Ko Hawaii Pae Aina, Volume IX, Number 41, 9 October 1886 — He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA Ka Olali o na Aupuni Hui O AETO ELEELE. Ka Eueu hoi nana i wawahi na pani paa o Ainapo. [ARTICLE]

He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA Ka Olali o na Aupuni Hui O AETO ELEELE. Ka Eueu hoi nana i wawahi na pani paa o Ainapo.

Unuhiia no Ko Jfaicaii Pae A ina. Helu 63. IA WA pane ioai la o Pola, Heaha la hoi aaaaei ka liewa, ua liiki ibo la no hoi paha, o ka kakou kane aku ia, A ī keia manawa i Hoolaana aku ai ua mau kaikaahiee nei o Aeko Eleele me Piuke, a hookuu mai la no boi ua Piuke nei i kana pelo i kumu e koeao »jai ai ua niau ui uei iloko oke kanla gula a ke aloha, - , Oiai lakou e nanea ana, pane ae la o Aeko Omaomao ift Polu ame kona kaikaina, e noho malie oukou na'u ka lawe ana o liuna ike aapuni o kakou. Ia manawa i wehe ae ai ua Aeko Omaomao nei i kana kni plne omau, a anai ae la no hookahi manawa, a o ka manuwa no ia i ku mai ai he elua mana, ia manawa i pane mai ai ua mau wahi uiauu nei, Heaha ka huaolelo a ko maua haku ? Ia manawa i pane aku ai o Aeko Umaomao, e lele mama olua a hai aku ina kiai o Aupuni Aoaenue, eia makou a hiki aku, a e wehe mai hoi lakou i na pani uwahi o Hukamakani i komo aku makou ilaila, ahoi mai olua me ka mama nui.

Ia wa ua ae &ku la ua mau wahi manu nei, a palamimo aku lālauaa hiki ana i na pani uwahi o a kani kikiko'u ae la ua mau wahi manu nei, a ia manawa no i mahola ae ai na ao o ka lewa, a pii ae la he pnnohu uwahi me ka pa ana iho o kekahi makani ikaika, a ke nana aku i na ao o ka lawa, e puehu ana ma oa maanei. I ka manawa ! mao ae ai ka uwahi, aia hoi ike &ku 1& na mau wahī m&nu ■qp, i keia aina nani, a e ula ana na mea kanu o kela a me keia aoo, a ku ana imua o laua nei he elua manu, a nioau mai la, heaha ka plua e na kiai o ko makou haku o ka hiki ana mai nei ? Paue aku la ua mau wahi manu nei, He huaolelo na ko kakou alii, i kauoha mai nei, e hele mai maua a hai aku ia oukou i na liiai, e wehe ae oukou i na pani uwahi o Hukainakani, i lele mai ai lakou iloko o ke aupnni Anuehuo nei. Ia wa pane mai la na kiai, e hoi olua a hai aku, ua hamama na ipuka uwel:: 0 Hukamakani no lakou i na manawa a pau. I ka manawa i hala aku ai ua mau wahi manu nei, o ka manawa no ia i wehe ae ai o Aeko Omaomao i kekahi ki o ke aupuni Uwea, a o manawa . t no ia o ua aupuni nei i oili aku ai me ka mama nui, a ua hke me ka makani Kona ka mama o ka lele ana o ua aupuni nei, a aohe i minute, halulu ana ua aupuni Uwea nei ilpko o na pani uwahi o Hukamakani, a kau aku la iluna o aupuni Anuenue. Ia manawa i pane ae ai na kiai, heaha mai nei la keia o na haku o kakou e hele uluulu mai nei, akahi wale no laua a hana e like me keia ke ano, mamua aenei, he hele mai oia e ike mua ia ka&ou, alaila komo loa aku iloko, a 1 keia hana ana hoi, mai waho no a loko, a i na kiai no e kamailio ana, hlki hou ana no ua mau wahi manu eei, a pane hou mai la, eia ke kauoha & na haku o kakou, E pani oukou i ka puka, aole e wehe ke hiki mai kekahi mea mawaho. Ia manawa ae aku la n$ kiai, a o ka manawa