Ko Hawaii Pae Aina, Volume XII, Number 16, 20 April 1889 — Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELE O KE AO HOLOOKOA KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua. KA LIMA KU'I O MAUODLANA [ARTICLE]

Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELE O KE AO HOLOOKOA

KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua.

KA LIMA KU'I O MAUODLANA

Ka Limakahi i haaheo ai ka Honua, Na hua Ohia Kklkawk o Aimiona Uniihiia no Ko liawaii i 'oe Aina, Helu 76 Oiai o Meleuwila a mekaiia ilio Leina Hia i hala aku ai, ua liuli ae la ka manu a pane aku la ia Mauna Ala a me kona kaikuaana, mai poiuo maoli au, eia no ka o ke knikaniahine keia a Piuke me ka ui Maana Uwila, Heaha hoi kou mea e poino jii ? waiii a Mauna Ala i pane aku ai. Kai no hoi i ke ltōi ana mai neī ia ianei e haawi aku ikana, a no ko'u ae ole, nolaila ua pane mai la oia, na ka mea ikaika e maua ke-keiki. Ua aa no au e hakaka pu mo ia ina aole keia keiki me a'u 3 aka ua laki nae au ma ia liana ana, a mai lilo nae au i puu lehu na kela opio, walii a ka manu i pane aku aiHe mea oiaio no kau i olelo mai la, no ka mea, ua olelo ia, o na mamo a Piuke na haku maluna o na aupuni Hui lie 52, Aka i Iiai aku au ia olua, ua poniaik i ko ha,nai. ka maua keiki lioi i ka loaa ana o kona mailoko māi o ka ohana a Pibke, walii a Mau na Ala i pane aku ai. Ae, walii a ka manu i pane aku ai, ua Iioohuoi mai no pia ia'u i kekahi mea. Heaha ia mea? i ninau aku ai ua Mauna Ala nei.

Oiai maua. i konio mai ai iioko nei oka pa, na pane i!xiai la oia ia'u ika nani okapa a me na mea a- pau i hana ia. Aka ua pane aku au iaia, aole keia Jie nani i ke aupuui o ko'u kaikuaana a o ka oi loa aku nae o ka nani, oia no ke aupuni Uwoa ona kaikamahine o ko aupuni Po. A o ka'u mea nae i lioomaopopo iho ai. ua hoike mai oia i kona niau hele helena mino aka, aole nae i loaa ia'u kp noonoo o ke kaikaōialiiue keia a Piuke, waui aka manu i pane aku ai 1 kona mau kaikuaana. Mahope iho o ka pan ana o ka lakou mau kamailio, ua hoi aku la kkou ilo ko oka haie a noho nui iho !a me ka lakou keiki. E waiho iho kakon iko kamailio ana no Mauna Ala iua . a o liana ae lioi kakou no Melouwila ma o he'e ah\ no ka laua huakai helo uo Uo aupuui l>ia, kalii hoi o noho ala o Maiulelana a me kana kaikamahiuo malaio lioi o ka malama ana a ka U*ia kauwa ho« olohe Bewa<!ia. Ia Melouwila ma i nnlo aku ai ilolko onauo o ka lewa, ua kanhope mai la ke aupuui Mauua Ala, a ko k.-ui!o ala laua maluua o kekahi luoanakai uui akea. Ho hookahi la 4 hookahi po 0 ko laua uoi hoouiau auu ikn leU\ \ ma ko kahi la oiai no laua īu 1 * Mo aua, ua halawai aku la mo ka a ko Meleuwila mau maka kokah? iu>nun 1 ano <1 kona mau nanaiua > f la mauawa i pauo aku ai ulf ui uoi i kan» ilit\ oia o ko*u maka ko iko noi au i kiikahi aupuM noh;» aa muiaiaa ano e. ?

