Ko Hawaii Pae Aina, Volume X, Number 13, 26 March 1887 — Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA. KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui o Aeto Eleele. [ARTICLE]

Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA.

KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui o Aeto Eleele.

KA EUEU 1101 NAKA I WAWAHI NA PANI PAA O AINA I'Q. 7U Ko īlawaii Pae A ina.

I kei» wa na Aeko la i kaoiuhu iho ai oia hoi kaua i pane ae ai ia Piukeona penei: '''!■■" K koa hoa, aole kakou e hiki aoa ke lele aka i aina Po, a olai aole na ui Blae ame Wfaite me ka|kou, oo ka mea, o laua wale no na mea i ike ike ano a me ke aia e hiki ai i ua aina ala, nolaiiae kii paha kaua ia laua. Pane aku la o Piokeona, aia laūa i hea kahi i noho ai?! Aia laua ikeaupuoi ai kanaka 4 nolaiia e lele kakon wahi a Aeko Eleele. ■Ae ae la no hoi ko keiki Piukeona, a hoohuli ae la lakou i ko lakou alahele a le!o pololei aku la no ke aupuni aikanaka. Ilokonae o keia wa a Aeko ma e lele nei, aia tio ka lio Lekeora ke hahai ala i na mea a p,au e hana ia nei i-ko-na hakn Piake, a oia hoi ko Piuke mea i pane aku i kona iio Lekeona ika i «aa aka. Aole anei e hiki la kuua ke lele no ka hahai aoa aku ma ka meheu o Aeko Eleele. Panoakulaka |io Lekeopa i t kona haka: . E buu haku, mai pulale oe, oiai ina kaua e lele ana ma iie ano e hakaka pu kakou, alaila oko kaua mau kino no ka luahi.

Nolaila o ka mea i maopopo loa ia'u» e lilo no kaua i opala mua o Aeko Eleele, a ku hou no ka Aeko Eleele kaena. ; Mai nui ole ka kaua hana e like me | keia, ina i pepehi niua īa e oe a make, ( aole auanei, puni aku aua oe i na olelo [ pelo a ka manu, ko kaua pilikia la, au e manao ae'la 4 uhai aku kaua ma ko lakou meheo, aole kaua e hiki aku i o lakou ua make e ho kaua i hope loa nei, ' Iloko o keia mAu olelo a Lekeona, lelele ae la o Piuke iluna me na hiona 0 ka huhu iaia iho no, me kona mihi maoli ana iho no iaīa no kana hewa i hana ai. Pane aku la oia i kona lio Lekeona penei: Ano kou wa e mai ai ia'u i ka , mea oiaio, a o ka piaio wale no kau e hoopuka mai ai, i ai au i ko kaua noho aua ma keia piua aku, a e pane pololei mai oe no ko kaua lanakila a me ka ole. I I keia wa a kaua e noho nei, aohe o kaua kokookolu, ua lawe aku nei hoi ka make i ko hoaloha oiaio, ka mea hoi i uhai aho|o ikeia mau moana, na aina, ka lewa hoi, a koe aku hoi kahi o ka Me« Maua loa. No k ' o ko'u aloha nona a me ko kaumaha pu no hoji no kona nnlo nna aku inai o kaua aku, a aohe hoi ko'u ohana, aia ma ka poli o knu mea e'ake nui uei o mako ia'u, Nolaila, mai makau \> no'u no ka'u mau ninau !& o<?, a mai hopohopo' hoi no ka pane ana tnai ia*u, ino no ko 1 kana make, e hai j|nai no op, ft ina' no hoi no kana ka la o ka lapakila 6 hai | m&i no oe. I Nolaila ma ko*u ike kilokilo piha e make ana anei ki!»na? I keia wa, i lele 'poai ka lio L?keoua ma ka lewa, me ka nalo ana akh ' mai ia Piuke aku iloko o ka imo atta a I ka maka, he lohe ana ka Piuke i ka ; uina o kona mau kapuai, a ho ana i ka lewa, aia hoi be he hu ana nb na makani ikaika loaj ua pau aku la iona ike ana i kona lio Lekeona, no mea aia oi.i ke lale ala i ka lewa. I I ka lio īiekeon:* tno i nalo fkn af.

