Ko Hawaii Pae Aina, Volume XI, Number 45, 10 November 1888 — He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua. KA LIMA KU'I O MAUDELANA [ARTICLE]

He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA

KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua.

KA LIMA KU'I O MAUDELANA

Ka i haaheo ai ka Honua. Na hua Ohia Keleawe o Aimīona Uiiuhii(i vo Ko Aina. : i — ; Helu 53 I Ilok'o nae oka manawa a Piukeonn I 5 h'ki ai ma ke kulanakauhale. ua hole ) koke ae la ka lohe a puni ke kulanaJ kauhale, ua hiki mai ke keiki a Piuke £ me ka ui oka ululaau. (ēU Ua hele loa aku keia lohe ahiki i mua oke moi Mon do tlose, a oia kana i hoouna mai ai i kekahi elele, e hele mai e nana ina he oiaio keis mau lono e wawa nei! t_ ,• ft ku ai na. elele nei I ■: :■ | ( k'i ik-; ■ ..- . loho J »;,• -:' b n i;»! .:■ : )ke alii, nn ' laila, ua hui liol aku 'n i 'i-p' mn ka mama imua o ka moi; I ka manawa i liiki hou aku ai o kn elele i mua o ka moi ua hele a nae iki, ua pane mai la ka moi, heaha keia e nui nei ka hanu? Aine aku la ua kanaka nei, he oiaie kā mea au i lohe iho nei, aole nae kela he mea e, aka, o Piuke no. He oiaio anei keia au e olelo mai nei? Ae, wahi a ua wahi elele nei, ua ike pono aku nei au. . Ika lohe ana o Mon do Eose i koia mau ol&lo, ua komo koke aku la oia i loko o kona rumi kakau, kakau iho la i kekahi leta a hoouna hou aku !a i ua elele nei e lawe a haawi i ka mea f ana i ike ai. Iloko o ia manawa, me ka eleu a me ka hikiwawe oia i hele aku ai, a ika ike ana mai o na kanaka iaia nei e hele aku ana, ua pane ae la lakou, ei ae ka elele a ka moi. Ua hookaawale ia ae la ke alanui no ia nei, komo aku la keia a haawi aku la ika palapala ika mea ana i manao ai o Piute. Hopu mai la, lioi o Piukeona, wehe aē la a helulielu iho la i na olelo i kaka\x ia penei: e— Halealii Eose bud. I kuu Haku Piuke; I Aloha oe: I Ua lilo i mea e hoopuiwa ia ai no t ko'u manao ka lohe ana mai, ua hiki i mai oe iloko nei o keia kulanakauliale, I a i kou wa e ike ai ina manao o keia / leta, e liaalee i kahi au e nolio ala, a e I hoi mai no kou liome. * O kau kauwa a aikane hoi. I MondoEose. 1 Ika ike ana o Piukeona i keia mau 1 olslo, ua mino aka iho 1« oia mo ka olelo ana iloko iho ona, un kuhi hewa loa ia paha ke alii. Me keia mau nmnao iloko ona i liuli ae ai oia u pane aku In ika elele, ina lioi paha kaua. ( Ia manawa laua n^i) hele aku ai no I ka hale alii, ao na kanaka iioi', ( > uka- [ li ana mahope ona. | Ika hiki ana akn mawaho oka pa | alii, ua hemo mai la na ipuka, a koiuo ! aku la laua noi amo ua kanaka, a aolo f lioi i iko in kokahi !a mn mamua aku •o like me kein. 110 ka moa, he mea liou ■ keia īko lakou ike hou ana ia Piuke I ao na makahiki lehulohu i hāla r.o

Ia laua noi i koino aku ai iloko o ka pa alii, aia ua alii eku mai ana ma ka lanai o ko luna liale alii, a ua maleaukau hoi no ka hookipa ana i ko lujaa haku. —-

I ka hiki ana aku ma ka lanai o ka hule alii ua lalau mai la na limn aloha o ka Moi Mon elo iipwe i ka kakou Piukeona. a liookipa aku Ia iaia.