Ia hianawa i pane aku ai ka ilio Le ina, Siu, oia aku la no ua aupuni nei kahi 9, kaua i hele j mai nei, a e nana pono J>ou aku nae o'e, ina oe e ike ana i keba£i puu me he.lua pele la ke ano, iihiilii nia 110 ua aina ala. X r a m-iopopo no ika ilio Leina Hiu o ke wptini Dia.no.ia, aka, ua kamailio i kona ma ke ano Uome he laj aole oia i ike. I k?|pau ana nae oka Leina Hiu mau iffltnailio ana 1 kona haku, ua huli akiij» ua ui nei 1 a nana aku Ia ma "feahi i ike mua jii, ame na huaolelo i palie ae ai ua ui nei, ua ike aku la au>jiia «e mea hulili maluna pono o ua puCla me la ke ano. I ana o|Leina *Hiu i keia mau tifia, ua hoolai iho la kona lele ana, ae la i ltona haku: He pea oiaio e kuu haku,* oke aupuni he aupuui kupanaha loa no ia & <3||a mea pono loa, e hiki kaua aupuni la, me ka ike ole ia e kekjp mea. ike ia mai j ana kaua, alaila, manawa pokole loa, e nalo no oiaploko o ka mpana. ' a Ji§ nawa * P a 4 e aku ai ua ,ui nei, he ka hoi a ke aupuni kuno hoi ,ua hala aku nei ia eia hou no ka hoi kekaM§Jj|gia niii u huaplelo ua ui ; la i pa--116 ae y« a liiwiu ho|i_aku la i kana ilio °ia TOMg.iho Ia no ka apiki oia aUpi ?® OiaWale iho la no ka'u mea i lohe ai, wdSTa kana ilio j Leina Hiu i pane ; la hoi auanei ka hewa, ina e ana kaua ma keia hele ana, aiaāl#pphoolilo no au i keia moanakai ka mana aku o ko'u poho iima, a aole he mea.nana e hoopahua Ika ikaika ,o na mea mana a ko'u makuakane Piuke, wahi a ka ui i pano aku ai. He mea oiaip, iloko keia manawa a laua nei e kamailio ana, a e hoomau ana no hoi ika lele ana imua, ua ike ia mai la laua nei e Reinadia. Me na hakilo pono ana a ua kupueu nei oka moana, ua maopopo mai la iaia, aole he mea e ae, aka o kona mau eneni no. i

I ka maopopo ana i ua Reinadia nei o kona mau enemi no keia e lele aku j nei, a ua hQomanao ae la keia, ua hiki mai ka manawa no ko lakou hopena, a o kana hana pono wale no oka hooikaika no ko lakou pono iho. tNo!aila, me ka he|kalia ole iho i humai ai ua Eeinadia nei ina kihi eha o kona aupuni, a nalo aku la iloko oka lipolipo oua moana la no kona papaku. | Ua manao o Reinadia. mo. keia hana ana e loaa ai he lahakila ia lakou, no ka mea, ua manao oia aole o hiki ia Meleiiwila ame kana ilio Leina Hiu ke komo aku iloko oka lipolipo oka moana. Ua kuhihewa loa oia i kona manao ana pela, no ka mea, aole oia i ike i ka meaakekahi aoao e hana aku-ai maluna o lakou. ! Ika nalo ana -ilio oua aupuni nei iloko oke kai, ua liiki aku la ua Eeiaadia nei imua o kona mau haku, a me na huaolelo i pane aku ai oia ia laua penei: | £1 kuu mau eia mawaho nei o kakou ka ui me kana ilio ao ko kakou i keia manawa, eia ina papaku o moana kahi i no- : ho ai» | Ika iohe ana oka ui \'anisa amo kona makuakane i keia mau olelo» ua : auo pihoihoi ae la ko laua manao, a lao ia uiea i p&ue aku ai oia, a pehea iiho 1«! ko kakou poiio S Alia kakou e uo<>uoo no ia moa, 0 kali kakou pela, a ina au 0 ike aua i ko kakou pilikia, alaila kuhikuhi hou aku au i ka mea pojio e haua ai. ♦ M >pe iho hoi oka pau ana oka : Meleuwila ma mau kamailio aua, ua iko aku la ka ilio Lmua Hiu ia Heiuadia o huki ana i kihi eha o koua ; aupuiii no ka hoopolo ana iloko oka moaaa. Uoko o k mana>rft i paue ao ai oia i komi haku, 0 paa oe no ka mea. aia o Keinadk Ia ko huna mai la \ kona aupuni, a e hiki e kaua ilaila mamna o kt>na ualowale aua,

