Ko Hawaii Pae Aina, Volume XII, Number 22, 1 June 1889 — Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELE O KE AO HOLOOKOA KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua. KA LIMA KU'I O MAUDELANA [ARTICLE]

Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELE O KE AO HOLOOKOA

KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua.

KA LIMA KU'I O MAUDELANA

Ka Limakahi i haaheo ai ka Honua. Na hua Ohia Keleawe o Aīmiona Unuhiia no Ko Hawaii Pae A ina. Helu 82 Me ka puiwa a hikilele loa na Piukeona nei i ka ike aria aku i keia manu nni e kau mai ana mamua o ka iliu o kona waapa. A me na helehelena o ka pihoihoi, i nana pono akn ai keia, a oia no hoi ka manawa i pane mai ai o ua manu ala penei: E Piukeona mai puiwa kou maimo no'u, no ka mea ua hiki mai au imaa oii e like me kou makemake, a eia au la? .■ I ka Johe ana o Piukeona i keia mau olelo a ka mami, na pau ae la kona ano pihoihoi, a hoi la hof kona mau manao maikai. Iloko nb hoi o :a manawa i ninan aku ai ua Piukeona nei. Heaha kou makemake o ka hiki ana mai nei? Heaha paha kou makemake o ka' olelo ana aenei e hui kino kaua, wahi a ua manu nei i pane koke aku ai.

Aole o'u makemaka ia oe, aka, ma iuuli o ko'u uluhua no keia mea kapa lulu iloko o ko'u wa hiamoe, a eia ka ooeio no e kena manu, a heaha la kou kuleana o ka hana ana pela, wahi a ua Piukeona nei. Aole no ou kuleana, ma keia wahi, wahi a ka manu i pane aku ai, oiai, ua noa ka lewa me ka moana i na mea apau kehele. Ua liio keia mau olelo a ka manu i mea e nanauki &i ua Piukeona nei, a no ia mea, ua pane aku la oia me na huaolelo ikaika penei: He oi aku oe aka manu pakike nui wale, ahe ku hoi kan mau hana ika hoonaukiuki, a ina 6 pane hou mai oe, alaila e ike no oe ika hopena o kau hana. Me ke kali ole iho i manawa hou, ua pane aku ta ua manu nei, owau no kekahi i ike ia hana, a aia no hoi paha 1 ka kaua hana ana. Ika lohe ana oua Piukeona nei i keia mau olelo aka manu, ua pii koke ae la kona inaina, a pane aku la me na liuaolelo ikaika, e hele oe pela e kena manu ino o make loa oe ia'u. He mea kanalna iko oukou maiiao ♦ na hoa heluhelu, a e ninau ai hoi iloko iho o oukou, nohea mai la keia manu. T hai ftku ko oukou mea knkau, able keia he manu okoa aku, aka oke kaikaina manu no kpia o Manu' Nani, ka mea akakou i ike imua ai ma na hMu ihala. Aole he kumu eao o koua hiki nna ma keia wulu, aka, ho kana huakai helo wale no. No ka mea v aia iloko o koua matiao ke āke nni e ike ia Piukoona, a he oiaio ua hooko ia, Oke kumn o keia hnakai hele ar,;\, mamuli no mo kn im\ ana 1 kano' na knna hauai, ina e loaa ana he kAiie i hanan ika manawa hookaM nie Vv na hanai. 5 Ua haAlele &ku oia i kana hanai mamuli o ka malama aua a koua kaik.uahuh hookaniii, tuahopo iho uko oka ha!a ana o hookahi pulo o ko lakou ho ana ma ke aupwni Naui. j

