Ko Hawaii Pae Aina, Volume XII, Number 18, 4 May 1889 — Ka Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua. KA LIMA KU'I O MAUDELA [ARTICLE]

Ka Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA

KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua.

KA LIMA KU'I O MAUDELA

'-•'i li~ .. i haaheo ai ica Konua, Na hua Oma K'ULkawe o Aimiona iju>ihj ju iw Ao iiuwaii l'ae . \ ina. Helu 78 Oiai 110 nao īaua nei e liooiniiu ana i ke kamailio ana, aia lioi, ua hoopuiwa loa ia ua Piukeona nei i Iw ike aua aku i kēkalii mea kupanalia loa i ka inaalo ana ae wamua o kona mau ma ka a nalo aku la iloko o ka manawa pokole loa, me ka laki ole iaia nei ke lioo}jjaopopo i kona ano. Me na noonoo oke kalialia i liuli ae ai ua Piukeona nei a pane aku la i kona lioa, ua ninopopo aku Ia no nae palia la oe kela mea, i uiaalo aenei? Oia ka'u e noonoei nei, heaha. la ke ano o ia mea, he kuhi aku nei ko'u ua, maopopo la ia oe. He hooinaopopo Vale'no ko'u," nie he mea ?a he kvipuoi oia, a maliapahn e liolo ana oia 110 kolia pakele. He īnoa oiaio ena naakamaka heliihelu, oka mea aka kakou Pmkeona i ike ai, aole ia he niea e aku, alea o Leina Hipa no ia me kona mau haku, a o keia iio.hoi ko lakou hele pee ana mai na maka aku o Moleuwila, no na la loihi niahope niai o ko lakou mahuka ana. Oiai iio laua nei e kamailio ana, ua malanialama loa ae'la, a aohe a lakou mau mea eae o ike iiei, hookahi wale iho no, o lia hokua ona ale o ua moana kai uli lipolipo ala. Ua hoomau aku ho e Piukeona ika ! holo ana imua, me ka maopopo iaia '■ e halawai ana paha bia me Haunelana laolepaha. 1 ka hala ana o kekahi mau mahina hou !a lakou nei ma ka moana, aia hoi, ua hoike mai la ka mea ana ino he ino nui-ahiki mai ma ia mua koke Uio no. No keia mau mea, ua kauoha koke ae la ua Piukeona nei i kona mau sela e hoomakaukau i na mea e pono ai no ko lakou moku, a iloko o ka manawa pokole, ua makaukau na mea a pau, Ika makaukau ana oko lakou nei moku no ke pale anji aku i ku ino e hilei mai ana, ua pane tku la o Piukeona, o o'u mau hoa, eia he ino niu e hiki mai ana, a aole i maopopo kona wahi e pa mai ai, Nolaila, o ka'u kauoha wale no ia pukou, i noho kakou a hiki io mai ua ino la, : mai no a pupuahuhi, u o noho malie, a hookahi wale i|io mea liooloho o ka'u kauoha ia oukcj»u. Mai ia la » po, a ma ka hora pa ha oua po ala, oiai no o Piokooua e ku hookole ana i ko|lakou iuok|n, aia hoi, ua hoopuiwa ia oia i ka uwe houe a na likini o ko lakou moku. la manawa, ine k;t, leo nni i«a i hea nku ai i kona \u;vū "sela, e noho iio kn makaukau, a e makaala !u>i no ouuou ilio I A«.>le i pau miu> s e keia mnu otflo a na Piukeon) nei. nia hoi, haki ihd la ko kia waena o ko hikow 'noku i ka kia n>ea oka ikaika oka niakani, v ! Aolo ho un\. liiki i na sela ke i\ai|a. oiai. aia lakou ke puliki ala i kam h<Mkahi, ano ia uiea, haalelo i!io na «a INukeonn n« i i ka lu»e o k-i i kekalu se!:i, helo aku \ \ oia nia o ke kta ihaki <' I ■

