Ko Hawaii Pae Aina, Volume XII, Number 12, 23 March 1889 — He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua. KA LIMA KU'I O MAUDELA [ARTICLE]

He Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA

KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua.

KA LIMA KU'I O MAUDELA

Ka Limakahi i haaheo ai ka Honna, Na hua Ohu Keleawe o Aimiona Unuhiia no Ko Ilawaii Poe Aina. Helu 72 I Healia ke kuinu o kona poiuo? i niX uaii aku ai ua Meleuwila nei. I 'O ke kumu o kona poino, ua komo aku oia iloko oke aupuni Keahialoa »3* me kona manao e puka aku oia me ka palekana ma kekahi aoao, aka, ua loaa e iaia ka poino mao ka pau ana o kana . ililele ike ahi, a huli lioi hou mai Ia K' oia i liope. ™ Oiai nae oia e nolio ana mawalio o na palena oua aupuni noi, hiki aku ] a au imua o kona alo, a me na lulu aloha pu ana i kamailio ai maua, a no ka manawa pokole, ua hoi mai la au no ke aupuni Muliwai Make nei. A pehea oia i keia manawa? walii a ka ui Meleuwila i ninau aku ai. ana oia mafcnao ua|iav aūpuni, a me h<? niea la, _īm " hoomaopopo a»a aole paha oia e iiooko ana i Eana mati olelo*i- kaudha maf ai ia kakou, e kali iloko o na la *h% kanalima, a i hala ia mau la, alaila, ua halawai oia me na poino, Alia kakou e noonoopela, no ka mea aole i hala na la ana i olelo mai ai oiai he 20 wale no la i hala aenei, a he 30 hoi la i koe, a na ka la hope e hooiaio mai i kau mau olelo e Leina Hiu t?ahi a ka ui. No keia mau olelo a Meleuwila, ua hauoli loa ka ilio Leina Hiu, no ka mea, ua hoike mua aku oia i ka mea oiaio i kona haku e hiki ole ai hoi iaia ke hoahewa mai i ka manawa e hooko ia ai ia mau olelo.

E like lue ko auo mau o ka ilio Leina Hiu, lie ke ike i na mea * a pau e hana ia wa kahi' mamao pela uo oia i keia maiiawa e ike hiei 1 na liaiia a me ke kulaiia o kona uaku !Piuke ma ke aupuni Kealiialoa, a o ke kulana i loaa ia Leiha Hiu i keia manawa, ua like uo ia me kona manawa i hala. Mahope iho o ka pau aua o ka lakou <?aei mau kamailio ana, ua noho iho la ftkou nei e ai me ka hoomanao ana no ina olelo a Piuke, Hala ae la kekahi mau la, a ke hookokoke mai la hoi ka manawa a Piuke i kauoha mai ai ia lakou nei, a mahiua ae no nae oka hiki ana mai oua la ala, ua pane hou aku la no ka ilio LeinaHiu i kona mau haku penei. E kuu niau haku, ke kokoke mai nei ka iūana>va a Piuke i hoike mai ai ia kakou, ahe mea kanalua W i ko'u manao ka hai ana aku ia olua o liiki mai ana oia ia manawa no ka ruen, ke ike nei au ua knmu aua kolo ke aa o ua Piuke nei i ke aupuni Keahialoa. I ka lohe ana o Meleuwila i na olelo aka laua iUo, ua lioomaopopo pono aku la oia me ka ninau ana aku, iieaha ke «iō o kau mea e olelo nei? Oia iho !a no hoi ke ano o ka'u e olelo aku nei uā noho a ua kupa io ke aupuni Keahialoa.wahi n nn Loina Hiu nei i pane aku ai Ika !Uao).x>po aua ir. Meleuwila o ke auo oia mea, un iko ia aku ki ka pii anu ae o ka ula wena ma na lina au» ala, a 0 hoopuka ae ann oi& i keia mau huaolelo penei

