Ko Hawaii Pae Aina, Volume X, Number 14, 2 April 1887 — Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA. KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui o Aeto Eleele. [ARTICLE]

Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTE. KE KEIKI HAPA ILIO A HAPA KANAKA.

KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui o Aeto Eleele.

KA BUEU HOI NANA I WAWAIIi UA PAN. PAA O AINA VO. —Umiliiia no Ko Ilawaii Pue A ina.

■ Helu 8g. I ka lohe ana o ua Apko Eleole ala 1 keia mau huaolelo, lelele ae la kona oili, a pane mai la oia i ua lio Lekeooa ala. ' V .. ;)• E ola no oe, ke hai pai oe ia'u i kona waUi e make koko aji ia'a, a i ole e kuhikuhi wale mai no hoi oe ia'u i ka'u mea e hana ai i make koke ai oia ia'n, a i loaa no hoi he noho lanakila hou aoaia i Nolan»sB noho ana uia keia moa aku, e\obo\lii like no kaua, aole hpi e like me\a la*» hala aenei, a e hoo poina no au i n\meja au i hana mai ai me ke ino ia'u. 4 A o ka kaaa maa mea hoi e hana ai, 0 ka maikb, ;ale no, a0le 0 ke ino s alaila e hoomaftao iho oe, ua loaa ia oe ka hanoh&no nui 0 keiā ola aoa mai ko'u naau aloha aku. E ka Aeko lapuwale hoopunipuni) ua maa au ia oe, a ua ike no hoi au i kau naau hana ino he nui, a h'eaha la ke ano o kau mau olelo apuhi, au e manao mai nei e puni wale āku au i kau mau olelo pelo, wahi a ka lio Lekeona 1 pane aku ai. E kuu hoaloha Lekeona, 0 kau mau mea a pau i jpane mai tiei ia'u, aole loa ia mau manao iloko o ko'u naau, ma ke ano hoi e hoomalimali Jiku ana au ia oe e kuu Lekeona aloha, « u* 1 Aeko nei. ' '! ■ . v Pane hou aku la ua | lio Lekeona ala penei: Hc oiaio, o kau piau hana e hana mai nei, he mau hana |ioomalimali wale no, a aole loa 0 hiki i kekahi pupule e like me kou ke ano, |e hoohuli fko'tt mau noonoō* mai ia'a aku a puni wale aku hoi i kau mau palaualelo e keia Aeko ino. E hoomanao iho oe e Aeko Eleele, ke hoopaa nei au i ko'ii manao ma keia mea, a ua hai mua aM no aiu ia oe, oia hoi, e make loa i kuu haku Piuke, a ia manawa auanei oe e ike ai i ka maloo o ko kani-ai i ua keiki hapa ilio ala. I ka lohe ana o na pepeiao oua Aeko ala, he meā e ka ike ana oku i kona mau helehelena ua hele a haikee, a e hoike mai ana maulieleheleua ua piha oia 1 ka inaina wela no keia mau mapuna leo i hoopiha ia aku ! kona mau pepeiao 0 ka hoaloha o ka knkouPiuke. , | la manawa no i pane hou aku ai o Lekeona penei: Auhea oq e Aeko, o kau mau hana ia'u mamua, aoleloa au e poina ana, oia keia, —ua ike iho up hoi oe i ka nui o k%'u mau kokua aua ia oe, eia nae ua hoolllo mai no oe i&'u a i kaawa wale no nau i na wa a pau. Holaila heaha la hoi kou rae« i hoalii ole mai ai ia'u ia wa, waiho niai nei oe a kau! ka puu kani-ai, alaila olelo hou mai 06. | Nolaila aole loa au e puni i kau mau olelo, owau nei la, tia ike au ua make an ia oe, akn o kmi haku Piuke, at)le loa oia e make ana i kena kookoo an 0 paa nei. O kau moeuhane, ui* palaualelo ia, 0 ka moa i hoike ia ia oJvma ka mopuhane, he mau hoike no i4 nou e ttfake w, a o ko'u iini nni no heii ia e kuko m\ o kou make ia Pinko. Aolo o knu hakii Pinko' k<> make ia oe, aka o 00 uo, ina e kn mun ia af 11H e 00 1 kuu haka, t na ua hoi pnolo ne aka manao hewa 00 i kn mea okoa, n lnila o oe no ke make.