Ua like ka liele ana o ua Piukeoaa iipi oiai oia e liele ana iluna o ka. oneHoka moku me l|ie,liele ana la i ka hpnua, no ka mea e }uli ana ka moku i p a ianei rae lie walii apana luau Ja. Ma knlii o helii aku ai koiia mau kayuui, um h 0 la lie u,iau uinii iuagouctt malalo o kona mai kapuai ka pipili ikina o ka papaliele. ! 'Ua noho liamau! na mea a pau, a e n6Uo ana lakou ka makau nui, 'me, ka nana ana lioi i jaa liana a ko lnkou hp.ku Piukeona. ' Oiai o Piukeona ! i hiki aku ai ma kahi o ke kia i haki, ku iki ilio la oia no kekalii manawa', me ka uana ana, a me na liuaolelo i pane ilio ai oia, pe-, ■nei: ■:!■■■• ■■ ■ ! "E na lima kui o'Maudelap. c i ) ina he mana kou e lioal?v hou mai ai i keia kia iluna a kukjalu ■" hou ma kona wahi, alaila ano kou manawa e liooko ai, j . : . ■ ;. ' Ia manawa no i hopu iho ai ua Pi-; ukeona nei me kona mau lima i ua kia nei, a hoala ae la i jiia kia la iluna, a kukulu iho la ma kpna wahi, a ua like hoi ka umii ana o t;ona mau lima me he kui kolu la e umii ana. Oiai no nae ua nei e paa ; ana i ke kia i aia hoi, ua uina! hou mai la kekahi kia a paliu ana iloko o ke kai. ?So ka haki hou, ana o kekahi kia, ua manao iho la ua' Piukeona nei, ua pau ka ponp o ka ppa o ka moku 3 a me, lie mea la, mai nei ka hopena o ka poino, Oiai ko lako.u nei, nioku e luaiele ia ana i o a ianēi e ka! iuo nui, ua lolie ia aku la ka owa ana mai o mua o ka moku. ' Ia manawa koke 110 i lolie ia aku ai ka leo hooho o na mea a pau, o hooho ana r auwe ka make e! auwe ka make eī, He manawa ole ipahope iho, aia hoi, ua niiahole ia ae la ]ka moku i na apana elyr a lilo ae la Ipi na mea a pau i mea, L'le, la»a h„elp aiaa, of ka ili o ka moana. > Ne, koia pomo nui i loaa mai ia lakou nei, nolaila, aole e hiki ia Piukeo. ke hoopakele ao ia lakou a pau, a hookahi wale no hana i koe, o ko lakou hoopakele 1 kō lakcju ola iho. * * Iloko o ka pokole loa, uai kaawale ae la lakou nei, a e lana hele ana maluna o na apana laau ma ka hokua o na ale me ka maopopo ole o ko lakon hopena. ! ! I ka uhi ana mai o ka po nialuua o ka moana, a ua kaawale hoi na mea a! P au - | . //'- . ; |; hoi o Piuke6na ma kona alaliepaialewa ia ana hoi b na $le ahiu 0 ka moana, aok thora 12paha iao | uapo ala. ' ■ j| Ua afio pilikia i aai !a ua Piukeona nei, me he mea l i e poholo ilio ana! iloko o ka opu ana ole o ka moana. Oiai oia e ano ilihopilio iho ana, ua' lioopuka ae la oia i| keia mau huaolelo,! aloha olua, a ina he kokua ka olua no'u, ano ka mana\fa. I loa no a pau kelia ihau olelo ana a, ua Piukeona nei, aia hoi, ua hoopuiwa loa ia o Piukeona |i ka pili ana mai o: kekahi mea pakika ma ko ia nei aoao.| Me ua uanaina |ano e i makili ae ai! kona maka a ike jaku la oia i kekahi mea hiuuhinu maniua pono ona, a lia-| upu ae la keia, malia paha lie mea ko-| kua iaia. J ! Ma ko ianei hc|omaopopo ann, ua| maopopo ia ianei he waapa oia e lana, ana aohe kanaka oluna. ; la manawa hooikaika ao 1« koia a paa ae la ma ka niao o ka waapa, u me ka liiki wawe i hapai ia ao ai keia a kau ana iluna. j Akalii no a lana mai la ko iauei ma- 1 nao uo ka palekann, a n&na ao la lun keia ma o a maauoi aole aua inoa o ae 1 iko ai v no ka aia ka jkh\H e ahi pan ana um ka ili o kn moana Mo ua mauao klhaha i hnli iho ai ua Piakeona nei a iko iho k i kekalū, p&kauk&u uuku o hiuUo aua luumua, ona i hele a luluu i na mea ai, a e ku-! kuku a\m ik> lvoi ka mahu. ! Ko ka uui o koua pololi, nolaila, ua haiu>tv Uio la Ma4uo ka na na ole ae ij ka mea uaua mai ia,. a i kona maoua nna akaUi no oia a haawi ae i na lioo/ malkai i ka naua mai keia! mau uieu ai, mo k;, mav>ix>jx> ole nao iaia na\vai !a» j