aia hoi oil! ae la 5 lfo uleula a pane aku la ia Plnke. E ko mt\ou haku, heaha ka huaololc. j Pane akn la o Piukp, aoīe o'u makomnkp in ofjfroTī. n rtafo la ua mau lio a!n. « E ninau mai paha auanei oe e ka mea helah#lu, hoaha la keia mau liana ano e a kaia lio okiona lele nna, a haalele iho la hoi ia Piuke? Bia, oa : ike oia u& hiki mri i kona wa e kokoke aku ai ina hora hope loa o keia ola aua, a o keia lēle nna ona, he lele; kaapunl ieia. . Oiai ua Lokeona la e lele ana, a e kilohi ana hoi i ka loa a me ka laula o ka &ua manao oia o kona ike hope loa ana keia i ka aina ana i noho lanakiia ai. i Lale a& la oia _ma o &jnaanei e ikn i | hope iki aku hoi, alaija ia hoi ana mail onB, e haalehia ai iloko o na poho lima kakauha o Aeko Eleele. A oiai o ka uilani mna o kona inanao, e ike mua oia fka make ana o Aeko Eleele, ilaila mahope aka oia e make aku ai, aka he mau mea akaka ole ia. Nolaila lele kaapani ae la ua Lekeona nei i ua mau aapuni hui ala me kona noonoo ole ae he pilikia nui mamua ooa; oia hoi o Aeko Eleele. He lohe nna ka Aeko i ke kapalulu, panei ae la Oia ia Piukeona i keia inau haaolelo. E Piukeona, eia ae ka lio Lekeona ke lele mai nei, Ia manawa me ka : eleu a me ka hikiwawe ua Piukeona ala i pane iUo ai i kana mau ilio penei: E kuu mau ilio, e uhai uo ka meheu o Lekeona. Me he mea ala, ua like me ka olapa ana o kr. uwila, pela no ka palumimo a me ka hikiwawe oka miki ana aku a ua mau ilio ala a paa ana ka huelo ooa Leke&ua uei. Ia manawa i huli mai ai ua Lekeona ala a ike iho la oia ia Piukeooa e paa ana i kona haelo. Ia wa i pane mai ai aa Lekeona nei ia Pinkeona penei: ' E kau keiki, hookua mai oe i kuu haolo. Aole! aole! wahi a Piukeooa. E hoomanao oe e ka mea heluhelu, ua kaawale loa mai la o Piakeona mai a Aeko Eleele ma mai, a aia no nae ua A' o ala ke kali mai la oka hoi akn o k hoa Piakeona me ka lio Lekeona.

I fea lolie an& o Lekeoua i keia mau huaole*;», a oia kana i pane iho ai penei: Aole loa au e hewa ke hoopoholo au ia oe i!ofeo o ko'n ojpu. Ia wa i huli ae ai «a Lekeona ala a omo mai la oia i ka?makam iloko o ko na opn, a poholo mai la ua Piukeona ala iioko o kona opu. He uina ana o nā kapnai a he poha ana hoi i ka lewa, noho ana ua 110 ala , imua o Pioke, Ike nuai la kona haku iaia a paue koke mai la me keia mau huaolelo' penei: ! I hea iho nei hoi oe kahi i lalau hele ] ai? : 1 Pane aku 1h ua iio Lekeona nei po- j nei; E kau haku» i ka inakaikai aku uei au, uokua loho aua i kau mau huaolelo uinuu, ua ia ko'u aaau a ua kulu hoi ko'u wau waimaka novv. a hai aku uei au ia oe me ka oiaio, a mai hoinoino i kou ooouoo a mauao illo oe e liaawi pio ia ue iho, iaa oo o hauu pōla, alaila e pau no Jcaua i ka lua liookahi. 4Sol«ia eia au ke Uai aku uei la oe me ku naau kaaoiaha» owau o kaua ke make aua, a o oe ke ola aua» a ina hoi o oe ke make ana* alaila owau ke ola ana, 4 ; I ka lohe ana o Piake t mau olelo a kona lio Lekeona, kuk-u iho oia ilalo a uwe iho la a m kona waimal;» »o e hele, hele mn! la opu a aneaw> i ka manao kupouli « ke aloha palena ole. Knn !a na h»li&lia ana imna o kona matt \io ai i na wa ī hata ae. me ka pane ana iho o ua Piuk? nei penei knhahn' kwpaianaha tio hoi kuu knpnnakan<\ o!eto mai oia iVnj ao!f> loa he knpn»

