Ko Hawaii Pae Aina, Volume XII, Number 10, 9 March 1889 — He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua. KA LIMA KU'I O MAUDELA [ARTICLE]

He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA

KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua.

KA LIMA KU'I O MAUDELA

£a Limakaiii i liaaliEO ai lsa Honna, Na iīua Okia Kklra'.v'l': o Aimion/i Uuuhiia no Ko Ikmaii /V; , iivda, Helu 70 Eia mamua aku nei o keia »valn la he paku liiki ole ai i kekaiii inoa mana kupua e komo aku iloko, a oia no ka lua ona paku ikaika o keia aupuili, c ke ahi no hoi au i ike mai nei, ao ua paku ala a'u i hai aku la ia oe. A peliea a uanei kaua e komo akn ai iloko, no ka mea ke olelo mai nei oe lie paku paa e hiki ole ai i kekahi mea kupua ke komo aku? walii a ua Piuke nei i pane aku ai. Pela 20 110 ka hoi paha e kuu aikane akct, e hoomanao lioi paha oe, ua lilo ia mea paa i mea oie mamuli o ka'u kauoha, i pane aku ai o Aeko i kona hoaloha Piuke. Ika lohe ana o Piuke ina olelo a kana aikane, ua minoaka iho la oia, me ka hoomanao ana iloko ona no kana mea e hana ai ina laua e hiki āku ana imua o na ui Mahope iho oka pau ana oka latta mau kamailio ana, ua pane aku Ia o Aeko ia Piake ina kaua. Iloko no hoi oia manawa i ku ae ai 0 Aeko a hele aku la, a' pela no hoi o Piuke 1 ukali aku ai maliope. Oiai laua nei i haalele iho ai ika rumi aina, ua komo aku Ia laua nei no ka rumi auau a ua hookaliaha ia ko Piuke manao i ka- ike ana i keia mau mea kupanaha. Aia i waena konu o ua rumi la kekahi punawai nui a nani lioi i hana ia me ke kula ame na pohaku momi, a ma kona mau.kapa e luhe mai ana na .pua aala o kela ame keia ano, a e kililmne iho ana hoi na kulu wai me he mau pakaua kililmne la, a he nani hoi 1 like ole me ko kekahi mau mea a ua Piuke nei i ike ai. IleLn o keia manawa i niuau aku ai W' ua Piuke nei, i ka i ana aku, nowai keiā lua wai auau a'u e ike nei? la nmnawa i pane aku ai o Aeko, e kuu hoalolia, o keia niau mea a pau au e ike nei 110 kuu mau haku wale no a owau mae ka luna maluna oia mau mea a pau--1 hai aku au ia oe, o keia lua wai' a kaua e ike nei, oia ka laua wahi e auau mau ai ina wanaao a pau, a aole e nele ko laua liiki e halulu ana, a mahope oia manawa e noho ana laua maluna o keia mau pohaku niomi.

A na kekaki mau inaiiu o hoauau ia laua, a oia 110 hoi ko laua num kiai ponoi,.a o keia mau meu uao n pau, ua, haiia ia uio ko akamai lua 010 e ko laua makuahino Wakawaku. Ika lolie ana oua Piuke nei i keia mau olelo a kana aikane. ua hoomaaao iho la keia me ka olelo ana iloko ona h»-elua ka keia mau ui a pehoa Ia ka pono a'u e hana ai. Iloko oīa īuanawa i pane aku ai ua Piuke nei. owai ko laua nuui inoa: Oko laua mau inoa a'u e lohe mau ai, oia 110 u Ka lnia ohia ke'enwe o Aimiona, a i kekahi maimwa e lohe ana au ika hea ia o Keahialoa ame Aimiona. Owai ka mua o laua 4 wahi o Piuke i iiinau hou aku ai

Ia manawa i pane alm ai o Aeko, o ka mua o laua, oia no o Kealiialoa, a o Aimiona ka lianau liope. Ua kopaia ka inoa oka meu mua o laua mainuli oka inoa o keia aapuni, ;i oka inoa hoi oka lianau hope, ua kapain mai na liua ohia Keleawe mai o Aimiona. No ka mea, ua loaa mai keia mau kaikamaliine mamuli"o ka uliai ana o Wakawaka i na hua ohia keleawe elua o kekahi kumu laau eku ana ma ke aupuni Aimiona, aka, mamuli nae o ke kapa ana aku o Wakawaka i keia mau inoa pakahi i lilo ai oia i kino laau . Ao ka hale nani eku mai la iloko 0 kekahi muliwai, nona hoi ea wai ' hooluu ehiku, oia no na hua ohia Keleawe a Wakawaka i lawe mai ai a mamuli oka mana i loaa i kekahi mea i lilo ai laua i hale nani lua ole. Hoko oka manawa a Aeko e kama-' ilio nei, aia ua Piuke nei ke noonoo ala iloko ona no kana mea e liana ai, ano ia mea i pane aku ai oia pene i: Ina pela e aho no ko kaua kali ana ahiki iko laua manawa e hele mai ai Ika auau, alaila, h.ele mai kaua e ike īa laua. ' Pane aku la o Aeko, aole ia he mea maikai na kaua e hana ai, ua oi aku ka pono e hele ka\ia imuā ahiki ike ko ameke ko ole ana paha o ko kqua mau manao, aka, ua lohe no au ika olelo ana o kuu liaku.

