Ko Hawaii Pae Aina, Volume XII, Number 36, 7 September 1889 — HE MOOLELO NO WOKA RALE KA Emepera o ke kipuka Ili Ka Olah kau Iio o na Hilana KA MEA I KAPAIA KA OPIO PUUWAI HAOKILA A O Ka Poka Pahu o na Kualono. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO WOKA RALE KA Emepera o ke kipuka Ili

Ka Olah kau Iio o na Hilana

KA MEA I KAPAIA KA OPIO PUUWAI HAOKILA A O Ka Poka Pahu o na Kualono.

" O na k»n« ko'u lnhl«hu •■ N» kahiko haahio o ka koa K*Talia O ka make a me'k« ola O ka makia ia o lta oih»n» snita." ; ; i-"- ; ■.. |r- . ;.■ * • ,&{ MOKONAIII. ' KE KOKALA KAUa A NEBA KA HIEN'A UILAMA OPIO KALIOKA.

I ka pau ana o na olelo a ke alii opio, , wawaio koke ae. la ka lewa me na leo , huro o na koa me ka hoomaikai pu ana ,i ka inoa o ko lakou alii opio; a1 ka meha ana iho ona leo huro, ua maki | koke aku la lakou no ka hui ana he alo j a he alo me na enemi, malalo oka Dilama : mau kuhikuhi ana. I na puali koa e nee malie aku nei no ka ana me na iene mi. ai%|igi ua loaa koke mai la ka lono pukfi' l^molĒiua^ la i loko nei o ke kulanalkaahale alii, e luku ana hoi me ka weliweli me ke puhi pu ia o na hale (i lilo pio iaia) i ke ahi a na ia mea i hookaulua iki iho ka nee mua ana o kk puali. A hala kek&hi mau minute ia wa i lohe hou ia aka ai ka leo oke keiki alii Oilama e kahea mai ana i kona puali e nee aku iiiiua me ka awiwi nui. '." ■ .■ ■'■• 1...''

E like me ka liona pololi pela na koa Pelekane i neē aku ai imua me ka puahi nui, a e lohe pu ia aku ana ko iakou mau leo hooho e kahea ana, ' I lalo me keia poe ilio kawau no ko lakou hopena. Oai na koa Peleikane e nee la me

ka awiwi nui, aia ko lakou haku alii

opio Uilama ke kamoe awiwi la kona mau kapuai no ka Hale alii. me kona mau helehelenn i ; noho alii ia e ke

kuakoko'o ka maiaa ,'nui, no na haua

kipi me ka powa a kona ( kaikuaane

i ■ . A e laia i keehi iho *i i ke &ni£ omo hale alii, puhi ae la,] i kanjfe'*j loa k a kahea ana aka i koiia H' '

;lo« «ku 1« oia no A ai oia iaia iho »»*>»»■ -»hikok»a«, «i kona hele IoR ftku la oia no laia i komo aku ai, e lS ? ana no na haawina oke pihoihoi ialunft oka Moi ame koua mau ku-

hina! o"'ai o Buriona| e hoolaia ana i | kana kumuhana no kaihaawi pio aku i ka noho alii a me ka aupuni ma ka poho lima o Neba. Ika ike ana mai o' ka Moi Keoki i ; kana keiki mnli me Wakahiko kaua piiiii ae la oia i kona mau lima a pane mai la. u E kuv\ keiki e palaa mai aua anei oe i ke kaumaha maluna o'u. Aole anei he mea poho e waiho aku ke noho alii e Sike me ke uoi a kou kai knaana ! *

! Aolel wmhi h Oilama toe na inaka hnila o ka inainn Aolo loa © hapala ia kekahi kinohinohi o kona maw wdhoolww e k«k»hi kanika klpi a pow& e like me ia, oiai o 9 ota at\a, a ma ka inoa ona hui ek 0 ko helo nai e k*vi i k?, hoopai malnua ona o tiko me ke koikoi o kana mau ihana ai. ! A ke hoao oi* e k\ie mai ia\i aHila, e hoopokolo uo au i k >na mau la raa ko la ao, a k<v ote. r©K e hopu »ku 110 at* i:\ia ma ko auo ho pio ua ke Jaupun\ o Pelekauei ana ka l(.hui hookolokolo iwa no koua ahewa ia 4

