Ko Hawaii Pae Aina, Volume XII, Number 33, 17 August 1889 — Ka Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua. KA LIMA KU'I O MAUDELANA [ARTICLE]

Ka Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA

KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua.

KA LIMA KU'I O MAUDELANA

Ka Limakahi i haaheo ai ka Honna. Na hua Ohia Kēleawk o Aimiona Onuhiia no Ko Hawaii Po>> A nm, Helu 93 Ma keia wahi e na makamaka helu--hela oka nanea o Piukeona, ke ike ae la no kakou i ka hoouiakaukau o ka ui a me ka iiio Leina Hiu no ka laua hana. Ahe mea oiaio, ua kokoke mai ka manawa e hooko ia 'ai ka mea i wanana fnua ia e La, aua ike hoi ka ilio Leiae. Hiu ika oiaio, a no ia mea i haawi ai ina hoailona, ma ke aoa ana i hiki ai i kona haku ke hoomaopopo. I ka manawa o ka uj Meleuwila 1 ku aku ai 1 mua o kona makua La ame kana iiio Leina Hiu, aia hoi, he mea kahaha ika manao oLa ka ike ana mai i kana kaikamahine haku e ku aku ana me he naita la no ke kahua kana. (Ja hiki iaia ke hoomaopopo iho ia manawa, he kalana kona o ke kane, a 0 kona naoaina wahine, «a nalo aku ia mai iaia akn. Ia manawa i huli ae'ai ua La nei a pane aku la, nau e kuu kaikamahine haku ka lanakiīa, a o ka poe a' pau e ku mai ana imua ou e lilo ;no lakou i mea ole. Aole 1 pau pono ae ka La mau olelo ana, aia hoi pane mai la ka ilio Leina ! Hiu, e kau mai ano e kuu hāku, a e ! hoomakaukau ia oe, oiai ke kokoke 1 mai nei ke aupuni Keahialoa. Me ka hoohakalia ole iho, ua kau aku la ka ui Meleuwila maluna o Lei na Hiu, a o ka manawa hookahi no hoi ia i hele ae ai o ke kiho o ua wahi ilio nei i ka nui. Ia manawa no i huli ae ai ua ui nei a haawi aka la i kana mau olelo hope i kona makua. me ka olelo ana aku penei: E noho oe mahope ikei me ka nana ana ae hoi ia maua, a ina ua ike oe ua loaa ia maua ika poino, alaila, huli ae no hoi oe. Aka i ike hoi oe i ko maua lanakila, aohe hoi he olelo ana o ia, a na ka manawa aku mahooe e hoike mai i ko kakou halawai hou aua, A i lanakila nae au maluna o ko'u euemi, alaila, aole kakou e halawai koke ana, a i hiki mai kekahi mea a ninau ia'u, e liai aku oe, e huli ae no īa'u no ko'u wahi e loaa ai. Aole he kumu e ae o ko ka ui Melenwila kauoha ana pela, aka, ua maopopo iaia, e hoea mai ana kana mea i iini nui ai, ka "ipo lauae hoi a k6 onaona." Me na huaolelo hop*3 a ua ui nei i pane aku ei ia La, a me na liui aloha pu ana, ua pane ae la ka ilio Leina Hiu, e paa a paa, a uoa ao la oia īw ke koiu o ka manawa. Iloko uo hoi o ia mauawa uu l ka h«kalia iho, ua lele aku Ia laua nei, a e like mo ka pa aua aka makani puahioliio, pela iho la ka lele ana aka ilio Leina Hiu. Oiai 110 laua nei e lole aua, aia hoi, ua Ualawai nku la me kn ike aiia ako Meleuwila mau maka kekahi iuea malamalama. i kahi mamao loa mai ia laua aku. Iloko i)»e o keia mauawa, ua hoolai iho la ko laua nei lele ana, a o haka pono aua hof ua maka o ka ilio Leiua Hiu no kalii aka malamalama e pua mai ana.

