Ko Hawaii Pae Aina, Volume X, Number 7, 12 February 1887 — KA HUAKAI MAKAIKAI PELE NUI O 1887 A KA Mokuahi Holo "KINAU!" Na Ale Hanupanupa o na Kowa Elua! Ke Kai Malino a Ehu. KE KIA HOOMANAO O KAPENA KUKE! KA HIKI A ME KA HOKA ANA I KE KAHUA O KA PELE! NA NANAINA I IKEIA! KELA A ME KEIA. [ARTICLE]

KA HUAKAI MAKAIKAI PELE NUI O 1887 A KA Mokuahi Holo "KINAU!"

Na Ale Hanupanupa o na Kowa Elua!

Ke Kai Malino a Ehu.

KE KIA HOOMANAO O KAPENA KUKE!

KA HIKI A ME KA HOKA ANA I KE KAHUA O KA PELE!

NA NANAINA I IKEIA!

KELA A ME KEIA.

—£- kuu Pae Aloha: Uahooola mahiehie la kou Kakaolelo Nui ena lono ; tia ho k»> pele i kni o Kao mai Maonaloa aku j na !a K> amel7 o lannari 1887, i kakai pu ia ' mai hoi e na hoolaha nunui a na ahahai hooholomokuahi okakou e kalahea aua ma m «ianui, e hoouoaia ana na mokuahi uaDi a maikai o kakou i ke kahua o ka pele kal)9 o 1887; oka Malalani ma ka la 28 o lanuari s ao ke Kinaa hoi ma ka la 31 o lanuari. Kolaila, ua hooholo kou Kakaolelo, e kau ma ka mokuahi e hiki ai ke holo a a hoi mai iloko oka elima la, i loloiahili ole ai kana hana nui e malama nei.

Nolaila, mahope koke iho o ka hora 4 p.m. o ka Poakahi, īanuari 31, ua hoohui aku la au ia'u iho me ke anaina tjui ulumahiehie he 124 e pau ana no ke kahua kahi a'u e nni ana e ikemaka. Feki aku la ke Kinau i hope mai ka napo aku mawaena o na leo huro ona anaina elua, ko ka uapo, a me makou ko ka naoku, Hlkiwawe hoopaaia iho la ka e.mi alaila ua kapeku ae Ia ka iniua oka makuahine imi baka sku haaheo nai, Aohe i emo kaalo ae la makou ma ka Halēipukukui oke awa, ahe mau minute hou aku, hala mai la ia makou ka mouo eepa a me ka mono bele,

Ho maikai wale no keia a makou e iiolo nei, aka oka moku kuna "Moiwahine," ke hookelekele mai nei oia mako makou aoao lalu, e oki ana 1 ke kai i ka ua mea o ka holo, a i kokua ia hoi kaoa hookahakaha e ka makani pukiki epa ana. Aka haalele aku la makou iaia e lele paadi ana ma ke ano hoopiipii, aka oke Kinau, aohe ana aku, oiai ke nanai nei kona ihu i ka makani.

He 20 paha minute, hala mai la ia makou o Lae Ahi, a o ka hookahi hora mai ke awa mai, kaalo ao la mamalalo pono o ka la'e o Kawaihoa, he mau miie ka mamao mai kona mau kapakai maj. .

I keia wa, ua hoomaka mai la ka ihu oke Kinau ika auku iluna a ilalo. A ia makoa e nauea ane i ka oneki iluna loa, aia hoi, kopi mai la kekahi ale, pula elo kekahi poe, pakele kekahi a loaa lihilihi mai la kekahi, aka ua pakele au, no ka mea aohe au he "lona."

Ke hoaikane mai nei kekahi hapa nui me ko ka moana kamaalna, ke lohe ia aku nei ke o-wa mai ma ka aoao lu!u a p ka aoao makani hoi kekahi, aka ua lilo nae kela mea hookahi ma ka aoao makani, 1 mea hooheneheneia e kekahi poe, ae kahea okoaia aku ai, no ka mea iaia e Ht aku n'ei i ka ukana a ka laau lupepa i makemake ai, ke puhi maila ka makani e hapala i na umiumi a me na papalina me na kiheahea o ka haukae. » E hoomanaoia, o keia holo ana a ke Kinau, oia paha ka helu 1 o kana h'uakai ohūohu loa i na ohua kapena ma ka moolelo o kona holoholo ana ma keia maa kai. No kamea, ua pau loa kona mau keena moe, ua puehu wale na ohua mawaho o na bela i hoomakaukauia a ua okuu iho kekahi poe maluna o na noho me ke kaukai o ke ao ae. E waiho mokaki aua na pauku kino ma ka onekl Oi«Q8, o na pnk&iik&n wna, ma ke keena pahi paka o na koonimana a ma na wahi a pau e hiki iu i ka maka ke piH iho. Ua hala aku la ka paina ahiahi a na kuēne elea i hoomakaukau niai noi na makou, a ua lawa makou me ka hoohalahala ole. Aole makou i pau loa i ka