• Ena makamaka heluhelu, e like me i ka hiki ole ia Piukeona ke ike mai ' .hea.mai Ia keia mau mea, pela no ke kanalua i loaa ia kakt>u . 1 TSolaila, ke hoike aku nei ko oukou mea kakau i kahi i loaa mai ai o keia .waapa. 0 keia waapa i loaa mai ia Piukeomi> aolela_. mai ia_ LQla mai, aka mai na mai no ia o kana wahine Ma* nu a no ko lakou lohe ana i ko Piukeona leo noi, nolaila ua ho(r_ una mai lakou i I eia waapa a kakou! i ike ae la. ; t Mahope iho o ka pau ana o ka ianfci mau hoomaikai ana, aia hoi, ua komo mai la na lioomanao ana iloko ona no kona poe hoa, a hu mai la hoi ke aloha no lakou. Ua hoomau no ua Piukeona nei i ke ala ahiki. ike ao ana, a aole yo hoi i emi iho ka ino. , Ma ke awakea o ua la ala, ua pauhia ia iho la keia e ka hiamoe, a haule iho la no hoi keia hiamoe iluna o ko ia nei waapa. Ia ia nei e hiamoe ana, a ke aui aku Ia ka la, a uhi hou mai no ka po maluna o ka moana. Ika ulii ana mai oka po maluna o ka moana, a hoalii ilio la hoi ka aia hoi ua ike ia kekahi mea kupanaha e a ana iloko o ua waapa nei me he kukui la ke ano. 0 keia mea e a nei, mai ka mana kupanaha mai no ia oua waapa ala, a e lioomalamalama ana.hoi i kona haku e hiamoe ala. Iwaena konu oua po ala, ua malie iho la ka ino, a e liohola ana hoi ka eheu oka malie maluna oua moana ala. ' Me ka naau haohao ua Piukeona nei e hiolani ana, no ka mea, aole he oni iki oka waapa, aka aole nae oia i puoho ae. Oiai nae ka waapa me Piukeona e lana hele ana ma ka moana, ua ike ia i mai la e kekahi moku keia mea kupa- ' nalia e a neī mli *ka moana, a io ia mea ua huli hele mai la oia me ka liookolo ana iio kahi e loaa ai, Malia palia o ninan uiai oukou, owai la ka mea nona keia moku, rolaila oia ka ko oukou mea kakau e hai aku nei, aole ia he moku e aku, aka oia no ka moku o ke keikialii Haunelana. Ua hele oia no kana huakai imi ia Piukeona, aua manaka. a e huli hoi ana hoi no ka home, me ka manaolana ole e halawai ana oia me Piukeona kona enemi. Ika manawa nae aua Haunelana nei i ike ai i keia mea a iwaena oka moana, ua haupu ae la no keia he kupua, a hooholo iho la no keia iloko ana e hele a ike maka ike ano o keia mea kupanalia. Ia manawa, ua kauoha koke ae la oiai ke kapena o ko-ia moku, o hookeIe aku ika moku no kahi a kela mea malamalama e a mai la. Ua hooko aku la ke kapena e like me ka mea a ko lakou haku i makemai ke ai. Oke a!a kahi o lakou o hele nei, j aoho maopopo, aka e hoopololoi ana ■ nno lakou i ka ihu o ko lakou moku no j kahi oka .aalamalama a lakou e ike ! aku nei. • Iloko o okolu po ko lakou nei imi aua, ua hokoko loa aku la lakou nei i kaUi o ua moa malamalama nei, a aole i maopoix-> honhn !a ke kumu o keia malamnlama. Mo ka .naau pihoihoi lakou o noho ana iluna oka moku, no ka uioa ke hookokoko akn nei lakou i kahi oka moa « lakon e huli noi. Ma ka ha o ka po, oiai Uoi o Hauuelana n me koua mau alihuoku o uauea nna iluna o ka ouoki o ko lakou moku, Ua hwpuiwa Uk\ lakou ika polia ana no o ka malamalama mamua pono o ka iho o ko lakou moku. Mo ko pihoihoi awo na 100 hooho o m\ moj\ a \>au i pano ao ai lakou, eia ua moa a noi la! lloko o koia manawa i Uelo aku ai kokn] i mau aliimoku e nana, a i ko i&ua manawa i iko ai i ua mea la u-\ haule pahn iho la laua iluua oka oneki 0 ka moku no ka oohia, Mamuli o ka poino t ka i kok mau aUimoku, no he!o aku la na aHiiuoku o ao a o kokua i ua luoa 1 4

