nea i liīo kaokpa ia oe mai lana a la!o,« aole au wahiue ua lilo ia Piuke i keia maoaw&i no ka mea®owau mua kai lohe no keia naoa, ua haohao mua an, aua moau au ina manu a maua, ana hai ia mni, ua fnwe aku nei oia i ke atrpuni Uwea, a ua kii aku nei'imo ia Piuko i kane nana, ake noho kane a wahine nei laua ma ka lewa, nolaila, mai no oe akii, aoleeioaaia oe ? a mai manao hou aku oe iaia, no ka mea, ua imi aka ia no kelo i kane nana, aua hiki -kela e hana ana i kona makemake malbna o kana mea i manao ai. Ika lohe aua o Aeko Eleele i keia ma# olelo a kana wahine, " , a pii ae Ia ka inaina wela ilo&o o kona puawai, a pane ae Ia oia i keia mau huaolelo, A mahope oe īko ekena wahi Hapa Holo holona iko make loa ia'u, manao hoi paha kona u&ie wahine ana a o ka'u mea hoi i hanai ai a nui, oia kana mea e kii mai ai. Nolaila, ku ao la ua Aeko Eleeleneii luna, aheleakulailoko o kekahi inmi, hopu aku la oia i kona kookoo mana, puka mai la oia iwaho, a ha hau aku la ilana o ka honua no 3 ma nawa, a oka manawa no hoi ia i oiii mai ai na Ilio punahele ana filua, a no ia mea, kauoha aku la oia penei: Ia olna e kuu mau Ilio punahele, e lele olua a hiki 1 ke aupuni XJwea, ae pepehi aku ia Piuke a make, a hoi mai hoi olua me ka huaolelo e hauoli ai o kuu naau, no ka make o Piuke, .

Ia manawa i aoa ae ai ua maa Ilio la no 3 manawa, me ke kahili ko laaa mau huelo no ka hoihoi i ko laua haku, a iloko o na will ana a na makani puahiohio, ua nalo akn la ua mau 11» la iloko onaao o ka lewa, a eole

no hoi i liuHu iho, ua honi aku la lana i ka ea aala o na pua o ke aupuni Uwea, ahoomanao iho la na mau' Ilio nei, eia ka aina mamua o laua, a iloko o kft manawa pokole, ua hiki akn la na tnau Ilio nei no ke anpuni' 'Uwea.

Mamna ae oka hiki ana aku oua mau Ilio n©i, ua hiki mua aku la kahi manu Polu, a aia oia ko hahai ala ia Piuke iua penei: Auhea olua o kuu mau hāku, e ala a e hoomakaukau no oloii iho, no ka mea, ei ae na 110 ahi a ke kane a olua, ka hoa hakaka hoi o keia kane au, a e wehe ae hoi olaa i ke kui ihoopaa ia ai ke aupuni, i wili mai ai oia a poepoe mamua o ka hiki ana mai ona Ilio, no ka mea he make ae keia no olua, aohe ola. Ika lohe ana oka Ui Polu i keia mau olelo aka manu, ua 51a ae la oia a hoala aku la ia Piuke. Pane aku ua Piuke nej, Heaha keia au e hoala nei i ko'u liiamoe ? Pane iho la kana aloha, e ala no ka mea ei ae ka make o kaua a hiki mai, a pela wale iho la no kaua g noho liemahema ai. Pane hou aku la o Piuke, Nohea ia make e hiki mai ai i o kaua uei, he hoonaukiuki wale mai no paha ia mau hana, hoi mai kaua e hiamoe, mai no oe a makau. Pane hou aku la ka Ui, makau ole no oe, manao paha oe ina Tlio ahi a Aeko Eleele he hapa mai ka ikaika o kau olelo ana pela. Ia manawa, pane aku la o Pinke, e knhi ana au he koa la oe oke kii ana aenēi ia'n, eia ka he makau wale. Oiai no laua nei e kamailio ana/hu ana ka makani i ka ua mea o ka mama o na liio a Aeko Eleele i ka lele, a kau mai la ua maif Ilio la no ke aupuni Uwea, a hiki aku la ika hale a Piuke ma e noho ana, a i ka ike ana mai o ka Ui i na Ilio, pane ak'u la oia, E, ma-ma make kaua i na Ilio a Aeko Eleelp, aohe o kaua mea e pakele ai.

la manawa i ala ae ai ua Piuke nei a nmau mai la, auhea ua mau Ilio nei?