la w.no i kuu pau aku āi ua Leina Biu nei i koua mama lole, a inaniua ae oka manawa a laua i manao ai e hiki.laua ilunu oua aupuni nei, aia bo.i ua nalo e aku la ke aupuni Dia iloko o ka holionu o ka moanaX ka manawa i nalo aku ai ua aupuni la, naahu iiio la ka lioka.ialaua nei, akahi no hoi a ike iaaku kaula wōna o ka inaina e pahola iho ana maluna o ua ui nei. Me na nanaina inoino i nana aku ai ua ui nei ma kahi i nalo iho ai oke aupuni Diaj a pane ae la, he hopena weliweli ke ili aku ana maluna ou. Me keia mau huaolelo hope ua ui nei i pane ae ai a huki ae la i kana pahi kupua maiioko ae o kona wahi a paa ae la ma kona lima. - lloko oia manawa, ua pane ae la oia i keia mau olelo, e kuu kauwa hoolohe, a o ka hooilina lioi o kau ikaika oka eln a keia o ko'u hoohana ana ia oe.' ■■ ■:■ . ■ Ina ua ike oe he mea pono ka'u kauoha ia oe. alaila e hooko aku oe, a ina aole alaila, aohe au waiwai, ame kuu kanalua ole e kiola no au ia oe iwaena o keia moana nui akea. la manawa i hapai ae ai ua ui nei 1 kana pahi iluna, a hou aku la i kana pahi imua, me ka olelo ana ae, e lilo ■keia moana i ama maloo. Me he imo ana la na kona maka, aia hoi, e waiho ana ua moana nei he aina maloo nui akea. la manawa no i ike ia aku ai ua aupuni Dia nei e waiho mai ana i ka papaku, kahi hoi a kona haku i manao ai e nalo Ia Meleuwila ma i hiki aku ai maluna oua aina la, ua nana ae la ka ui ma o a maanei, aole ana mea eae i ike ai, a aole no hoi he halo. . Ia manawa i ninau aku ai ua ui nei, aia ka hoi i hea ka hale ame kanaka o keia aina? Aoho kanaka o keia aina, ame he mea la, oia paha ka hale iloko o keia puu e ku nei. la laua nei nae mawaho, ua ike mai la no o Keinadia, a wahi ana, aole e pakele kuu niau haku ke noho maanei, no ka mea ke ike nei au ika iknika lua ole o keia opio. Oka moana hoi keia a'u i manao ai ua oi aku kona ikaika iko na mea a pau, aka ke ike nei au, he aina maloooia.

Nolaila e haila ana au me k'o'u inana a pau no ka huna ana i kuu mau haku, a e ike a uanei oe e Meleuwila e huli oe ahiki i kou hoi ana aku me ka nele, wahi aua Reinadia nei i pane iho ai, a hoi aku la imua o kona mau haku. Oiai oia i hiki aku ai imua o kona mau haku, ua pane aku Ia oia, eia o Meleuwila ame kana ilio mawaho nei o ko kakou aupuni. Pehea oia i hiki mai nei, no ka mea eia hoi kakou iloko oka moana, wahi | a ka ui Yanisa i pane aku ai. 0 ko'u manao kuhihewa no hoi ia e like me kou, aka i hai aku nae aii ia oe, o ka moana a kakou i kuhihewa ai aoie e hiki i kekahi mea ke komo mai, he mea oiaio, he aina maloo oia i keia manawa. h pehea iho la ko kakou pouo? wahi a ka ui i paue hou aku ai. Mai kanalua kou manao no ia moa, oiai aole au i hoi>o ka olna kanw.'i. n ī ! hai aku au ia oe, ua hiki loa ia'u ko ! huua ia olua mo ka nalo loa ahiki i ko- ; na hdi nde ana. Ika lohe ana o ka ui i koia mau 01010, lo, ua li!o ia ho mea maikai i kona manao. a noho iho la 1110 ka hamaiu Ia mauawa i paue liou aku ai ua Hcinadia nei, ke hana noi au 1 kekahi hana o hiki 010 ai ia olua ke uumi iho i ko olua aloha, a ho mea oiaio ina olua ! a iiooko ana, alaila e j>akele no olua | m«i ka poino 0 kau mai aua maluua o aluiu H«aka ia uiea? i niuau uiai ai ua ui UHĪ. ia uiauawa i j>ane aku ai ua Beyiatlia nei oiai oia ma koua ano kiuo holoholona oku aku ana iuiua o laua, e pepohi luai vvlua ia\i. Ika loho a»a no oka ui a Uio koua makuakano i koia rn.au moa, ua puiwa loa ia Uwa, a uoho iho la in^, ka okouiu 010 aku.