nanae peeeM ia*u 4 eia kn hoi lio kapua okoa e ae no hoi tekahi nann e pepohi ift'a, ua liilii hoi pnha. Aka oae, aole aa e kaeml i hopo a hiki i ka wuiho auu o keia mou iwi i ka hpnnn, no!e hoi nu e ai hou ika m, aole e inu ika wai a ai hoi i kekahi hna fti e ae. 0 Jko'u mauao aui mu keia uiea, aia a make kuu ououii, ulaila ka lioi ike aku ko'u mau niaka ia mau moii' a pau, aloha no, wahi a ua Piuk.i nei i pnuo ao ai. i Oiai o Piuke e kulou nei, paue īnai lāTta Jjekeona: — ~ .12 kuu haku, mai kaualua kou u'aau uo u, uo ka mea lie ala man ia 110 kakou kamake, aka o kou iuoa aolo }oa ia e make no ka manawu pau. ole » mau loa aku. —Ko noi, a-ku aGi -au-iar-oQ r e bjloi oe i kou.mau wai.maka, hoopau i kou mau mauao kaumaha uo ka make, eia au ke : hele hou nei no kahi o Aeko Eleele ko kaua enemi. . { E kali nae oe no'u iloko o na hora d | mai keia wa aku, a i hoi ole mai au, i alaila e hoomanao iho oe ua make au,' a e hoike aku au ia oo i na hoailona o ko'u make, penei: 1 ku'i auanei ka hekili no Ī3 inanawa, hoomanao ae ōo, owau no iu uohe lie mea o ae. Olapa ka uwila no.o manawa, owau no ia, *■ A i lohe aaauei oe he 3 leo like ole 3 owau no ia. Pa ka makani puahiohio no 3 manawa, owau no ia. B kuu haku a!8 i na ino he nui, a me ua pilikia he lehulehn wale e hoohaili mai ana ia kaua ma ko kaua mau alahele —aloha no iioi kaua.