Xa wa, wehe kofee ae la u& 4eW sla i kana kookoo maaa mai kona walii ae apāō se la oia ma kona limaakau ahokwoio hele ae ia oia me ka halili o kona mna maka. Opoipoi ae la koua mau eheu, me hc mea ala e lele aoa oia, a ua eha loa nao 0 ioko ona no na haaolelo a hooweliwdi a ka Lekeoqg. I keia manawa a Aeko e nei, akahi qo a hoomaaao iho oia, e make io ana oia ia Piuke, e like me ka ka lio Lekeoua i wanana mua mai ai iaia. ——7— Aka nae, huli mai la ua Aeko nei a pane mai la i ka lio Lpkeona me keia mau hoaolelo. —_ — T~ E Lekeona, ma ke aoo hea la oe i manao ai e make ana au ia Piuke, ka , mea a'u e enemi nei? ; | Nolaila e nana mai oe ia'u i keia wa, no ka mea aole au i like me ko na wa i ua papalua hou ia o ko'u mau laia. . . | Nolailu e nana mai oe i keia kookoo ka mea hoi a'a i hoomakaulii ai 1 na la 1 hala aenei, a i kei .. wa eia oia makuu t lima. .. ■■/.: Ke ololo hou aku nei au ia oe, hoomaopopo hoi oe, aole ioa au e make, ana, aka ooe a me ko haku, o olua ke lilo sna i mau pnu lehu imua o'u a me kuu kookoo nei. Ia man.awa koke no i.pane. aku ai ua lio Lekeona ala imua 0 Aeko mo ka wiwo ole. B ka manu Aeko hulu helelei wale,' he kulikuli kou leo, e hoomaopopo no oe i kaa wahi eha mailuilu, ae pohole ole ai hoi ka ili o Piuke ia 00 i na wa a pau au e kue aku ai iaia, a mai nioau hoa mai ia'u. Owau nei, wahi hou a Lekeona, eia j an ke haawi aku nei 1 kua ola imua ou | i keia Wa, a ano ka manawa nou e hooha»a mai ai i ko wahi ikaika mailnilu, mamua o kou make ana ia Piuke, a ē hooko wale no oe e pono āiNolaila, oe e haba pela, alaila, o ka wa e niki mai ai 0 ua haku la o'u, he mea oii.io, e make koke no oe ia Piuke, nolaila mai hoohakalia oe, 0 make auuiiei oe, o ko'u aloha keiala oe. ho kaoe e ola pua _oe, aole loa oe e ola, aia wafe no % hoi£e mai oe i ka mea e make ai o Piuke, alaila, ola oe," wahi a Aeko, I keia wa nae a:Aekq Eleele e kamailio nei, ua hemahema loa kana ku ana, nolaila, komo iho la ka ELanao kuhihewa iloko 0 Lekeona e Loopoholo ia Aeko Eleele īloko o kona opu, a hooko koke aku la oia me ka hikiwawe loa. "Pan pala aohe lau kanu Koe o " .. A oiai o Aeko maloko o kona opu, ua ku ee la oia iloko, a hou iho la i kana kookoo maloke o namea paahana o leko o ka opu o ua lio alo, a o ka hopenao ua Lekeona ala, ua lilo koke oia i mea ole ia Aeko. : O kona kino nani a kaua i ike ai eka mea heluhelu i na la i hala ae nei, ua nalo aku la 16, ua make ua Lekeona ala ia Aeko. Paka ae ia ua Aeko neī iwaho mailoko mai o ka opu o Lekeona, me na hiona o ka huhu a huila hoi kona mau maka me he uwila a hpopuka ae Ia oia i keia mau huaolelo. Ahaha! make oe no kou hoolohe ole i ka'u mau olelo, me ko« hoao ana mai nei e kue ia*u, nolnila e make loa oe e pono ai, aole oe e ike liou ia, aole hoi e ala hon. Ia manawa no aua e kamailio ft«6, lohe an la oia i kekahi mau leo like ole ekolu e kamailio iho aua i ua Aeko la peoei. He wa pokole! he wa loihi H nou ka wa mu& e Aeko no Piuke ka waloihi. Huli ae la ua Aeko ala ma o a maanei, me ka mauao ona e ike i ka mea nona keia leo, aka aole oia 1 ike iki, a ua hoomaopopo \ho la no nae oia i ka mea nona keia leo, no ka Ho Lekeona »0 ia. Aka nae. ein no ke kino 0 ua Leke<v. na ala ke waiho nei, oia hoi he puulehu wnle no, a huli hou ae !a oia a pane akw la V kona hoaloha Piukēoua tq? keia mau huaolelo. E kun hoaloh», pehea !a kon manao I ana no keia i !hana iho iaai o Lekeonn.