Oiai lakou nei i aku ai ma ua walii la ana aliimoku e wailio make ana, aia hoi, ua hooilihia ia lakou uia ko lakou īke pono ana aku ike kumu nona mai keia malamalama. No ka manawa pokole wale no ka uhola ana iho o keia mau helehelena eahia maluna o ke Keikialii Haunelana a pau ne 1»; uo . ,j kAiel&e me kona manao kanalua ole, pela no oia iaa ai e kilohi hou aku i namea la. laia ī nana pono hou aku ai, ua ike oia he wahi' waapa uuku r-ona na waihooluu nani ana hoi i ike mua ole ai. 0 kona loa he eono kapuai, a iwaeaa kouu e waiho ana kekahi pohaku daimana, nona hoi ka malamalama e pua ana i ka lewa. ' Mahope oua .waapa ala ua ike iho la oia i kekahi kanaka opio ui e hiamoe ana, auo ke ano kaawale iki, no* laila aole e hiki īaia ke hoomaOpopo i kona ano. A oiai hoi e panee mau ana ua wahi waapa nei a kaawale aku, ua kauoha aku la oia ike kapena e hoo» pai i ka moku. Ia manawa koke no, ua hooko koke ia ke kauolia, a hoalu ia iho la hoi na pea o ka moku. I& wa'no hoi i kauoha ia aku ai kekahi alii waapa e lioolei aku i ka polohuku maluna o I;a waapa a e huka mai lioi a paa i ka molou He manawa ole, ua hooko ia aku la ke kauoha,.a iloko o ka manawa pokole> na.pau na mea a pau i ka hana ia,a e pili ana hoi ka waapa ma ka aoao o ka moku. 1 ka pili ana mai o ka waapa ma ka. aoao oka moku, aia hoi, ua hoopuiwa loa ia o Haunelana ika ike aiia aku he wahine kekahi e moe mai ana ma ka aoao o ke kanaka opio. Aoua lielelielena o ka wahine ana nei, aole ia he mea e aku, aka o ka m.ea ūo. ia r -ana i huli ai ao na mahina loihi i hala. Aona helehelena hoi q keia kanaka opio ana'e ikenei, o kona kaikaina no, koha enemi lioi iloko o ua mahina loihi i hala. Wahia ua Haunelana nei i pane ae ai imua o koiia mau aliimoku ame kona mau koa. "Ke ole au e kuhihewa, me he mea la, o keia kanaka e moe nei iluna o keia waapa, aole ia he mea e, aka o Piukeona no ia ko'u enemi. ■ o kela ui hoi, oia ka mea nana i kaualako mai iaii e hele auwana maluna oka moana nei no ka huli ana iaia a akahi no ka loaa." mnau mai oaha auauei oukou, pehea la i hiki ai keia ui a noho pu me Piukeona, a oia ka ko oukou mea kakau e hai aku nei. Aole keia o ke kino uiaoli oka ui Manu Melemele, aka he kino a-ka wale no ia, e like palia uie ke auo o ua kii hoolele a-ka. Ua hana ia e kona mana kupanaha, R mamuh oka ike ana oke keikialii Haunelana 1 ke kino i\ ka o ka ui Mayu\ lil<i kona noonoo i mea helienn. īn manawa iu\ me ka hakaila ole iho, ua kauoha ae la oia 1 kona mau koa e hx\ki ia ka waapa iluna o ka mo feu. I ka lohe ana o na koa a me na sela i ke kanoha n ko lakoa haku, ua eleu like mai la lakou, a hooeuaka ae l& e hnki%ka waapa iluna o ka mokuOiai lakou iiei e hoomaka ana o huki ika %\-aapa, aole he wahi aaea aue oka moku ke hele a kapak&hi, h« oia tuau uo n&e ka waapa iluio o kai, iNo hiki ole Hiiaokii wa&pa, ua liio ia i mea kupauaha i ko Haukeiana luaaao» & e hookikiua ana Uoi oia xu« ka leo nui i ua $«jla a me na koa, e liuki ! e kaki! Ko kdia leo e hookikiua ana, ame ka hauwalaau oluaa o ka moku, ua lo> Ua koliuliu ae la o Piukeoaa iloko o koua manawa o p&uhia ana eka hkI:vmauawa 1 Uoolouo ae ai ua Piok« oua uoi» a oiai oia e hoolono aaa« aia Uoi ua lohe waojvpo ae la oia, he leo iw knnaka, a me !ie mea la \\% ha!ivfw me kolalu moku, a oia o >\Alaau.