Mai makau olua io keia mea, i paue liou aku ai.ua Kemaelia.nei. Ia manawa i pau« aku ai o Maudelana, oia anei ka maua liana kupono e hana aku ni maluna ou eka lioaloha maikai e like me oe? lie mea menemene no'u ka lawo ana ae a kau aku i ko'u lima maluna ou. Mai manao no ia mea, no ka mea, o ka olua o liana mai ai maluna o'u, oia ko kakou pomaikai, a pakele mai ka poino e hiki mai ana. Ke kauoha aku nei au ia olua, iko olua wa e pepehi ai ia'u a make, lole olīia i ko'u ili a malamai alie pomaikai ia no olua ma hope aku. Kaha iho olua i kuu kino. a eike no olua i.ka heiuna nui o na heloholona dia e oili ae ana mailoko naai o kuu opu, a e hookuu aku ia lakou e hele no lakou iho. Iloko nae o keia aluka nui o na holoholona, he hookahi wahi holoholona ano e, oia hoi he hipa, a oia a uanei ka olua wahi holoholona e malama ae ai a me kuu opu. 0 kuu io, ka iwi a ine na kulu koko e houluulu ia, lakou ma kahi hookahi me ke kauliilii olei ma o a maanei, a ho mea oiaio e ola hou no au ke hana olua me ka pololei. O kuu ili nei, he palulu ia e hiki ole ai i kekalii mana kupua ke ik» ia olua, a ua like no ia me he aniani pouli ala, a ua liiki no ke hoolilo ia i aupuni ina e makemake olua. O kuu opu o ko olua wahi ia e noho ai, a na ka mana nb oia opu e alakai ia olua, a lie ikaika kona e hiki ai ke ume i na mea a pau, a aole i akaka na ai a laua me ke aupuni Uwea. O kela hipa oia no ka'u keiki ponoi, nona hoi ka inoa Eeiha Hipa, a mai iaia mai kekahi kokua no kakou e pono ai. ; Nolaila, e Maudelana, e hopu mai oe ma kekahi wahi o kuu pepeiao akau nei, a e loaa no ia oe kekahi mea au i ike mua 013 ai, e wiki! a mai kali no kekahi manawa liou aku.

la manawa i ku mai ax ua Mauelelana nei, ame na lima e haalulu ann i liopu aku ai oia i .ka pepeiao akau o Bemadia. Ika maaawa 110 i paa aku ai ua pepeiao nei, aia lioi e paa ana oia iloko 0 kona poho lima i kekahi pahi oi lua nona ka loihi lie ekolu kapuai. E liou uiai i kena mea ma kuu puuwai, waiii aua Reinadia nei i pane aku ai. Me na aa koko nawaliwali, ame ka puuwai e nape nialie ana i liapai ae ai oia i kana palii iluna, a liou mai la ma ka puuwai o kona lioaloha. Iloko oke sekona hookalii, aia hoi e waiho ana ua Eeiuaelia nei he kino make imua o laua. Hnki mai la ua Maudelana nei i kana palii a lole iho la e like me na mea 1 kuhikuhi ia aku iaia. Hookaawale ae la keia I ka iH, a kaha iho la hoi i kahi oka opu e waflio ana. Ika inanawa i moku iho ai ka opu, oia 110 ka manawa i oili ae &i aa holoholona dia i hiki ole ia laua neike I hoomaopopo aku i ka nui. Oiai na holoholona e puhee ana, aia hoi ua loaa iho la ia laua nei kekahi wahi hipa hoi ka hula $iiali maikai i oi aku mamua o ke aiai o ka hau. Nolaila hopu iho la laua nei a hii ae a hoaluulu ae la hoi o Mautielaua ina mea a pau i kahi hookahi o like me ka mea i kuhikuhi ia aku »». Mahope iho oka holo pono «m o «a mm a paw» ua noho iho I» laua nei me ko kali ana no ka mea e hana ia mai ana maluna o laua. Aole i liuiiu tuahope iho, aia hoi, uina aua kekahī mea. a lohe &ku la laua nei he it>o ika pane ama mai, e hoouiakaukau ia olua iho, e komo iho iloko oka opu, a nana e lawe aku ia ohw, uo kalii a olua i ike ole ai» no k« mea eia aku ka make. Aok keia ke 100 e e lohe nei, a ka I<x> no ia o ko maua kokua* a koaio iho la laua nei iioko oua opu viia a naio aku ia no kahi i ike k, He mea oiaii\ oke kumu oko u&vUa haua aua ua laia ao!o oia o iou uialiumi o MoWv.U