no hoi ia i paa aku ai ua mau pani puka la, a noho laelae ae la hoi ua poe wahine nei me ka lakou kane Piwke, a ua like hoijkolakou n6ho ana. E na hoa heluhelu, o ke aupuni kahi a lakou e noho nei, no na kaikuahine i manu ia o Aeko Eleele, a aole hoi ho ! hiki i kona mana ke komo iloko o kēia aupuni. e waiho ae kakou i ke kamailio ana no Piake a me kana mau aloha, oiai aia lakou ke kaunu ala, a e j kamailio ae hoi kakou no Aeko Eleele, ka mea hoi i hoohoka ia e kona mau kaikuahine. Oiai ua Aeko Eleele nei e kali ana a hala ae la ka wa kupono o ka hiki mai, kani iho la kana u, a pane ae la, he mea kupanaha keia ia*u, ma na wa ae nei i hala, ua hooko ia ko'u mau makemake e ko'u mau kaikuahme me ka hakalia ole, a i keia hana ana hoi, aohe a hoi iki snai nei, ua make aku nei paha oiua, aole paha. Ia wa hopu aku la ua Aeko Eleele nei i kaua kookoo, a hahau aku la no hookahi mauawa, aoka maiiawa no hoi ia i puka uiai ai kana.mau keko, a uiuau aku la oio, E Keko, ua ik-o anei olua i kuu mau kaikuahiue ? Paue mai la ua mau Keko nei, Ae, ua ike maua, aole »ae laua i make i

keia manawa, ua ahai akn la laua ia Pinke i kano na lana, a aia lakou iloko oke auponi Anuenae kahi i noho ai me ka hauoli, he okolu lakoa wahine, a hookani hoikane o Piuke, ka ui oke uupuui ītuj«-. Ika manawa i !ohe ai o Ae!fo E!eele i keia mau olelo a kaoa keko, ua nii ino ae la kona ir aina, a hoi aku Ia iloWo kona rumi, a ike mai la nae kana wahieo iaia, ua pa»e mai Ja oia, Heaha keia au e holoke eiai nei ? Pane aku la ua Aeko Eleele nei, heaha naai hoi auauei kaa, I hoouaa aku nei hoi fn i o'u raau kaikoahlne e kii e pepehi i ka Ilio, oko laua 'la lele aku nei no ka ia a lawe ae la no iakou, ali'ol u lakōu a liookah. kane, nolaila e hoouna ao ana au i kuu man Liona e kii e pepehi ia lakou a pau loa i ka make. Ia wa pane aka la kana wahine, mai kii oe e pepehi ia lakoa 'la, no ka mea, aole e make ia oe, ua hala aku Ia no kou mau kaikuahine ka mea e make ai, a eia wale no ka mea pono ia kaua, e noh9 malie no kaua 1 ' pela, a pela no hoi iakoa, nia hoi ko iakou hewa oke kii, mai e pepehi ia kaua, /\ka manao aku j oe e make lakou ala ia 00, aole e make, no ka mea, he poo aiaua kupua wale no lakou a pau, a auhea auanei kau mau wahi mea mana, a eia no hoi kekahi, ua hoi aku la lakou i ke aupani Anuenue, a pau ka ike ia ana, a'owai auanei ka mea o kakou iike ia aupuni? Koe wale iho no o ka Lio Kupua Legeona, ka mea nana i poai hele keia mau aupuni a pau, a koe o aupuni Ahi nel a me Aina Po iaia. la wa pane mai la ua Aeko Eleele nei, Ae, he oiaio ia mau olelo au e kuu wahine, oia hookahi wale no ka mea i ike ika hele ana o keia mau wahi a pau, a eia hoi ka mea apiki, ua iilo aku nei ua hoalohn ala o'u i ka Hapa Ilio, aua haalele mai hoi oia ia'o, a oia hookahi wale no ka'u mea e kau nui nei, e pono paha au e hele e hni pu me ia i keia wa. —I-a inanawa i pānē~aka ai kaea wahine, mai hele oe, no ka mea, ua hoaloha oia no Piuke i keia manawa, a ina oe e noi aku ana i kona oluolu e kokua mai ia oe, aiaila, e ike ia mai ana oe aohe ou mana kupua ī koe, a o kou hope, he make.