| akoakoa ike pakaukau, bo ka mea, ua' lilo p «ka kahi poe e hooipo me Nioiopaa i ka wa no ilaua ka la. & no ke paialewa hoi kekahi ana ale o Kaiwi i hoi pa ia me ke polnea. Ake koino aku nei makou i ka mna o feo makon po i ka moana. . * Hora 7 a o! o ka po, ike ia Is-kn la ke uwiuwiki loai oke kukui oka lao o Kalaau, a horaBa oi, kaalo ae la ko Kinao ma na lae la. Ai ko makoo Jd« ei ana aka i ke kowa o Pailolo, e kahijko uo i& kai i koaa'aahu euau. Ho- ' ro 10.50 p.m. kamomu ana ka helenma i ke aW& kanlana o ka Lai Uln o LeJe. j Hora 11.35 p.m. haalele iho la makou ia Lahaina, a ku akn la no Maalaea i ka hora 12.45 wanaao. Mf% keia awa, i hoopuipui hon ia.mai ai ka makou huakai makaikai pele, e Mr E Bailey a īao kekahi poe e ae. Ma ka hora 1 20 wnnnno, hnaMe 'nku la makou ia Maalaea a holo akn la a ko ma Makena ika hola 2:15 a, m. He hapalua bora paha ko makou hookauluu uLiu. uialailu me ko kuu ole o ka helenmn, a!ni!a ila onm ae īa ka ihu o oa Kanpn nei no va ale haoupanupa o Alenuihaha, ke Z*ai weli ia e kekohi poe no ke kawaUawaha o kona mau ale. Oiai e ooloku ana koaa kulana, aka aole no nae i liio i mea e naluea ai ka leholehu, e like me ka halia ana a na manao kofio o kekahi poe i o la honua. T7a hala hope ka hapa nui o keia kai ia makou ina hora wehena kai ao, ama ka bora 8o ke kakahiaka, hekau ihola makou ma ke~ Awa o Mahukona

Ke awa ako Keiki Waila i kukulu ui i kia haomaoao poina oīe maloko oka pauwai o keia lahmkonaka, Aole no ka hoolilo wale ana ia Mahukona i awa kumoku, aka ma ke kukulu ana kekahi i kela alanui kaa ahi e aolo ia ai na waiwai paeli okela apana waiwai nui o Kohala i kahi e awiwiia ai ka hali ana i na makeke kuai. Me ke kali o!e ika aina kakahiaka, ua lele ako la makou i uka oka aina. lalama ae la ma na'. halau a komo loa aku la i ka Halekuai nui e ku la malaila s malalo o ka noho luna nui ana o J. W, Bmitbies, kekahi o ko makou mau hoaloha kahiko a i kamaaina, me kana !ede. Ma keia halekuai makoa i ike ai i ka lele liilii o na papale manihiki i ka poe aka o luna oka moku, no ka manao oia ko lakou wehi e lele ai e halawai me Madame Pele, Me be mea la ua kokoke paha e piha ka elua hora oka luakaha ana ma ia aekai pknoa, ama ka horalo a. m. Poalua, haalele aku la makou ia Mahukona, a iloko oka hora a oi, ku ana makou 1 Kn Awa 0 Kawaiiiai;.

Ua hookua ia he mau waapa me ka awiwi. A mailnna aku o ka oneki o fea moka, ke ike īa makou ia Poukohola, kela haiau kahiko, ame na āhalia wai ona moali auwaha wai i kahe ia iho paha e ka wai he mau la, a e aiai mai ana i ka pa iho a ka la. Ma na aekai e wehi inai ana na )jau kiawe. A maluna aku ona huiaa aouli, e wa-ha mai ana o Maunakea, oiai epoai ia ana kona mau kakai mauna e ka oho, a e aiai mai ana o luna o kona piko. Mamuā ina' hoi o ke alo, e moe knnioihi m.-ii ana o Hualalai.

