Ko Hawaii Pae Aina, Volume XII, Number 38, 21 September 1889 — Ka Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua. KA LIMA KU'I O MAUDELANA [ARTICLE]

Ka Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA

KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua.

KA LIMA KU'I O MAUDELANA

Ka Limakahi i haaheo al ka Honua. Na hua Ohīa Kiīī.aawe o Aimīona U-mhiia no Ko llaieaii P«e A ma. Heiu 98 Ua lolie aa, walii a ka manu i pine aku ai, be hookalii wale no ike ia ana 0 ia aupuni iloko o ka makahiki ma ka ili o ka moana. Aole nae hoi ka manawa loihi aku, me he la 4 he man minute wale no a nalo hou aku no iloko o ka moana. Aole nae i maopopo īa'u o ka manawa hea la ia o ka makahiki o hoea mai ni. I ka lohe ana o ka ui Melenwila i olelo a ka manu, ua hoomanao ae < ia i mea i lohe ai tnai ia La "'"1 rnai. Nolaila, ua huli aku la oia a pane % aku la i ka manu, he mea oiaio ka'u e ™F"rot6to oku nei ia oe. i Hai keia !a aku a hiki i ka piha ana |P 9 la elima, a ma ke awakea ponoi | la ala e hoea mai ai ua aupun', ' la ma ka ili o ka moana. No ka mea, ua hala aeneihessla a ke hookokoke mai nei hoi ka'piha aūa o na la he 60, a no ia mea, he mea pono ia knkou e ike i ka oiaio. A ina e hooko ole ia ana e like me t ka'u mea e olelo nei, al?ila maluna ananei ona ko'u inaina, Ia manawa 1 pane aku ai ka manu., 1 hea auanei kakou e noho ai i keia mau la a hoea mai ia mauawa? Pane aku la ki ui Meleuwila un manao ru, e noho kakou ma ke -rpuni e kokoke mai s na ia kakou i keia manawa. Ja manawa i pane aku ai ka manu i o ke aupuni e koke loa nei imua o ko | kakou ala hele, oia no ko aupuni Nani j a me ke aupuni Lele, a ma ke auponi hea kakou? , I.kn lohe ana o ta ui i ke aupuni ; Nani, ua pane koke aku la oia, no ke | aopuni nani kakou. - O ke kumu oko'kaui makemake nm p lele ilaila, ro ka mea, aia ilaila |)kii hookama, a ua makemake e ike hou aku i kona mau hele i o ia mauawa ; ua huli ae la ua »uw la nei a pane iho la i kaua mli ae ko kaua ala hele no ke Nani t o ia manawa hookahi no, ua eu la ka manu ma kona ala hele "> ai, a ukali aku la no hoi o Me ma mahope. hala ana o kek»>hi manawa po liope iho. aia hoi. ua halawai tne ka ike a ko Meleuwila mau ekahi ao nui eleele. iinawa 1 pane ae ai ka manu, inpuni nani la. nae i pau pono ae ka ka manu elo ana, aia hoi noho ana lai iloko o ur» arpuni nei. kou nei i hiki aku ai i ua au- - ua nana ae In ka ui ma o a r ua maopopo iaia o k* anpu i nr> keia. ikū I;\ no hoi koia i ka halo ka<ou i noho mua ai, a holo aku a no na Imlo la, lakou uoi i. hiki aku ni mawalio iU\ ua pii aku la ka ui Molou k kikoko aku \i\ ma ka puka a p iwa ia ka opio i ka lohe ana i