Pane aku Ia o Piukeona me koia mau iiuaolelo. v lia maikai wale no, a na mahalo lioi ia, iia hiki kona make ana, a ke manao lana nei nu, e make ana no o Piuke ia kaua. * Aole! aole loa!1 Auwe ko makeweliweli e Aeko e. na ka i'a nui o ka moana © ai i koa io, e lilo ana na mea a pau ma eina Po i mea ole, wahi a na leo 8 i pane mal ai. E Loomanao e ka mea lielulielu, aole keia he leo okoa, aka o ka leo no keia 0 ka Lekeona, e like me kana mau mea 1 olelo ai ia Piake. I keia wa, huH ino-stf ma > a maanei me ka naau hopohopo a me Piakeona pa hoi kekahi, aka aole i ikeiki īa hookahi kanaka, a holo ae la ka lia maeele ma na nakoko o laun, ri?e oa ninau ana mawaena o Iaua a elua penei. ■ Owai keia mea e kamailio nei ia kaaa? Nowai leeia leo pahaohao e kamailio mai nei? Nowai la, aole i maopopo ia kaun, wahi a Piukeona. Ia tr . i panehou mai ai o Piukeonn n );oopuka mai la i kein mau hua alelo. Ma ko'u manao, a e like hoi me ko'u maa mau i keia man leo a kana i loho iho nei, aole he mea e aku, aka me' ho mea ala no Piixke paha kekahi leo, no ka liona, a no ka ilio palia kekahi leo, □o ka mea, he 3 h>o like ole e kamailio maī nei. t*ela pnha, -'ii a ua AekoEIeele lu t pane mai . . Ina pel? jia ka pono e hoolohe kanii i keia r> .a olelo e kamnilio mai nei, a 3 helo ae au e olelo i kuu wahine ia White e hele aku e papa i na pani puka moo Delakona, aole ehemo ke komo mai kekahi mea hou aku, no ka mea, ke lohe ae la no fifttua i na leo, maliia he maa leo paha keia e olelo mai ana ia kaua e malama kaua i ko kaua mau ola» ■. Ae, pela io no ko kaua pono, wahi a Piakeona. Ia wa liele aku la o Aeko a pane aku ia la White penei. E kuu aloha, e kele aku hoi oe a papa aku i na puka o ko kako.u aiua nei, okomo mai auanei o Piuke, pau kakou 1 ka make, no ka mea ua iohe aenei no kakou i na huaolelo a ka moa i ike ole ia i pane mai nei, nolnila o lioao kakou i ka mea pouo. Ia manawa i ku ae ni ua ui ala a hele aku la me ke ano hoihoi ole, aole hoi he hihi, o ka makaa i fea maka mai ia Aeko mai. I ua ni la e hele ala, he manaolana hoihoi pu hoi kekahi me ia, no kona lohe ana no na huaolelo. Hele akula oia a hiki ma uapani puka ala, a hai eku la no hoi i ka huaolelo penei: E na patfi puka, paa olua a paa i ko olua knlana. Ia wa nō i hoholo pono ae ai ua mau pani ala, a ike wahi hakahaka ole ia akn, aole pu hoi me'na hookui ana o aa pani puka a elua, he laumania wale noapnni. I ka pau ana o na. haaolelo a ua ui ala, ua huli hoi aku la oia a me Aeko Eieeie. . Maanei e hoaui ae Raua e ka men heluhelu no ka wa hope Iop, a ma ia alahele kaua e hoomau aku si, oia hoi ka mea uoua keia kaao. Ua haalele aku nei kaua ma kela helu, aia no o Piuke i ke aupuni muliwai Make kahi i noho hoofe*\hi ai, aohe ona kokoolua. Noiaiia he hookahi wale no ana mea © noonoo ala i keia wa* oia hoi ka hoi -i .