Ko Hawaii Pae Aina, Volume XII, Number 38, 21 September 1889 — HE MOOLELO NO WOKA RALE KA Emepera o ke kipuka Ili Ka Olali kau lio o na Hilana KA MEA I KAPAIA KA OPIO PUUWAI HAOKILA A O Ka Poka Pohu o na Kualono. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO WOKA RALE KA Emepera o ke kipuka Ili

Ka Olali kau lio o na Hilana

KA MEA I KAPAIA KA OPIO PUUWAI HAOKILA A O Ka Poka Pohu o na Kualono.

" O oa. inen. lu»'u luhieKu Hn. hiiunep o k>j koa liavalla O k& make & ra« ola O ka piaUa ia o sia oihana ■ —r-'.r-f - , MOKUNA VI. KA AMANA LT KANAKA—UILAMA OPIO SĪA KA KOUO KAIAUNU. I ke kokoko ana aku e hiki i ka mannwa o hooko ia ai o ka make maluna 0 Neba, lohe ia aku hi ka leo o na mea kaui e hone mai ann! a ike pu ia āku lā 'ka huakai alii e moe mai ana kaoo. M;ihope «ku o lakou na puali koa, ko Pelekane ui& na 'Hilana i noho ala kni ia e na ālii opio' Uilama me Rarej u i nei uako'o uo 'a ka lewa trie na leo huro, a i ka hnla ana ae o keia mau mea ike iā'āku la ka puaH koa e ala kai mai antfla Neb t ole wale malalo lo ka uoho ka Burioua. i Mb keia .Wahi okā kakou uauea, na mauao ka mea kaka'u e hōopokole īnai 1 ko kakuu kamailio ana ho na mea pili i ka li ia ana o NeHa, koe tia mea aoie i ike ia ma ka o Rusiuia Oiai iua ma ka m'anao ana e lawe pau tu«i ina uma i hoopaa ia ma ko Wokn R.ire mōolelo alaila aole kakou e lihi lauua leoke aku ana jne ka raea uoua keia mool-lo i oiai no hoi ua huike ia ma ko Rusiuia kekahi oia 'māu ine:i, uolaila, u!a luw;; no lua ike a tne ua wehewehe ada ke nana malaila.

U;i manao pn ka mea kakau e hoo. pokole pu mai i ke kamaiiio ana no na 1 luaui oka mea nonii keia moolelo. ko Liuh uoho nlii aua. ko laua hoohui au puui i innkia ia me'na huaolelo ''He: uiana ka Lokahi" a'hiki i ka hanau 1 nna o 'ka mea nona kei • moolelo. | Nolaila e hoi hod ae kakou i hope a; nana aku no ka *amJma li kanaka kahi 1 hoi e kaulia nku ni'o ke keikialii hoo kalHkupua o,na kniihiwi, (Nebi) no ka hauu nna i kona'aho hope iloko o; ka inhluhia mau lok. " ; Ia Bariona i hoea mai ai me ke pio ! lawe loa ia aku la (Jia ma kahi i hoo-! maknuknu ia nona (amana) a malaila . oia i kukulu ia iho 'ai. ; Ua lawelawe ia ija hana haipule e

like me ka mea maji man, a i ka pan| aua. ua hookomo ial iho la k<? kaula li| me ka makaukim e 'hooko i kaua apaua| hana, ke loaa aku fcje 'kauoha; aka. ma ' ; maa o ka hooko ia ftna o ka make raa ; 1 Inna oko pio. ua ae ia oia o kamai io mai imua o aimiua, ina he mau| manao koua. | j E hke uie ka moii i makemake ia. pela ke pio i hooko ai, a ma kahi o na! mannoUna o ka leV.ulehn o Nel>a ua hookah-iha ia lakou i koua hoike aua mai aole ia o iSeba, aka, ua h<xH paa ia oia o ka Alihikaua Burioaa mej ka manao oia ka luahi o ka mau} han;v Ika lohe ana o i.a k><u«ka, a me kc Inkou iko maka «maoU\ io oia 0k« pio ua hoopiha ia ko lakou houpo me ke ahi weU oka iiiaiua, a wahi & la kou tne k;i leo lokalii 01 hookuu ia k* mea hala <>U> a e kau 1 ka hoopai ma iuua o ka mea hewa. A he ine>\ oiaio .ia ko ka olelo .pas a ko kei'Jalu l'ila ua e kau ia na ahe | \ra np\uiu:vlu:m ojka AUhikaua Burl 1 oua ko i&ahuka ko pio oki oia rualal< ' o iaaa cfau. a la.

