Ko Hawaii Pae Aina, Volume X, Number 5, 29 January 1887 — Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA. KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui o Aeto Eleele. [ARTICLE]

Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA.

KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui o Aeto Eleele.

! A EUEU HOI SANA 1 WAWA3II NA PAN'I PAA O AIKA PO. Unuhiia no Ko līawaii Pue A ina. Helu 79. Ua hoonani ia ka rumi o ka moome na kinohinohi he nuf, a o ka nni o ua rumi he !>2, a oialoko o lieia liale i nobo ai ka wahine ame na kaikamahine a ke alii. Kaapnni helo ao la o Piuke a me kana wahi ilio maloko oua hale lua moo la, e hoomaka ana mai ka rumi 1 aku a hiki ika rūtni 19, aole he loāa kanaka iki, aka iaia i wehe aku ai ika 20 o na Pttwi, ike aku la ia he elua mau ; kaikamahine ui e hikikii ana i ka bela nolu o hulei, a e ulana ana lau i i kekahi lole mai ko laua lauoho ae, i okomo pii ia me na pohaku momi.

I ka ike ana mai p ua mau keikamahine la ia Piuke, ninau mai laua, Maihea mai nei oe? "" r Pane aku la o Piuke, Maanei mai nei no au Auwe, wahi a na ui, minamina maoli maua ia oe. Na ka moo anei oe i lawe mai nei? i ninau hou mai ai."na ui. Hoole aku la o Piuke me ka huli ana aku o kona alo i hope a komo aku la ma kekahi rumi aku. ; O ke ke kueau o ko Piuke haalolē koke ana ina ui, mamuli o kekahi hiona pohihihi i maalo mai i kona maka no na ui hoomahie. Ia Piuke. i nalo aku ai, puka mai la ua mau kaikamahine la 'a pane aku lā/ E ke knnaka ui, o hele ana oe ihea? E hele ana au e imi i ka moo, wahi a Piuke. Maanei mai oia e loaa ai, wahi a na kaikamahine, aka nae, mai hele oeo make E alakai aku hoi ha olua ia'u īlaila. wahi a Piuke i na kaikamahioe. Ia wa, huli aku la na ruau opio la, a kahea mai la ia Piuke e hihai aku mahope o laua, a hahai aku la in. Hele aku la lakou ama ka mmi o ua mau kaihamahine la, lalau iho la kekahi o laua i kekahi kaula hao gula e waiho ana a huki mai la, oka wa no ia i oili mai ai o kekahi mau moo keleawe a ninau mai la, Owai ka olua mea i makemake ai? oka lokowai aniapi, wahi ana kaikamahiue. 1 keia wa no i nakolokolo ka honaa, a hemo mai la na pani puka he 15, a'pane ae la ua mau ui Ia ia Piuke e hahai aku mahope o lana. Iho aku la lakou a hiki i ke. anuu mua, alaila, na hele kikeekee aku la Inkou a hiki i ke anuu 15, ike aku aku la o Piuke i kekahi wahi lokowai uliali, e anapaaapa mai ana imua o lakou, me ho auiani !e. Oiai o Piuke e nanea ana i ke Rtōhiiohi aka wai auiaui, aia hoi, ua lele aku la ke kaikamahine mua a haule aku la iloko oka wai, a peīa akn no hoi ke kaikamahiue elua. I hh kaikamahine i hanle aku ai iloko o kn wai, na pane aku la kahi ilio Leinn Hin ia Kuke: E kuu haka, e lole koko aku oe iloko oka wal a aku Ina kaikamhine, me ka puliki iho ia kua a'paa, alaila o kou va auanoi ia e iko ai i ua moo ta. No keia mmi olelo a kah! ilio, ua lele koke akn la o Pinke a palm ana iloko o ka wai a hookahi ko lakou halnko pn ana i ka wai o ke ma-u, Oiai lakon uei e luhea aua i ka wai o EleUe, aia ka moo ke nana huliii inaina ae la malnlo i ka lakou 1a apa i ka pua o ka Ohwai, a paue iho la ua hookalakupna la • Kauwa make loa oo ia'u o Piuke ko\ohe ika u mau milimiti, a komohewa hoi i ko'a aiua.