Oiai lakou ma ka rumi hookipa a e .haka pono ana hoi o Mon do Rose maluha o na helehelena o Piukeona mo kona inanao no o PiUke no keia. 1

Wahi ana i pane ae ai ilokoiho ona, ua īike io no na helehelena o keia mea a'u e ike nei me Piulee, aka ina kekahi ano nae h'u i hoomaopopo ai no Piuke, aole i like. _ Iloko o keia manawa i pane aku ai ua Mon elo Ilose nei, o oe no anei o Piuke kuu haku? Ua pane aku la ua Piukeona nei me ka olelo ana aku aole au o Piuke, aka owau kana keiki hanan ai mfl keia kulanakauhale. He mea oiaio no ka Piukeona e kamailio nei, aka ua haohao loa nae ua Moi nei, nd ka mea, ua lohe lakou ua pau ua keiki la i ka ai ia e ka Uio. Ia manawa i pane hou aku ai ua Mon do Rcse nei, he oiaio kau e olelo mai nei, aka, ua pau nae \ra keiki la i ka ai ia e ka Ilio. j ATka lohe ana nae o Piuke ua pau kana keiki i ka ai ia e ka Ilio, nolaila, ua pupule oia no ke aloha i ua keiki la a no ia kumu i paa ai o Piuke i ka hopu ia a lawe ia aku la no ke aupuni liupe eli ia ai mamuli o na manao j lokoino o ke keiki alii Allgo. j n->on«»wfl rnai nae a hiki i I ]»> 1 *• ■ • k: iiin.'. | lH;!i ii.f keī!>> M-' Hiuke . su;:..i linku. ■. j ■ ■' - ■ v - • t :• • :>u •;• , , i ' . ;, A .. •) ( l. '.]>!>' ioiio'uī n;i- t *i. .jit. Iloko o ia manawa, ua puili ao 10. ka Moi Mon Rose i kona mau lima ma kona umauma a puanaae la me keia mau huaolelo.

0 oe ko'u haku! 0 oe ko'u hakul Kauoha aku la oia i kana rn.au kuehe e hoomakaukau ia kekahi papa aina, a iloko oka manawa pokole ua makaukau mai la na mea a pau. Ua hele aku la lakou -no ka papa aina i hoomakaukau ia, ama ua papa aina la i hai aku ai ua Piukeona nei i na mea e pili ana no Piuke kona makuakane. Ika lohe ana oka moi Mon do Hose i keia mau mea, ua ili iho la maluna ona Jta haawina oke kaumaha, a oia kana i pane ae ai i keia mau huaolelo me ke kuhi hewa penei: E loaa aku ana no oe ia'u, no ka mea oke alanui kahi au i liele aku la, he ala ia no na mea a pau, a oiai hoi ke kokoke mai nei ko'u mau la hope. Ua pono loa nae hoi ua hiki mai Ia oe, a i haule ae no hoi au, alaila, noho iho no hoi oe i ke aupuni o kakou. Pane aku la ua Piukeona nei, aole au i hele mai nei a noho ia nei. Pane aku Ia ua Mon do Eose nei me kaninau ana aku, ahe huakai aha kau e ke keiki o ka hiki ana mai nei? He huakai imi enemi, wahi a Piuke ona i pane aku ai. Owai ka enemi o ka huli ana? O Haunelana ka hapa aeko, ke keiki a Aeko Eleele me ke kaikuahine o Pike. Ae, ua lohe nu ia, eia nae aole au i ua hiki moi xa nei, wahi a Mon ' dd Rose i pane aku ai. Ia manawa ninau hou aku la o Piukeona ina lie moku kekahi # liolo ana ko ke napuni Eupe. 1 Mai ninau oe no ia mea, ina he makemake kou ika moku, ua makaukau ia mea, a i hakalia wale 110 i kou ieau aku. Ina pela, e kauoha aku oe 0 hooniakaukau ia kekahi moku no ka holo ann 1 ke aupuni Kupe i keia ahiahi. Kai no hoi e uoho iki iho kakou a ka Li apopo, alaila aku hoi kon la e holo ai, eia ka 1 keūi aluaiii uo.

2so ka paakiki loā o Piukeona e ho* lo uo ia ahiala, nolaila ua kauoha ia aku la kekalii moku e lioomakaukau no ka lawe ana aku ia riuket>na no ke aupuni Kupe. no ka imi ana hoi i kaua niea i makomake ai,

I ka makaukau ana b ka . moku, ua kauoha ae la ka Moi Mor> do Roso i kona mau kaliu kaa e hoomakaukau ia kona kaa alii, a kauol.a'pu aku la hoi i kona mau, aliileoa e hoomakeukau i kona pualikoa no ka hoolianohan o ana i ke keiki alii Piukeona.