Hora 12 a me hapaha paha auina la, haalele aku la mnkou ia Kawāihae, e holo ana no ke "kai malino a Ehu." Ia makou e holō aka nei, ke uliuli mai la no na aa pele o Wamanalii, ke haloaloa mai la no hoi ko Kiholo a oie ia aina nui holookoa no aka naau e mahalo ai a hookaha iho, ina he lepo wale no ia aina e kanu iho ai na huli a me na mea.kanu e ae e hooulu mai ai i ka waiwai paeli Hala mai la o Kaelehuluhulu ia makou, a mawaeua o laila a me Kailu», hailwai aku la makou me ke kiakahi iawaia Healaui e huh hoi mai ana no Kawaihae, me kona wahi hae e kiepaepa ana, aka ua huii nae i lalo ke poo o ka hae. Haupu koke ae ia au a niuau ia - u iho, he hana nui paha auanei kau. Kai no a hala, ela ka e oiaio ana no. Aole keia he hoomanamann, aka he haali halia.

Mai keia wahi kiakaki mai i malmi ia mai ai, ua pio ke kahe aua a ka pele, a ua iioi ke kwpueu i ka lua kalii o ka hoooiaka aoa mai o ka hu. O ka heha īho la do la o na mauaolana, Aka ua hookanaaho ae uo kekahi poe me ka hilinai nui ole i keia lohe, Eora 2 paha a oi, kaalo* ae la makou mawaho o ke awa o Kaiakeakua, kela wahi a na aiii i ka wa kahiko e luakaha ai. £ maaloalo ana na hale ma ka &oao o ka moku 1 ka ua uiea o ke kahe o ka wai o ka holo o u<t aUwahiue aukai uei, a uo ka maliuo io 110 hoi kekahi o ua kai kaukna !a a Ehu, Hora 1 paha, halulu aua u)nkou i ke awa o Kaawaloa, o palnlu ia mai aua e ka pa!i o Kuapehu. Hookahi uo ia hao aua a m waapa ?ha, nna makou ink;\ o 0 ke alio o ua ruea a pau, o ka heto

e ike maka i ke kia hoomanao o ka huli aina kaulana Kapeua Kuke, ka mea i hanle make ma na limii o na Kawaii pakaha ola i ka la 14 o !Feberuarī, 1779. Ua kahakahaia maiuna oke kia hoo- ! manao o ua eueu Ia keia mau hua palapalH namu, penei: ĪII i. of *hi' Oii.uuiua'i^alol CA['I'AIK JAJiE* tjouK. i!, Ni WllO <!! :'t)\ . !. .1 1 01l t!l--i IWU of J«»uurj, A-O. J778, aml fell n<!«? tl»fc «ipor«! tm llie 14tH of | Feberu»ry. A. li. 1779. Thid nonomēnl er«cl!et! by *ome of hi«3 :Vi]ow couuTrvtnc*ii. Mamua o ke ke ana p ka wati 5 oke , ahiahi, ua pau aku la makou a pau iluna oka moku. Aīa wa koke no, ua kaanin' aela ku ihu o ua mahimahi nei, no ka paliu a na nalu ana eknu nui aku nei. .. j... Mawaho ue o llookena a mamuj} hoi o ke kapoo ana aku o ka La i ka ifi kai, ua lioiko o mai lu oia i kona helehelenu aao e, o|a hoi ua p<j)epoo kona kii e hke me kq hua ulani, aka ua pena ia oia a paa i ka ulaula p|iui. , O ka iua keia o ko amkou po ina ka moana. Aīa makou e ljiolo aku nei, ke ike pa aku »ei inakou i keknh', ao e ahi paa ana maluna o kekahi wahi i kohoia aku i uka oia kahi a ka pele i hookio ai a he kahe wale ana eo kai ke kai. , ~ .

HIKI ANA. I KE KAHUA KAHAKAI <> PE£K. po Poalna, hiki aka 1« makou ma ka aekai o kabi oka pele i\m ai iloko o ke kai ma E'opeioa Kau, a oia no hoi kehi ake kapeaa i hoomaopopo ai ma kana kaapuui aua ae i ka po Poalima oka pule mniuua iLio. Oua walii la he pouli i>u w»le iiu, uohe wahi aUi peio iki. llc Lookahi wale uo waiii uwiuwiki aiii uuku loa i ioaulo ae itaua o ua maka, a o ka nalowale loa no ia a ao. O ka pau ioa ae la 119 ia o ka mauaolaua be ike bu» i ka pelpra iie hoka k'lu he hoka mai ka olelo a na ohua ia po. Ua hoouua ia he waapa e uua i ka hehoiiu, a utv luu aku ka laina hoailoua inai ke 35 auaua a hiki i Jia 13 paha. liolaila, ua leku iho la ka moku ina ia ahiahi okoa mai a ao ipe ke kuu ole o ka heieuma. Ma ka hora 8 a.m, o ka Poakolu, mahope o ka pau ana o ka, paina kakaliiaka, ua eleu ae la na waapa o ka-moku i ka hoohikihiki ina mea a pau, a hoolele aku la 1 oka oka aina ia makou, lawa au i ike aku ai, ua ulua ae ma keia wahi he lunakanaWai, he mau kahunapule, kauka iapaau, anaaina, mikanika, kamaoa, liumu pea, kakauolelo, malama haiekuai, mea kuai lole, malama hale aina, he mau k'ikau napepa, hoonoho hua kepau, he mekia a he kapena. Nolaila, ua lako pono makou me na kanaka oihana a pau o ko ke, kino ame ko ka uhane. 0 ke kapakai kahi a.makou i pae aku ai, he pahoehoe pele kahiko no ia o na hu ana psle i hala.