Ia wa i puka aoai uamooJame ka raauao e piQbi ae ika wai o ka lan, aka makau iho )a oia o eha kana mau milimili, nolaila ua pii malie ao la no oia, la wtt iiu i iko alvu ui kalii ilio" Leinn Hiu >ka inoo a pane aku la oia īa Piuke, i aku ia, E makaala e kau Imku, no kfi moi, ho puka ae koe o ka moo. 'I ka lohe ana o Piuko i ka leo o kaua ilio, ua lua koke ūku Ja o;a iIaJo 4 a ike r akn I'a oia i ka waha o ka mt,o o hamai ma mai aua, ia wa no i Uopu aku ai oia I i ka moo a paa aku la m maka, o ka wa no ia i kupaka ae o ka moo a kaualako hele āku Ia ia Piuko Hplō o ka pnpnkv o ka Idko wai, a hiki ako la i ke aupnni Liona a roe ke aupuni Pahaohao. Mamua ae hoi oko Piuko ma hookokoke ana aku i ko aupur i Liona, ua lohe akn o Piukeona, a liinau aku la oia i kona maknakane ia Liono, ika i ana akvt, Uwai la keia knpua ikaika e hoonaueue nei i ka honua? X aku la o Liona, O kou maknakane no ia e hakaka mai la me ka. moo iloko o ka wai. Ika lohe ana o Piukeona i keia, na ane hopohopo iho la oia no ka oi aku o ka ikaika o kona makuakaoe mamua ona Ao ka hapauea Alebioua nae, ua hauoli Joa 110 ka pakela pka ikaika o kana moopupa e hakakanei me ka moo.

Oiai ka īhoo e kauo hele la i ka liapa ilio a bala aku mawaho ona auponi a pau, ua hoohuii hou ae la oia i koDa alaheie no koaa Jiopae, a i kn imo aua a •ka maku, ua hiki hou aku la laua i kaMo ka lokowai aniaei, k.a poiuo ele, oka hapa }ho. — ..la.lauai.hfltia.buui, naoa ae la'ka moo, ike ae la oia ia Piuke e paa ana no i kona maka, oka wa no ia i lioo ma.ka hou ua moo nei e kauo hnn ia Piuke, aka 'mamua oka hiki nnr 1 ka moo e hooko i kona mnnao, ua pnalo ae la o Piulie ika maka okn moo, ia wi; emi iho la ka moo ilalo a hamama ae la kona waha e ale i ka wai o ka lokowai, aua !ibe ka wai o ka lokowai ia wame he lua mimilo la, Ia Piuke i ike ai i keia hana a ka moo, ua hookuu aku \t> oia i ka maka, a lele iho la oia e paa i ke a luna a me ke a lalo oka moo a uhae ae-k, ia wa no i puoho ae ai ka moo mailoko ae o ka wai a haule aku )a i ka aiua maloe me Piuke pu « paa ana do i kona waha. I ke kau ana aku o ua mau kaeaea Ia i ki aina maloo, ua īke pono iho la o Piuke ika nui la\ma ole o kona hoa paio. Oiai laua ma ka aina maloo, ua hoomaka hou iho la laua ika hakaka, aka iloko oua kupapa ana a laua, he ka uhale iho o kekahi aoao we kekahi, a no ia kumu, ua pane aku la o Leina Hiu i kona haku e haawi mai i kekahi apana moo naua, no ka mea, ua pololi loa ia oia.