Hēalia la hoi kana i kali aku no lio. 1 paha kakou iaia a i hoi ole mai no hoi paha elike roe kana olelo, ua hiki 110 hoi, alaila huli aku uo hoi paha au i wahi no kaua e pono oi, a aole lie olelo ana kc hoi nmi 110 oia. O keia mau olelo i puka ac mai ki waha o ka ui Meleuwila, he mau olelo ia no ka maiaawā e noho alii an s ka huhu iloko ona no kona makuakano aka, ke pau ae 110 na hoomanao ana no ia xnau ?n ea, ua lioi hou ae no kona ano elike mo kona wa mau ke hiki niai ke aloha iloko onn no kona makuakane. ī ka piha ana hoi 'o na la he kanalima elike me ka Piuke olelo, a ma na, hora hope loa hoi oia la, ua ike iho la o M'eleuwila aole e hoi mai ana koha makuakane Piuke, no ka mea, ua hala ka. ' .īanawa ana i olelo mai ai. lioko nae o keia manawa ua hoo manao ae la oia no na olelo a kahi Iho Leina Hiu. a wahi ana i ae ai, ua pono oe e Leina Biu, no ka ua hooko ia kau mau mea i olelo aiina aole i hooko ia, ina la ua hookau aku au ika lioopai maluna ou e like me kau mau hana. Aka, ua pono oe, a ke haawi nei au i ko'u mau hoomaikai palena ole ma lnna ou, a a'ole nae i pau pono ae keia mau m'anao oua iti nei, uoho ana ka ilio Leina Hia mamua o kona alo, a pane mai la. E kuu liaku, heaha ka meā nui akou manao e hana nei? Aole he mea nui eae a ko'u manao e noonoo nei. hookahi wale iho no, e haawi ae ana au i ko'u mahalo nou no ka oiaio o kau mau mea i hoike mai ai ma na la i hala aenoi, wahi a ka ui i pane akuai . Mai hana oe pela, no ka mea, o ka'u hana ia i hoonohoia mai ai me olua o ka malama a me ka pale ana aku ina poino a pau, ame ka hoike ana i na mea a pau, aua ike *o hoi oe, aole keia o-ka mua o kasi hana ana imua <>u e haku, p3 I<eino i* panWiftu ai. . - ♦*- •*T ka maopopo o o!^1o u"i flfc>7īo 'iho oia me ka ana iloko ona no tana mea e hana aku ai, a ua hooholo iho la oia iloko ona, e hooko oia no kana mau mea i olelo ai.

i Oiai nae lakou nei e nolio ana ma- | luna o ka papa aina o ka ainakakahiaka ua huli ae la ua Melouwila nei a pane aku la ika laua ilio Leina Hiu> me ka ninau ana aku penei . E kuu Leina Hiu. maikai, mamua o ko'u manao ana e liana i ka'u mea i makemake ai, lie mea pono e loaa ke kalii mau kokua ana mai ia oe mai } no ka mea oka hana a'u e manao nei e liana, aole ia he wahi hana uuku, aka, oia kekalii ona hana nui loa e komo aku ai kaua iloko o ka poino. Iloko nae o keid manawa a ka ui Meleuwila e knmnilio nei, ua maopopo e aku la no kona manao i kailio Leina | Hiu, ahe mea maopopo e komo poo | 0 aku ana no laua iloko o ka poino ke hiki mai ia manawa. Ia manawa i pane aku ai ua wahi Ilio nei, heaha ka mea au i manao ai i hiki ai hoi ia'u ke kokua aku ia oe ma kekahi mau mea? Ia manawa i pane mai ai ua ui nei, me ka olelo ana mai, ua lohe no oe i ka'u mea i olelo ai oiai kaua i haalele iho ai i keia aupuni no ka huli ana ia Piuke.kua makuakane aloha, ua olelo ae au peuei: E hooko au i ka mea i wauauaia na ? u e kaua, a nolea mauawa mahope aku e hooko 110 au iko kau ana aku i ka hoopai mnluna o ko'u mau enomi, nolaila, eia ko mnnawa a'n i manno ai e kau aku i kn hoopiw maluna o ko'u mau enomi. Ia mannwa i paue aku ai ua Lema Hiu nei, he mea oiaio kau e olelo mai nei, aka, i hai aku īui ia oo e kuu haku he hana e komo ai kaua iloko o ka po ino, a aole i maopopo ko kaua liopena. O kou mau enemi i keia manawa, aia laua ke noho ala me ka makaukau Ina \nanawa a alw mea paakiki lo« hoi ko laua loaa ana ia kaua me ka iuaaiahi, aole uo paha ho howa k» lioao Mai kaualua kou mauao nō ia niea iua ua hiki ia oe ke kokua ana mai īaHi m» kekahi mea, alaila ua a iua aole, alaila, e uoho no oe e malama i ka makuahine o kakou, a owau 110 ke helo ae e hooko i mon a ko'n waha I i olelo ai