like', me ka ike i loaa i ira manu V ala, pel® oia i hele, ai e huli me ka | ia Pi;ukeona. I Ahe oiēa oiaio uk hooko ia kona makemakō, aoialauake halnwai nei h« ak» a alp . No ka huaolelo make a Piukeona i *pane afeiS ai ika manu, ua pane mai īa ua mai& nei i mau liuaololo penei: " • Mamua yko kaua hooko ana i kou he mea pono ia kaua ka i hoopaa malalo o kekahi olelo hooi paa, a 1 ko oīehoi kou makemake ia'u, alaila, e make no au' ia oe. A ina h4>i ,e ko ole ko'u makemake ;ia oe, alajJst o oe hoi ,ke make ia'u, wa- : hi a ua fl®B&u nei i pane aku ai. ! Ika loh?fcaaa o PiukeonU i keia mau olelo, koke iho la keia, e hooko ift»»aiia ka paha kona makemake. : Ia no i pane aku ai ua Piukee^» 4 nei me ka hoomaopopo ana aku, ka kaua kumu hoopaa. Pane ka aia.no ia oe kau kumu* hoopaa, a aia no lioi ia'u ka'u kum^popaa. j Ua aua Piukeonn nei i pano aku Ke ike a$ la kakou e na makamaka heluhelu ika maalea a me ke akainai lua ole il&iH e hooko ia ai kona mananao. ■£■■&■■:■- I Ua hoofg&ole ia hoi kona luhi, a ina paha &ft hoi maoli aku, he mea maopopo e tioo ko ia ana. Aole maopopo mua ia Piukeona o Lpbiona ka ka manu i manao aku,, a ina paha i maopo mua i<yi%,;_ina 14e aole oia eae e hana aelii|sy||s, | : i Me ka me lea hikiwawe a hoihoi no Piukeona nei i pa,ue aku aipenei: . ' Ua makoiiiake au e lawe oe ia'u ahi:ki imua o ka ui Meleuwila, a ina aole pela alaila e make oe e pono ai. A ninau aku la hpi ua Piukeona nei, a heaha hoi kau mea i makemake ai? Ia manawa i pane aku ai ua manu nei, ua makemake au e loaa ona kane na kuu hanai, i like.hoi kona mau makahiki me ko ka'u jhanai, a ina hoi i loaa ole ia 00, e make lioi oe ia'u. Ika lohe ana oua Piukeona nei i ka ka manu mea makemake ai, ua ilio la oia ilalp, a no kekahi manawa ua ea ae la pia iluna a pane hou aku la: , Ehia makaliiki o kau h&nai ? Ota piha pono na keia oka ekolu makahiki ame eono malama i keia la a nei. Iloko oia manawa, ua i ilio la ua Piukeona nei iloko ona, aohe he mea e aku a'u e huli ai, aka, o ka'u keiki no, no ka mea, o ka piha ana no keia o ko na mau makahiki i ka ekolu a me eono ! malama. ' ! Healia la hoi ka ! hewa, wahi aua Piukeona nei i ae ai, ua pono no kou manao. j Ua hana laua i lfa laua olelo aelike maluna o ka ili o ka moana, me ka iko, ole ia e kekahi mep, e ae, koe wale 110 ( ka uhane o Reinadia. , Mahope iho 0 mea, ua ninau, aku la ka manu, ma ko wai makemakcj kaua' e hooko mua |ii? . la mauawa no i paue aku ai ua Piukeona nei, e kaua ma no ka mea, 110 makemake loa au e iko j koke ia Meleuwila. '■ | Ae, wahi aka manu i pane aku ai, heaha la lioi auanei ka liewa o ia, a e pono kaua e hooiniakaukau i koia ma-1 nawa uo ko kaua ana aku. . la manawa i panp aku ai ua Piakeona aei, pehea la kuu waapa. , Mai manao oe ji keia mau moa, e| waiho no i keia waapa pola a mulia o. loaa uo ia kaua ko hoi hou mai,

No keia mauoleīo au& m&uu \ia p.w >jkn 1» I*tukooi\rt tioi. i«H hoi ha k;ui|a. la \va uo.i pano mai ai ua mauu uoi» o noonoo mai hoi iha o<? maanoi, a«i komo roai oo Wft!a!b «ei o kuu eheu, nn v u .6 lawo nki\ ialoe, ! t T |l ftk\\ h \\k 'Piwkw»»» iun nu> kowi n\fti\no e hav»a ixmo ia anst%\Hha ov\ ;u>lc ti;\hs ' ,4tn :\?n ks ' «CH>mv i!okv> oua] \n;\ <> ko!oh.-> km nw.m. < !u\\o no i krs ifc\\kn ci kona !ima knI - i