Ia Pioke i lohe aku ai i ka leo o ka-' na wahi ilio, «a hooikaika hoa iho !a! oia a uhaa ae la i ka laoo, na elen koke' aku la ua wahi ilio nei a hopa akn la i ! ka apana moo i ka lioaa o kona haku & hoonuu ae la, aka ua hoopiha !oa ia kona opu a pehu launa ole, a ua loaa nae hoi he wahi alina iki i ka moo. Mauiuli o keia alina i loaa i ka eaoo, ua hoopiha loa ia oia i ka inaina, a lele mai la oia maluua oka hapa ilio me ka manao e alapoho aku iaia, aka aia! no kona waha ke paa ia ia e na lima! wikani o ka hapailio. I I keia wa a k« moo i inakemake ai e «le aku ika hapa ilio, aia hoi» ua po- J iialo aka la ka hapa ilio ilr' aka moo j me koua mau iima e paa no i ka waha, a hoomaka īho ta ka moo e poi i | koua \yaha, ia wa uo i koo ae ua liiuno] -'a hapa ilio a hiki ole i moo la ke alo ia Piake a Ulo 1 ivoa ole iuuia oua. Ta Pinko iloko oka i«oo, u ; v makai kni ao hi oia ia soko o konn kino, a i ka hoowaopopo iho aua hsp : \ iUo h, ua Uko kf> kino ona vnoo la kekaM kaliawai. a o leona koko ua Uke me ka wai o kokahl mnhwai. Oiai o Piuko i!oko oka moo» ua ulu ae la ka manao i kaoa wahi ilio e hele aku p koknn i koiia bakn s a me ia manao na ho!o akn !s oia a komo iloko o ka moo s haohae i ka naau a rne ua wahi a pau oloko oko Mvto o oneml o kona haku, a ma ia hana a ua wtihi ilio ahonm 'h, ua kunowa ae ke kiuo nui hoomakaukan oka a waiho taaule »kn la me ka maatea nui.

Ika ike ana oka liai>a ilio ua make ka moo, puka aku la oīa iwalio, ti koe aku la no kalil alio Hoko o ka moo e hoomau ana i ka nanibayi ana ia loko n ko laua onomi. īa Pinke i oili aka ai maiioko nkn o k& wehe ae la-oh> 1 ko'piuo 6i"au. *"M'!r«ii'tua}.;no o Aek.< i iigo-** ,> ' paa ia ma kona nmauma," a pela hoi i ke ku'i eha knhi o waiho ni o kana pnhi kupna, a oki iho la i ke poo o ka moo a hoolei akn la iloko o ka loko wai aniani Oke kmo o 'waho o ua moo nei, ka' Piuke i oki iho la i ke poo a hoolei aku la iloko o ka loko wai amani alohilohi, ab ke kino elna ona, oia ka Leina Hiu e' noke la i kn pppehi iloko. Mamali o kn lioolei ia anā o ke poo o ka moo iloko o ):n wai me ka hilihīīi kokō, iia ia mea i hoolilo ue i ke aiai o ka wai a lilo i nlaula koko wale no a 1 pani ka lokowai. A ma keia hana pupuahulu ana a Piuke e like me kona ano mau, na loaa ika moo ka lanakila, ma koaa ōla hou ana, a hoi aku Ia i ka muliwai malalo o ke aupuni o T/iona, me ka lawe pu ana i kahi ilio Leina Iliu iloko o kona opn. I ola Mikololon i ke alelo, pela no hoi, i ola ka moo i kepoo, E haalele kaua e ka mea heluhelu ia lieina Hiu e lawe ia la e ka moo, a o nana ae no kaua ia Piuke. īa Piuke i ike ai ua make ka moo, huli ao la oia a nana aku la i na opio, aia hoi ike akn la oia i kekahi wahine luahine a me kekahi nona na helehelena nani, eku pu ana me ua mau kaikamahine la.

