Ko Hawaii Pae Aina, Volume X, Number 7, 12 February 1887 — Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA. KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui o Aeto Eleele. [ARTICLE]

Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA.

KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui o Aeto Eleele.

A K'.'El' HOt NA:<\ I WAWAĪII N'A I'ANI ¥AA Q PO. UnuMiano Ko līawaii Pae A ina. Helu 81. Ia laua no e iiele aua, lohe aka la ao laua I ka uuiiulu o ka leo o ka liona, j)ane aku la leahi ilio; Eokoke kaua e hiki, no ka raoa, ka uu mai uei ka leo o ka lioua. la laua ihiki aku ai ma kekalii puka lioai aku la o Piuke i ke ala o na pua* a i ka pnka ana aku ma kela aoao, ike aku la oia*i ka lehulehu o na .liona, ninau īho la oia 'i kana wahi ilio: 0 ua aupuni liona nei keia? Ae, wahi a kahi ilio; a mai makau 00 no lakou, oiai ua like lakou me ka ole imua ou. Hele aku la no luua mawaena o na liona, e honi ana ina ea huihui o ua aina la, a hiki aku la i ka puka e iho ai i ke ana o ke aJii o na liona, paue aku Ia 0 Leina Hiu i koua haku:

E iho paha kaua ilalo 0 keia wahi, i ike' oe i kahi o ko keiki e noho nei. E hele loa no kaua uo ka kaua wahi i hele mai noi, wahi a Piuke. Ina pela ua pono wahi a ka ilio. Hele aku la laua a l}iki i pane aka 3a o Leina Hiu: Eia ka lūa, o oe paha o ' kaua ke iho, a i ole owau paha. Owaa ke iho, wahi a Piuke. la oe e iho ai, e luku aku i ua kiai a pau, a mai hoopa 00 i kekahi 0 na waiwai nuni o ka luo, i hoolaa ia na kau keiki, uo ka moa, i kou wa e lawe ai i kekahi moa, ua lilo oe i aie i kau keiki, oiai oia ka ona mua ia lua, wahi a ka iiio. Ae mai la o Piuke, iho aku la oia, a ike iho ia oia i ka i\yi o na iiona i luku ia e kana keiki.

E ka mea heluhelu, o ka lua huna no kei.a a kana keiki e hele mau ai e hakaka me na liona kiai o ka _l.ua.

I ko Piuke hiki ana aku i lalo o ka lua, nana ae la oia ma o a maanei, e ahu mai ana na mea nani he nui wale, alaila, komo hou aku la oia ma kekahi rumi, ike hou aku la'oia i ka iwi o na liona make e waiho ana, a mailaila aku konio hou aku la oia pa kekahi rumi hou aku, ike aku la cj»ia he elua mau liona e ku mai aua, a pane iho lu oia: O olua ko'u mau enpnii a\i imi mai nei.

Me keia mau huaolelo i lele aku ai o Piuke maluna o ua mpu liona la, a iloko o ka imo ana a ka maka, ua lilo ua mau lioua la he pio Piuke,

I ka make ana o na liona, komo hou aku la o Piuke ma kekahi rumi hou aku ike aku la no oia lie elua mau liona kiai, a e like me ka eloi* o kona m«u lima ua lilo iho la na liona i ole i ka manawa pokole.

1 ka make aua o mau liōna hops, ua komo aku lo oia ma kekahi rumi aku, aka, ua hoohaku| ia ka hehi aua o kona mau kapuai wawlae, i kaike anai ka nani lua ole Alesetiera o ke aupuui liona, fea mea i oleloia, na Biuteona e kahikō mua i kona nam; alia iki naie hoi kaua e hookohu iho o ka mea hohihelu, malia paha auaioi o lima nt»i iho no kahi luaui ona. O keia Alesetera no ka mea i kapaia. Ka nani o ka lua huiia; ka tlfea hoi i hoolilo i ka nani o Linakula i moa piii man nona. Uft Jike kona nan| me ka meleiuo|t» o na kula popoiao o l ,inaku!a, a oia iīo paha ka nani o kuliko ai nio \losotorn. Ua aahu ia ua ui !a iuo kokahi 1010 guia lahilahi, a e hioiani awa oia ilnna o kekahi hola nolnnoUi, i hohola ia nīo na hulu liona, a o ki\i ia ana oia o aa liona hulo kookoo ho ko lir\kou m|f. O koua wahi e noho ai. ho 'wau ftnfu daimana i ia mo kekahi n^n

