Ko Hawaii Pae Aina, Volume XII, Number 15, 13 April 1889 — Eono Manuwa i ili ma Samoa! EBER. ADLER. TRENTON A ME VANDALIA NAHAHA LOA! Lana Hou o Nipsie a me Olga i ka kai! 150 ola kino i peholo a make. 100 Ola i eha a maewaewa. PAKELE KA MOKU KAUA CALLIOPE. KU MAI KA ALAMEDA. [ARTICLE]

Eono Manuwa i ili ma Samoa!

EBER. ADLER. TRENTON A ME VANDALIA NAHAHA LOA!

Lana Hou o Nipsie a me Olga i ka kai!

150 ola kino i peholo a make.

100 Ola i eha a maewaewa.

PAKELE KA MOKU KAUA CALLIOPE.

KU MAI KA ALAMEDA.

Mai ka Nupepa "Manawa" mai o Sarnoa Mar. 23. Kauaiwa ola i poio'o o na mokukaua Kelemania Eber a me Adler— Kanaiwa ola i poiuo o na mokukaim Aaienka Nipsic rae Vandal;a —O un mokukaua Kelemania Eber a me Adler a 'me na mokukaua Amerika Trenton a me Vandalia ua poino a pau i ka nali&ho. Mei ka makou pepa o ka Poaono uei, ua haawi aku makou he moolelo pokole o ua mea e pili aua i ka p ;J iuo nuii kau aku maluna o na moku Uoko oei o ke awa, a me ka nui o na poino īloko o ka manawa a ka makaiii iuo ikaika e pa ana, i hoomaka hoi' ma o ka hora 2 o ke kakahiaka Po'iouo, la 10 o Maraki, aua hoomau mai a hiki i ka la Sabati. Mahope koke iho oka hora 5 oke kakahiaka, ua puhi ia'ku ka mo-. kukaua Kslemtinia Eber a kau iluna o ka lae aa; a iloko oua minute pokole loa mahope iho, ua pau iho la i ke okaoka; a he hookahi wale no o na 'lii me eha ona kanaka 1 pakele mai. Mh na wahi a i)»u o ka aekwi, 'ke waiho mokaki mai nei na apnua kuuliilii o ua Eber la. I kona mauawa i hooku'i ai me ka lae aa, ua luli hou oia a huii lloko i o ke kai hohonu, h me he In, mamuli o kona mau pu nunui kauoiHĪm kekahi komu i okaoka liihi ai ka moku iloko o ka mnnawa pokole me ka emoole loa. Mahope koke iho, aa hele aku na alii-. moku me na knnaka i kahi o ke kani-. kela Ameriko. aua haawi koke ia mai kokna a pau ia lakou.

M&iiope koke iho o ua hoomata uai 5a ka mokakaua Keleip ioia Adler e alako i konn heleumn, a k*u aka la ilaua o ia lae aa hookehi, aia ka aoao nae e huli ana i ke komohaua. He mea hiki ole ke menooio ia iho e kekahi mea i ike o!e i keia haawiua, no kekahi moku nui u pa* e like tne Ua Adler, he hiki ke kapai in iluna a kiekie ilana o ka papaka o kahakai, ma kahi hoi e maloo a waiho wale ana i ka maaawa kaimako. Eia o ia ke waiho nei ma kekahi suao iluaa o ba aina maloo, he m«u kapuai wale no o koua aoao kai kaa malnlo o ke ktu 1 ka manawa kainui. Ua lioomaopopo ia miu ia makou ka Ueiuna oiaio o ka puo i make mawaeaa 0 ua alii a uie ua luin» he 20 mailona aku o ka Adler, a ua hoiko ia ko lakou mau inoa uiakope ae. ī ke kakahiaka nui o ke Sabati. ua hoomaka koke ia ka haua o ka hoopakele ana i ka poe iloko 0 ka popilikia. tJa holo aku na waapa a ua liuliu ae ko ks aiua poe a ua hui pu aku !a eua ka hooikaika, aua e hoopakele 1 kela poe e uoko ana iluua 0 ke]a mau moku poiuo uo iwakalua kumamaha lu>ra. Ua uui ua ehaeha i kau aku maluua o Sapeua mauinli o ua pa!apu 1 ioaa aku iwa, nua hipai kiuo ms\jSi ī» oia ahiki 1 ka ka!e o ka hui Kr>lemauis v a he lehulehu aku ka poe i ho 3 ha sa. He mea kahaha nae, iloko 0 ka ikalka a me ka hele ulualu o ka Uookui aua o ka niioku me ua lae &a, aole i oi aka us ulia poi-' do. He mea maopopi» Ue ot «ku ka j wehweli o ba ikaika o kela liookui aua» s lie keu lioi ka moku Ad!er a ka pan a me ka ikaika o ke kukulu ia aiia i uahaha koke ole Ke pu nei na luina iue ua SamOf» 0 hoopakele i d« Uko kaua h*ilit s toe r.a uiea e ae e loaa %kā aua. O ka ukāli inai iloko o keia poioo>