Me ka elea ame lea hikiwiwa k\ opi > 1 hopu uku ai i kekahi kaala gala e iewalewa ana ma ka paia o koua rumi. a huki mai la eo e!ua māuawa. Me lie imo ana la, na ka luo'ka aia hōi ku ana'koua kahn hnnai iniaa o ko na alo. A me na huaolelo i pane mai ai oia, heaha ka makemake o kuu haiiai a'u e hooko oku ai? Iā manawa i pane aku ai ua opio la, e hele aku oo mawaho o naua ai, owai la ka kaua malihini. Malia paha hoi o papa raa no, wnhi aka manu i pahe uku ai, a hele aku la no ka puku iwaho loa oka lanai o Wa hale, Ika manu i hiki ak uai iwaho oka lenai, ua halawai aku Ia me k>i ike a ko ianei m-»u maka na helelielena o ka ui Meleuwila. Ia manwa i pane aku ai ka manu, auwe! o oe no ka keia e kuu hanai, komo mai hoi paha maloko. Ia manawa i komo aKu ai lakou aei a noho iloko, a o ka manawa no boi ia i puka mui ai ka opio Mauna Nani a hui aloha iho la 'me kona kaikuaana hookama. Mahope iho oko lakou nei hoolua na ana iho, tia ninau aku la ka opio no ka huakai a kona kaikuaana. Ia manawa ' i pane aku ai ka ui Meleuwila, ua hooko ia ka'u mea i makemake ai, a eia oia ma kuu poh i keia manawa. la'u ame kuu Leina Hiu i haalele iho ai ia olua, ua h*-le aku la maua makeala e hiki aku ai ike aupuni o La. A ma ka hoomanawa rui i ka ino a na inea oka lewa. ua hiki aku la maua uo ke aupuni o La. Malaila maua i lohe ai no ka maua huakai, ame kahi e hiki ai īa maua ke ike i ka maua mea e huli nei Mauauli o ka ike a rae ke akHmni o La, ua noho iho la maua malaila me ke kali ana iloko o na la he kanuha. Ika piha ana onala he 40, a i kn do hope ua haalele ibo la maua ī ke aupuni o La, a Itle aku la e halawai tue ke aupuni Keehialoa. Ua loaa ia maua ka pomaikai ma o ko maua komo ana iloko o ke aupuni Keahialoa a halawai me ianei. A mamuli hoi o ko iauei kokua ana mai i loaa ai he alauui poiolei e hiki āi ke imi i ka enami a hiki i ka mana wa e loaa ai ka enemi Ano ka ianei mau kokua, nolaila ua hookolo m?ii nei makou mahape ahiki i kahi i paa pio mai nei ia'u. A no ke kokokeloa o kou aupuni i ko makou ala hele, uolnila makou i kip< raai nei iou la e hooluulu ai no mau la

I ka lohe ana oka opio i keia raau olelo a kona kaikuaana hookama, ua hauoli loa oia. Aia manawH hoo'kalii no i aku ai uaopio nei, a p-u na la lioonaa ho o oukou maanei alaila liele aku oukou nohea? E hele aku ana raakou e liuli ia Ma«umelemele, ke kaikuahine o Keinadia, Aia oia i liea kahi i noho ai? wahi a ka opio i ninau aku ai, Aia oia ma na papaku oka moana kahi i noho ai, wahi a ka ui Meleuwila i pane aku «i. A pehea oe i ai e loaa ana ia oe ina aia oia ma na pipi'ia o ka mosna? wahi a ka opio i pane aku ai, īa manawa i pano aku ai ka ui Me leuwila, ua hai ia mai ia'u, he elima la mai keia la aku e hoea ae no ua aupuni nei iluna o ka ili kai. A iua he mea oiaio kela. alaila īie moa maopopo o ka manawa kupono ia a'u e komo aku ai e makaikai i ka nanioiaaupuni. Ta manawa i paue aku ai ka opio aole anei he m<?a pono owau pu kekahi e hele me oe m.i ia huakai, oka ike wale aku ka palm la ia aiua. Aolo e hiki, mahope a uauoi lilo i-\ i mea e hookaumaha nmi ai ia*u, oiai aole i maopopo ia'u ka hopiuia o ia ho U 1 8!'.l. It',;v 1.0 huakai uo ka lanakila alaila e halawai hou ana kana. a ina he huakai uo ka poino, alaila e kaawalo nna kaua, a ua loi* hoi 000 ko'a mahope nen-n. a nau e woopakolō ae ia'u mai k* wake mai,