Eia lana mawaho, e kali mai ana ia oe » paka akn, oko tanke mai no ia, wahi a ka Ui.

īa manawa i kiei mai ai oia ma ka puka aniani, a ike mai la oia ina tnau līio nei, na kahe ka hua o ka waha, a e lewalewa ana hoi ke alelo, huli aku la oia f. pane akn la i kana wahiue, aohe hoi ha he ikaika, no ka mea ua hemo ke alelo iwaho, a ke kahe mai !a ka tnm o ka *paha.

Ia manawa no i nunulu mai ai ua mau Ilio la, a aoa ae la laua me ka weliweli, e hoohaalalu ana hoi i ke aupuni l T wea, a o ka manawa no hoi ia o ua Piuke nei i puka aku ai, me ka wehe ana ae i kana ili no elna opi, a pane iho jP*Elawe oe i keia mau Ilio a i ra P

papaka G ma!a!o aku o ka liomia, nlai-: la pepehi aku n make, a hoi'mni oe. īala nei nāe i puka aku ai, oka manawa no'ia oua mau Ilio neiMolo mai ai mē ka maiiaa noi, o iiamama ana hoi lro laoa ma'u waha, aka mamaa āee ko laua manao aoa e. naliu aku ia Tiake ua lele e aku la ka ili a ija Pinke nei, h wili pu ia aela ua mau Uio nei, a i ua māu īlio nei i inanao iho ni e hoao e palo no laua iho, aia ho>> ua hao akti la ka mana oka ili Legeona, a noho ana ua mau Ilio nei ina papaku oka honua. :; \ "^ o ili e hakaka nei, ke lohe nei na kanaka o ka honua i keia mea halnlu mn ka lewa, aole nae i maopopo ia lakon, aka ua hele loa aku la lioi keīa nei halulu a lohe aka 14 ka IHo a pane ae la oia, Ahaha, make mai la ia mau kupua a Aeko Eleele, aolo no paha e pakele ia mau īlio i kuu ffaka, no ka mea, ua piha oia ika ikaikā a me ka maha. I keia manawa nae, eia o Leina Hin a me kona haku wahine ke holōnei no ke aupuni 6ka Hiena Pelio, me ka manao, aia la ilaila kana aloha, eia ka kana aloha 6e konane nei me manu o ka lewa. I ka paa ana o ua mau 1150 nei iloko ona papakn oka honua, a kau ia aka la ka hoopai o ka make maluna o laua, a hoi aku la ka ili imua o koha haku Piuke, a hoomanao ae la lioi oia ua make ua mau Ilio la.

I keia hoi, aia o Aeko Elee» le ke kali mai la i kana mau īiio, oi kali mai ka ' hana a hala ka' inanawa maa mau oua mau Ilio nei no ka hiki