-ii la ua Piuke oei no kekahi w%J«)īn m? koaa manao la hoi, e hoi no la hoi ia* aka a hala la ka wa pouo a ua Piuke ala i uiauao ai uo ka hoi «ku o kona !va, uiauao ilio la uo oia ua make koua hoaloha ka lio Lekeoua I» wa huli ae la ua Piuke la nanaaa la iua »a ao o ka lewa, me he kino aka ala k«uA ike aaa aku i kekahi maa lio keokoo hulu aiai ua paa ko laua mau kapaai wawae iae ka hoailona o ke ka nik&u. Ia wa puiwa loa ae la koua naau, no keia taen aua i ike ai, a moe iho 1« oia i Ia1 k > o ka honua auftokona alo ilalo.

Hapai ac la ua Piake ala i koua leo * kiekie a uwo kanikan iho la oia no kona lio, nie na liuaolelo kaukau pu no lioi e like me ka nui o ka boopxmaheIe ma a kona iio iaia, me ka pu ana i aa inea o ke anu a me ke koekoe uia ko iaua mau alahele. Oia mau mea a pau, ua ula uiai la ia imua o Piuke, a u<i lilo koke kona noonoo maikai i i olo, a ua ehaoha maoli kona naa^ Oiai nae o Piuke uie keia mau haawma eUaoha e lulumi ia ana hoi e koia kauuiaha, aia hoi, lohe iho la oia i kekahi leo i ka pa-e ana iho maluna ona penei. : • E kna liaka Piuko, o hoolana i kou manao kaumahn, no ka mea, aia i ? kou poholima ke ela o Aeko Eleele, mai mnkau oe, a mai kau-ilm hoi, owau no keia o koa kokoa. E ka mea helnhela, ua pahaohao paba oe no keia leo, pela nō, aka'e hoīko aku kou mea kakau. 0 keia leo, aohe ia he tiiea okoa aku* aka no ke kmo wailua mai no ia o ka ilio Leina Hiu i make. 1 ka lohe aua, o Pioke i keia leo, ua pniwa ae la oia, a ala ae la oia, mejka oinau pu aku. Owai oe, a owai ieou inon e kuu kauwa? ...... Ma manawa i pano aku ai ka mea nona ka leo ia Piako mo keia mau liuad!CIO. Owaa no keia o Leina Hiu, wahi a ka leo. Heaha ka huaoīhlo e kuu Leina Hiu? wahi a Piuke. E ku a e helo 110 aina Po, aia o Aeko imua ou, a ua paa oia ma k*\ poho o kou lima 1 na oe e hiki ana īlaila, nou ka lanakila o ka 'a. * He oiaio anei kau e ka uhaue o kuu ilio? wahi a Piuke. Ae, he oiaio no, wahi a ka Ieo uhane īpanemaiai. Pime hou aku.Ia o Piuke me keia mau huaolelo. E kuu ilio maikai 4 mini ka hele ana mai o kou. uhane e hoolana i ko'u nianao kaumaha, a ke ninau hou aku nei bu ia oe e kuu Leina Hiu, pehea !a kau lio Lekeonaf , O ko lio Lekeona, aia no ia ke ōla ala, aoie oia i make, a ke kali mai Ia oia nou o kou hiki aku, e ku a e hele i Ainapo, a o ke aloha no kou e kuu haku, a ia au ke hoi nei, wahi a ke kino waiIna Leina Hiuv ~ Me keia mau huaolelo hope ka i!?o Lewa Hia i pane ae ai a nalo aku la oia me ka hikiwawe Ida no ke anpunl i ike ole