_—.—__ —_— Maliope iho o ka hooko in «ua o ka hopena we!iwoli maluua o It« alihikauw Bariona J xfinif> k>v poe i kokua m» ka hoomnhaka nna i« Ntb«, ua poni ia ke alii opio Oilaina i Moi no Pdtekaue mnhopH iho o kii niake nua o kona ma kuakane ka Moi Keo i. Ua kuulwaa pu ae ua Moi opio puu wai liona la o Pe'ekane he luakuua kie ; kie no kfl :ntia nnna e hopu pio ia Nebu ina no ke ola a i ole mako p iha, *ki, a hal. ae la he manawa loihi ao!e loa he iono i lona m;ti, e pili aua i ua Ne ba nei. Iloko oia nele arle i h ioki ko al i opio ina manao huli, oiai, aia no he mauao iloko oaa eia no o Neba ma kekahi wahi o Pelekane a i ole ma keknhl naau anpani e avu. Nolaila lioouna aku la oia i kana ole lo kuahana alii ma kela me keia aupn ni, a iwaena o keiamau aupuni o It ilia kekahi aka, aole oia i ike a moeuhane mua eia iluna ō kona l p > ua kupueu nei kahi ī ai hnaheo ai i kona momona. E like rae na haawina mua pe'a no keia i hookui hou aku la ina ko ka Moi opio I;ilama alahel© o ka manao lann e loaa kana mea i kau nuī t\i. M'aanei i hooki iho ai oia i kona ma nao huli no koua hnnau mua. a wahi a ua Uilama nei, ua make a i t)le U'i pau ikaai ia ena holoholona hihiu oke kuah wi Me ia manao il 'ko ona. wni ho aku la oia i na manao huli no Neb?i, a hoi pono ae la oia muluna o ke kula na hookele aupuui e lawelawe ana hoi i ua hana me ka naauao a hoopono. a ua lilo na la o ka noho ana o ke aupu ni o Pelekane malalo o Oilama me he naakua !a i ke keiki ka pili paa o kp I aloha o nakrtnaka y>o lakou Moi Opio nonu ka inoa haaheo a makahehi nui i» eka lahui 'Uilam»ka lanakila." * MOKON V VII. KE ALOAĪ.n O lĪALĪA—KE KEIKI ALII -HEWO 0 NAPALI KIWA. Oiai ke aupuui o Pelekane e noho ana iloko o ka maluhia, a o na la hoi o ke kupilikii ame ka hopohopo u< nalo hia aku ia m»i ko lakou mau hooma naa ah& a he liookf.hi wale no mea nui a lakou o ka uoho iioko o ka hauoli me na lealea, a na ka lono hoolele hauli o na hana kipi a Neba no ka manaw--elua i hoouluku hou ae '"•* iakou e like I me na wiliau moana."

No'aila e w.iiho iki iho kakou ike aupuui o.Pelekane me kona mau naui. ae ukali hou ae kakou m ihopa ok» mehea o ke keiki alii i e noho 1« i lttha Oiai o Neba e uoohala ana i konn mau la ma kalepoo ltilia malalo o k» inoa kap ikapa ke keiki alii Hero, uh nui a leiiulehu kona mau hoa aloha i pili paa ko lakou I*l *aao iaia a ma uh wahi apau aua e hele ai, aole e hanU i koaa mau boa aloha iaia, aoi loa aku i hoi iloko o <>a luhi ehu uaui o It uia; kn aiua i olelo ia. "e ike i ke ku!ana kauhale alii o Itaha mamua o ka make ana." Aka iioko oia mau. Oiiea aoau aole loa i haule hope ua Hero (Jsebn) 1» ma ka hoolala ana i ka mea a koua na aa i kuko nui ai a e ike ia aua oia e Uoohala ana i kekahi mau hora oia wa ie no ma na kakai p\ti nihouiho o lia, uo ka makai a hakilo aua i kah: kupouo aona e hookahua ai oia kou' hoeue. £ iike me kona auo mau ka hele « leiua o ua alauele kuahiwi a me ko la j kou nanaiua nolaila, uo p.>kole a enio ] oU ka Jp«a ana iaia kahi knpouo c oia laa \ i huli hoi aku ai no kai okkul«Lakvuhnle alii a hoolala iho 1;\ i kana aiea 0 huua ai, a uo ka hopo 10.o k ua uooaoo aua, hooholo iho U ia i koua luauAO o hole aku no ke aloalii o lulia. Nolaila me na kapuai maloel- e. kn ae la ia a k-uuoo aku la uo ka hale ali o ka Mo : Pīlipo o ka iuoa hoo puuipuui ke keiki alii meke ko kua pu ia e koua mau hoa i fi \u , le iloko oke kahihew v o k-\ \ao\ io no •ia o keia evi, oi- ka oka hiona hae o ! na kuahiwi o Pelok*uo, k t i hnla nkn ai tka halo alii • lnx»kijva \oko ia akn la o'a mo k\ * noh*n<-> Inn i kuliko me kona alii, a ua a pulama p«x H mni «o > hoi oia iu <ko :uv> ho laaliUiui kkkio * k* alo ntn oli »H#«