i Pane aku la o Aeko Eleele, A pehea 1 ia ka pono ? , Eia ka pouo, wahi a kana wahine, E : noho mahe no kaua, aole lakou e ma- ! nao mai ana e hakaka, no ka mea, nia iakou ko noho la iioko ona kokoia a ka lealea o ke kino, a aohe o lakou manao e ae e noho ala. Pela io anei ka oiaio ? wahi aua Aeko Eleele nei. Ae, pela ka oiaio, mai makau oe no lakou, aole lakou e hoopoino mai ana ia kaua. la manawa ua hoopau ae la ua Aeko Eieele nei i kona manao no k# nhai ana mah'ope o na meheu o Piuke ma. Mf.anei ena hoa heluhelu, ua ike »enei kakou ua haule pu ko Aeko Eleele manao no ka hele ana e kaua pu me Piuke, oiai aole i maopopo iaia kahi i kau ai o keia aina, e uhi mau ia ana keia aina e ka ohu ame ka uwahi, & e nee mau ana keia aina i kela ame keia manawa ma na wahi a pau oka lewa, a i kekahi manawa e hookokoke aku ana i Aina Ahi, aka aole nae.he ike o Aeko Eleele ame kona mau kupua, noiaila e waiho kakou no Aeko Eieeie a me Piuke ma, a e huli ae hoi kakou no ka huakai imi kane a ka Ui Lina Kuia & haulani nei maluna oka ili ianmania oka moana, e holo ana hoi ikapoa me ke ao, a e noho alii inau ana hoi ke aloha oke kane maluna ona i na hora a pau. Oiai iaua i haalele aku ai i ke aupuni Hao, a holo aku la no ke aupuni o ka Hiena, a oiai iaua ma ka moana, ua pat»e aku la ka liio Leina Hiu i kona Laku wahine, E, auhea oe e kuu haku, aoie paha e loaa ana ia kaua ko kane no ke aupuni a kaua e holo nei, me he mea ia, ua haia oia no kekahi aupuni okoa aku, oiai ke h&lialia wale mai la noia'u. Ia manawa pane aku ia ua Lina Kuia nei, Ke aha aia ? Pane aku ia ua wahi liio nei, Ke ike nei no hoi paha au, aoh ianei. lioko o keia mau olelo a ka liio Leina Hiu, aohe he hoolohe mai o kona haku, a hoio aku la no laua a ku ma ua aina ia, a ninau aku la iaua nei, ina paha na hiki aku o Piuke ilalla, ua hoole ia mai. Oiai nae o Piuke e noho ana me kana mau wahine, aoie i nalo aku ka Piuke mau hana mai na maka aku o ka iaua liio Leina Hiu, aka nae me ka ike no o ka liio Leina Hiu i keia mau hana a Piuke, aole nae ona wahi mea a hai iki aku ia mau mea ia Lina Kula ua huna kele ioa oin. Oiai nae lauae holo ana maluuao ko iaua mokn, me ke ku ana hoi ma na aupuni a pau. aole uo hoi he w*hi mea a loaa iki o Piuke ia iaua. Ma keia holo aua uo hoi o i«ua, ua ku oku la ma ke aupuni Rupe, a hnī pn eia mp kon» kaikoeke, ana hai aku la oia i ua mea a pau i hana ia 0 !ax\a mamua o kona nalowa!© aua s ua komo pu ke kaikuahine o Piuke ilok<-> o keia kaumaha. ame kona olelo aōa iho, ua make paha oin.