ia. No keia mau huaolelo hope a ka ilio ua pane ae la ua nei me keia mau huaolelo. A/ o oe e Aeko Eleele, ka mea i hoo kiekie ia oe iho iioko o na la i hala, ka mea hoi a na lahai kauaka 1 hoomana aku ai ia oe e Aeka he mea oiaio, na hiki loa i kau maua" ke hoohaule ia oe iloko o ka imo ana a ka maka, a lilo oe i mea ole. Aka o ka mana o kuu lio Lekeona, ua lawa loa ia no ka hoohaule ana ia oe iloko o ke sekona hoo'knhi. me ko u kokaa ole aku. Me keia mau huaolelo kaeua kuhihewa ua Piuke ala 1 pane ae ai a haulo iho. la oia ihina o kekalū ponaku lioeluolu aku la* mo koua manao kuliihewa, aoio ta i uiake o Lekeona, eia ka m hala mua ka pualeaa, ua imi aku la īa Papalauahi, Oiai ua Piake nei e walea ana i ka hooaiuipo ana a ka lnauioo, ai& hoi me he uakani ahoahe ala k& leo uh&ue o ka lio Lekeoua i paue iho ai maluna o Piuke peuei: £ kau haku Piuke, ahea 1h oe kii ae uo ka mea, aia au la i ka kahi i waiho ai, ua lilo au i puctehu n& k& make. I kaH wi hoolouo ao !a ua Piake ala ua ka loUo uiaoiwpo olo i leo aua i Aok> i iiulia iUo» loho iiau ak<\ la 110 u& Piuko uoi i ks leo o kokaln moa ika pane aua īho penei: Ē kuu hakn inaikai wale o iiuko, 0 ks moe kan, a aohe* ou >vahi mea am.ieao so hoi «? owau, o kouhoaloha i kaapuni &' i m wahi a pau o ka lēwa luua a mo ka ho' e hoo- ; mama ae i kou msu mwaiao k.&umaha, ! a eia hoi o Aoko E!! k$ia he ' pio nan e> haVu, a o Vs v \ oiakaua 1 !a ia a ? kii a? h.M oo e hcs>pakele «*i ia"a. i

1 kela wa, akahi no a hoomaopopo lo* m oa Pioke oei i'ka leo o ko»a !io * oi* ku ua Piuke nei i .hoopuka ai * Hemea oiaio, aohe keia he !eo uo ka wea okoa, aka o ka !eo no keis o kou j lk) Lekeona, a he mea iiaio no hoi, ouke oe, aawe/nani ka moknmokuahua 0 ko'u oaau no kou make ana e knn Lakeona. He mea oiaio aofe eu« ko'u haha no oa mea a paa, hoekahi wa!e uo. o kaa ike wale aka no i ua maka o kua aioha, ka o!a!i hoi o kvii> mau la opio, ka mana Aeko hoi nana j kake!e ka !e--wa iloieo o na makahiki loihi i ha!a hope aenei, a o knu !ima nkan hoi imnn o ke iahaa *kana Me keia mau huaolelo ua Piuke ala i pane ae ai a paoho ae !a oia mai!oko af o kona hiamoe, a uwe ao la oia m« ka leo nui t a haehae ]>a ae !■» oia i kona aaho. Ia wa i huh oe ai kona a!o no ke knfhiwi me ka U-o aua ae o kona mauhe lehelena a hoopuka nela oia i keia maa huaolelo. Aohe alulaau o ke aapuni Muliwaimake nei i ka la o kau inaina ke h'.ki mai. Me keia mau huaolelo ua IJiaīr*«1 J iaīr*« ala i paoe neai, a pane iho !p. oia i koni fima panahele penei. E kan mau lima'panahele, mai hooloio ia oiaa iho,—e ikaika o!ua ika !a o kua naaaau-a a i hapalaa no ka inaina o kuu pauwai. I ka pauana no o keia mau haaolelo a