!Ja 'nana a kio.i neiaa' aka tia flero hei ma ke alō alii o kv Moi Pilip). e ka!;a kanoaill) ana hoi uae na, olelo e puuihei ai ko ka Moi Pilipo mau a i koaa ike ana ua puni ka Mfi i ana"ra>iu pelo. wniho koke aku Ia oia i knna koi no ka hool lo aaa mai i na kakwi oali o Itiii'A nona, ina no ke kuai a ano e ae pnha. A he mea oiaio* ua hooko' _ ia~kona makemake ra>vmuli o' k* lilo holokoa anu ona p ili eiw i iaia. no lnkoo. hoi na ka i nihinihi hiki ole i kekahi mta o'n kino ke maalo malailn. I ke ko ana o ka makemake o xia tlero n?i hoolimal m* koke iho Ia ia i' k«2ahi moka uo ke kii ana i koaamau waiwai ma Pelekauo, knlu aoa i hoohLi ai oiai kona iuru la e noho ana ama ka olelo pokole nha ae, ua uuu uiui la oia i ua mau waiwai uei ona no koua hoine kuahiwi ma It ilia. kahi h( i aua Ht*ro ala i olelo ai sohe keko pii laau naua e houaku kona mau paia. I ka pau aua mai o kona mau waiwai uie ka ike oie iae ka lahui Peiekaue, akahi uo h hoi pouo iho na mauao uhu o ua. weli uoi o na kuahm aka iliwai Jike, aka ua puehu no nae kekahi mau waiwai i ua olohe o Pelekane (Uilama meßiro) koe wale no na waiwai ana i Imunkele ai, a oia keia ana e ohi hapuku nei ka ia o Kapaan. Aoie hana nui o ae a ua Hero nei iloko oia mau la, aka, o ka wae wale inai no i ppe kanaka nona, ka poe hoi i paa na uuaauma me ke ahi wiwo ole o na hana pakalm me ka puuwai elee'e, a no na la pokole wale no aia he puali . koa nui koua e hoolaukannka aua i ua mau pali niliiuihi la, a no iakou hoi na •>lgna i hele a iehia ma ka lawelawe ina 1 na mea.kaua. Maiioko ae o Keia heluna nui o kona Doe kauaka, ua wae ae la oia 1 mau uknli pilikino nona, a hiki loa aku i ke alii koa. E hoohala pa aua hoi ua Hero nei ma alo alii oki Mji Pilipj> ma k% maalea uui a hiki wale ika manawa nna i ike iho ai ua hooko ia koua mau iiui. :\

Nolaila, hooana aku la ōia i kona poa kaoaka e hele ma kela ine keia wabi o ke kalanakauliale atii o lUlia, uo ka powa me ka hao wale aua i na waiwai, a no na inahina pokole wale to ua piha a hu na luahana Waiwai o aa Hero la. I kona ike ana i ka nui hewahewa loh o kom, m iu w iiw ii, ui hiua ih> la »ia i keknhi luahuna waiwai, no ka hi> na ana i kekahi hapa o kona mau wa:« w&i mai na mnk'i aku o koua poe kauaka; a o kekahi hapa ua puunaue like >>ia mawaena a l akou, me ka hoonoho ohana ana i kela me keia o kona poe kunaka. A o ka iuahuua ana i hana hm ai, ua hooiilo ae fa oia ia wahi ihome uona ma ke kapa ana kikela alii o na pali eiwa." a ua kapu hoi me ka ihiihī ua wahi 'ia aole e hehi, a mahalo ia e kona mau kanaka, koe w&le ao sona mau ukali pouoi. A ma ka nana -vku i ua home kuahiwi nei o me ue kul&nakauhale nlii la ka hele a • lianu na nua o Kukanitoko. ,? Iloko oia mau la a na hana powa a ke keiki alii tiero e hookau ana 1 ka weliweh i ke aupuni o Italia, ua kau ka weli me ke kapiiikii o na kanakano keia powa, me ko lakou moeuha» ue mua ole na k#» kanaka a lakou e ku« aihewa nei (lleiki alii Hero) keia iaaa hana. A wahi a lakou, owai ta keia powa uui © hulapu net i ka lepo aloha o ko lakou aiua makuahiao? aka, owai e hiki ke hoike mai īa mau msa ia Ukor. No ka mea aia ua Uero aei me ka mcm\i. me kona mau maka keleawe # hakilo aua me Hi noii i ua poopoo *pnu o ītalia a 1 ka wa &ua i ike ai o ta maoawa kupono ia alaila. e le'e iawa koke ►ku no ia me kona poe kan 'kni'i .«Ui oa m& ka poho o fa> lakoa Hma. Aōl? o k* !nka ka hao wale aaa i na waiw.ii ka Btero me koua mau ka« 'iaka. aka, o ke pa aua kōkahi i i wahiue ua lakou hoi a u* Hfero uei i hWi b* a m* k* «u\ i n% ba*oMoi t Uopai «i k& Uhui o Hero» a a «aa ai hoi k* oiiku o u.>h-> alii* p«k«ha o n* kutki*i.) Aoi« i p«e, "