Ko Hawaii Pae Aina, Volume XI, Number 46, 17 November 1888 — Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELE O KE AO HOLOOKOA KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua. KA LIMA KU'I O MAUDELANA [ARTICLE]

Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELE O KE AO HOLOOKOA

KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua.

KA LIMA KU'I O MAUDELANA

|j Ka Limakahi i haaheo ai ka Honua. Na hua Ouia Keleawe o Aimiona P 7":-. Unuhiin ho Ko llawaii Poe Aina. *f. ■ * '■" . . • ■ . Heiu 54 Aole he kumu e ae o keia ku koke o lakou i ka aina, aka na ka mana o ka * ia nui Lola, 0 kolo ana ia lakou. f. ■ \ ; .. Mahope" iho o ke kilo pono īa ana mai oua moku Ja, ua ike ia mai la, o ka moku keia o Piukeona ma i holo ai, a ninau aku ninau mai i ke kumu o' ka poino ana. Ua liolo aku la ka lohe a puni ke kulanakauhalo a lohe pu aku la hoi ke alii no keia mea, aka, aole mae i maopopo ke kumo oka hoi hou ana mai, * 'ua jgaaopopo nae ua poino ka mottur r Oiai ka moku i pili aku ai'ma p« u.. VY : l -1 ! 1 . h - uka, ? ■ 'hele !-• }a vo i-a. Hn' oka >' k. in;: : ,1 .0,.ha ke kumu o ko oukou hoi liou ana Jjtefti nei? " -^* a au e hahai aku ia oe, e pono oe * £W aaana mau iho i keia wahi leta. 'f%: Ia manawa i hopu mai ai ka Moi me \ manao kaumaha, a wehe ae la me * * ' lta nana koke ana iLo ika inoa malalo, J |a ike ilio la oia na Piukeona mai keia * W Huli ae la oia a heluhelu iho la i na rlßftanao i kakau ia, a ehoike ana na ole*lo maloko o ua leta nei penei: | , 1 "Ma ka welelau ona ale: 1 I kuu makua alii ) , SMondoEose ( I kou manawa e ike ai i na m'anao o keia leta, mai kaui kou lioaiiewa maluna o ke kapena a ine kona mau sela, no ka mea he poe hewa ole hkou. A i keia hora, ke lilo nei an i pio na na ale o ka moana, mainuli nae o kekalii olelo aeB tt( ke a makou i hana ai, a e nolio nae ka hoouianao i kuu inoa, Owau no Piukeona.'" * Mahope iho oka pau ana oka ka noi Mon do Kose heluhelu ana i ua leta .ei, aele e hiki iaia ke ekemu liou mai, F ua pihaloa ia oia ike kaumaho no "Mukeona. ka hala aua o keka I .' ■■• • ' Q •. ttosc ' i.. • iluna a •

—mai la i ko .!;„> •. .. o ke i--" • u- i V.- .p- ; L. mau;,' v 'i • • ia uiakou i iiualeie l. v . :ii : :.. ;i - .;oi, ai ka liala aua o • !h :k ■ ; u nia ka moaua, ua iialawai ihola mak'" me kekalū iuo uui i maopopo • ■ wahi i lioea mai ai T Tc >. nana an ma kau mea aua iuo a • •• * • ' he wahi i lioiko ia mai ko makou Ike lioo' *>le, a uo ia mea, ua u >o mo ka maopopo o! x aku ai. Oiai ik ana pela, aia hoi, h<x a mai lalo ae o ka moku " ; > « i k, »a hiamoe i ka halaki -■ ' PauekokemĀ'' *- •• • ' -»a« lia hoi keia o Heaha lioi, walii a ; liou mai la oia, s ku olelo aua mai, f malio koke aua koia iuo. A pohon ko kakou |x>uo i hiki ai i u kakou ko lanakila? Kia walt? no kft ;no;\ jvuo a kakou e houa ai, tr»hi a ua Piukeoua i pauo