Ia manawa i pane aku ai ua Leina Hiu nei, ua hiki no ia'u ke kokua aku ia oe ma kahi mea iiiki i ko'u ikaika, amo ka mea au i ike ai he pono aka, e kal: ku hphu o kuu haku. Pela, no e Leiua Hiu, aka, aolo nae e hiki ia'u ke uumi iho i ka liuhu ke Loomanao aeuu no lva lakou mea i hana ai maluna o ko'u makuahine a ua oi loa aku ka pono e kau ia aku kekalii hoopai wohweli maluna o lakou, wahi a ua Melouwila nei I pane ae ai. No ka ikaika loa oka manao o iia ui nei, noiaila aole e hiki ia Leina Hiu ke kamailio hou aku. aka, ua noho iho la oia me ka hamau no kekahi manawa ahiki ika pau ana o ka lakou paina ana. ■- ■ Mahope iho o ka pau ana oka lakou nei paina ana, ua ninau hou aku Ia ka ui Meleuwila ia Leina Hiu i ka pane ana aku ua ike no anei oe i kahi i noho ai o Eeina Dia a me Manu Melemele. la maiiawa i pauo aku ai ua walii ilio nei, no kau ninau ē kūu h«ku, nblaila. ke liai aku nei au mo ka oiaio. ua ike au Ike aupuni kahi i noho ai . o Eeina <lia, a no Manu Melemele, aole i maopopo ia'ii. O ka oiaio nae o. na makahiaka heluhelu, ua ike no o Leina Hiu i kahi i noho ai o "ka ui Manu Melemele, aka, ihamuli o kekahi kumu, ua hoike aku oia i ka mea oiaio dle i kona haku. Oke kumu nui o ko Leina tliu hoole ana, aole oia i ike i ko ka ui Manu Melemele i noho al, no ka mea, ua komo iloko ona ke aloha no ua ui la, no ka inea ua hanUu oia ike keiki na'kona haku Piukeona, a ina paha e hai ana oia, alaila, he mea oiaio e poino ana ka makuahine a poino pu me ka laua lei. No ka raaopopo.ple o ko Manu Mele-. imalo wahi i noho ai, nolaila, ua ppie kana Jli6 ?£ona aupuni? Aole, wahi a Leina oia ame kona mau haku, o lakou wale no ko ia aupuni, Iloko o ia manawa i hoomanao ae ai ua ui nei ina mea i olelo mua ia aku ai iaia a pane ae la oia o oe e ka ui Yaiiisa ke kumu i paa ai kuu makuakane a nie Piukeona kuu kaikunane* iloko o ke aupuni Uwea, a ina e loaa aku ana oe ia'u alaila e hoolilo no au ia oo i mea 010 imua o kuu.alo.

Me keia mau olelo ua Meleuwila aei i pane ue ai, a ninau hou aku la ua ui 'la, ua hiki anei ia oe ke alakai aku ia kaua no ke aupuni e nolio ala o Eeinadia? Ua hiki.uo ia'u ina o kou makemake ia, a i liai aku no ia oe, me ka lioo manawanui wale no ko kaua pono e hiki ai, wahi a ka ilio Leina Hiu i pane aku ai. I ka lahe ana o Meleuwila i na olelo a kana ilio, nole ia lie mea nona e kanalua ai, nolaila, ua hooholo iho la oia ilok<> ona, mo ka o kona manao» e hele ma kana huakai liele no ka huli ana i kona mau enemi. Il<?ko oia manawa i pane aku ai ka ; ui Meleuwila i kana ilio Leina Hiu, ina pela kou manao. alaila, ma ke ka- j kahiaka oka la apopo e makaukau ai kaua no fea hele ana aku o hooko ika mea a'u i makemak»!* ai. Ika lohe ana o Leina Hiu i keia mau olelo a kona halku, aole ana moa e }>ane aku ai, aka o ko kali wale aku 110 o ka liiki mai o ia mimawa. Mahope iho o ka p;\u ana o ka lakou nei kamailio ana, ua hoi aku ta lakōw nei ma ko lokou mau wahi iho mo na hoomanao ana no nale iloko o ua ui liei no kana apaua hana, Oiai nae oia me kona uuku;\l\ino o noho ana, ua pano uku l;v oia, o knu mama aloha, pohea la kon manao no keia moa a'u o hana noi ua jh>i\o anoi ia i kou 110 la maiiawa i hu)i aku ;ū o Maiina Uwila n pano aku ik, aolo ia ho moa r,?.-u o ho&howa ak(\ ai i kou mauao, aia no ia i kou noo>ivv> ana, ina ua pono, o liooko ;\ku, a o ka'n %valo nun&u ak« ai ia 00, pohoa U ko'u poj|> ina oo o haalolo mai ana ia'u, a \na ha o hiki mai an;\ kokahi moa, hoal» !a kn 1 mw o hana aku ai. j Aole 1 pau :,