ua Piuke nei, ia wa lalau aku !a kona mau lima wikani i na ulalnau elike me he ipo aloha ala ma kona poli e hoonini»u ana. I» wa no i kalai aku ai oia ia lakou me he laau popopo la n luku helf fiku in oia i na ulalaau oiike me kawili ana a ka makani puahiohio, I keia manawa ua like ka p a nna a ka makani me he makani kona la, pe!a okoa iho la no ka hina ana o na ulalaaa ma o a maanei me ka ahu mokaki ana i ka honua. No kekahi mau hora loihi keia luku ana aua Piuke a!a me ka ikaika nni. me he mau makani puahiohio ala e laku ana ina uinhwu ka hahila nui. a ua like me ka pualikaua nai e auhee ana īmua o ke kahua kaua, pela okoa iho la no ka halalu o ka ululaau ika kaaa Piake. 1 keia wa pu ana e laku ala i na ululaao, ke kihele pu mai la ua laalaaa i na wahi lole ona, a paa loa &e ia ika uohaehae. fie mea oiaio e ka meahelahelu, aohe wahiaaha i koe ma kona ili, nn pau loa i ka welawela. I kela wa pa no i mai ai ka leo nakolokolo o na hekili, olapa mai la ka uwila, pa m*i la ka makani me ka īkaika nai, a lohe ia aku la kekahi leo iwaena o na aoali o ka lewa i ka pane ana mai, E Piake kuu haku, aole anei ou aloha noa iho, aia o Ainapo imua i kon mau maka! keia wa, na haalula eiamea a pau olaila no ka inakaa ia oe e kuu haka. 0 ko lakou mau ola i keia wa, aia no ia imua o kou lima i keia hora, aohe aa mea e kanalua ai, no ka mea i kou wa e hiki ai i aina Po, ua niake lakou . a pao. Ika iohe ana ī keia mau haaolelo hali ae 'a oia a nana aku !a ilaoa o na ao o ka lewa, aia hoi ike akn ia oia ika ahane oka lio Lekeona e lele ana malana o na ao o ka lewa me ka mama nui, e hoopuehn ana ina ao oka lewa, a iloko oka imo ana aka Epnka na nalo aku !a ua lio Lekeona ala. I keia wa hoi, nana aku la ua Piukn nei a puana ae la penei. He mea oiaio, o kau lio Lekeona no kf>i» t a he oiaio hoi ua make oia iloko o na lima o Aeko, ka mea a'u o uki nei, a o ko'u enemi, a uwe iho la oia no ka piha huha !oa o kona naau ia Aeko. Mahope iho o kona uwe ann, kii !a oia iluna a mauao m<»i la oia nokona lio, a oia kana i hoopuka ae ai i keia maa haaolelo. Akahi aa a ike i ka makehewa o koia maa hana a'u, oiai aa nni kun ikaika i haawi wale uku nei i ka nlnlaau, ina o keia ikaika o'a a maluna o Aeko Eleole 1 na ua make oia is'a, nolaila ko nei aa a hele no ama Po, kahi o kuu lio Lekeona i make ai.

Ma ka ka la 15 o Aperila nei, e hoemaka ai ke Kiaaina o "na Hono a Piilani" e makaikai kino aku i na maka■in»n«i o kona mau mokupuui. E haa lele «uia ia Lahaina, alaiia ma Kahakn loa «e i Wailaku, Makaw.io, Knln. Plnpalakaa, Kahikinn? ame Knnpo M-i Nuu 6 ka "Likohko" a holo BO H&na. Mst Hana mni e hoi h{ uo i hoomaka akn n\ a holo no uf<l- -