A no e lioa/ o aa mea a pau a'ii i hoike aku la ia oe, oia ae la ko'a mau hoaiioz>a o ka i»ak&. la o Piu\se, heaha 110 hōi kau e lele nei? B froihoi ae ana an ia Piakeona ke keiki a kaua, ua lawe ia mai nei e a'u, i lawe oaai nei au iaia i kuuau uo'u e liele liou ai. Aka o ko'a mauao uuUoa ma keia iiaakai hela hou a'a, oia keia, i he!e au q i paa 'au la Aeko Ēleele, o ko kaua pomaikai ka hoi ia. Heaha ka pomaikoi oia? wahi a Piuke. Eia, ina e paa au ia Aeko Eleele a lawe oia ia c u 1 aina Vo, a i make au iaia, alaila hai paa aku au ia oe, uau kā hoi ka make a me ka lanakila o ka Ia hooili kaua, aole na kela Aeko Eleele lapuwale. Pehea e make ai ia'u, wahi hon a Piuke. " Penei wahi a ka lio Lekeona: Ina au e make i&ia, alaila e hoopokakaa no knu uhāne iaia maloko o aina Po, aole oia e puka hou iwaho a Wki i kou manawa e hiki ae ai. I kou Uiki ana ae, alaila nau e pepehi iaia a make, a na ka i*a nui o ka moana e ale aku i kona mau io a lilo i mea ole. " Nolaila e noho oe a e hete au, i ole e pelu kua hou mai o Aeko Eleele i hope nei. A uo, e houi hope kauu, a e hui !iou aka uo kaua eaa kl'luo he kiuo wai : lua. Aole, aole oe e hele hou, heaha uo Ia kau o ka lawe ana mai noi i koia keiki lapuwalo, helo oo a hoi koko mai 4 wahi a Piuko. E kuu c» haaMe aaa au ia oo i keifi wa, a oia au ke h.olo noi, mahope auanei lelo mai o Aeko Eloeio a make ka«a. O lok\ aka aole au o ae aku o noho loihi oe, o ko'u makemake o ko Aoko hiki mai i o'u uei, nole an e kaualua noua, ao?e uo hoi ihi noka «aio ana ako i ua \Va a pau. A oia hoi ka mea naua i hoomakau' m«i k Aeko no ka lele aua aku e pAio uio Piuke. Oki ma ka moealiaue, ua hahai ia tuni U Aoko, Hoht> wahi okoa e ae o niake ai o Piuko uia iaia o aioa Po wak uo. No ia taea hoi, mnuao iho la ua Aeko s]a ;u-t\o p:\hs o iuake o Piuke Uia, ke hele Rkn oia a ha*awai p\i iwe Fiuke he a!o a ho ah\ i ka w:v ar.a e make »ske ai. | Kia hei keknhi. e ka raea i mna \ ua ! a km k\v>kcM>, iwhe he mea

liootabi, aka oke kaliikuLi pauooe "Walika wule no, ua make nao oi&, a oia wale iiq ka mea hiki e hoohana i keia kookoo. .. . Nolaila aole mea nann a hoika aku ift Aeko Eieele no kft hiki iaia ko pepehi ia Pinke i na \vīv t\ p«\vi, a ua hopohopo ihaoli no o Aeka Eleelo, a koe walo no ka mea a ku moo i hoike mai ai ia|a. ■ Ola ao ln ua mea uauii i hookaakolo loa aku i koia hakaka aaa a hiki i ke Po e huai pau ai na ikaika o laE hoomaka aku kaua e ka mea heluI hehi i keia \va no ka hoihoi ana o Le- ; keona ia Piukeona. . __ ī kf» loho ana.o ka Lekeona i na olelo a Piake, ua liuli koke rc la ua Lekeo"a neLmo ka pnahi nm » Iplh B h-n ī« no kahi a Aoko Eleele ma .e noho lualai mai la. Ia Lekoona e lele aei a me Piukeona hoi iloko o kona opu, a ia o Aeko a me na ui i ke aupuni Aikanaka, a no ia mea aole i loaa ia Lekeona he pilikia ma kona alahele. Lele aku ia ua Lokeona nei a iuki aku Ia i ke aupuui Aikanaka, ia manawa ua Lekeona nei i luai aku ai ia Piukeona mai loko aku o kona opu, a huli mai la oia me ka manao e hoi aku nj3 kona wahi. Aka nae, iaia 1 huli mai ai e hoi, aa" paa koke mai la oia ia Piukeoua, a noke iho la laua ike aumeumo ana ma ia wahi. O Piukeoua, oia wale no ka mea hā* na ino loa ia Lelieona, aka o Lekeona, ua kanalua kona uaau no ke lgau.jana aku I kā make malaaa o ka laua keiki lokoino, •