oia no ka oioku kaua Amerika Kipsic. Ua hoomaopopo ia aku mai ka aina, he mea hiki ole iaia ke hoomau a iaoakila maluna 6 kō iuo. Ua hoomaka oia e Dee mai ioka o ka aioa, aī ka aueaūē ana ika hora 9, ua hoohuli ae la koaa ihu no ka aiDa s aua palihi wale aku la uo kona hoe i ka lihi oleWiae, a lilo pu aka la rai? k» pankn o hope, aku, mamnli o na lawe!avre akamai a be kapena a me (jh (iliimeKU,. ua ka lakou hekau aua ika moka iluna o kahaone. Ua nui ka mahnloia oke aao o.ka lawelawe ia ana o ka Nipsic, uo ka mea, iua oia hookui a kaa ilana o ka lae aw, ina ia na oi pak<fl» loa aku ka heluna c> u» ota i poioo- Aka, ma aoia haua at a, ua lohe ia uiai he ehiku poe luiua i poholo a make; aka, mai pakele no nao ko lakou man ola ma lakou i nolio iluna oka moka. Oiai makou e kuli.au aei (Poalua) ke lana oei oia lioko o kn hohoou ikawa a ke kai i pii ai mai, a he lehulehu o na Samoa a me na luina ke hoomakaukau nei s aluko aku iaia iwaho. Ua hai ia 'j3bī ia makou, aia i ke kakahiaka r'zl, na

hookui aku la ka o'gn me ka Nipsic, aQa hoi ka poiuo i kau aku maluna o ka Nipaie, aa lilo pu koua puka uwahi, kona waapa mokuahi, ka waapa huelo boti a me kekahi mau wahi o koua paiekai. Maniuli o koua nele ika puka uwwhi, ua hiki ole i kona mau kapuahi ke omo ika makaoi īa ai ke ahi a lawa pono uo ka hoohāna ana i na euekini me ka ikaika. lua aole no keia ulia, ma la ua pakeie no ka Nipsic, oiai, he mau enekini īkaika kona. M& ke kakahiaka Poaha., ua holopouo kā hoolana hou ia ana o ka Nipsīc a i kona wahi iku mua ai. Ua nui loa ka poino o kona huila aole hiki ke hana hou ma S*mou, ♦< ua lilo pu hoi kona hoe. Ua lohe ia, o ka manao o ka Adimaraia, oia no ka hana hou i hoe a hoouna aku i ka Nipsic i Aukalaua a 1 ole i Bidane. . Oka moku kau«j Ameiika Vandalia kai komo nui loa iloko o keia poino. Ua hoomaka kona nee ana iuka oka ama i Ich liora 9, a kokoke i na mokn Oalliope a me ka Olga, a ua hookui aku la tae ia mau moku ā eiua. Ua hookui mai la ke Oalliope iaia me ka ikaika ma kā hale o luha, a ua hui ka poino. Ua hoomau aku no ka nee ana oka Vandalia me ka huki pu ike Oalliope, aka, ōiai ua lilo na heleuma a pau oke Galliope, ua' hoomaka koke oia e kuopau i kona mahu a pau, a ua ! holo malie aku la no ka moana. Ua hoomau ia aku ka hana īa ana i kona | man'awa i holo ai maloko aku o ha ehtt pouli o ke kai, a ua nni na kamailio a me na hopohopo ia no kona hopeua, a ua hoi hou mai la oia ika Poaha, me ka uuku o na poino, o ka laau ihu w«le no me kekahi waopa kai lifo. Ua ike ke kapeaa oka Vand«lia aohe wahi e pakele ai o kona moku,' ua hoohuh koke oia ika ihu no ka aina, ak«, k.t hooiisaika «tia e pae ma kahaoae, aa loaa e aku lu ke kuta, a hookui aSu la uie ua Ue aa, a piholo iho la ma knhi he kaualima anāna aia ka hope iho o ka Nipsic. Ua lilo asu i ke kai koua Kapeua, ka Puuku, fce Kakauolelo Puuku, ka Lutanela o na koa a me kekahi poe luina lehulehu Ua piholo pa «-'a moku iloko o ke kai a ua pipii ae la na kanaka iluaa o na likini a hiki i ka wa o ka Trenton i puhi ia aku ai a pili me lakou i ka hora 8 o ka po, a ua kau aku la ili ua o ka Trenton ka hapanui o na aliitnoku a > me na luina, koe w<ile no o Lutaoe!a ' Ripley, ua lele e aku oia iloko o ke kai' mamua koke iho oka hina ana o ke ' kia a me ka hooikaika nni, ua pae aku j ia iuka oka aina. 'Ua loaa koke iaia | hs waapa, a mamuli o ke kokua pu aua 1 ujai ona Snmoa uh lawe ia aku he kaula a hoopaa ia i kahi .o ka moku ili. Oka nui ona ola o ka Tr andslia i po-' ino, oia no ke Kapena, ekolu mau alii | moku h me 39 luiua a nienakoa, 1 Ua hoohana ia ka poe luu mai ka Po-! akahi mai, a ma ka Poalua, ua loaa k$ pahu hao, a iloko o ia pahuhao, wahi a ; komakou lohe, he huiua dala ma kahi' o «40,000. |