pohaka' makamae e ae, lie 12 ka nni o kona mau muumuu moe po i kela a me keia po, e lei anā ma kona a-i he 12 map lei alii. O koim kiai pili kino kokok(.' loa' he hona olanla, ho 0 lei allī maknna ai. he kookoo nani hoi ke waiho ana ma koua aoao, a ma kona maa Wawaoko'kahi wahi manu i kohu liooa, a koe walo uo kona ana. '• Oiai o Piuke i liakilo pouo nku ai i na bion» nani o na kaikamahina la, ua komo iho la ka manao hookaha iloko oua ūo ka nani o keia kaikamaliine. Pahaohaopaha oe e ka meaheluhelu nokeiakaikamahiue. E hai aku no kou mea kakau nooa.

He elua laua nei a ka makuakme hookahi, oia riei 'ka hauau mua, a o kona muli mai aia i ko ao poloLiwa kaui i lankaha ai me ua pani o ke aupuaL nwila. Gka Moiwahīne Lihela o ke aupuui Danekila e noho alii ia aua e ka Moi elemakule nana ka wahine a me ua kaikamahine i kaili ia e ka a kaua i ike ai ma oa helu i hala. T7a lilo keia kaikamahine i koua mau Ia opio loa, mamuli o na hana pakaha a | ka raoo kelokoelila, a Uo ko lnua noho I kuikahi loa me liona ulaula, nolailo, ua I hlo o Areset,ora nana e hanai. i Komo aku la o Piuke aku iho la ma ka a©ao oka liona ulaula, me ke au ana ae o kona mau maka ma o amaanei me ka manao e 'ike i kekahi kanaka e ae, a i ole, o kekahi hololiolona e ae paha. lāia e nana aua, e paio pu ana no na manao hakukoi iloko ona no ka/ui, oiai ! nae ka liona ulaula e moe malie ana me ka maalea, 7 | Omi o Pinke eku ana me koia mau I manao, onioni ae la ka ui a ala ae la, ' ike mai ia oia i ke ku aku o keia keiki | kanaka maikai, lalau iho la oia ika huelo o Liona Ūlaula a huki ae la oia, ia | wa, ala ae la ua liona la a pane ae la:

ka makemake o kuu hanai, a 0 hooko ia aku np,>me kyi 'oluolw ? Owai la keia kanaka ui e ku mai nei? wahi a ke kaikamāhino. 0 Piukē ia, ka moopiina a Selobionn. wahi a Liona Ulaula, 1 ka lohe ana • o Piuke i keia mau olelo, manao iho la oia ua iko ia om, nolaila, ua huli ae lā oia a hoi aku la, a nalo aku la mai ka luahuna aku. Ia Pinke i nalp aku ai, aia hoi' ua hoehaeha loa ia ka naau 0 ka ui no kon& pa leo pu ole ana me kela kanaka ui ana i ike ai.

' īa Piuke ipuka aku ai mailoko aku 0 ka luahana, hoi loa aku la oia a hui me kana ilio, ua pane mai la o Leina Hiu iaia: Heaha ia kou mea i pepehi ole aku nei ia Liona Ulaula amake, alaila lawe ; mai i ka ili a me konaUoko-. o kou noho alii no ia maluna o na kupua a pau? He hilahila wau no ka loaa ana mai nei o ko'u moa i ua liona la, wahi a Piuke, Alaiia, ua makehewa kou pepehi ana aku nei ina kiai oka lua, a malaelae ke alanui o' ko keiki ehele mai ai, wahi a Leina Hiu. Ina pela, o oe ke iho, aole au e iho, wahi a Piuke. Aole oia e make ia'u, no ka mea, he hapa ko'u ikaika; o oe aku la no hoi ka raea e make ai, eia hoi oe k& maniha mai nei, nolaila ma ka apua kou pf)kele 1 kekahi kana nui ma keia mua aku, wahi a Leina Hiu,