0 keia wahine luahine, oia no ka *wahine ā.ka Mol Lapēkela i lawe i§ ai e kn moo, a o kela keiki opio, oia ponoi no kana e hapai Rna i kona wa i laweia mai eka moo, a nana no hoi kela mau kaikamahine i knpapa ai me Piuke ilokp o ka wai. 1 keia wa aka laahine ekn ana me kana mau keiki. na hole raai In lakoa a pane mai la, E ka onto wiwo ole, e ola makou ma kou aloha palena ole. Pane aku la o Piuke, Oiaio, no oukou keia mauna ana i ko'uola, ano oukou keia hoomanawanui i pākele ai oukou. Eke kanaka makau ole, wahi hou a ka luahine; aole a'u makana e liaawi aku ai ao kou ahonui palena oīe, aka, o ka'u mau kaikamahine nei wāle no, ke oiuolu oe e lawe āku ia laua i mau mea hoolakalaka a hookomo lola nou. Aole pela eke aliiwahine Lapekela lokoaoaikai, wahi a Piuke; ua kauoha mai kau kaue ia'u e hele mni e hoopa kele ae ia oukou, aole e lawe mai i kekahi o kau mau kaikamahine.

Xe ola la no anei ka'u kane? wāhi a ke aliiwaMoe. Ke ola la no oia, wahi a Piuke. E hoomaikai ia ka mea ike o!e ia a me oe pu nolioi, waliī a ka laaliine, a ke noi aku nei au ia oe, ina e Mki ia kakou ke hoi hou iluna i ua aina la, oiai he makemake au e ike liou aku i na helehelena nani o kun mea aloha, mamua o ko'u make ana, Pane aku la o Piuke, He hiki no ia kakou ke hoi, aka maoiua o ko kakoa hoi aaa, e hele ae au e makaikai i na rumi i koe o keia hale. Kaaheie akn la ua hapa ilio uei e makaikai ana i na ruuii, a i ka rumi hope loa, !oaa aku !a iaia kekahi kaikamahine lua o!e o ka \ii e hiolam aua i ka be!a ao!u o Hulei, a ma!afo o kahi a ua ui !a e moe aaa, he wahi lokowai uuku. No keia mea, ua paio ae !>t na manao elwi iloko o ka kakou hapa ilio, a me ia mau manao elaa 1 komo aku ai oia, a pani ae la i ka puka mahope oua, U« lahi pu ia ka uaui o Liuakula ma hoomaopopo aku a Piuke, e ka aaui ° kei* kaikamahiuo, a o kona lauoho, «a lilwi ra© be guU © t«he aaa ma o a »Mawtokoaa:ldu6, M» ka aanao kuhihewa i ku iho ai o Piikke, kilohi ana 1 ka nani o Waipio he lua ua p6li t & aaeane uo e kauu « pu» o aka ua kaomi e iho lā ke alw kehau* a nee hou aku la «»i»&p« īUo nsi. i hape» & weLe. aku la i k* pukm, a h«mQ la iw%ho» pam mti U Uoi i ka pixU. alaik hele aku 1* oU « uiuau aka u i kda s>L&ua o ku «» »*wiOio m ks aoio hoohu&hual&u %k\9u , k keU kaik*m*hiue ui e Lk» , Uiu la uoko o keU eauii, . Wpuui ia koaa w&hi e aie keia

Paue mai la na po« !», uoh* p iha }i<? kaiknmahiue ma in luiai, uo ka mea» pioppiue k& Oiakuu heK aua malnila Hi.hrt loa&iki ia loakou he kaikamahiue matsila. io anei ka oiaio, wahi n Fiuke. ' : Ae, pela ka oiaio, aole kaikamahinp ma ia rumi, wahi aua poe nei i paue mai Ih wa paue aku ia o Pīuke i ua poe f»,ina pela e aohoonkou maauei, a m,ii fa«*ie Htj kekahi o oukou uiahope o'u, <» krt mea e hookuli ana, e tuake kot<w uo ia iu'n. Ua ne ako 1« ua poe ala, uio ka olelo pu aku, «ole makeu e hahai akn mnliop<» ou. A« aku la ua Piuko uei, a wehe ae la oi« i kn puka oua rnmi la, a f)ani ae la uie ka ike ole ia aku e ua poe la.' A ike aku la uo oia i k/i ui « waiho kahela ana i Mauua i ka hoohelielo tye Ji'a i ka wao noua paha keia heiui. "Naui k i waiho kahela o kn wui kiui." Ika hapai ia oua pali hulaaua j Me he eheu /uauū ala ka lau o ka i . .- - uiu .- i I ke aui peahi aka makaui ma- j iua | Elua eaaua i ke uua o Hauniliki Hafcoko iua ua loakam' Keelowaa O ka waa uo ia papapae KaUH," I UH Piuke" uei i komo aku ai, ike iho I'i »o h<>i oih i ua »ani ln, noho iho la ua Pinke ala ma koua'aoao a pauo iho la peuei. 15 lawe paha au iu oe mn ke aiio howh, nole puh«, aka hoi, hele Uiai nei kuu makeiaake ia oe a uui, pale ia mai hoi i.u « ka hilnhila. Oiai i ua hoi au e haua a)3a ia oe me