laia nei ī hiki aku ai ma ka ihn o |ka waapa, kahi hoi aka manu e kau ,aua. Ua uliola mai la oia i kooa elieu, a oka wa uo hoi ia i komo aku ai ua Piukoona nei a noho iho la ma kekahi ■\vahi maemao loa ana i ike 010 ai maniua, la. manawa uo i'Upoi ae ai ua manu hei, a 110 ko aupuni Naui ka pahu hopu; Xo kekahi .maulako laua nei lele ana, ama ko kakahiaka o kekahi la, ua hoohiki aku la laua nei no ke au puni Nani. Me ka ike ole ae o Piukeona ua hiki laua no ko aupuni Nani, akā ua maopopo no nae iaia eia laua i'una o kekahi aina, no ka mea, aole oia nei ike i ka lele hou aku o ka manu. Wahiaua Piukeona nei iloko iho ona, owai la keia aina, a ina o keia aina a i law.e ia mai nei au ianei e make ai, alaila, mainua o ko'u make ana e make mua oe ia'u e pono ai. A ina hoi he mau hana maikai keia, aoho no hoi he olelo ana, a o ko'u makemake hoi ia o ka ike aku i ko'u kaikuahuie. Ika manawa i hiki aku ai ua manu nei i ke aupuni Nani, ua ike mai la ka uiMeleuwila, a mahamaha mai Ia no hoi. ; 0 kana hanai hoi, ua hele mai la e launā pu me kona makua, a hui aloha ae la hoi lakou nei, Mahope ihoo ko lakou hui aloha ana, ua ninuu mai la ka ui pehea aku nei kuu huakai? Ua pomaikai |.a 1 u huukai i hele aku nei, aole nae i keia wa r aka aia a hooko ia ka makemake oka mea nana kē kane. ; Heaha kona makemake? wahi aka ui i pane aku aiUa makemoke oia e iko ie oe, wahi akamanu. ■ Heaha ke kumu o kona makemake ana e ike ia'u, wahi a ua ui nei i ninau aku ai. Heaha la, aole i muopopo ia'u, aka o kana kurau pili no ia a maua i ae like mai nei. A o ka'u ho.i, e imi oia i kane i like ka nui o kona mau makahiki me kou pokii nēi. A i hai aku au ia oe me ka oiaio» o ko'u hopena ke hooko ole au i kona makemake, he make. A pela no hoi oia, aka iha ua hooko pono ia ka maua mau mea i olelo like ai, aohe hoi he olelo ana. Ika lohe ana o ua Meleuwila nei i keia mau olelo aka manu, ua ninau aku la oia, a aia oia i liea kahi i noho ai? Mai ninau oe n'o ia mea, eia wale 110 ka pono, ina ua manao oe he mea po no keia mau mea a'u 1 hoike aku nei, alaila e hoike mai oe i kou apono. A ina aole e hoike mai no alaila oka pau 110 ia oko olua ike anu ia'u, a e aho no au e make. Aol.e oe e make no ka mea ua pono kau mea i han.a ai, wahi aua ui nei i t pane aku ai, a hookalii wale no mea i ! koeina ua maopopo i» oe ko ano oua | kanaka 'la. Ia uiiiuawa i pano aku ui ka he mau nauaiiia kona a'u e lioouianao noi i like loa me oe, aua koho no au he kaikuuaue nou. oia i loaa ai ia oer wahi a ka ui i ninau hou aku ai, Ua loaa aivu oia ia'u maluna o kekakL naui lua ole, e laua ana hoi iwaena konu inoaua. Ahe kaiiua one keokeo uui kaua e makaikai hele nna. ano ka poeleele e ana paha, ua lioaumoe iUo la oia malailn. A maiuuU oka a o kekahi men auo o i ku uioaua, uolaila, ua liookolo au ahiki i ka \oaa aiiā

Ma ka \vs\UvUKo uao ka kwa aua ia\i» oia paha ka l\ora a īko Ilio la aw he kanaka o nioo atta ī !\ko kotu\ nanaiua mo 00 la manawa uo i livx>iusuao ae ai ua ui non mo ka i a»a iho iloko oua* aole no palia ket;« ko ir.<?a 0, nka o kun kfviku!i:\no Piukoona no, A malia \wha 0 huli ana oia ia\i, a ? 010 l kona owonii a U koke t5O \ hnli akw si om a umv\ akw la 1 ka ni;rau. 0 hiki auel ia oe ko !at"ro> tūM iaia i o\\ \um ss