Heaha kn ikaika a ia inea mana hoapnapn; aolo anoi ou hoomanao, na kuu mau lima pohoi nei i pepelii ia Aeko Eleele, aole me na mea mana au o minamina mai nei, wahi a Piuko i -kana ilio. No keia man 01010 a Pinko. na hoopan ae la o Leina Hin i kona manao, a pano aku la: " ' ' lua pela,*ua pau ae la koia a e hoi kana ano. Huli aku la laua hoi, a i ko laua kaalo ana ae mā ka waKa o ka lua kahi o kaua keiki e noho aua, ia wa i oili mai ai kekahi liona, a holo pololoi n»ai la a n\amwa o Piuko, pau@ mai la penei: B iho aku oo e ike i kau keiki. Pane aku la o Piuke. aole an mak(s make e ike iaia. īna wau o ike aku iaia i koia vrs, o kona \va koko uo ia o make ai ia\i; nolaila e hoi oo » hai aku iaia pola. A hnli aku la no laua nei hoi» a hnli no !\oi ka liona t\oi. E haalele kana e ka raea helnheln la

Piake a me kana ilio, a e ani iki ao kaua i liopo i ka ui Areretera e noko ia 1h e na kipona a Ua hoohihi no Piuko ka nani,. Ta Pinko i hoi mai ai, ua ala loa ac ua nanl !a <> ka 1"a hunn, ike ae la oia aole o Piake, ninau ilio la oia i kona kahu hanai, ponei : Anhna iho nei ho ke kanakai ku mai nonu na helehelena i kuni i?aa iu iho nei i kuu puuwai, a'u auanoi o hoohewahowa ole ai, ko ike liou aku au iaia ma keia mua iho. Ua hoi aku noi oia, wahi a kona kahu hanai. Aole no ia ho kanaka, i pane Eou mai ai kona kahu hanai, aka he kapua oia; aofe he kapaa e lauakila ae matnwa ona, no ka mea 3 lie ikaika kona mai kona mau kupuna ma ka hakaka lima, aole nae oia e lilo ia oe, no ka mea, he iwi kakia mua no kanß. Aole anei kakou i nooholo mua, o ke kanaka mua loa e ike ana ia'u, o ka'u kane ia, wahi a ka ui', Pe!a io no, wahi a kona kahu hanai, me kua manao nae he kanaka okoa la kn mea nana 00 0 ike mua, eia ka e poho ana ia manaolanā. E ka mea heluhelu, e hoakaka iki aku kou mea kakau i ke kumu o keia mau olelo mawaena o ka ui a me kona kahu hahai.

I ka wa he 20 makahiki o Areßetera, da liinau aku la oia i kona kahu hanai, ina he kanaka hou aku kekahi i iike me ia. Pane mai Ja kona kahu hanai, aole he kanaka ma keia wahi i like me kon ano aka he holoholona wale no i hke me ko'n ano nei. He mau makahiki mahope mai, ua ninau hbu akū la no ua kaikamahine Ia e like no me mamua, a no ka palua ana o keia ninau, ua ano uluhua kona kahu hanai, nai la oia, penei: E noho malie oe, aia auanei o ke kanaka ikaika nnnn e wawani mai i ka maluhia o kuu home nei, oia auanei! kau kane. I ka lohe ana o Aresetera i keia manao o kona kahū lianai, ua liJo ia i mea na kona puuwai e hakoi mau ai i kela ame keia manawa a hiki i ka la ana i ike mua loa ai ia Piuke, a oia no lxof ka pina ana o kona māu makahiki ho 25 0 koua noho mehameha ahā ma kela iua iiona.