Iloko o keia mauuwa, ke uee mai la ka Trouiv>u a kokoko ikftaiua. Ua uaha kokahi mau walii o koua aoao ā uu komo uvii mai !a ke kai uia ia wahi & ojo ua puka kaub, u ua komo aku !ā ke k&i iloko o kaUi o ko a&i, He kuoau Uoopoiuo uul keia i us uiauaokun e hoopakele ui i ka mokuo ka A^iman*;, l . Ua kiki ole i ua wiliki ke hooeaau i kā ikaika o ka mahu. Uk kauoha la iia mea h pau pauaia taau, a i ka hora 3, ua uoo, aku U bA a i k&hi o ka Ol&'*, Uo auctiUt? 500 i-a mai ka aiua uiai. Ua hoao ka pee o ua uioku a olua o Uoalo ao i k*» iu ia aua, aka, he uwa hiki v>lo k. C .» hookui aku h ka ihuo ka Olga i ka aoao o ka Treutou & uaha pu. a ua naha mai la uo hoi ka ihu o ka Olga. Mahope o keU, ua hoouiaka aku la «\> ka Treuton o uee ioka o ka &iua, me ka paa uo uao o ua hekmma i kahi manawa» akā, i ka hora 1

8 paha, ūa eoai hope mai la oia a kaalo ae la ī ka lae ako'ako'a a liiki i kahi o ka Vandalia i waiho ai. ! Ua paa aku la ka hope o ka Trenton ilana ona pohaku, aua pili aoao aku la me ka Yandalia, oiai kela moku iloko oke kai, aia manawa i kau mai ai ko ka Yaudaira poe iluna o ka Trentou enahope o ko lakoa kau ana iluua o na i-a no umikumamalaa hora., Ma ke k«kahiaka Subati ae, ua hooikaika na waapa i ka hoopakele ana i na kanaka niai me ka loaa ole o kekahi poino, a mamua ae oka waenakonu o ka po, ua pau pono lakou iuka. Ma ka Poakahi ae, he 250 poe Samoa oaai ko A wahi hoouaoana mai i hui pu ia me na luiaa ona mokukaae, ua hooikaika iakou ia ia a po ma ka hoopekele ana i na waiwai miiluna mai oka Treoton, a hoopukele pu i» no hpi kekahi mau mea mai na moku e ae. Aohe mau ola i poino. I keia manawa, ua !i!o ka . moku Trenfcon i mea ole. Ano iho ia r ua lohe OQ«x makou, ua make kekahi i ke kakahiaka mamuli oka opa pu ia ana mawaeea o na apana laau ma hope iho oka hooku'i ana. O kona inoa o Joeeph Hewlett, he kanaka paeie, ■' ...-.i. ■ O ka mokukaua 01ga t mahope iho o kona hookuu ana 1 kona mau kaulahao heleuma, a me ke kaalo ana ae i ka Trenton, ua hoomaka aku e holo imua oke kai a me ka makani epa mai ana no kekahi manawa pokole, a ua manao ia, e pakeie ana oia, akB, maloko mai o hookahi hora, ua hooku'i ia aku la ia a aa pae aku la iluna q kahaone, ma kekahi wahi maikai loa hoi 0 ka aekai o ke awa. Ua. hoomaopopo ia mai o kapena l>opgles o ke kuna Lily, ke pailaka i hookohu hope loa ia iho nei, iluna eo oia oua kona !a i kona manaw» 1 poholo ai, a mahope ona hooikuika ana, ua kau aku Ia oja iluna o ka o!ga, mamuli o kana hookele ana i pae ruaikai ai ia moku ma kahi maalahi o ke awa, ma kahi hoi e poiuo ole ai na ola, aua hoolohe ia kana mau kuliikuhi e ke kapena, a me he la e hiki ara no ke hoolana hou ia ka 01gi mai ia wahi aku a i kona wahi i ku mua ai. Ua hoike ia mai, ua nui na mahalo o"kapena Dougl«s no ke kapona, na alii moku ame na luina o ka Olga mahope iho.o kona kau ana aku iluna oia moku ipe ka opili a nue kā nawaliwali. Ua kupono ka o!ga ma kona iwikaele i ka manawa kaimake a kainui paha, nolai-, la. me he la na kapoo oia a paa pono iloko oke one. Ua haanaola, aoho ola i poino mai koia moku aku.