Heaha kana mea i 01010 mai ai ia 00? vahi a Piuke i uiuau aku ai. Ua olelo mai oia ia'u ina he ikaika kou e hiki ai ke pale aku ina poino a pau e kau aku ana maluna ou, a komo paha oe me ke kino ola ahiki imua ona alaila, e lilo no oia i wahine nau, wahi a ua Aeko nei i pane aku ai. Ika iohe anao Piuke i na olelo a pau a kana aikane Aeko, ua hauoli loa oia, a no ia mea, ua liooholo iho la oia iloko ona e hele no laua imua ahiki i koua ike ana ina helelielena ona ui ka mea hoi nona kana huakai. Mahope iho oka pau ana oko laua nei makaikai ana ina mea a pau, ua hoi aku Ia laua no ka rumi hookipa, a noho iho la me ka hoohala ana no kekahi mau minute. 0 kahi o Aeko e noho nei, he wahi kaawale loa ia mai ka hale aku ona ui, a noho ana hoi ma waena o kekahi pali kiekie, a o kēia no hoi ka ipuka mua no ka lioomaka ana aku e ko*mo iloko oka pa alii oua mau ui nei. Oiai laua nei e noho ana, ua pane aku la ua Aeko nei i kana aikane Piuke, ia kaua e hele aku ai, e tiliai mai oe mahope o'u, ama ko'u wahi e liele [ ai, malailA mai no oe, a he ae wale ! aku no hoi ka Piuke. ! I loa no a pau na olelo aua Aeko nei, o lia manawa no ia i kani ae ai no ekolu manawa, a wawalo hele aku Ia ka leo oua manu iiei, ahe manawa pokole maliope iho, ua ike ia aku la ua pali nei e m»wehe ae ana i na aoao elua. Ika manawa no i mawehe ae ai ka pali, o ka wa no ia i olelo aku ai o Aeko ia Piuke, e hahai mai* mahope o'u. la manawa no i lele aku ai laua nei a i ko laua nei hala ana aku ma kekahi aoao, ua hoi hou ae Ia no ua pali nei e like me kona inau. Iloko no hoi o keia manawa i ike aku ai ua Piuke nei ika waiho mai o kekahi aina nani mamua o laua, aole nae o ianei wahi ike haie aku, no ka me«\ ua uhi ia 0 kekahi paku i liko me ka papu ko ano.

la laua uei i hiki aku ai mawaho 6 ua pai>u uei, ua pane aku la o Aeko, o keia ka ipuku elua, a eia iloko nei ua mau ui la. e kuu aikane, ma keia waki e hookuu aku ai auia oe hookalii e lie« le. a o ka mea poino loa ma kou alahele, oia no kela kiuuu laau, ke kino laau lioi o ke kupua Wakawaka. la manawa i pauo mai ai o Piuko, e hookuu ana ka palia oe owau wale uo ke hele au-x ? Ae, walii a AeL> i paue aku ai, u e makaala loa we. a Inamua lioi o ko'u hookuu ana aku ia e lieie. 6 pouo oo e liuki aku i ketahi hulu keokeo o kuu ekeu nei, i kokua a i aMai hoi| nou. '