A i ka ike aoa o ua ui la ia Piuke,Jhe mea eka paiia hauoli aaa o kona puuwai, e loaa aoa la hoi koua kokoolua o kaki inehameha, eia ka aole. O ka manao o Liona TJtaula, o Biuteoua ia ka mea naaa e ike mua i kana. uauai, no ka mea, oia ka mpa nana i hooiilo mua i na kiai o kona home i mau īwi maloo, eia ka o kona makuakane, ka mea hoi a kana hanai ē uilani la, e ake ana o ka hooko īa aku. Uiai nae ka ui e papaleo pu ana me kona kahu hanaī, ke hoike la ke alii o na liona ia Biuteona kana hanai, penei- ! E kuu keiki, aia ka pomaikai, ka waiwai a me ka ikaikā o koa ola ke waiho nialaelaē mai la. oiai, ua waele aku la kou makuakane i ke alanui a ua pau ka hihipea o ke alanui e hiki aku ai i laila a aohe ou mea nana e mai. ... .0 ke kumu o Liona i hoike ai i keia mea i kana keiki, no kona ike ana ua ahu wale ka mea huuii a Liona Ulaula j ia Piuko, a ua haaL'le ia iho la hoi e ia me ka malaelao o kt> alanaL nolaik* ua oi aku ka pono e lohe kana hanai 1 keia moM, ka pnla kautnaka hoi o kana

Imnai. - I ba lohe ana o Biuteona 1 keia mea, kn koke ae la oia me ka pano ole akn i hooknhi haaolelo, a hele aknla ho ka hia hnna o Lioua t?lau!a. laīK'i hiki aku ai ka walia o ka Iwa, iko iho la oia i na kiheahea kulu koko, pauo iho !a oia; ' Ho 01 maoli io 110 kn ikaika o kun makuakane, Me koia ,tu'aa oielo, iho ahi la k& opio, a ike aku la oia i ka haraam& asai o i\a pam puka a paa o aa hia la» a ik<s p« aku ia no hoi o!& i ko ajiu mok&ki mai a na 10 holoholoua, naua pouo ilio h oia iua paha me kokahi moa ov 1 Ua-1 m ia ai, aka iko iho ta oia at>!o i li&ua ia me ua moa oi, aka me ka lima wale uo i haua ia ai, a pauo iho !a oia: | Ua kohu uo ka iknika ia oe eka uiaiua h« elur% liuia, a pel» wau u£i la wa tui lfl ua hoao Vaua i aa ikaika o kaua, noVt> hoi o h\hi ho hakiua ko'u kiuo, uolaila ho n>oa ia'u ke hofiano akn \a oo o kt\\\ makwa,

Komo hele ana ka opio a hiki ābu !a gia i ba paīena pau ona rami, a iaia i komo aku ai ma kekalii rumi liou, o ia boi karumi a kaui e nsho mai ana me ka uoliea. *- Ika opio i ike aku ai, ano paweo n« . la keia, a ano Uoka rio. no kamea ua ikaika loa ko ia nei mau wawue i ka belo ana imua, Aku i kouu iku auu aku i keia ui, pa uo iho iu ua opio la ( lio kanaka iio ka hui ko keiu wahi lu, liui 010 mai nei hoi ko'u mau makua ia'u. Aka ike inai la nae ua ui ala ia ianei kahaa mui la, komo mai, mai hilahila ue» no k}i mea, nau i hoala iho nei ko'u a alu holo aku uoi oe. Maanei ua. Luhihewa ka ui o l'iuke keia. no ka meu ho hiona ko keia opio i liko loa me ko I?iuko. No keia mau olelo a ka ui_.ua. hele aku la no ua opio la, a haawi aku la i ke alolia, me ke ano haohao 'nonae o kona naau no keia ui, a pane mai la ua ui ala. E aei kanaka, ua kuhihewa au oos ka me.a i hela mua mai nei, a i keia wa, ke ike nei au aole o oe, nolaila e ninau aku ana au ia oe, Auhea la ua kanaka laV ■