Maaiua oka hiki hou aaa i ka M >i .'ke-'kamaUip mai no na olelo a kan i k >- iki, aia hoi komo aoa &a lua o na elela abai meā lioū mai ke kahua kaua iruii s a hai mai la 1 ke anaina alii nia o Nel>a me kona jjualikaua ke huokokoko lua mai la ike kulanakauhale alii, kahi e ku nei o lsa hale alii, a o na koa aupuni i hoouna ia aku ai no ke pale aua aku i' na kipi, ke lukn ia ala lakou me ka weliweli nui. Ika loaa hou ana mai o keia 16no, haalelo koke iho īa ke alii opio i kekeena me ka hookaulua hou ole iho i maa minute no kahi a kona lio kaua eku j ana me ka makaakau. j Eau ae la oia maluna o koni lio ka j ua a holo pololei aku la no kahi o ke i kaua e hoouka ia ana me kona hoouua pu ana aku i elele no na Hilana no ke kauoha ana aku ia llare e nee mai me kona. puali kaua. laia i hoea aku ai he mea manaonao ka ike ana iho e muu mai ana kona man koa maluni o ko lakou mau heana hope loa, oiai kekahi hapa o kona*puali koa e hoomaka^' _;ji &na e auhee. Aka, i ko lakou manawa i ike mai ai i ko lakou alii opio, ua paila hou ae l-i ka manao koa iloko o lak>>u a huii hou i aku la lakoa imua e paio ana me ka hahana me naleo hooho E hopu aku ina kipil E hopu aku inu kipill E ho loi ia lakou mai ka lepo aku o Pelekakane nei!!! a iloko o kela wa i huila hou ae ai na huna ahi o na mea kaua ona aoao elua. a e kaheawai ana na koko oka poe i haule ma ka hoouka kana oia la.

MOKUNA IV. NA HOPENA O KE KAHUA KAUa OLINO ( KE AHI 0 KA HAUOLI. Oiai na aoao elua o hoouka ana m( ka hah«na, aia o hookau ala : ka ahai lono ole o ka mako weliwel: i&ai ka maka >-,ku o kana pahikaua ma'liia eaa koa iiipuni. a ma Wia ui€ keia aoao o tahi a kana pahilīaua e ha nle iho ai he heaiiia ia no ka poe make, Ua hooi loa ia ka inaina o ua Keba ala i kona manwa i ike mai ai i kona pokii e alakai aku aoa rae ka wiwo dle i na koa aupnni, a wahi ana i pane ae ai. e hooko ana au i ka mea a'u i hoohiki ai; a pela io no ua Neba nei i ho okau aku ai i ka make weliweli maluna oka poe e kue aku ana iaia. Ao ka hooko ia ana no hoi ia o na me* ana i ole'o ai ma kana palapaīa kukala kaua, mamuli o ka huli hoi mai o kona alihikaua me ke kona mau iini. a i mea e huhu, ua hoouee awiwi ruoike mua na paalikaaa uo loko hale alii, e like i moeuhane inua ia ma ka mo'^j au getona, aua hiki Aka, ?jr ika pahu hopu o kane aa kipi. A oiai ua Neba nei e stēo ana no kona lanakila ma ke ke ,ua kaua, aia hoi, me he t>aa 'la i oili aka mai ke kakaka aku, pe'a iho la ka mama lua ole o ka lio o kekahi hololio i pulelo aku ai iwaeaa o na koa aupuni Q o loko oka laina kaua o na koa powa, a iwaena o kahi hahana loa o na hooili kaua ana a na aoao e'ua, malaila ua hooholo lio la i hookahua iho ai i kona kulaaa, uie ka hookau ana aka i ka oiake w'eliweli ma'uua o kona mau enemi, (oa powa.) A ke uaua aku i na ouiu me na kakele pahi aua a ua hololio nei, oka laau o ilakawao ka hoa like, ka ua mea o ka hele a, ! *'Ohi ka laan o ke> "PAhili." 1 No ka mau;\wa pokolo lio keup ana iho i ka oio kaua makakita, ua auhee koke aku la na powa no kah' a ko lakou haku alii (Neba) e pnhimi uiaiana insv koa av\puui m?ho opnlajga ohu la ika wakani mo koim nko , hoea mai oia i kahi aka holoHo jjj IkiUnnna i akn \ RCf ikoa, aka, mea paakiki ia ma k loa»aa«» ko aua koua inakemake, oiw ke opa pu ia aku la kona man koa e keui o ka makakila. okm holo io kamahao a kakoii e ike nei e na makamaika hehiholu o ke alii opio Pilama no ia mo kona ho kaaa haeleele Rabo. nona hoi ka moolelo i haule ole ma ka pauwai o ua kanaka Pelekoue i ke au o Kikeke ka mu, ka puuwai liona kaulana i ko«a w.na la A l like rne ke ano o ka I>> i hele a la kona man !a iloko o k«»ia »» W kahua kaua» a i holo pu kona mw pa--k* ilm »uaa ika hoin ana x kou» man oa, P<ik R o i Hlo aika h>vnka kana \ R i olali «o a» lio la