Ma keia.wahi ena makamaka helu ] helu o i,eia nanea, e w'aiho kakou i ke | kamailio ana no Leina Biu ma s oiai aia laua imua o kahi e hookoia ai ko laua mau iini. —| — -— — A e aui iki ae Loi kakou i iiope e hoonanea txs,& Kaonohiokalau ka iiiea hoi i hoohoka ia ika pka aala oie, a i ku| pouli hoj ke aloha j[_ ka kakou eueu 3Slfjlouwila. Mahooe iho oko ka ui Meleuwila honi hope flna ia Kaonohiokala» a waiho iho Ia *ia ui nei 1 kana ukana liope a huli hpi aku la. , Aole i le&a iki i ka ui Kaonohiokala he haupu a ha'ia ae lioi ua komo ia kona hale_e_kekahi mea luno, a ua lilo hoi kana pua.. 1 ] Aka, ua "faiho aku la no ia i ka lii- i amoe kulipolipo, me manao ole ae | he hana miileāna e liana aku ana mahope. Ika hala ana o na 'la he iwakalua ma la hope iho, aia hoi ua hoopuiwa loa ia oia ilia halawai 'ana me kekahi wahine ni opiopio, non[a na helehelena a kona puuwai e hiki ole ai. ke uumi iho i ka pana ana a kona mau aa. E ike a|u ana oia ika hulahulali mai a kona niau maawe lauoho, ahe mohaha maikai kona mau heloholena me he mahina pilia ala. No keia mea kupanaha ana i īke ai ua puiwa ae la ia me ka hoomanao ana i kana pua punahele, kona kokua hoi no na manawa i liala. 1 Oiai nae oia i ala ae ai, aole ona honi ike ala o kana pua,' a aole lioi ma kona wahi e kau ai, 1 Ona heleheleua ok" mea a ua ui nei i ike ai ma na minu*e i hala, aole oia mj, ana i ike ai. N, ® ia nele ana, ua ala ae la ua ui ne/ilaM 5 a nana poino iho la i kona aahu e mea ana. '

Oiai oie e nana ana, 1 aia hoi, tta ike iho la oia i kekahi mea maawe loihi ano e e moe ana iluna o kona kapa, a © auapa ana hoi me he momi ala ke ano. ' Iloko oia mauawa, ua hopn iho la keia i na liiea la a pda ae la ma kona liina, a haki ae la me ka nana pono ana iho. 1 Oiai kona lena ike e kuupau ana, aia hoi na komo mai la na hoomanao ana iloko ona, aole keia he mea e aku, aka, o ka lauoho no keia oka wahine nona na helehelena a*u 1 ike iho nei. A wahi a ua ui nei i| pane hou ae ai. he mea oiaio, ua hiki; io mai no oia i o'u nei, »na waiho 1 iho uei 'po oia i keia lauoho i wahi 6 hiki ai ia'u ke huli aku iaia. Nani wale kou ike ana iho ia'u, a hoi aku oe me ka mea ole nana i hooklpa ia oe, a aole no hoi oe he wahine he linpna maopopo. ' Iloko o tnaaawa,a ua ui mi eka mailio ana, aia hoi ke kikoni ala ke aloha welawela i!ok6 o kona puuwai, m;© he la e koi okoa iiiai ana no iaia e hele. '- : ' • -V No ka pouo ole o manao o Keahialoa, a m<? ka miuainina hoi kekahi i kana pua, ua ku ae |a oia a ko mo aku la ma kona keena komo kapa. Komo iho la oia i kona aahu piha o ke ano kupua, ai ka makaukau aoa, ua hopu ae la oia i kana kookoo mana, a paa ae la ma kona lima. Puka aku la i waho, hapai ae la i kana kookoo kupua lluna a hon ,ak\i ia imua. 1 Iloko oka manawa' aua eueu nei o ke aupuni huna i ho« aka ai, oia uo ka manawa auaao o jca kwa i hui ae aii i kahi hookahi. ' Aia manawa hooikahi no i ike ia aku ai kekahi e ihaalo anu iwaena onaaome he hoku ' welowelo ala ke ano Aolo i linliu iho'iiia hoi, ua nalo aku !a no ke aupuni o La, a o keia ka maka m\ia loa o ka hele ana a ua eue'u nin e ike i kona mnknakane, ! Mauiua ae oka liiki aua iuai o Ke atiialoa ua maopopo mwa ia T.u o Mki mai ana kana koiki, aolaila ua hooma kknka\t mua iho k oiu no kona liome, A oiai uo hoi oLa o noho alia, aia hoi, ku aua hm» imua o koua ato me n& holeholoua aao o. Ilos» no a nolio iho kaua keiki* ua hni aloha ae la laua uei ma ke ano o U niaKua a me ke kc»iki, a he uianawa hoi ia no ke kupiUku.