I ka lohe ana oka op o i ha olelo i j kona biikuaana, ua w>ho >ho la oia j me ka noonoo ana no ia l .man olelo. al ua hooholo iho la oiii iloko oua E aho no au e noho a n uia aka mahope tiei i ka liuakai hele a le «'u kuikuaana a i komohia ia oia i ka pilikia ua loaa hoi owau ka mea nana e kokua aku. Aole he knmu eaeo ke koi ana o ka opio e hele eia wale iho no, o koua halawai me na helehelem o kana mea i aloha ai. He mea oiaio, ua hoohalawai mau iā ka opio ma ka'moeuhane me kekahi opi'» noua na helehelena ui ana i ike j mua 010 ai j O kona ano ma ka ianei hoomaopo ! po ua >-no uke me ka ui Meleuwila, a ; he opio oia. i Me he mea la aia kona mau makahi. i ki mawaena ōka eli» amekaelima-" a 3 hooipo mau ana hoi laua ma ka moeuhane ī keknln po, oiai i:a opio Mauna Na ni e hiolani ana ma kona wahi moe, ua halawai iho lā lia ui me he la he kino maoli. Ua paue akn la ka «liane oka opio kāne me ka 'ninau ana, ooe anei ka mea i lilo na'u? Ia manawa i pane aku ai ka opio Mauna Nani, aole i maopopo ia'u kau mea e kamailio mai neiOke ano o ka'u ninau ia -oe, ōia kou lilo aua na'u a pela hoi au nau no keia muā aku. Aole e hiki, no ka mea ua lilo mua au i.kekāhi mea nona hoi ka inoa a'u e hsjwi nei <3wai ia inoa 'au 6 hiipoi ala, malia pāha owau no hoi kā mea nona ia inoa wahi a ka opio i pahe mai ai. Owai kou inoa 1g? wahi aka opio Mauna N ni i ninau āku ai. 0 Lobiona ko'u inoa, ke kaeaea o ua papuku o ka hohonu, wahi aka opio i pane aku ai. Ika lohe ana oka ui Mauua Nam i keia inoa, ua puiwa ae la oia me ka olelo a-a, auwe! o oe io uo ka keia o ka'u mea e.li'a nei. -

Me ia mau leo ole liewa i pnoho ae ai oia u eaka he moeuhane, a uo. lilo lioi ia i uea pono ole i ka m.mao o ka ui. Ma ia hope iho, na halawai mau ka ai tna ka moeahane me kana ipo.a Ui ki i keia wa a ua ui nei e koi uei. ia Meleuwi a A o keia ae la kahi mea o i i i ana 00 keia mau ui a e uana ae hoi. kakou no Meleuwila m'a. Mahope iho o ka pau ana o ko lakou nei hooluaua ana, ua hookipa ia aku la. lakou Dfi no ka hoopiha ana i; na lua o ka inaina. Oiai lakou nei e nuu ana a i ka \iha aua o ka lua o ka inaina, ua hoolai iho la lakou nei no kekahi manaWa/ Iloko o keia manawa i niuau ae ai ka opio. aole ane> he mea pono ke hoo kuu ia k ia papa aina, Aia .wale no boi paha ia ia oe, wahi a ka ui Mebuwila i pane aku ai. Ua hookuu ia ae 1a ka lakou nei v>a ina ana a hoi aku la no ka rumi h okipa no ke koena o ia la. Ke aui ae la ka la, a ke kaahope ae !a ka mauawa, ua uhi mai la hoi ka pouli maluna o ka honua. Hooaumoe iho la o Meleuwila ma ia po ma ke aUpuni Nani ma ua ruuu hoi i hookaawale ia 110 lakou. Ua hoohala ia lakou ia po me ka maikai o ko iakou moe aua ahiki i ke ao aua, a aole hoi he mea uaua e hpopuiwa ia lakou. Hala akn la hookahi la. a ke hooko koke mai la hoi ka mauawa i oVlo ia e ike ia ai ko aupuui Melemele ,- luua o ka ili kai. Aole he mea nui e ao a ka ui Mfleuwila e noouoo nei, hookahi walo iho 1 no o kona ike i ka oiaio me koua uaau i maka ponoi, ! Ke nee awiw» ala ke nu o ka mnua wm. hala ae la o'un la. a ke hookokoko mai la ka manawa, Ma ka wanaao <.> ka elima o i\a un hoopuiwa ia ka ui Meleuwila e ka ilk Lēina Hia, i ka ana iho, E ala hoi p«ha a e hoomnk.-uikHU \s 03 iho. oiai ke kokoke mni uoi tia h'T I e hiki «i ia oe ke iko i ka tuea āu j mak«make ai. t AoU i ī , r