JLa mauawa oia i pane aka ai ika i ana aku. Eka uaea a'u i ike wua ole ai, aple au t ike ikaumea e kamailio mai nei aka, ua iohe au ua hoi oia. He oiaio, o ko'u makuakaue ponoiia, wahi ho» aua opio nei, aka aole au i halawai iki mai nei me ia. : Auwe no ka hoi e! wahi a ua ui nei, pehea.kaihoi oe i pololei mai nei kau hele ana, manao au ua hai aka nei oia ia oe, a oia la kou kumu oka hele ana mai nei. Aole wahi aka opio, me kona 01010 ana aku na kona makua liona no oia. i 'hai aku, uolaila na pau wale ka manao ninau a ua ni la. . ia wa nana pono iho la ka opioi keuu mea ulaula e moe nei, he liona, hooma nao ae la oia he oiaio na olelo a Aeto Eleeie iaia. Ia manawa ua opio la ianehe aku aj. e laiau i ke kookoo e waiho kokoke mai ana, puoho e ae lanae ua liona ulaula la a pane mai la. Heaha kau i keia kookoo e keia kanaka opio. la manawa i pane aku ai ua opio*la, penei: * I kii mai nei au i keia kookoo, no ka mēa ua kauoha īa mai au e hele ianei ka waīwai, ka pomaikai a pela aka, aohe hoi 6'u mea nana e papa mai a hoapono mai paha, eia ka hoī oe ke keakea mai nei ia'u. I wa i pane aku ai ua lion'a nlaula Ia i ka i ana aku. 'He oiaio no kau mau olelo e ka opio e pane mainei ke hele mai nae oe a olelo mua mai ia*n, alai!a eliāawi no au e like me kou uaakemake r Ua ike no an, wahi hou a ua liona Ia nou no keia mau mea a pau loa, a eia nae ka'u ōlelo ia oe, o keia mea nei, Alesetela oia kou iwi aoao, a o na mea eae a pau, nau ia a koe ka uoi keia hōloholona Eheu, na kou makuakane ia, oia ka'a wahi uku iaia, no ka mea, aole au i loaa ia oe, aka i ua kaiiaka la, a o ka'u wahi ukn wale no ia, a o na

laea e a<», na« ia. Mai poina uae oe i keia ui nei, o kau wabine> i(t a utan akw, a i haalele oe iaia, aiaila haalelo na pomaikai a p&a īoa i« oe, Abo i keia manawa, «a uoa fcuti kiuo naa « pepebi, no ka meft, ua liikl oiai i ko'a hopena, a ua loaa ae la no lioi ks makua o kuu lei o oe, nau ka malania nna ako iaia a liiki i ka hopena o kona oia aoa. f Noiaila e make au iloko oka tvho o kox» lima, 1 p*pelri uae oe k*a a huaa oe i kuw eaau \wi iloko o keia Tua 4 mai lawo aku oo i hookalii o k*»ia mau im ma kekalu m&u waMokoa ak\i, o habai mau ka pomo maliopo ou taa keia liope kou liooko wa!e no e poao ai, I keia, mau&wa aua Houa uei <3 ka mailo uoi liei ao wale uo ks us opio ne; —& hali ao la ua lioua !a i feaua banai apaneakuUE kau alolia ka iue* lun i w<v lsona ai īnai kou saan U opio uim a >.ik\ i keia la a*u e ike hope nei īa ua kalilikakaua ao k« vra e liooko w ai o ko kaua mau iim,

A%abi uo hoi tnu>. a ike like iks b'X)ko )H 0181 wj ue & Uouwnliawnbs i kei« kaoe, a o kaa kane keia o!» na iwi, ke malama uae boi ōia ia oe, a 0 k*'a mAkaua hope lua ia oe, oia keia l>Ckaft htt!a bea e waiLoe nei, he alanui t« aoa loa oe « aoho e hanaiao ia e ko tase. alaila, e frebc ae oe i keia pokna hoJ Q a e iikd me ka p»u o koiin Joa, :bapal ae oe a nua aku e hke me ka ikaika 1 ioaa ia oe, a e liawele iho hoi ka piko hope loi au p paa ana toa kou opa, a e moe iho hoi koa alo ilalo, a i kou wa ka hoi s ala ae ai, aia ka hoi oe i ke ao puui bea kahi i uoho »i, ka hoine hoi o ka'u w.Hhioe e noho mui la, a aia ilaila knu inau mua a m& koa, makamaka kahi i noho ai, a ko hiki oo ilaila hft alii oe na lakow, a ho poe kauwa lakou naa, a mai makaa oe, no ka mpa, mamaa o koa hiki ana ilailn, aia aa e hoomakaakan ana i wahi nou e kaa 'ei ehiki ae ai ; a oia iho la no ka'u wahi rsakflna ia oe.