Mahope iho o ko laua nei hui aloha ana, ua huli aku la o La a pape aku la i kana keiki, me ka pane ana atu pe nei; ... ■„ ■ r Pilikia la oa e kuu keiki, .' . Ae, wahi a Kaonohiokala i pnne aku ai. Heaha ka pilikia, wahi a iona makuakano i ninau aku ai. , Pane aku la o Kaonohiokala, o kuu pua ua lilo, a o ko'u poino nui nae, oia ko'u aiolia mauele waie iho no i kekahi mea kino. Ua maopapo ia La na mea a pau, a no ia mea, ua pane aku la oia, he mea oiaio kau e olelo mai nei, aole no na'u aka na koo makemake no. Uaimi nooe i kumu nou e poino ai, aua maopopo ia mea ia'u ina la i hala aenei. oka mea au e lia ala, aole ia he mea e, aka oia ka ui o ke aūpuni XJwila, ao ke kaikamahike hoi a Piuke me Mauna Uwila. Ika lohe ana o la i keia mau inoa, ua oane aku la oia me ka ninau ana, owai ia mea o Piuke? la manawa i pane aku ai o Lu, o Piuke he Hapa Ilio oia ahe hapa ike kanaka, he kupua oia i helu ia ma ka papa ekahi, a no ka honua mai oia.

He moopuna oia na Selobioaa ka llio oke aupaui Pahaohao. a maniuli 0 kona mana i lilo ai o Piuke he kanaka ikaika a puni ke ao liolookoa. Ana kona ikaika i hoolilo i ke kupua Aeko lEleele ona aupuni Hui he Kanalima kumunialua i moa 010. 0 keia. iko ia kahi mooielo pokoie nq ka makuakane o kela ui au o hii [joi ala iloko o kou puuwai. 1 ka pau ana o na olelo ana a La, ua pane mai la ua keiki nei me ka niaau ana mai, ua ike no nae paka oe ina helehelena o iut ui ala « me kona mau anoa pau? Ae aku la o La me ka olelo ana aku, ua maopopo ia'u kona mau ano a pau īoa. la manawa i huki ae ai ua Kaonohi okala nei ika maawe lauoho mai ko na poli ae a pane aka la ua ike anei oe i ke ano o keia mea? Ua maopopo ia'u kona ano, wahi a La i eane aku ai, ua like no kena me ka lauaho o ua ui ala. . la manawa i ninau hou aku ai ua opio ala, alaila ua hiki kino anei oia 1 ko'u wahi? Ae, ui hiki oia a ua ike.ia oe, a mamuli o kona noonoo, ua lawe mai oia i ka pua, a waiho aku hoi i kona lauoho i hoailona e hiki ai ia oe ke hoohuoi e like me keia au e ike nei. i I ka lohe ana o ka opio i keia wetv a kona makuakane e kamailio nei, a ua like hoi ia me kana i ike ai, nolaiia ua ninau aku la oia. ; Ē ioaa asa uo aa«i oia ia'a kiūi aku? :Ia manawa i pane aku ai koua ma kuakane. ke loaa no ia oe, aole nae i keia manawa, e kali a hiki ika manawa kupono, aTaUa hele ia e huli iko waliiiu, No keia olelo a kona makuakaue ua ku ae \& ua ui nei iluna, liaawi aku la i kona ale.ha hope i kona inakuakane a huli hoi aku la no kona aupuni Huna me na manao e hakoi ana iloko o kona puuwai. Maleeia wahi e na uiakaiuaka hehihehi, e waiho iho ai kakou i ke katuailio ana no Kaouohiokala, a e kuli ae lioi kakou no Meleuwila a uie kana iiio Leina Hiu i Oiai o Meleuwila ma e hoolai an« ko laua lele ana, ao ka hapalua like hoi ia mai ke aupnui aku o I/a a i kahi o ka malamalanm e puaiki mai an& 1 Iloko o keia manawa. ua !iu*iu a makaukau ae la ka ui Meleawila ia ik,iho no kana apsua hana. ; Aole a Uun uei h emn o ae, h<x^Kfil iho no ok» hnka pono on* ka imua, ' Ao)<> \ liuliu iho aia hoi ua hookoko io wai k<* aupnni i miw 0 no\, e ike pono iā akn an* V ke ahi e holapn ne ana, 1 Ia manuwa i pane ae ai ka i!io LeiUiu, ke mea pono ia kaua ka lek

Aua mavrabo o keU auinun i|oe ka makaikiM ® 1 » iua!w o loaa ?s kau* h? raan&* a knjv iio a o Vo kan;\ komo no hoi i \ i*o ko iuo k&