mai ai, e hnna kakou i kekahi aelike paa. īa manawa i ninau mai ai ka Moi Mon do Eose heaha ia olelo aelike a oukou i liaiia ai? * I Pane aku la ke Kapena,'o ka olelo aelike a makou i liana ai, oia keia: E liailoua makou, a o ka mea e ku ai ka ! hailona, e kiola ia oia iloko o ke kai. j . Hoko oia manawa ua hoohōlo like ae la makou a pau a owau a me ka malama moku ka mua, aole nae i kiīlā hailona iamaua. I ko niaua pau ana, ua komomai la o Piukeona me na sela, a ika hoomaka iho no, ua ku aku la ka hailona ia { Piukeona, a hoi hou iho no i ka lua o ka manawa, oia like no, a no ia kumu kona lele ana iloko o ke kai. I hai aku no hoi au ia oe me ka oiaio ika manawa i poliolo ai o Piukeona iloko o ke kai, oka manawa no ia i hoomaka mai ai ka malie, a o keia ino nui o ka moana, mo lie wai la ka lana malie, a oia ihola ke kumu o ko makou hoi ana mai nei. Iloko oia manawa i pane aku ai ua Mon do Rose nei, ua pono oukou, a ua pololei hoi e like me kana kauoha, a hoi'aku la ua Kapena nei a launa pu me kona poe sela. ' Ma keia wahi ena makamaka heluhelu e waiho kakou i ke kamaiīio ana no ke Kapena a me kona mau eeia, oiai ai lakou i ka aina kahi i noho ai, a e hui pu ala hoi me na ohana, a e kumailio ae hoi kakou no Piukeona ka mea nona keia moololo. kumu o keia ino i loaa ai ia ma ma ka moana, mai ia Lola no ia. ka ia nui o ka moana., MAhope iho o ka hoi ana aku o ua ala IKi ' 1 ' 1 . I < f ī 4l hi 1•< . » u' « i ,)■ )i i, v. I* } , < h r < 'i'i '<"».! i i - 1,1 ipa li" 1 Uke o ke «.ai, 1 like kona ano me he I waapa ihu lua 'la, a o kona mau aoao | me he aniani 'la ka hulali a e hiki ai hoi ke ike ia aku o na mea apu maloko uie ka nalo ole. He hookahi wale no meanana i hookuihe maiika manao o ua Lola nei. oia kona ike ana aku ikekalii kaikamahine ui opio e moe ana iloko o*ua waapa 'la. Ia manawa ua hoolana iho la ua Lola nei no kekahi manawa me ka haka pono ana no nae i ua kaikamahine 'la. Oiai no ua Lola nei e nana ana, aia hoi ala mai' la oia iluna a nana mai la ia ia nei, a me na lielehelena o ka mino aka ana iho ma kona mau papalina ka ua Lola nei i ike aku, a hoomaka aku la ua waapa nei e holo me he olaīi la no ka moana.

I ka manawa a ua Lola nei i ike ai ona J mea ne i ana i ce «i rae iloko, ua hoomaka aku la ao hoi keia uhai mahope. Aole e liiki i ka manao Lola ke alūalu aku i uā mea Ia ana i ike ai oiai, ua oi loa aku kona holo, a ma ka moali wale no keia o ko kai e hoomaopopo ai. Aole i liuliu maliope iho, loho aku la ' keia i ka halulu, a hoomanao koke ae la keia o na lua nei keia ona i poholo ai. I iho la keia iloko iho ona, e poholo ana oe iloko o kela lua, a o kou wahi a , ua nei ia e loaa akti ai ia'u. j -Ina hoi oe hē wahine maoli, ka mea ' nona kela mau helehelena nani h'u 1 ike aku nei. alaila, e loaa ana ka wahine a kuu liaku opio Piukeōna. Aina hoi ho mau akaku hoowalewalo wale iho no, aohe ana waiwai, a me ko- \ ia mau olelo na Lola nei e nalu a na, a liuli hoi aku la no kona walii. E hoomanao ouko\i e na makamaka helalielu, aolo keia he inoa e ae a Lola e alualu nei, aka, o Mami Melemelo no ia, ka mea hoi nona kola mimna o Lo?f i noho ai, a o ka mea hoi naim i hoopaa o Piukeona iloko o ko aupuni l T wea e | like me ka kakou i ike ai ma na helu i , lmla. ! A o hoomanao pu hoi oukoiu o ka h\ i hope keia o ka piha aua o na mahina ; eona o kona noho ana ma keia mau ' moana, a hoi ajkn !a oia v\o koua luonua . ponoi. O :?a olelo hope loa a ua ui Maiiu Melomele nei iloko \!u> ona oiai e hoomnkaukau aivs\ e hookomo mai i;v