Diai aa Lina Kula nei ma ke. aupuni Huila, ua hoppuka hou ae la oia he olelo hoolahn, ei ana, O ka mea e loaa ai o Piuke, e lilo no ke aupuni Hnila iaia. A ua ihooikaika na mea a pau r huli, aole ha w&hi mea a loaa iki, no ka mea, aole oia ma ka honua, aia oia ilōko o na ao polohiwa o ka lewa. Ua hooinannwanui ke aliiwahine i ka imi ana i kanā mea i aloha ai iloko 0 na mahiiia loihi, aole nae he wahi maa a loaa iki, a no ia nele, huli ae la oia a ninau aku laia Leina Hiu, E kun hoa hele, aloha no hoi oe a aloha no hoi au, oa hele huli aenei kaua ma na aupuni a pau, aole he loaa iki o ka kaua mea e imi>nei, a he nani loaa ole ana no hoi ia ua imi ia, ua hele kaua 1 ka po a me ke ao, iloko o ka ua me ka makani, a he mea ole hoi ka ino o ka moana, a e pulu mau ana hoi kaua i na huna kai e poi mai nnn iluna o ko kaua moku, aole nae he wāhi mēa a loaa iki, a nolaila eia ko'a. manao ia oe, e hoi kaua uo ke aupuni Iluila, no ka mea, ua make ka kaua mea e imi nei, a i malama aku au ia oe, a pela no hoi oe ia'u ahiki i ka uhi ana moi o ka lepo maluna o kaua, oiai ua nele ae la no, hoi kaua i ko kane ole. I ka manawa a Lina Kula e kaināi lio nei, aia ke hi' lo la na wai.maka o n i wahi Ilio nei, oiai ua hu mai la kona aloha nokona haku wahine, apaue aku la ua wahi Ilio ne'i, E kuu haku, mai kaumaha kou manao no ka loaa ole o kau kane, hookahi wale no mea e loaa ai o ko kane, a oia keia, E holo hou kaua no ke aupuni Muliwai Make, a malaila auanei e loaa ai ia kaua Le hoike oiaio mai kfl lio Tiftgo.ona ir>« oia e hai mai ua make, alaila hoi hou jmai kaua, aka hoi, i hai mai oia aole i make, alaila, i aku oe o olua pu ke hele e huli, a ina e hoole mai oia, alaila olelo aku oe penei, E ka lio Legeona, ua hoohiki olua rne kuu kahe Piulee, o lilo oe i kokua nona i na manawa a pau, a me a'u pu hoi kekahi, aole e hiki ia oe ke hoole i keia olelo a'u ia oe, ina oe e hoole ana. alaila o koa uhaki ana no ia i kaolua ae!ikej pela auanei oe e olelo pololei aku ai imua ona, aole no auanei e nele kona ae mai i kou makemake, alaila o ka loaa no ka hoi ia o ko kane. Ia wa ua hooholo like ae la laua nei ia manao, a holo aku la laua nei no ka Meke a iloko o na la holo 3 hookomo anā ko moku iloko o ke awa o ke aupuni Muliwai make, a i ua wahillio nei no ka ike i kahi e ku ai, haule anā ka heleuma, haule na peā a pau, a lele aku la laua nei i uka, a ike aku la laua nei i ka hulili mai o ke kukui o ka lio Legeona. Ia manawa, hele ' aku la laua nei a ma ka paka o ke Ana o ua lio nei, a aoa «1« la ua walii Jjio nei, a ia manawa no hoi i ala ae ai ua Lio nei iluna, a pa nē mai !a e komo akn, a komo aku la no hoi laua nei a noho iho la, a o na mea a pau a Lina Kula i hana ai, ua ahuwale ia i ka lio Legeona, aoia kana i pane hoohuahualau mai ai, Ileaha ka huakai o ka hiki ana mai e ke aliiwane o keia aumoe ? Pane aku la o Lina Kula, he huakai imi kane, kou hoaloha. Pane aku la ka Lio, auhea oia ? Ua hoio malu aku oia mai a'u aku, wahi a Lina Kula He olaio anei kena mau olelo au e olelo mai nei ua mahuka oia mai ia oe aku t w ihi ā ka lio. Ae, walii ā ke aliiwahine. Aole anei oe i hookuke iaia ? wahi hou a ka lio. Ae, ua hookuke no au, aole nae au i manao, ma ia hookuke ana a'u, he mea ii nona e ui, aka nae, ia'a i hana aka ai pela, ua huhu paha oia, nolaila ua nalowale oia, t% na koko ke e piha ka makahiki o koua nalowale ana. Pane aku la ka Lio, no kou hookuh i ka mea a'a i ao aku ai ia oe, oia ho i, e malama loa oe i kau kane, uo ka uiea ina oe e huh a puiii ke ao nei, ao!o e loaa ia oa kekahi kanakn ui a koa hoi, e like me Piake, me knu olelo aka no hoi ia oe, na laki oe i ka loaa ana o keia kanaka ia oe, a ua laki pu no hoi mo a'a, oiai elua wale no kaua i noho ma keia mau mnliwai, tua ke ano he mau pio kaaa na Aeko Eleele, aka o o? o kaua ka mea i loaa mua i kēia kanaka a mahope hoi au, a ua ike ia kou nani ma aa wahi a pau ma kou mave ana \ keia kauaka, a ua kaulaua hoi kau kane 1 ka ikaika, a ua kau ka » eli o na aupuui a pau 6 noho mai nei iaia ma ko'a kokua aua aku nae iaia. NolaiH au i olelo ikaika aka ai ia oe, ? malaiua loa oe iaia, aka iloko o keia hora, o oe