k« «iio h*a e manao eei, alaila e ulu ana or», « lioopoiuo mai ia'u. Akn boi, lua au e hoalaauain op, alaila »oJ« p<iha ati e hewa ma keia mea, honholo iho lu au Piuke Ja i kona;.manao e Y hoaia aku i ua ui la, 110 kahi inau uiinut« aole oia i ala he, a o ke uiwa Immoe loa ajfu la ia o ua ;aaaJea uui uei. No kekahi mau iumtit'- Joihi keia ho«t»i hou aūe a Piuke, aole uat- he inea a nl>ī iki hf>, tio ia ihe» ua palua a pakola ia ka wela o ua Piuke Ja. uo ua hioua uani o ua ui la. la wa i paue iho ai ua Piuke la, hookahi «'a hoala aua i koe ia oe, a i ala ole oe, alaila e haua no au e like ipe kuu makemake. Hoala hou iho la oia aka OH like no me mamua, no ia mea i hooko ibo ai aa Piake Ja 1 kona iioi. Aia hoi me he moe nhane la, a e like me ka wili aiia a ka makaui puahi'>!iio,' 1 oana hou iho ai o Piuke, nia hoi ua paa kona.kino i kekahi moo keleuwe, a o kona waha e hamaoia toai aua, a ike aka la uo oia 1 aa ui la e moe inai ana '00, aka nae, na naha ka laka o ka pwka oke aupum moo, ua ikp ia ka nani o pua, aa hoike mai hoi na lau i ko lakou anla, ua kopu, ua ulu a ua luhe maewa ku palai i ka pehia ia e ka inu wai. I k>i ike aua o Piuke i keia uiea kn panaha, aole oia i wikiwiki maka pepehi aoa iua moo nei, aka ua hoolai iho

1b oia no kekahi manawa. Oiai ka 11100 kele awe e umii ana me kona ikaika nui, aole uae he wahi mea a maueo iho oua Piuke nei, akuo kii leha aūa o koaa mau maka, aia uo ia malaou o ka ui, a oia kana i pane ae ai, pehea la hoi uu i p«a iho nei i keia wahi moo keleawe, he hoa okoa hoi ko'u e kaawili ana, eia ka hoi keia hoa hou e nahunahu mai nei ia'u. Ia manawa uo i hopu ae ai ua Piuke nei i ka moo keleawe, a wili ae la jka a-i me ka huki ana ae, aia hoi, ku ana he 3 kaikamahine a paue mai la, Heaha kau ia makou ? Nana aku la o Piuke me ke pahaohao a pane aku la, o.vai oukou ? aule o'u makemake ia oukou. In manawa i nalo aku ai na kaikamahioe 3, aka ua wili hou ae la no ka moo iaia e mamua, aolaila, wili hpu ae la no o Piukei ka a-i o ka moo kelp--B"we, a iloko o lja uiud aua ekoiu, ua Jilo kake ae I» ua moo nei i pua opnu, a pili aku la ua pua ala uia koua lala pofloi, akalā uo a maopopo ia Piuko ' i hele mai ai o keia moo, mai wai no ia e pohai aaa ma k*- f a «U uei, a hoomanao ihf> * . °ua kiai wale no ka kei» ,A oift k«« tuai oei lae *- P° e * U,H H e j iakou ii (oi nui. !