ar/a aku ī mua ona, nolaila,. noomanao ae !a oia, ua make kana mau Ilio, nolaila, hoi aku la oia iloko oka rami a hopu aku la i konn kookoo, ahoani r»e lal ka Tewa no hookahi manawa, n n f;a manawa no ia i puka mai ai he Elua Keko, ninau aku la ua Aeko Eleele nei Auhea la na Ilio ahi i keia manawa f Ia manawa, pane mai la ua mau Keko la, Ua make laua i keia wa, aia ko laua mau kino kupapan la ilalo ona papaku Eono o ka honua. la manawa pane aku la o Aeko Eleele, Aole nae paha e loaaia olua kekii? Aole e loaa ia maua, no ka mea u a oi aku ka mana a me ka ikaika o ka ili Legeona mamua o maua. Ika lohe ana oua Aeko Eleele nei i keia iaau qlelo, ua pii ino ae Ia ka inaina wela iloko t>na, a hahau ino aku la oia i kona kookoo no G manawa, aia hoi, oih ana elua manu, oīa no hoi kona mau kaikuahilie, oia o Aiko Omaomao ame Aeko Ulaula, a pane koke aku la o Aeko Eleele, E kuu mau kaikuahine, i kauoha ia aku nei olua e kokua mai olua ia'u, e kiī olua i ke kaikoeke o olua, aia la me Piuke i ke aupuni Uwea, oko olua mana a pau ka olua e hanu aku ai maluna o Piuke, a mai no a hoola iaia, la wa paiie mai la kona mau kaikuahine, A pehea hoi kau wahine opio, aolo anei maua o pepehi ? Aole olua e hana ino iaia, i kela kanaka ino wale'no, wahi a Aeko Eleele. Ae aku la ua mau kaikuahine nei, a lele aku la laua me ko laua. mama nui, me he la e liaehae ia ana ka makani e ' ko laua mau elieu, aole i upu iho halujlu ana ua mau manu nei raa kekahi aoao oke aupun'i uwea.

E na hoa li|!uhelu, O keia mau iiaauu' e lele nei, be bi aku ko lr.na niaua a tue' ka ikaika iinua o na kupua a pau i nolio pu me Aeko Eleele, aole o lann hoo haua walo ia, aia wale uo a lie kupua i oi ae kona ikāika i ko na Ilio alu, alaila,lioouua la laua, aolelioi o laua kau e pio ai, a e liaiilē ai palia laalalo oka uiaua o kekalii .mau kupua e ae, a no' ka inake ana hoi ona IHo ahi, nolaila' i hoouna ia ai keia mau manu kaikuAhine o Aeko Eleele e hoao rao ko ka-' kou Hapa Ilio, a ō nana hoi kakou no' ko lakou halawai awa m» ke aupmn t ! wea, a malia o hoohihi aku na mau' kaikuahine nei o Aeko Eleele i ko keiki ©ke anpnui Rupe, no ko kapie no tR i ke kanoha a ko laua kaiknnan >.

Mamua ao o ke kaalo ana aku o ua, mau thf> īu nei ma ka noao o ke aupnni Uwea, ua hai mua aku la ka manu Po; lu i kona haku ka Ui Polu, E na haku eia ae no keia make o olua la, o na kaikuahine ae keia o Aeko Eleelo e kii mai &na i ko kaue o ,>epehi, iwlaila rau> ka manawa e hana i ka ikaika a nni. alaila hoonahoa aku, aka ma kuu iko aole no olua e pnkele ans. \ !

