Ko Hawaii Pae Aina, Volume XI, Number 10, 10 March 1888 — He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua. KA LIMA KU'I O MAUDELANA [ARTICLE]

He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA

KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua.

KA LIMA KU'I O MAUDELANA

Ka Limakahi 1 ai ka Honua.- . Na hua Ohīa Keleawk 0 Aimiona ' ■ ■ i ■ __—i— Uuuhiiano Ko liawaii l'ne Ain i. ■ ■ . h •• HeM 18 I keia manawa a ua Piokeona nei e ka ane, ae nana ana hoi i keia hale nani, ūa pane ae la oia, īie hale no ka hoi ko keia wahi, a ln keia h«Ie? He mea oiaio, no kekahi kupua keia hale nani, Heaha la hoi kana» ua hehi makou i ka aina, a ua hana npakou e like me ko makoa makemake i]ho, a ina no hoi e > huhu aDa ka mea nopa keia aina, a ha- j naino mai paha, alaila e hoao no au me 1 ko'u wahi ikaika i loaa ia'a, a 1 lana-! • - :.o <• , 'vai !i onobf iwi o kamahelo iku 1 / ' il- kei« xaan InMue' 5 iiur.:. '.• a i.MiU, owi.. iii. k;. po UHU., ' t Oiai ua Piukeona - ai e iho, aia hoi Jioi l«he ae la keia i ka halala ona kapuai waw«e e holo mai aoa, a haapu ae Ia keia oka poe paha keia nona keia aina, a pili ae la keia malalo o kekahi kumo l ftau me ke kali ana, nowai la keia maa halulu -kapuai ana e lohe nei. Oiai keia e pee malie ana, aia hoi huro ana na sela me ka olelo ana, laki apomaikai kakou i ka loaa ana o keia | hale nani. Ika lohe ana o Piukeona i keia poe i leo, ua hoomanao ae la oia, o.kona poe hoa no ka, noiaila hele .paai la oia a ' pane mai, e hamau kakou e o'u mau hoa, a e hele kakou me ka makaala, i ike ai'kakou ika mea nona kela hale. Ia manawa iho aka la lakou nei ahi-; ki mawaho, aia hoi ua paa aa puka a ; paa oka hale, hele aku 1« o Piukeona ' a kikeke aku la me ka manao he kanaka no ko loko, eia ka he neo wale no. W»he aku ln ua Piukeona la i ka puka, a nana aku la ia loko, aia hoi, ike aku la oia e kakau mai ana na papale wahine. na iole a pela aku. Pane aku la e Piakeona i kona mau hoa, e, anhea oukou.'he oi aku ko kakou pomaikai Iko kftkou hale, ua makankau i na mea a pau a aohe a kakou mea e ae e imi aku fti. Pane aku la na sela, ao!e kakou e pr»no e hookohukohū iko ha'i hale, o hoi mai auanei nei ba poe nona ka hale a pau mai kakon 1 ke kipakuia a me ka naku pu ia mai, a dia ka lioi kahi mea hilshila. Pane sku īa o Pmkeona, aohe n kakou nana aku ia raek, oko kakou inoe iho paha aao ae kola po oia wale no ko'a eoakemake nui, No ka nui pakela'paakiki los o Phikeona i ke koi i na e hoi iloko o ua hale uei e moe ai, uK ae akn la lakou e ke ano hopohopo no nae o fea nami. Oiai lakou iloko 0 Ha!e eoi, ua iiawi pakahi aku 14 0 Pi«keona i na • ;»la a pau na na rami he 15, a mt> ko ■ a olelo pu aku, o oukon ma wa ruuii !Moe oukou e moe ai, a tna karvtosi nei no hoi au, a ina e hiki ttili ana ka on# o keia hale i keknht īaoawa o keia po, hlhīla o wau noi ka ue* nana e Uoala aku ia onkoa, Ao like mai la ua eela a hoi aku !a ela a me keiA no kena mmi iho.