lioko o keia mauawa a Jaua e aumeumo nei, ua lilo pio aku la ua Lekeona ala malaīo o lea opio Piakeoaa. 1 koio wa hoi*. ua ike la o Eileele i keia mea, ia wa ua holo tuaila oia mo ka elea nui, a loaa mai la o Piukeooa e paa ana oia i ka lio Lekeona, a o kaua mau ilio Uoi e uaku paa aua ma na kapoai wawae oua lio Lekeona " ala, . £ I ka ioaa ana o Lskflpuft ia Aeko Eie ele. ia wa oia i paue mai ai ia Lekeoua peuei: . . K kua lio punahele, ua loaa oe ia'u a ua aloha aa īa oe no. na wa i liala ae nei, eia uae ua hana ino uaai, oe ia'u, aua ike ia ko'u mau kuono a pau, a ua lele waie au no ka pilikia, me ko'a nele hoi " i na hoaaeole. Nolaila e kan aku ana au i ka hoopai maluna ou ame kou haku au i maaao ai e lanakila ana oe maliope ona» aka eia ko olua ola īloko oka poho o kuu iima. Nolaila e kua Lefeoaa hana lapuwaie, ano kou wa e hahai mai ai oe mahope o u, ia manawa ua lawe ia aku la 0 Lekeona. oka Aeko mea lioi i hlki mai ai i keia aina Aikanaka oia no kona kii ana mai i kana mau wahine, ia Bluo ame White. Oiftihoi, ni ike hua kamaaina o AekoEleele, o laua wale no ka mea a hiki ai o na poo a pan e m°ikemake ana e hiki i aina Po. A maloko hoi o nk liooweliweli launa ole a ua Aeko a'.a, ae mai !a ua mau ui ala i na olelo n ua Aoto ala, no k;a hele ana i aina Po. Iloko o keia ua ika aiai la hoi ktv «i Bh\o Liuakulu, aua ohaoha loa ia ko liuia uaau, iis> ka hou aua mal iala eui ok tua poll o Aeko 1 keia \vtu jSolaiiu oia no Uoi kekahī kamu i «k&U'a ai o ua ui aU o aiua ua At3 koko aku la laua uo keia noi a,ka Aeko. 1 k<na uwuawa no i pauo koki» aku 0 Aeko Eloelo i u& uiau «i ftt* oln* penei; Ano k* wa a u i naakemako ai e hooiko koke naai olua i ko'a makemake o j like me ka'u i olelo ako nei ?a oln?», «»Ov e hooko koko mai. r I* wa «a ka like ao Uun a iho aku !a ka niipo, *i* kko« i hiki akn ai t aia hoi nn r*no w*!o «e K uo k*v ui Btuo 1%0 kisi o k Him 1« oe i « kii mai v \ at m*koa īloko o Fo i

ī\e Yah ana ilio ao o uiau Lu&o!#1d sua tii Ulae ala, la wa uu Ike in ai ke kapikipiki-o una oke kai, * aleale ino ae la boi m> 3i • mea als ioo dus, aka o ];* kohola Lola keia e hele aka dpi . Aole no lioi i iiuliu iho, na iL-e ia akn la ■ua kohola ala e lann l:eb ana 1 luna oka ili kai, n me bf? koali'wi ala hoi ke kiekie o knna malunn Re o ka ili kai. 0 kona holo ana, aohe mea nana e alualu aka, a e bolo mai una oia me ko. na mama uui/ ukh no kona uui a ka lauuu oleun i!i ?tlc n !a oia ii]aw»lio nku o kuauu. He hiki no iaia ke houuka ibo i koun kiiio, aka uole ooa mHkeraake-e nui loa ka poe paluualelo i« iloko ona u t,uhu hookuno ui, a uwai la lakou ana i ika ole ai. 1 keia wa, i Luii ni o I'loe a pane ; aka ia ia Aako. jßia ke alanui la ua noho aku la i ka hohona, a o noi aku nna au i koti oluoiu. lleaha kau me i e noi mai ia'n, walii a Aeko, E Doi akit aua aa ia oo i keia raau mea, aom hoi l-r«.'n 'a holk'n »iku nei in oepenei: O keia man wahinp ni 5, e noho roai lakou me a'o, aoho men nann o kii m»i a iaweaku, a e }n*le imi oe i ko «n&kemake a hoi mai no hoi, e noho aku-ana ; no makon, ' ; ! la manawa i pme aku mī uh Aeko ' Eleelenei pnnei: i Ae, ke oluoln noi au i kan noi, a o ! ka maikai no hoi h, n<> kp. mea. lie hiki ■' loa ia'u ko ike ina ua ko!oli't kekahi o iakou. Ua hoonuiio ihu ia o Aeko i na ui o a o ka lio Wakpina pn kekahi i hoonoho ia. O Aeko a nie Piukeona, ka lio Lekeona ame wi i!io a I'iukeona, ka ui j "Whiie, oii hoi ka wahino a ua Aeko 'la j i haalela ino aku ai mn ke aujjuni ahi, I ana Piuke oia i lioop ikelo ina o ka lio I Lekeona al«, m.-ili--. o luwe aku paha ke ■ kohola ia lakou a lioopae uku ma kokahi walii okoa, aole hoi ma aina Po, oia wale no kona mea i lawe ai ia White a o lakou wale no lioi uia keia huakai hele a Aeko Eleele. Ia lakou nae i makaukau ai.ua lele aku lakou a komo aku la i!oko o ua kohola ala. • O ka manao nui hoi o Lola ke ljohola,—ina o Aeko Eleele wale no kai hele ma beia huakai, alniia e lilo no Aeko Eleele ī pio na Piuke. m Aka ua kanalua kona inanao, no ka inea ua hele pu ka ui White ma keia huakai, nolaila ua make wale na manao 0 oa kohola afa. Oiai hoi, aole e liiki iaia .ke hana ioo aku i kona haku alii wuhine, aka ina o Aeko Eleele wale no, he raea maopepo e pau ana ka hulu o ua manu aeko nei Ika puehu i na oniu maka pahz a ke keiki Pjuke, ina o ke kohola alo, kona kokua.