| Iloko oka mauawa aka ui i | aku ai, o ka maimwa »o ia a ka manu , i pane mai ai. Ins pela kou manao, alaila o liiki uo | ia'u ke lioike oku ia oe iloko o ka mauawa au i makemake ai. Ia manawa koke no i uhola aleuai ka manu i kona eheu, a upoī ae la no """ elua manawa, aoka wa iin ia i puka ae ai o ua Piukeona jiei. Oiai ua Piukeona nei eku ana, a e liaka pono ana lioi kona mau maka i na nanaina a kona kaikuahine. Aua hoopuiwa loa ia hoi oia ika ike ana aku i kekahi kaikamahine xti , opiopio e noho mai ana ma.ka aoao o kona kaikuahine. Wahi ana iloko iho ona, ua hanau iho nei ka paha oia i ke keiki, ahe oi aku keia a ke keiki ui. A oiai keia e nalu aka iloko oua, ua pa-e mai la ka leo o kona kaikuahine, e hea mai ana hoi iaia e hele aku. la manawa i hele aku ai keia, a hui aloha ae la laua nei, a mahope o teia halawai aua, ua ninau ilio lanamea hou a me ke ano o ka noho ana. A mahope oko laua kamailio ana, ua ninau aku la ua Piukeona nei ina paha nana keia kaikamahine. Aua komohoi ka makahehi iloko ona me ka ma nao oia ka wahine a kana k^iki. Aole hoi oia i manao o keia ka wahi ne aka manu i hoopaa ai me ia ika aeliko, Ika manawa i ninau aku ai ua Piukeona nei, ua pane mai la ka ui Meletiwiia, aole a'u kaikamahine, aka he pokii hookama keia no'u. A o keiā no hoi ka hanai a ka manu nana i lawe mai nei la oe, a rae he la, ō keia no ka wahine i hoopalau ia aku nei me kekahi mea. I ka lolie ana o ua Piukeoua nei i na olelo a kona kaikuahine, ūa hauoli loa oia ina o keia io ka wahine a kana keiki,

Mahope iho q keia naau mea, ua ninau hon aku Ia ua Piukeona nei, pehea oe i hiki ai i keia walii? Mamuli oka hana iloaa ia'u, a oia ka'a e kali nei ma keia aiipuni, a ina e loaā ia'u kokahi ulia laki, alaila o ko'u haalele no ia i keia aupuni. Heaha ua hana la au e kali nei, wahi a Piukeona i ninau aka ai. E huli ana .au ia Leinadia kuu enemi, oiai ua pakele aku oia mai ko'u mau lima aku. Ia manawa no i pane aku ai ua Pi ukeoua n<;i, ua make oia ia 00, aole oiaipakel©. Pehea pe i ike ai'? wahi a ka ui Me leuwila i pane mai ai v U& halawai au me ia ma ke kamwlio ana he leo a he leo, maluna o kekahi moana, i waena o kekahi kipuka one keokeo, W&hi & ua leo la i pane mai ai, owau 0 Beinadia, ka uiea a kou kaikuahine 1 hoolilo iho nei ia'u a me ko'u aupuni i kahua one iwaena o kfeia moaaa. Ua manso au ao!e he oiaio o kana man olelo, aka mahope iho o ko maua papa olelo aua, ua hooiaio mai la au i kana mau olelo, Ma kana kauoha 110 lioi au i hooau- : moe iho ai ma ka ili o ua moaua ta me au ia oe. I mea oiaio. ke ike uei au ua hdHto ia kana mau mea a pau i kamailio mai ai, wahi aua Piukeoua nei i ipWieakuM. I ka manawa i lohe ai ua ui Meleuwila nei i keia mau oleV\ ua uiu&u »ku la oia, aole anei oo i lohe ao ka Tāi V&Msa? 0& olelo mai oia ia*u oia kau mea e Kuli nei, a he i»waikai ka loaa ia oe* w&M& Piukeona. Ko ke aha hoi? i ninau aku ai o Meleuwila. No ka wiea, wahi ana i hai mai ai iaVi, aia ko lakoa olia paa ma ka lio kana keiki Beiu& Hipa. I ka lohe aua o ua \\i ata 1 keīa mau olelo uh pii ae la ka ula lua kona mau a e hoik<> mai ana i koaa in&'ii». Wahi &ua ui i paue aku ai ia hesha ta hoi n uauei k& wa p ao au o hnli a,hiki i ka lo&a aua a Iwa ote ana 4«b i iml»,