I «8 poe aela nei i komo aka ai iloko 0 ko lakou mau ruuii like ole, ua haaeli loa iho la lakou no ka loaa ana he man rttmi nani i« lakoo i hoolako ia me d» pooo a p«u o'ka moe ana. Haiile iho la ua p4 e 80 ' a De i moo mnluii i o ko lnkou wabi 11100, n pela nn hoi mr ('mkeonn, eiK une uohe o na linaii ku'i la, he koki kona moe a aohe bgi oaa kapa. Owi lakou a pau e hiolaai aoa, Eoe ka maeao ole ae he poino a ua hookohu maoli no lakou me hē 'la no lakoo ponoi jjo ua hale nei. ~ — : Aia (akoa e makaikai aoa ika aipa moeuhhiie o Niolopua, a iloko o aa hora koliu o ke kuluaumoe, ua hookikile le »ka kakou Piukeona i ka lohe ana i-kekahileo mele, ame he inoeuhane 'la i kona lioomauao ana, — r: — No.kf ia mea, ua hooipo aka la oia mekeialeo mele me he 'la he ipo nana e koui hala ole ana i koua guuwai. 1 Oiai eia e walea ana me keia leo nanalie, oh haupu ae la oia, heaha la ke aoo o h(ja mer. a'u e lohe nei, ano !a mea, ae la oia mai kōna hiamoe si&. Oiai ola e hoolono ana me ka manao he moeiOpane paha nana, a 1 ole he leo paha no «ekahi kino kanaka, a iaia e hoolana malie ana, lohe hou aku la'no oia i ua leo mele *la, a hoomaopopo iho la oia, ile leo mele ka no kekahi mau kaikamalline i maopopo ole iaia ko lakounui, ; Loho |»no aku la keia e mele ana lakou leo mele a na kopua o ka lewa, a nanahe amo ka olu waipahe o kalakou mau kileo aole he mea i like akdme ia ma ka ianei hoolohe aku. f M«^| g ei hoomaopopo iho, e mele j ' u"> ul 'on ' > ei ■'V ' * ,U„ I -j «i >xt» uU'.nH'\nts m xiu&eoua i.oi. ai, a pauai aku la oia i keia mau wahi olalo, Eia mai au o Piukeona 0 ka ui o ke aupuni Rtipe. A pane hou ae Ia ua Piukeona nei owai la oukou e keia poe kaikamahine, a ina no hoi o oukou ka oaa nona keia hale, a i hana mai oukou i ke inp, alaila e hana pu np kakou ma ia hana hookahi, a ino no ka maikai, he maikai aku no hoi ka'u.

Oiai no ua Piokeiooa aei e nalu ana iloko ona, aia hoi iolie akn la keia i ka lialulu o waho, a e holoholo ana hoi io a ianei, a e hehe like ana ka lakou mao aka. Ma kftia wahi ena m akamaka e 6hewehe iki aku ko oukou mea kakavi ano o ka leo mele a ianei i lohe ai aftitnaa aenei. Aole keia he leo mele mai ka waha a mai na kileo ponoi mai hoi o kela poe kaikamahine, aolo pela aka mai ko lakou mau eheu mai. Ua hana ia e ka mana kupua eko lakou makuahine kekahi mea kani ioi aku ka nanahe iko na mea a pau ma ka poli o ko lakou mau eheu pakahi. , kani wale ana keia mau mea kani i hanaia, aia wale no a lele na poe kaikamahine nei mai ke aupuni aku o ko lakou mau makua a i ke aupuui a kakou i ike aeuei, a pela me ko lakou hoi ana. Ūa hana ko lakou makuahine i keia mea kani i Hke loa me ka leo o kana poe kaikamahine, i kūmu e na!ovrale ole ai lakou ke hele, ame ka hoi aua mai, T ka manawa e hele ai ua pof kaiknmahine nei, e ike W ana ena kupwa a pa«. a maopopo i iia kupua oua poe kaikamahine nei k-iia, a aote hol he ala eae o keia poe kaikamahiue e hiki si ke hele o keia mau eheu wale no, No ka ike ia he poe kaikamahine ka meanalakou keia mea kani» t>oUili ua kuko ka manao o kekahi poe keikikane ekolu a kekahi o iia kupua oka lewa, nolaila na hole lakou e huli, a he mea oiaio ua ko no ko lakou makeoiake a e ikt> no kakou ma keia mua iho o ko kakon moolelo, , KoUila, e ua hoa heluhalu, ua ike ae |a kakou i ka mea i hoike ia maluna ae 4 ti«I! hou ae hoi kakou e nana aku i 4ba hana a ua poe nei no I^ukeona.