Ia lakou hoi i poholo aku aī. aia hoi, wa nalo aku la ua kohola ala. a eio ka aina Po hoi ka pahu hopu o ua kohola nei. A hiki aku la lakou 110 aiaa Po, a ia wa no hoi i liemo mai ai na pani moo Crelakona, a koaao aku la o Aeko Eleele ma iloko o lakou no hoi a pau !oa, aohe opala koe. lke ae la hoi ka ui nona ka liome, a ia hoi oka nani o aina Po, ina wa i hal i ae. ua nalo īa, na malapua nani a me kona mau ala kikeekee i hohola ia me ke gala ame ke j|aimana, ua hala ia mau nani. • Ninau iho la oia iloko ona, nat?ai i hana keia mau mea? na Piuke anei, a na ka lio Lekeona anei? ae na laua no i hana keia, aole na ka mea okoa, wahi a ua ui ala. A o Aeko hoi, i kona ike hou ana i ua aina Po la, ua nalo io no ka nani, aka i keia wa, ua like oia me ka aina kupua ole. No ia mea, ua pii iuo loa ka huhula- j puwale o ua Aeko ala, a oia kaua i huli ae ai a pane aku la ika lio Lekeona keia niea. Aka aie na heleholena uwihi ua lio ala i huli ae ai a pane aku la ia Aeko Eleele. Ae, na kau ikaika i hana ino i feeia wahi, a o keia mea au e ike nei, aole loa ia e loli ae aūa a lilo i maikai hou e j like me ko na la maeaua ae, a o ka'u \ wanana keia ia oe, o keia mau mea a'u I i hana ai, e lilo 110 ia i mea no'u e ka ? I ulana ai. ! I huhu oe no keia meu, eia au imua; ou, aia i ka mea i holo i kou mnnao, uo! ka mea ua lilo au he p«o nau i keia wa,; e hana e like me kou makemake malu- ; Q« O'u. | Aka nae, mamiia o kou pepehi aua J mai la% « hai pololei aku ana au ia oe ! aole oe e ola i kuu haku Piuke, ua lilo ī oe i pio iloko o kona poho hma i keia \ wa, i Ke haī aku nei hu ia ee, e make loa . ana osia Piuke, a e nele ana no hoi oe. 1 ka wahiue <>le, o oe iuma oua, me he j wahi naonao kolo ali, n he hiki loaUaia, ke opa i& oe iloko o komi mau maua- ī maoālima elua w«!e uo, ina oe e loaa ' hoa mai aoa h Pioke e \ Aeko E!c-; ele Upawale. '