O ua maewaewa a ka pele i holopapa iho ai, eku mai ana īmua q makon me ka wauawaua haloaloa. E mahu mai ana uo ka pele roa i.a wahi aku ia wahi aku. Emooie a ana o luna o na aa ooi o ka pele.,

Ika hooniaopopo iho, oke akea o kahi aka peie i uhi ai a puka iloko o ke kai, aia no ia o ka hapalua a me ekolu hapaha mile. A o ke kiēkie paßa o kahi aka pele i halii hou mai la maluoa o ka pahoehoo pele kaliiko, he 30 kapuai. He mea kaealua ole ke ofelo ae, aole i nele ko ka pele hoonee j hou ana aku i ka aina iloko o ke kai lio mau anana. E mau tuia no ka muha- ; nahana okē kaī raa kekahi wah!, ahe ■ wela loa ma kekahi wahi, a koekoa loa hoi ma kekahi. Oka jpoe e hehi nei maluna o ka pele, aole wale he poe ka- , ne, aka he poe wahine iekahi, no ka mea, he heluna nui 110 o na waliine ma' keiahuakai. O kekaM poo Hawaii i ike iho la aohe pele, ua huli aka la ko lakou alo ika imi pali kui opihi, a ua' hookohuia oM. Keliiaa i alakai no ia poe. A6le keia he aekai noho ia e kanaka, a me he la akahi no keia'kapakai a honi hauna kanaka. Me he mea la mai keia kapakai aku a hiki i kahi o kanaka, he 7 mile pahtf, n o kuuhale o Gh W. C. Jones kahi nma e lo.ia.

Ua kolioia, o kahi a ka pele i kaukoo mai ai, he 25 mile. Ua emoole loa keia pele o ka iho auti,a pelk 110 hoi koiui pio ana, Ao!o i like me ka pelo a'u i ike ai i ka iho ana i kai o Hilo, ka hele malie. Aka malie nae paha ua ua akw la no ua i ka hiki ana i kalinkai. ' ' Mannia o ka hovat.oop.in. uapaa makou a pau ilona o ka moka, \ia onna ia na poe a pnn a kakali iki fea mokn malia paha na koo kek i»hi i «kn. Hora 2 Huina la, hfialele ia inakou i kekahaa o ka ptk\ a hoto «kn In uo Houuapo, kahi a makou i h % )O di iho aī a hooblo akn la 1 Ka o na lako kana la mo l> na kaikamahino, i ka lioia 1 o -a ahina ahiahi. TTora 5 paha u haalele aknla makon ia.

Honoapo a lioo£>si aku la no Hilo. alo ae la makou mawalio o PanalQU e ka ana ka ilaila. Napoo ka la, kanlo aela makqu mawalio o Keau», Uou. Oka mea 1 ike ia &ka ma K§§uhou, he pohiu? ualii me he kuaua 'la, Bora 11.45 oke aumoe,' hookuu iho 1a ko makou pohaku ma ke Awa o Hilo Hanakahi, KaUi a makou e kali ana o ko ao ae oka po. Aka, oko makou poe euea, ua eleu ae lakou ia waenakonu o ka po, f a lele aku la no ka aina, ahe Bani ana mai o na mea boopahapahu a na pake |ka makoa i lohe aku ika paapaaiha mai. Na iakou paha„ na na pake no pahs> he koena konohi. B£alie Jo Hilo 1 keia wa,. a e ku ana maloko aku o makou, he moku kalepa a me Mana moku jkona.. | Ika weheweheoa ae o kaiao, ua lele aku ia makou, ka poe i ala e, a o na i hale ina kope ko makoa ah# A oiai , aohe hale Uemo i kela wa kakahiaka loa, oa hoala e ia aku la ka ppe pake e ko makou poe eueu. Aole i pau. —— Ulumaialii.