Ia manawa i pane aku ai o Piuke, i ka i aua aku, Leaha 110 .hoi ka howa iua no hoi o kaua pvi ke hele, Moliopo lioi paha auauei ,iu lilo i moa iuo loa ia<> kuu mau lmku, a lieaha la auanei ka laua mea o haua Uiai ai maluna o'u iua laua e iko mai ana i ko'u hele pu aku me oe. Aole ia he mea nou e poino ai aua oi loa aku no ko kaua pono e hele pu, wahi a Piuke i pane iiku ai ia Aeko. He maikai no kou inanao e 'kuuuikano, aole no au e lioole aku ma, aka, e kali nae 'lioi ko kaua lisTe pu ana a mahope aku, no ka mea, ua manao au> aoie kaua e i>OHO-'e poino like i ka manawa hookahi a loaa ole hoi he ahai lono no kaua, wahi a ua Aeko nei i ipaneakuai. - Nawai hoi e kue mai ia kaua? I ninau aku ai ua Piuka nei. Na kela kumu laau 'o ku la ma ka puka o ka liale, wahi a Aeko i j)ane aku ai, a 110 ia mea i manao ai au o oe o kaua ke hele mua aleu, me kokahi 0 ko'u mau Inilu, a ua like no lioi ia me ko'u kino holookoa. Heaha ka waiwai o kena hulu ina au e huki mai ana? i ninau aku ai ua Piuke nei me ka hoouiaopopo pono ( ana aku. i Ia manawa i pane aku ai ua Aeko i nei, oka waiwai nui loa a keia huiu hookahi ua hiki loa iaia ke hoonalowale ia oe me ka ike ole ia mai e kekahi mea, aku ana oe imua oka mea au i makemake ai e ike a e loaa paha ia oe. Nolaila e kuu aiksne i kou manawa e liuki ai a hemo i ua hulu keokeo ala alaila, e paa ma kou lima, a i kou manawa e hoomaka aku ai e hele, e hoolei 1 ua hulu ala mamua ou, me kou olelo ana iho no kahi au i makemake ai.

A raa kalā aua hulu Ja e lele ai malaila aku jio oe e lele ai, a o na poino a pau e alalai maj ana mamua o kou. alahele, ua hiki loa i keia hulu ke pale ia mau mea a pau. Ina aole oe e lawe pna i keia hulu e like me ka'u c olelo nei, alaila, aole e liiki ana ia oe ke lanakila maluna o kela kumu laau, a o ka hopena he make mainoino maluna oua kumu laau la. Nolaila, ea, e hele pe mamua a na'u no lioi au e hele aku mahope nei ma ke ano he kiu. a e manao mai no a \wnei kuu ma'u haku 4 uol 3 au.i liui pu • me oe. Ika lolio &na o Piuke i keia mau olelo a kana aikaue Aeko, uapiha hauoli loa oia, a aole hoi i pan? hou aku oia i kekahi mau huaolelo no ko laua liele pu, aka, ua hooliolo iho la. oia iloko ona e hooko aku elike me ka Aeko mau kuhikuhi. -■■;■' i ■ • . ■• - Mahope iho oka pjau ana oka laiia mau kamailio ana 4 u§, liuli ae la ua Piuke nei a pane aku la ia Aeko, aole auei he hana aloha ole keia a'u e haua aku ai maluua ou oka lāwe ana niai i kekahi o kou kino? Aole anei ia he kue ana aku i ka kaua hoohiki. ? Aole wahi a ua Aeko nei i pane aku ai, no ka mea, o ko'u kokua ana aku keia ia oe mai ka'poino ae, ka mea lioi a kaua i olelo Jike ai ina nou ka pihkia, kokua aku au, a ina hoi no'u ka pilikia, kokua mai oe, a pela kaun e pono ai. Me keia mau huaolelo hope a ua Aako nei i pane aku ai oka mauawa uo hoi ia a Piuke i huki aku ai i kokahi hulu keokeo oua Aoko nei a paa aua ma k<s ia uei lima,

| Iloko o ka mauawa i lieuio iaai ai o j ka Uulu luai ka okeu mai o Aeko, o ka mauawa uo ia 1 houio niai ai o kokahi j paui puka o ua papu ala, a iloko uo hoi o ia taaua\va, 1 hoolei iho ai ua Piuko nei i ka huhi niainua ona, 1110 kn 01010 aua iho, imua o ko alo o k;\ ui Keahialoa, v I loa uo a pau ka Piuko īuau 01010 ! aua o ka mauawa uo jia i 1010 aku ai o ua huiu uei mo ka hakalia 010, a e iiko uo hoi uio ka hiki w?\!wo o ka lole uuu o ka hulu pela 110 hoi ka hiki w:vwo o ka lele aua aku o Piuko mahope oua. la iaua uoi o 1010 aua. a kaa hopo \ila hoi ka papu i liopo, ua hoi hou io uo ka papu 0 liko mo koua mau, a lflj-j li hoi aku la uo hoi J> Aoko uo I heme pali, f I