Aole i lialiu ilio, nakeke m*\i !a ka puka, a hoaao ae la, lohe aku Ia o Hukeoaa i ka paue ana ao o kekahi kaikamahiuo peuoi: 1 Ea! hohouo kauaka mai uoi hoi ua hale nei hoi o kakou ? Puno ao la kekahi, uo knkoa no paLa, owai auanei ia kanaka hiki mai i ko kakou wahi nei. i PaQ aa la keia kain&ilio aaa a ua po,e j kaikamahine 1«, a komo liko ao lu lukou ' iloko o ka hale, ho-a ae la kekahi i ko j "koEae pTeTē, aTEa a ana, a kuni aku la ijEe kukai. , ~ ■ I kela wa i aai o ke kakui, ua hoohiahiamoe loa iho la o Piukeona, oiaiī oa ike maopopo aku la oia, he 4 mau kaikai&ahine ui loa, aohe hoi he ni e ae anai ike ai mai kona hanau ana a hiki 1 keia wa o liko —me keia poe kamahine. : r laia e hoomoemoa ana, ua pane ae la kekahi kaikamahiae me ka leo nui: E! He kanaka la. la manawa i hooho like ae ai na kai- j kamahineapau me ka pane aua, Owai la keia kanaka? j Oiai ua poe kaikemahine nei e hauwaiaau ana, a e pioloke nui ana hoi> «a no ka kukou Piukeona ke moe nei ma ke ano hookolohe. Lohe ae la no ua Piukeoha nei i keia mao olelo aua poe kaikamahine nei, aole no he wahi mea om ae, no ka mea wahi ana, E moe t.o au pela ahiki i kuu ike ana heaha la ka keia poe kaikamahine mea e hana mai ai maiuna o'u. . .

■ la manawa i paue ae ai kekahi kaikamahine o lakou, pehea aoa ia ka pono o keia kanaka ? Pane ae la kekahi kaikamahine, e hoala aku. k»k&l iaia. , Mahope jpaha haa.aino mai oia ia ka- ,, . >a-i k k<ŪQu Pane Ijoo ae Ia kekahi. e pono kakoji e h'oalfl ako h>h.

la maoawa i hoohoio like iho ai lakou e hoala aka i ua kanaka nei. Hele aka la ke kaikamahine mua loa a hoala aku Ja, me ta pane ana iho 610616 1006 001,0 81886 06. la wh, onioni wate ae la ua Piakeo«> na nei me ke ano maalea, a huli aku la ma kekahi aoao, a hiamoe hou aku la. ?-■■■■■■

Iloko oka manawa a ua Pīakeona nei i hali akn ai no kekahi aoao, ua liehe like ae la ka lakou maa aka, me ka pane ana ae o kekahi i kekahi, he oi aka keia a ke heiki ni. Pane aefe hoi kekahi, he ken io aka hoi keia ake keiki ai, a pehea ana la ks pono, e hoala paha kakoa iaia a i oie e waiho paha iaia pela. E hoala kakoa iaia, a e nihau aku hoi iaia, heaha la kona kaleaua oka hiki ana mai, ianei } a nawai la oia i kuhikahi aku i keia wahi, wahi a kekahi kaikamahine. Hooholo like ae la aa poe kaikamahine ka manao lokahi e hoala aku ia Pkikeona mai kona hiamoe ana, a pane ilio la, e ianei e moe nei. e ala ae oe, ua kuhihewa paha oe o kou waki keia? -j īa manawa i ala aa ai ua Piak * nei a pauo ae la i keia mau huaolelo ow&i keia e hoala uoi 1 ko'u ua ufcu«ja; Pwie iho la kokahi kaikamahiue me ka leo nanahe, e ala ae oe, no ka mea o ko'u waki kaua au o uioe uei. Ak ioa ae la ua Piukeoua nei me koua uiau heieheleua mohaha a pane aku ia, heaha hoi keia mau haua a oukou eua ui, oke kuu aua aku la no iiui ia o ko'u lulii, puoho e i ka oukou hoala iho uei, Eia hoi paha ke kumu ou i lioala ia aku uei, auo e hov>kaa>vale aka ai 06 ui&i keia haie aku, o hiki mai auanei ka wakuahiue o iuskou, vs o.ko p&u uo ia i ka ai ia. P&ue aku U o Piukooūa, liealLa a ua uev ko'u howa aua o hauaiuo aia\ ia'u? Ko kou komo hewa aua mai nei ma ko makou walii, wahi a ua kaikamahiue ī paue s»ku ai. Paue aku !a us Piukeoua nei t moa huhwĪA uo ka ia lua e kipA QSsrt aaa uic?v ma ke &uo uialiMui? Ae, ho kapa koia w ta kekahi nioA o iioho ma koia ,