i ka ikp arji» v, u<i auhe® aku kona mau enemi. ā aia hoi ko_ ua hanau mua k'pi Uo ae Ja nie ka hanheo uui i kē kulaua k"ana e hoea mai ai imTfa ona, no ko laua halavrai ana he alo a lie alo uo ka nioa nana e papahi kn lanakila. Da hoohuli kolio ae 1a oia i l?ona lio no kahi o kona kaiknaan.i e hoouka ana me kona inau kōa. mek" pane pu ana iho i na olelo haaheo a ke kanaka koa; E Subo; e_lawe oe ia'u no kahi a -ke kanaka kipi Neba eku LookanoinpHn, i kau aku al au i ka uku hoopai o kana . xnau hana eleele, ao ka poe apau e kue . mai ana i kou alahele e kau aku ika hoopai mqjuna o lakou me ka liookaulua ole. I ka pau ana o ka Uilauia naau olel<j i kona lio, o ka nianawa no ia o ua lio la i aliai aku ai i kona haku nie ka mama nui e like me ku oili ana aka poka pu mai'ka waha.aku oka pu, a no ka manawa pokole wale. no aia oia me kona iiaku; opio iwaena o ka makolukolu ona po r a uae ka hehi ana o kona mau kapuai kpna huo maluna o lakou. oiai lioi kona liaku e luku ana rae i kana pahikaua, j Ika ike ana 'o na koa powa ika hololio lanakila nana i hooauhee ia lakou i na minute mamua iho, a me ka make ... _ weliweli e kau aku ana maluna o lakou mai ka pahikaua aku aua hololio la , me na kapuai o kona lio, ua koke ae la lakou i ko lakou alii Neba me ko lakou manao e pakele ana lakou mai ka naake aku, aka, ua kuhihewa ia manao ana o lakou pela Oiai. ika manawa a lakou i moeuhane mua ole ai, aia hoi, e like me ka haule ana oka hua palnoa imua oka pahi kakiwi ā ka meu oki, pe'a okoa iho la no ua poe la e haule a make u,na ma kela me keia aoao' o ke koa opio Ui!am&.

A 110 ni sekona liope loa o "ka hoou • ka kaua ana, ua pau ilu> Ia na' powa ka luku ia e ka opio Uilama a m^ 1 lio. Ao ka poe powa i haule f kahua kaua ua hoopio l^ oa o pi o kukui o ko," kou - pekQ oolea wawae o ka\ o maluna 0 na Oiai ka lio m0 he liona e haa-wi bdp . s . > uh poha mai i kamahiaa i kooa mau pe„fana ua leo la hookupaa iho .aikahi hookahi e like me ke kia nabala. - Oka mea nona keia leo o Neba 110 a ke kipi aupuni o Pelekanef oiai ua ia ike oia na kokoke mai 'kona mau iekona hope lea, a i mea e i.n!a ae ai o ta puu make mai iaia aku, na kahea i© la oia ika inoa o Subo me na hua»lelo oke kanaka mauiiawa malie pei©i : ' - E Rubo! E Rubo! mai ae i kou mau »rawae e hoopaumaele ia me ke koko o Seba, aole pu hoi i ka make maluna >n&. Maanei e ike ai k&kou eka poe heluhelu ua hohe wale o Neba, a o kona manaolana palaueka, na kann ia ilako o ka luakupapau o na manao ha tk(vu a pela i Mo ai na Neb& nei i pio aa ke k*iki alii Oilama me ka hopaa pa » o kona mau lima i ku hao a hoi- „ noi ia aku la no ka hale alii. A. o k»na iaao olelo kiienA roua l.oi aa hlo ae la he id«u wilma uiakam poahiohio, oo b mnu los, oi»i na aouo «lii iho 1« kooa pokii he uioho AOakila oo ke knhua kau», no ka hopeaa o o« h*ioa hookahe koko, Ika iw« pio «oa. o Keba o« hoihoi U aku la. oia h»le s!ii ks p«ni ia e aopuni, oiw ko lakou opio wiwo <Me ko poo c ka tkQ»k«iv e al«kKi «n* i ke koen» i kee o pos ko» «« k& hiehW oai. »« h"ra o k« u<*e uialk' kum, hu&k«i» hoea «ku S« bkou no ks u« «lii, ih»ko o u& t«o ikuw* o &i«i «o« ik& malōhia okn p* «bi. Ūa iuuaama ia n« ipok» no tsa nlil • ine koua Due.lv kos, « o otv hoooift\ ui « ke 4a atii, ua p«hoU U msi insuji 1 ke ko» Unakila t»e k» h»nohsoo oui, D<i ka mes wnhi « l*kou hoi hoo ka o Tetek*ne * malie i fe« puowai o ua kHn*ks . A k«olmo U «h'» oka mau&o ha* toii «« ot w*hi *p u o no k« «u«ktU i ih 1A n \ <ui k* »otoo kapilikii m* k>* hopoh> Rvvā, ■«i h»Q« p*kalm «ka » N k* i ho«k«w k« wohweU ui*tuns » Uko« Aol^ipau,