Piukeona iloko' o ke āupuni Uwea, oiā keia: . ' " "He nani o3 mai luna a lalo, a he ki hoi ke kaili aku i kuu pauwai, aka, alia au e hooko i kou a mahope aku e hui no kaua. Ua paa mau k'eia manao iloko o ua ui nei i na manaWa a j)au, a me ka imi ana i wahi e hooko ia ai kona manao. Aka, ma na ulia lako ma keia huakai ana ua loaa iaia he pomaikai, a e hooleo io ia ai kona"inau manao © hke md ¥a kakou i ike ae nei maluna. Ika manawa i poholo %i ūa .ui nei me kona aupuni iloko o leona moana, a ma ka hapalua Hke o ua moana la, i iiookuinu iho ai ua ui nei i kona aupuni, ake nana aku ho Melemele wale no na mea a pau. O kona hale hoi, ua uhi ia me ke auiani Melemele, a aolo hoi i ike ia kekahi aupuni nani e liko la mo keia, a nohp iho la hoi ua ui nei iloko o kona halo me ka oluolu. Iloko o ka manawa a Lola e hoi nei, aole ho mea ixui e ae iloko ona, eia wale no o ka īoaa p Piukeona iaia. Oiai nae ua Loia nei e noho ana me ka. ninau ana iloko ona> pehea la e loaa ai kuu haku ia'u i lawe aku ai hoi au iaia me ka wahine a'u i makemake ai. Ua hauoli loa ia nae ua Lola nei i kona ike ana a īno ka maopopo ana hoi iaia ma kona ano mana, lie huakai liele ka kona iiaku opio no ke aupuni īlupe ma ka moku. - Nolaila, mamuli o kona mana i hoouna mai ai oia i ka ino nui maluna o ka moana, a manauli no o kona mana i hookomo aku ai oia i ka moana e fiailona lakou, e like me ka kakoxi mea i ike mau ae nei. ' - Ua hana ua L6la nei i keia mea. me 'i n. l iloko o h/ " A-'ei. i ' . :J ' .. ana hoi h- . . i,., I < !>.. .< ni 1 -i iaia . | ' Oka loihi o na la mai ko Lola ike ana i kela kaikalmahine a hiki i keia manawa, ua like ia me umi la, a aia hoi ka ui Manu Melemele ke noho ala me ka palaka, ame ka manao aole e hiki aku ana kekalii mea ī ona la.

Oiai' o Piukeona e noho ana iloko o Lola, a me na manao mihi hoi iloko ona no kona pakele ana mai keia majce ae. " !■■ ■ I keia manawa a ua Piukeona nei e noho ana iloko o Lola, aole oia i ike aia la laua i hea e hele nei, aka o Lola wale no ka mea i ike. He mau hora wale no keia noho ana a ua Piukeona nei iloko, aia hoi, ua Inai aku la ua Lola nei ia Piukeona ma kahakāi o kekahi mokupuni nani. a he mea haohao hoi ia i kona ike ana. Hnli mai la nae oia me ka mānao e ninau mai ia Lola no ke ano o keia aupuni kupanaha, aole nae ua Lola nei, na nalo aku Ia no iloko o ka moana. Kupanaha, wahi a ua Piukeona nei i pane iho ai, i lawejnai nei ka oe ia'u e hoaa hele iluiia o keia mokupunī', a i ole e hoi uhane aku paliaimua ō ko'u makuahine. ' Heaha la lioi, ina o keia lawe ana mai nei ou ia'u a haalele i keia walii he pewmaikai ke loaa mai ana ia'u, alaila, pakele oe ia'u, a ina e niake oe e pono ai. . Me keia mau olelo ua Piukeona nei i pane ae ai a huli aku la oia e tiaua i 1 ka hale e ku mai aha nani 1 nui, i like ole hoi kona ano me ko na hale a paSi ana i Ike ai. E hooinanao i na makamaka lieluhelu o koia aupuni a ka kakou Piuko - ona o ku noi, oia 1 no ke aupuni o iMaiiu Melemolo. a o h ī ana | kolia mai ia Lola e lilo i wahine na kona haku. Aka i koia nuv|iwa, o«olo i ia Piukeona, no |ka moa, aole \ hwmaoj>opo mua la nkn iaia. 4 Oiai nae ua Piukoona nei e aha me ka nana i na halo amani nei\ i iho !a oia iloko ona mo na hnaolelo K ku tto ma kua wahi, e no> a e hele no hoi i k<?la hale a e niahe no, aka. w» o\ nkn ka pono e holo nh kola hak> ' | Ina no ho\ !ie kanaka ko kela hale,' a ht«o mai oia e kae ia'u, alaila v e ho«! ao no au n\e ka il.aika \ loaa ia v a ii\a i hoi aolē ho knnkkn o 1 kv\ \>a j js>n\aik?vi :vu i M l \\ hnlo. !