Ia manawa hali ae la ua LiOna ulaula nei a pane aku la. i ko lau» mau ki-' ai, a pane aku la, E na hoaloha maikai o'u, ka io o kau io a me ke koko o kuu koko, eia au ke hele nei īke a!a hoi ote mei, a e haalele ana hoi au ia oukou ame ka hoiae a kakou ! noho ai 'i na kau a kau, ua ahonui oukou ia'u aua nele hoi oukou i ka makana mai ia : u aku, aole iie laea-e-ae kakeu wsihoua, ua ike uo oukou. E noho no nae oukou me keia haku hou o kakou, a inaeo u-a ike oukou 1 ko oakou wahi e pono ai, aia no ia me oukon, ake haawi nei au i ko'u aloha hope loa ia oukou, Aloha no oukou, Huii ae ia no hoi ua Liona Uiaula nei a pane aku la i ka opio, Ano e hana ooi kau hana me ka makau ole, no ka mea ua laa keia kino nau e pepehi.

1 ka iohe ana o ka opio, lalau aku la oia i ke kookoo, a hub/iu aku la maluua o LiouH Uit*ula, uaueue ae la iioi ka liooaa, me he la e oleio aku ana ina kupua a pau, eia o Līoaa Ulaula ke kupua o ke ao holookoa ke hele nei i ka make, a eoake lofi aku la oia. Ika make aua oua Lioua nei, hana iho la oia e like me na kuliikuhi a 4.e--ko Eleele, lole ae la oia i ka ili a malama iho la, lawe aku la hoi ina iwi a waiho aku la tna kekahi ruoii t a hoi mai la oia a noho iho la ma ka aoao o ua Ui nei, a pane aku la, Heaha ka naea e nei ka wai o kou maka ? Pane mai la ua Ui ala, e aloha ae ana au i ko'u makua, no ka mea ua nalo aku nei oia mai ko*a mau maka aku.

Pane aku la ka opk), mai uwe oe nona, no ba mea, ua hala oia, a eia ka'u ooi ia oe, e hoi kaua no ko ! u wahi, Paoe mai la ka Ui, alia kaaa e p«lale no ka hoi, « noho iki hoi kaua ianei no keia mau la, a no kou wahi aku Loi paha ka nui o ka mauawa. Ae aku la ka opio, me ka i ana aku, e hooiohe no au i kau, a nau au a na'u oe, iai pono ke kaunu ana iho." liokoo keia manawa i kapalula ae ai ke kuhiknhi puuone Walika, oia hoi ka hapa pueo a hapa liona, a lele aka la oia no ka ukali ana mahope o Piuke, no ka mea ua honiiina mua ia oia na Piuke, e like me na mea i hoike ia ma na heiu 1 hala.

Nolaila ma keia wahi e waiho kakou ike kamailio ana no Piukeona ame kana Ui, a e uhai ae kakou mahope o Walika ke kuhikuhi puuone no kana haakai imi i kona haku hou, oia hpi o Piuke. Ia Walika i puka . aku ai mai kona ewahi noho aku, a mamali o kona ano kilokilo, aa like ia me ka lio Lekeona ft me ka ilio Leina Hin, aka ma ka eleu a ine ka hikiwawe o kana mau kuhikuhi ana oia ka oi. laia e kuu pau ana i kona mama palena ole, a e like me ka imo ana ih,p o ka maka. ku ana ua Walika nei ma ke alo o Piake a pane aku ia. Pehea kou manao e ka Hapa liio no*u, he hiki no anei ia oe ke ia ; a ? _ Mamua nae o ka hiki ana aku o Walika imua o Piuke, ua hai mua aka la kahi TTio, penei, E iae ke kuhikuhi puuone Walika ke hahai mainei mahope o kaua, nolaila he mea pono ia oe ke lawe mai iaia i hoa hele no kaua. I ka lohe aaa o Piuke i na olelo a ua JWalika nei, pane aku la oia, e hele mai oe inea'a, ana'u oe e malama ahiki i ka hopena o kou ola ana.