Oiai o Piuke ma e lele ana a no kekahi mauawa ur, iko.ak'u la ua Piuke īiei j ke ku mai o kekahi haloj nonahoi na waihooluii like ole ike ai mamu&, e ku ana iloko o keiw" li ' : muliwai aua like loa lioi me na mea a pau a un Piuke noi i lohe ai mai ia Aeko mai kana aikano, a liooiaiio iho la i na mea a pau. Ike pu aku la no lioi keia i ua'kumu laau nei e ku ana mamua o ke alo o ua hal? nei, a e hihi ana hoi kona mau lala £ne. ka hoomalumalu ana hoi i ka haly ahi, he~ku no! Ika wehwēli ~kona §iau nanaina, aku, he inea ole walo no ika manao oka kakou Piuke. Aple i upu iho laup, nei hiki ana mawahp oua hale nei' aole nae lie mea ; nauā i ike ia laua n,ei, ao ke kumu e luli ana oia i o a ianei me l he meo Ia ua maopopo iaia he kupua j ua hiki mai, aka, aole nae he ike no i ka rSea, ua hao aku la ka mana o ka hulu haha poele ana ka papai i i Honolulu. ' :. j Qiiii laua nei mawpho o ua hale nei, j hpomaop opo no ka hulu i kāna mea ' e hj|pa aku ai nolaila, ua kaapuni ae j la laia iua hale nei iloko o na punii elua'a aole lioi lauai nei i ike aku i I k'ekahi wahi kiiio kanaka a e hamama ] ana }jiqi kekalii puka aniajii o un hgie j aeii-.'t'--!' i-■" . ..'V-'.'. ; -:j I No ; ka hemo ana o ! lcem puka aniani, j i nolaik, ua lele aku lrt ua liulu noi a I : kaii iho la ma ka puka aniani, a maho- I pe akn no lioi o Piuke. . i Oiai; nae ua Piuke nei i kau aku ai i ; ka puka aniani, ua ilije aku la oia i ke- ' kahi pua e.waiho ma ( i ana iluna o keka hi pak&ukau, me he ( mea la o ka uhaki ia ana awiinīio ia. O koia pua a.ua Pijuko nei.e ike nei, aole ;a iiB pua .naaoli, aka o kekahi maxi h.iha * mtfale,a ūi. i ike ole ia e Ae-. " ''" t< $*"*-•-' -" r h * ■ * : :. - / ■ ! . ■ '■' - ' He pua kela e lioopoino ana ia Piuke ina oia e puni aku ana, a aole i -maopopoka hopena. ! Oiai nae o Piukei e nanu ana iua pua ala, ame na niānao e hakui ana iloke ona i ka moani aala a ua pua nei, ua hehi aku la oia no ka papaliele o ua rumi la, a e kilohi ana hoi ika nani o ua rumi ala. i

laia nei nae i Uookokoke aku ai i kahi oua pua nei e waiho ana, ua ike pono iho la koia, he lima kanaka no ka mea nana i lawe mai a waiho malaila. ■"■■ *' ; s r'■ | - | Wahi aua Piuke ■ uoi iloko iho ona, : lie mea oiaio, aole uji kekahi mea eae i hana iho nei i keia mea, aka na ka ui keia liale. ■ Oiai nae ua Piuke nei eku ana, me ka nana pono ana maluna oua pua nei, ua pane ae la oia ika huaolelo oka poino. aolo au e ke lioni ia oe, a hopu aku la i ua puqt, nei. Oiai nae ka pua ipa aku ai Iko ia nei linaa, oka manawa no ia i makili ae ai oua pua ala, i.me ka. hikiwawe i nmii iho ai ua piia-nei ia Piuke. ! A e like me ka eleu oka pua, pela no ka eleu o ka ili lejle ma ke pale ana aku mamuli hoi ona kauoha aua Piuke nei. j Oiai keia mau niea niana e liakaka iiei, aho kekahi m*.nawa pokolo iuahope iho, ua paa pio iho la o Piuko iae kana ili lele iloko o ka pua. Ika ike ana nae l> ka hulu kookoo paa o Piuko iloklo oka pua , ia manawa no i huli lioi kkii ai oia 110 kahi <i> kona haku. !

He mam\\va ole i|oho aius «a hulu J neimakona wahi ihuki i« ai. aiko! iho la ua Aoko nei xla hoi mai kokahi | 0 kona īuaw huhi. I ] Iloko v> ka iuauajva u ut\ Aoko noi 1J iko ;u \uv lioi mai kokalii o kon;\ hu!\s v | oia no kx>Ui\ īuauawn ih\ u 1 1 w 110 ] ka poiuo o kaua aikauo | Wabi auu Aeko 1 jk\uo t\o, ;\u \u\ | poiuo 00 e kuu ;»ik;|tUO uo k \ uiOv\ oi;\ ke liai luai uoi kuu hwlu kou nl \L\i hoi | i aku su. 1 UediH la Uoi kauu\, o holo aku iukUoih 1 o kou lueiion, ii im\ 110 lioi ;\u i> i>oiiio au;\, oko ka ;i:\ \huuo pu ann »° koi i;\. uo kn u\o:\ ? * oia uo ka knun 01010 pna. wahi uuu Aoko woi 1 no ai.