He manawaole, ua ku laina ae la na koa ma na aoao oke alanui, mai ka ipuka aku hoi o ka liale alii ahiki i ka uapo, a e hSkeke ana hoi na kanaka ma kela ame keia aoao no ke alee e ike hōu ina helehelena o Piuke e like me ko lakou lohe. ■ Oiai ke kaa alii iku mai ai ma ka ipuka oka Halealii, un puka mai la na alii ame Piukeona hoi kakou koa a kau mai la ma ke kaa no ka uapo ka pahu hopu. 9 Oiāi ke kaa alii e holo ana, alawa ae la o Piukeona ma na aoao ao ke kuku mai ana koa, ua pane ae la oia ma ke ano hoomakeaka, he poe pou aha keia © kuku mai nei. ! Pane aku la ka Moi Mon do liose aole ia he pi>u au e kuhihewa nei, aka o ko'u poe koa ia e kilku liko mai nei. Ahe, o ke ano iho la ka ia o ke koa e olelo ia nei, 9 kuhi ana la wau o ka aa ana aku o kekahi e hakaka, oia lake koa. |

Aole pela, he okoa no lioi paha ia ano, aka o ke ano iho la keia o ke koa, he mea malama mai ;ia oe a lie mea hoohanohano lioi i kou kulana. aku "la ua Piukeona nei, aohe peneia ko'u wahi i nolia mai nei. ona lima oia iho la na ke koa Iloko o keia manaw&, akalii no a maopopo iho la ia Mon do ltose. he mau ninau hookolohe kei«T!h kana keiki, nov n»n« l)o!i aku la oiu. t 1 ! h* { L o ;• ;u h 1 !• J. / - k. ; [ 1 : . - h' • . < ..I .. - !i'!t uapo. Iloko o keia manaAea, ua paia ae la ka lewa ine ka leo huro o ka hauoli a we ka mahalo 110 keia keiki ui, n o ka lakou e puaua mau ai, <4 E ola.mau loa oe e Piuke." Mn ka hora 6 ahialii o ua la'la, ua haalele iha la ka mokja i ka uapo a ho~ lo aku la ho ke aupuni Rupe ka pahu hopu.

la lakou nei ma ka moana, a o ka ekolu paha ia o ko lakou nei la ma ka moana, aia hoi, ua halawai iho la lakou nei me kekalii ino e liiki ole ai ia lakou ke hof]ponopono i na mea a pau oka moku.

E puhi mai ana kfk makani me' ka ikaika a o na pea hoi keia ua pau i ka nahaehae, a aole he wahi pono iki i koe, a aolehoi he hilii i ka ike o kekapena ke hookele i ko lakou moku iloko o keia ino nui. '

Iloko nae o keia mnnnwn a ka ino a me na ale e haluku nei, aia 110 o Piukeona ilalo oka moku kahi i hiamoe ai, a mailoko m o kona hiamoe nui i puoho ae ai oia, a l{olo ae la iluna o ka oneki oka moku, me konn mnnno heaha la keia mea.

Jaia i hlki aku ai[i ka oneki o ka moku, ua ike aku la keia ika moaha ua hele a kuakea, a o na sela hoi a me ke kapena he mau he'lehelenn ko lakou o ke kaumaha. Pane aku la ua Pinkeona nei, lntVha kein o ka moku o kakjou? Healaa hoi, wahi a na sela i pane ae ai a mo ko kapena. He'iuo keia i iuaoin>po $le kona wahi i hoea inai, wahi n ke kapena i pane aku ai, no ka mw, ua nana ilio nei nu ma ka'u mea ana ij»o n nna nmkntii aole iie wahi mea a ike ia kahi i hoea uiai ai. [

Uoko o koia niaUawa, u;\ luHMnaopojK> iho la ua Piukeona noi, mo ka olelo aua iho iloko! ona ? malin j>aha no'u uo ke kumu o koia ino i hiki mai ai. l'ano hou aku 1» na Piukoona noi, aole o pau koko ana koia ino, oia wa1© »o ka pono, o hailoua kakou t\ o mea o ku »i ka hailona, e ki«>h\ ia oiailoko o ko kai, a ho po o mnlio koko no koia ino. Ma koia wūM o na inakamakn ho'nholu, ō hoomawao iho oukou, aolo ho

mea e ae i hiki faai ai o keia ino. no Piukeona wale-np. Mahcfpe iho o ko Piukeona olelo ana nku e hailona ln|ou, nolaila ua akoakoa ae la lakoil iv.kahi hookahi, a pane nleu 1a ke kap?nrt, owfii na mea mua o kakou.