Wale no ia e npho mai nei, aole hol kau kane, a no keia mea ua nufke kaumahao knunaau, a manao mai nei paha oe, e loaa ko kano ia'u, aole e loaa ana, nO kn moa, aole i maopopo ia'u kona wahi i nolio ai. " la manawa i pane aku ai ke aliiwahine, Peheu, ke ola nei no ahei oia 1 Knlou iho la ua liō nei ilalo a liulia, eaaela oia a pa-ne mai la, Eke nliiwaliine, e hai aku au ia ōe i ka mea oiaio, aole i make ko kane, o ko īlio no ka mea i ike pono, ua lele no oia ilaila i kekahi la o aa mahina i hala' akn nei' aua helawai pU no laua, aka nae ua huna oia ia oe, no ka mea he olelo papa na kona haku, ko ' kane hoi, aōle e hai i kekahi mea e pili ana iaia, a oia ka mea i hai ole ai keia tlio, aka aole iaole au e ōlelo aku ana ia oe e loaa ana na kane la au.ia'u, aole pela, no ka mea ! aole atrl ike i kona aina e noho nei. O r keia mau olelo nae aka lio, he mau ōlelo hoohunahuna wale no, aka ua pa ne aku la ke aliiwahine e like me ke aoao aua a kahi llio, aua ano hoka maoli no ua Lio nei, oiai na Piuke a me na Lio nei 1 hoohui ia laua iho malalo o ia mau olelo. . Ia manawa pane mai la ua lio nei, Ae, he oiaio kau mau olelo e ke aliiwahine, aka ke makau nei au, no ka mea oa oi ko lakon mana i ko'u, a ke makau nei no Hoi au o hanainō mriz kuu hoalo ha Piuke i«'u, oia hookahi wale no ka'u mea mākau, n i aloha ole mai oia ia kaua, oko kaua make no iā aole e papele, ai aloha mai oia, alaila o kona aloha no iā ia kaua, nka e hookō aku aha au i kou » iw>le no e loaa ko kane ina owau 110 ke hele, aia no a o kaua pu ke hele. Ia manawa i pano akn ai ua Ui nei, ua aa loa au e hele pu me oe'e huli i kuu kane, ina no ka make a ola paha. Pane mai la ka lio, ae. ua maikai ke na manao ou, ke hooko nae hoi oe t aolaila, e hoi al\i oe me kau Ilio ilokcTo kela rumi, a malaila au e haawi aku ai i kekahi mea e kokua ai no ka kaaā huakai. Ia manawa komo aku la laua nei iloko ona rumi nei, a oiāi nō laua nei e noho ana, aia hoi halulu āna na kapuai wawae oua lio nei ma kekahi rumi okoa aku, ai ua lio hei i hehi īho ai, aia hoi, ku ana he 5 lio ulaula a pane mai !a, Heaha ka huaolelo a ko makou 1 haku. Ia manawa pane aku lā ka lio Lege- 1 ona, e haawi mai oukou ike kapa ho*! lolio kupua o kuu kaīkuahino, ka Nani \ o Mauna Uwila. Maanei e wehewohe iki aku ko oukou mea kakau no keia Ui kaikuahine o "ka lio Legeona. O keia kaikamahine o Maunā Uwila, he kaikuahine ponoi ia no Legeona, a hanau ia mai oia ma ke ano Liona, a na lilo hoi kona hanai ia ana na na kupua o Mauna Ūwila. A o ka mea maa mau i keia Ui, kona hoōloli mau ana i kona kino i wahine, a e komo ana hoi oia i korta kapa hololio kupua, a kau ae la maluna o kona lio aia o Uwila, a 0 kana hana mau oia no ka hololio ana maluna o ka lewa i na kakakiaka a pau. Aka, ua make oia i keia manawa, a ua lilo mai kona mau pono a pau i kona kaikunane ka Lio Legeona. A o kahi 1 loaa mai ai keia kapa, mai na makua hanai mai no ia o ua Ui nei ma Mauna Uwila, O keiaae la kahi moolelo poko le no keia Ui a me kona kapa, a nolaila e hoi hou ae kakou no ka laina pololei o ka moolelo.