A oiai no lakou nei e kamailio aua, laia hoi, nu nna ka makani me ka neī nakt»lo aha o ka ' hokf!i, a ho olapa ana no ka uwila, ku ana ka Ilio Leina Hiu imna o konn haku Piuke, mai luna" mai oia o ka moko kupua, a pano aku la, E ku i T!talfn, mat hoao. oe o liakaka, a paio hoi me na kpiieua'&ine o Aeko lS!ee1o, no ka mea, <l(jj!e e oe, $ia w'ale ;no ka'u kauolfa A 06, e noho malie oe, j a oka mea a fSua e ninau mai ai ;a oe e pane pololei aka t a o kou ui a pau, ' oia ka'a o h£awi aku ia oe, Aloha oe, eia au ke hoi nei, " īa mairāwīrf"Eūli Wai ka Ilio Leina Hiu lrtßji aku la no kona moku me he Wili ana la aka makaai puahiohio, a he olapa ana no ka uwila, aia hoi ua naīo aku la wa,hi Ilio nei, a īais. so hoi a nalo aku, lialulu ana na kaiku.ihine manu o Aeko Eleele. Maanei ena hoa heluhelu, ua ike aonei kakon i ka hiki ana o ka* Ilio Leina Hiu i ke aupuni Uwea, ao ke kukumu o koha hiki ana mai, Ua nana maila oiamai luna mai oka moku, a ike mai la oia i keia mau manu, aua Aaopopo mai la no hoi iaia, o nakaikuahine iaanu no o Aeko Eleele, nolaila manao iho la ua wahi Ilio nei e make ana o Piuke īa laua, ke hana aku o Piuke ma kona ano ikaika, nolaila ua healeī'e aku la oia i ka Ui Lina Kula iluna oka . moku, a lele aku la me ka ike ole mai o Lina Kula iaiō, aua ike aenēi hoi kakou i na olelo ao aua wahi Ilio nēi, a me ka haawi piha ana aku hoi i ka nani o ko Piuke mau helehelena, aua like hoi ka nani o ua Piuke nei me ka po mahina piha o ka oili ana ae o ka po malie, a ke nana aku oe, aopuu aohe keē i ka ua mea o ka nanī. I ka hiki ana aku hoi oua mau ma nu nei, ua hele aku la laua no ka hale eku mai ana, ai ko laua koko&o ana akn, ua ike aku la laua 1 keia malamālama' ano o iloko oka hale o ko īaua kaikoeke, nolaila pane ae la kekahi manu i kekahi, heaha la hoi kela mea malamalama ano e iloko o ka haie ō ko' kaua kaikoeko ? | Pane aku la kekahi, o ka nani kela o Piuke, ka mea a kaua i kii mai nei e pepehi. Paiie akttla o Aeko Ulaula, e aho e ola kela kanaka, a e lilo oia i kane na kakou, a komo ana laua nei iloko oka hale, a ike aku la laua ia Piuke onoho mai ana me kona nani nui, i ike ole ia hoi e keia matf manu mamua ae. Oiai ua mau manu nei i ike aku ai ia Piuke, "hooinahie luna ua lia lalo*. Ai ka ike ana mai hoi oka Ui Polu, ua hele mai la oia a hopu i ua mau manu nei, a honi iho la ma ko laua mau : hulu, a o ka manawa hoi ia i kahuli ae ai ua mau manu neii mau kino kanaka, a e noho ana laua ma ke ano he mau wahine ui. Ia wa i ike ae ai ua Piuke nei ika loli ana ae oua mau manu nei i mau wahine, a noho ae la laua maluna o na noho, a ia makawa no hoi i ninau ae ai o Aeko Ulaula ika Ui Polu, Oke kane keia a kakou ? - Ae, wahi a ka Ui Polu. Paōē hou la o Aeko Ulaula, i kii mai nei mana la e pepehi, a pehea la 1 kou manao? Pane mai la ka Ui Polu, Aia no paha ia ia olua. īa manawa i pane aku ai o Aeko Omaomao ia Aeko Ulaula, e aho e lilo keia i knno na kakou, aole paha keia he kane, lie milimili maoli no keia, me he waiwai makainae ala keia, a mai no knua a hoi hou, ua hemo mai la no kaua, e ahai kaua i keia aupuni i kahi o lona ole ai i ko kaua kaikunane ke huiimai. Pauo aku la hoi o Aoko Ulaula, aia paha a ae loai o Polu o lilo keia kaue ua kakou like, alaila au ae, a ina aoto oia eae niai ana, e make ana koia ka* naka ia'n. Ia aaauawa i liawauawaua aku ai o Aoko Omaomao ia Polu, i ka i aua akii poheui aua ke kaue a kakou, ua kakou hk.o uua uo f>aha ?