Aole peīa ko makou wahi la, aole he hookukeia o ka poe e kip&a» ana koe wale no a T&xlq lakou ika nmlubia o ka <ima. No wai keia mokupani, i ninaa liou aku ai ua Piakeona nei. No ke kupua, Manu Ainera, wahi a na kaikaWliine. Pan« aka la ua Piakeona noi, aole paha ota e huhu ia'u, no ka nxea he mfthhlūf uu i !nki mai uēi "malvyia o ™ ' keia aina. _7 _ ; .; : ?āiiTku la ua poe kaikamahīna noi t eia wale no ka mea pono, e hele aku oe mai keia weh;j, aku, ahe mea makehewa wiale no ka hooloioiahili ana i na olelo. . Alia hoi paha oukou e wikiwiki ika olelo ana pela e na ui, ina no hoi paha e olao!u mai ana iho n© hot au maanei a ao ae, alaila waiho iho no hoi paha ka hale o oukoū. r Pano aku la kekahi mau kaikamahine, aole makou e ae aku i.kau, no ka mea he kapu ko makou hale nei. ' Iloko o keia manawā akahi no a lohe ia aku ka leo oko lakou mali los, i % ka pane ana mai, E o'u mau h£nau„ mua, aole anei kakou e aloha i keia kanaka malihini? o kana mau olelo a pau e hoopuka mai nef, * he maikai wale no, a wahi mai nei ana he malihini oia no keia aina. Pane ae la no kona mau kaikaaana aole o makou makemake i keia kanaka a ina o kou hoihoi ia, alaila e hoi oīa ma kr»u wahi -e noho ai, aole ma ko makou wahi. E hoomanao iho e na hoa heluhelu o keia moolelo, o keia mau kaikamahine a kakou i ike ae la, oia no mahine a ke kupaa Mana Aineia, p •>*? .v. - 4 .na atoo t Oke jī k? i e joho t!C." e „ *• * T - '* % \Ā" /

' tJ* hea ia leo lākoa mau ipo» p»*;.' v t e like me keia, o ka mna 'tea o w-*'' " oia Kahanoani o nokam na like oia me ka nani oka hauōMe resinn. ■'''■■!' Ō ka laa iho o na kaikamahine, ua kapaia, Ka Rose o Poinela, no ka mea aa like ka ala weweo o kona maa pap&lina me ka lihilihi o ka roee o Poinel», O kainoa oke kola o na kaikamahine o Kanani o Fesina, ua hoohalike ia kona nani me a me ke onaona o kona mau maka me ka manu nunu o Pesina, 0 ka mali loa o keia poe, oia no Kaaani o Rose 6ona, ua hoohalike ia k< na nani me na mea a pan e ka honna aole i oi akn ka nanl o ia .mau meai ka nani o keia kaikamahine- nolaiīa kapa wale ia iho la no kona inoa e kcna mau makna oia ka oi o ka nani mc Bose Bona, a pela i loaa ai kona inoa Ua maopopo aku ia keia ia oukoa kff poe helaheia, nolaila, e hn!i ae * kou a nana hou aku i na hana mā' d« o Piukeona a me aa poe kaikam ne nei. Oiaioa poe kaikamahine nei e I, aoa i ka hoopaapa, aia hoi lohe &e uaPwkeo»a nei i keia mea halula m, waho, aka aole i maopopo iāia 1« keia mda halaUi. . Aka aa nobo iho ta no keia me k& baka pono ana aku malunao na kaika nahine, a ike aku e kam&iiio aaa kekahi i kekahi, e 1 ana, o na ipe paea ke{a a kakou e halula mi^nei 1 »e 1« hoi kekahi o lakeu io pahn, imeoau kakou, oUio ka na u ū 'eawaaawa m uei, «o ka me* aa m&oi e ia lak> 9 m poe ipo nei no a lako ... 8« eko!n ka nui oken * kelM ke kapna Hameti!a o ns a Ew o Lipine OHkHi, a lakv iMoipoipo mau keia 5. - hine īk>ko o keia hale ls \ke ok • ko lakoa maa makaa ; > ne! «Md lakou mai ko lakon h vom Aole he k\\»n e ae is ka!kamsli!ne, hook&M v V!i o kola msn k»v' hoi ka poe keiki nana i ' \ 1 ■ ke ia aku ai mawaa nor O rta inon o kMa mw 1:^ ka maa, OLO '' V ■ * a ; o ko !akoa hopeloa o?a T "