Me heia mau mauao e lauwili ana ! toko o ua Piukeopa nei, kt?ae la oia a j aku la no kahi o ua hale nei e ku 1 ana. i la ia nei nae e hele ana, aole oia oiei wahi mea a ike aku i ka maaloalo ; kanaka ae, a wahi ana iloko iho ona, | aule no ka palia he kanaka oloko o ke--lft. hale . j i Hoomau aku la no keia i ka liele I aia imua,Ta iaia:i;hiki aku ai mawaho ojca hale, aole no o ia nei wahi mea a j ik«3 kanaka aku, nolaila, pii aku la oia | iiuna oka lanai o ka hale. ' iaia nei i hiki aku ai iluna, kikeke i ia keia i ka puka e like me ke ano j m?ui ona malihini, aole no lie walii i xh£a a wehe ia mai. » j l a manawa, i iho la oia -iloko ona, e 1 ana au i keia puka, no ka mea I aole kanaka o keia hale a i hoi mai ia ■9 ioho aku ana au iloko o ka hale. Mo keia mau olelo ua Piukeona nei l i ae ai a welie aku la oi» i ka pu-1 ka, e komo aku la no lioi keia iloko. $La ka rumi mua a ia nei i komo aku ai bia lioi'ka rumi hookipa, aohe nani e iKe ike ai o like aku me keia. ■ na mea a pau o ua rumi la, ua Mkono ia me ka waihooluil o waho o halo la, a he Melemele Avale no na naea a pau. hou aku la oia no ka lua o ka rus|i a ho nani okoa aku no hoi ia, oiai «fna mea a pau e uhiia ana me ka omaoiKiao, a o na mea a pau no. - Haalele iho la oia i j£a lua o ka rami a feonio aku la oia no ka rumi ekolu, aoteno he wahi rsea a loaa kanaka aku ia-jssis&i, a me he mei la he kanaka no kotjfeko fta ka ia nei hoomaopopo. rac ; o ka hale ilalo a ia v>»f ike aku la leeiai '"4 ' , i •>; ■> }'U iiuu ti" i i' ■ • 'ii i iwaā?)b o . ■ . ; i' iioopimi -ia ana 'ii.i.i kan o a» j,aa ii.-I.i > ke ta a me lieia ano, u ma Ka īauei hoomaopopo. ana, he rupii auaupaha ia. Nana ae la keia ma na wahi a pau o ua rumi liei, a nana iho la hoi i ka papa hele, pohaku mabala i awili ia me ka momi. V

Poai hele ae keia a puni, aole i maopopo iaia nei kahi e hiki aku ai ke hele no ke alāpii eku ana i waena konu. J Wahi aua Piukeona nei i pane ae ai he mea kupanaha keia ia'u, aia la ka mahea ke alamii e hiki aku ai ke 1 hele no ke rtlanui pii eku mai la. ; oia nalu ana' pela, aia hoi, ua ike iho la oia i kekāhi huapalapala i maka ia iluna o kekahi pohaku momi! e like me keia ke ano M. 0 keia hua ana i ike ai, oia no ke ala e hiki ai ke hele aku mālnna q ka wai ahiki i kahi o ke alanuipii e ku ana i waena konn, e moe ana hoi no ka' hale iluna, kahi hoi o ka ui Melemelo o liiolaui ana. | ' ! Ca hana ia keia rumi me l je a"kamai, a i wahi hoi e hiki 010 oi i na kupua ke pii no k» iluna kahi hoi oua ui ī». r j | He msa oiaio, ina e lo&a kela hoa palapalaM, i kuni ia iluna o ka pohaku, | ni ka manawa e lyx>pa' aku ai iaia, e ike ia no-aiuanei kekahi alanui e moe atiaifi&lttna f o | Oiai o Piukeoiia o v ku ana a e muiu ■ anu njiau maka "no koia ika palapalaM, ua i iho la oia iloko oua ' hoaha Ta hoi ka liana a keia walii ' ku i kunl ia me ieia hua palapala. ! ībkō oia maiiawa, «a anehe akn ln' koia e lalan i n;\ 'pohaku īn'mo kn hoopa nna akti i ua Kua h.aia hoi, \ia 1 1 pnnm loa ia oia 1 ka lohe ana i kekahi 1 ! nina, a roe imo ana la kona 1 ! waka, aifrfeoi, e |moe ana kekahi alanni nnni no knlii o k'e ahnm 1 iho la iloko ona, kupanaha maoli kein tnra. eik kn ho alawm e hplo ai, n na poit»a\kni rtr»e aw \ kuu ike ana i koia mea. ! " Tbko*o keia nWawa, me ka hoohaloiilia ole iho, ua hele aku ln oia no ke nlnpn o pii ana ihma. 1 J lain no hoi! hik\ aku ai ma ua wfthi oka rawiawa| no ia i nMo \ho ai na il«rai la. a pii kkn ls, no hoi keia no lialo ilunn. ' 1 ;j Nohula, e o*u !mau makamaka e hk>. $ufv\.s\van\\\ \k\ \(ho ki\kon nva km W?vki a uwila hou akn \ keia pnl4 .