j Eia ka iielaoa o moku i poiuo loa īloko o keia kikiao makaai aui: Na ' moku kaua Aaienka Tretoa a me Vaudalia } na mokukaua Geremania Eber a me Adler; he ekola ojiau moku kiakolu; eono kialua a me hookahi kiakāhi. 0 ka dui o na ōla i poiuo, penei no ia: No luua o ka moku 'kaun Geremania Eber he 75, uo Adler he 20; no luna o na mokukaua Amerifea Nipsic he 7, no luna o Yatjdalia he 43; a me elua no luoa o kekahi o na kuna, Mawaena o na Jtnake, o Kapeoa Schoonmaker kekahi a me ka Puuku, a me ka Lōianeia o ua koa o ka Yahdahft. Mai kinohi mai, a<|>īe loa i ike ia, ma kō makou hoomaopopo aua, kekahi kikiao makani ikaika nui i ike ia maloko o kekahi ewa nana i pulumi kekahi aumoku nui a kauhilii. O na hooikaika ana a kekahi poe o na kanaka i ume ia'ku iloko o ke kai a me na ulupiia, he mea weliweli ke nōonoo ae. 0 ke Kapena o ke kuna Lily, ua hihia ia kona wawae i ka w» i pih6io ai o ia moku, a ua lawe po ia ilalo, a i ka hemo ana, ua piī hou ae la ia a laiia, a ia wa, ua pa mai !a koaa poo me js:ekahi pauku laau, : a emi hoo iho la oia ilalo; aka, ua po- ; holo.hou oia, a pii ae la, a la wa oia i ' hooihaka aku ai e iu no"ka Olg«, a i kona piH ana ma ka aoao o ka ihu o ka moku, a ia wa 1 pii tjiai ai he ale, a pii pu ae la me ka īhu o ka moku a iho hou aku Ia } ua lilo aku la oia ilalo kahi i lumilumi ia'i; a i ka pii hou aua ae, ua pii pu ae la nie ia, a kau iluua o ka oaeki. He mea oiaio, he pakele kupanaha keia. Me he la, o keia kekahi o na poiuo nni i ike ia m» ka Pl»kipifca nei mawaena o na aumoku nb kekahi mauawa loihi. Apia, Mmki 31, Abhft fea\iN h nni: Ua hiki mai ka ino nui me ka uinkani m«i ke kukulu akau mm U hoomaka ana a p» nie ka ikaika lua o|e, ma na ia 16 a oie 17 o Maiaki nei, lioomaka pu mai la ke kupikipikio o na oalu me ka ikaika pa hoi a ko iu ' miki.' i h | 1 aana «ka ka haoa, aia na mokuk|-1 o» aa ili ilana o kaalau, he ekolu Atietika a me ekolu oleio e (6teretnauMi), hookahi moku kaua jPelekane ua U uo ta. Ee elu« olelo e a eha moku kuua, huiin ko lakou m\i umikuni&maUia. v : '

Ōka liaiua oka poe liaole i make o £>a mokukaoa, Ue kaouiwa a oi Kelemaoia, be kanaouo a oi Amerika i oaauao ia ua make. Nolaila, ma ka houluulu ana he 150, aka, koe nse ka poe i maopopo ok . . E nana ac kakoa |kepoho o. keia mau aupuui i kt-ia wahi aina uuku i manao nai i» e E.elomania. Owau no. JOHN LAIKI. •••••. • ••