Ia uiu.na'wa i nioau iho ai ka ui Meleuwila i kana ilio. aole e loaa ia kaua o Leina Hipa roa mawaho? He niaaaolana ko'a aole e loaa ana, ia kaūu~lnāwatīōr malia palia ua komo mua lnkou iioko, waln a ka ilio Leina Hin i pane aku ei. Ia manawa no a e kamaillo ana kaalo aua no hoi.ke aupuni Keahialoa ma kaln kokoke i-.i laua nei, a o ka manawa no lioi ia a Leina Bia i kuupau aku ai i kona mama lele. Me he imo ana la na ka maka, aia hoi, noho ana laua nei mawaho oke aupuni Keahialoa, a e kaapuni ana hoi mawaho o ua aupuni la. Oiai iaua nei e kaaouni ana, aole he mea a laua nei i halawai pu aku ai, koe wale iho no ka hahana oka wela ma ko laua nei aoao. Ia manawa i pane iho ai ka ui Meleuwila, hele mai nei hoi ka wela a hahana i kuu aoao. la manawa i pane ae ai ka ilio Leina Hiu, e huki ae os i kekahi hulu o kuu a-i a hoolei aku ma ko aoao au e ike aia i ka wela. Ia wa koke no i houu iho ai ua ui nei i kekahi huiu a huki ae la, a hoo lei aku la tna koua aoao. I ka manawa i lele aku ai o ua hulu ala, ua hooemi ia ka ikaika vcla oke ahi epa ana ma ka aoao oua ui la/ a me he wai āla ka huihui. Iloko no nae o keia niauawa, aia no laua nei ke hoomau ala no ika lele ana mawaho oua aupuni la, aole nae he wahi mea a loaa iki o Leina Hipa . ma. .

No keia neie o laua nei, nolaila ua pane ae la o Lema Bin, he mea pono & hoao kaaa e komo īloko. la manawa i pane aku ai ka ni, ina paha na ike oe lie mea pono kt> kana komo ana, alaila na hiki no kaua • komo. < Ma ka'n hoomaopopo a me ka ike i loaa ia'u, me he mea la aia lakou iioko nei kahi 1 noho ai. Ina peia, he mea, pono ia kaua ke komo ana ano, wahi aka ni Meleuwiia ipane aku ai. No keia olelo aka ni, oa pane ae la ka Ilio Leioa Hiu, he mea oiaio e hooko aka Hoa kana ika kaua mea oka hele ana maī uei. I hai aka au ia oe e kuu haka, okahi a kaaa e aa aku oei e hele, he Wihi ia no ka make, a me ka hoomanawanui wale no e pono ai. Mamaa ae oko kaua komo ada aku iloko o keia euaeoa, e pooo os e hoolohe pono i ka'n ror»a mea e o!eīo aka oei. la kana e lele aku ai i!oko o keia ahi, mai no oe a ekeum iki< aka o kau hana "wale no oka makaaia i» oe ame a'a. Ina oe e 'ke ī kou wela e hele mai ana a hahaoi i koa kuh, alaiU, e huki ae oe i hook«hl hula o kaa a-i aeī a hoolei aka mahopa. A iaa hoi a«tat, e hoolei no oe aiamaa, a peia no hoi ma koi*m&u aoao a elna ke ike oa i keia hoailooa. A ioa hoi oe e honi ana i ka hohono hala, e hoomanao īho oe, ua paa aa i ke ahi, Aiaila e hopa ae oe i hookahi hutu o kaa huelo, a boolei iho uitilalo o kuu opa, a pela oa © haaa mat\ ai a hiki i ko kaua puka ana oaa keU «oao, ke ike oe iua hoailooa e itke oie ka'u 1 kahikahi aku la. Oiai uae ka ilio Leiua Hīu e kaoiailio ana, aia ke hoholo aia ka lia maeste a pnm ke kiao oka ai Meleawila» a\a uo ia mauawa pokole wale 110 a pau ae la iio. M*hopa iho oka pau aaa oka Leiaa Hiu mau kauiailio aua» ua hoomakaukan īho la laua uei no ka lele ana iloko o ke aopuai Ke»hisioa. Iloko ota maaaira 1 psue ae si ua Laiaa Hia a»i, e hoomakaakau ta oe, aoo ko kaaa w* e leie ai. lloko oia maoawa, me he imo aua la na ka mak», aia hoi pohoto aaa laua oei iloko ona ula ahi e wanaoa mai aoa, a e holapa ttai aaa hol me ka maopopooleoka hope&a. r Ha nanawa kMa a ka ilio Leiaa Hiu e koupaa maiua lele» a e t»*veh* ia boi ka nta oVe ahl ma kela a»6 keit aoao, aka ao!e aae ia he mea a loaa ai he p*tekaua na ia laua oo ka puka ana aka ma k«U aoio.