Pane aku lfi o Piukoonn, o oe no hoi me ka malama moku, n pnu ne lioi olua, owau aku ino Inkou nei. He mannwa kupilikii keki o na mea a pau, no ka men, ina e ku 'ana%a 'hailona i kekah£ o lakou, oka wale no o ke - k|loi ia iroko o ke kai, a hookahi mea aloha o ka wahine me na k eiki. : īloko o keia tnanaw'a i lioao iho ai lse kapena a n|e ka malamamoku, a aole no hoi i kti ka liailona ia laua elua. īa manawa i pano aleu ai ua- Piukeona nei, owau ae lioi me lakou nei, I ka naanawa { ulele iho ai lakou nei uu ku iho la ka |iailona ma ko Piuke-

ona aoao. j , Ia manawa i pane mai ai kekalii kanaka, alia kakoii e hooiaio i keia mea, e.pono kakou eJiailona liou, n ina 0 ku hou ka hailuiaa iaia nei, alaila he niea oiaio no iapei no ke kumu o keia ino. - I Iloko nae o ki manawa a ua Piukeoua nei e haikiia nei me na sela, ua oi ae ka ino i k<{ ka wa mua, a me lie niea la e olelo laai ana na ale e leliei mai, no ka mea > he hana ka makou ia ■oe. i Oiai nae uei e hailona ana 110 ka lua o. ka mamwn, nia hoi ua ku liou iho la no ka. hsJ.ona ia Piukeona lloko n&e ,oj|feia manawa, aohe mea okp»r>u. ka na kaumaha loa ko : 1 ! ;..-: : -W r - t^T .r; ■ WV--l ; v Wv / , V ■ ' V • ■ .!''.; -■ VV'/ : - ■ i(: i,. i..i . -K.O i ■■ 110 e maiie koke no keia īnp. Pane nku la -ke kaj)6na, mamua nae of ko rnakou hoolei an'a aku ia oe iloko o ke kai, e pono oe e liai mai i kou inoa ia makou, ae kakaii oe i kekahi l°(a na ko makou moi, i; ole ai oia e hoopoino mai ia makou.; Ua pono ia iko Piukeona manao, nolaila, ua iho aku la !ua Piūkeona nei ilalo o ka moku, kakaiu ; iho la i kekahi leta na ka moi Mon do Rose a paa, pii hou ae Ia oia |iaawi aku la i ua leta nei i ke kapena, ,

Pane-aku la ua Piukeona nei, i ko'u wa, e huule ai iloko 0 j ke kai, e hoi oukou 110 kahi o ko aupuni, a,e haawi i kena leta T¥a moi, a e hoomanao pu hoi oukou, owau o Piukeona ke keiki a Piuke, a.inai poina i kuu inoa ma keia mua aku, a paliu ana ua Piukeona uei iloko o ke kai.

Mamua iho nae o lea manawa i haule akuaio Piukeona iioko o ke kai, ua haawi niai la oia i kona aloha ia lakon nei, me ka olelo'āna inai. Aloha 'oukon a e hai aku onkon i lie aloha i ka Moi.

Iloko nae o ka manawa i haule aku ai o ua Piukeona nei iloko o ke kai, un poholo aku la oia iloko o ka ia nui Lola, a he mea liaohao hoi ia ia ianei. Nnnn ne la koia mn o a maanei 1110 ka olelo nna, aia ln du i liea, akn, ua hoomnnao ae la nae ! oia i kona wahi i noho mnu ai oini i hele ai no ke anpuni Po. eia ka au iloko okn in nui Lola. ** !

Ma keia walii e waliho iki kakou i ko I k&mnilio nn;i «o Pinftw>i\a oiai nu\ oia i iloko o Lo!« k?Ai i iloho «i, aonaii&l r»o hoi kakon i ke k«ponfv a mo īw ' Ho mon hnolmo 10l ia iivSf\kn\\ nei i' ka nial'io koko ann o J koia 1110 nui i ka' ima'nnwa i hanle ai o j Pinkoona iloko ojj ko kai, a pa mai la hoi ho ahoahe makani mai ko knkniu hikina mm. j ! Iloko 6 koia mftna>vn i jv\no> ae \- 0 : kapon«. no kom kanaka iho ihm no ka koia ino mii, a heahk 4a ko ano o koia kanaka. ! j U* lilo keia i\m a l&kow i iko §\ i iuoa na lakou e ka? o maw ai, a 110 i;\ uaoa vu\ hoohuli ao h ka iha <s ko !akou uioku 110 ka hoi hou hiu\ i kn i\iiu\, nio ka |H>ii» mii o kolakow moku, # jiloko no oka U h v*kahi t via ku aku ; lakou nei i aup uū mnlimi Mako*; I iko va mal la hoi loiu moku jK>ino o JSt>4v>mo akn ;\na i lo av-j\, Aole i pMi