Ko Hawaii Pae Aina, Volume XII, Number 39, 28 September 1889 — NU HOU HAWAII. [ARTICLE]

NU HOU HAWAII.

Ua hoopauia ka hoomalu malaua o na pakiki malalo mai o Paowma, uo ka iaba ana o ka mai ulalii Ua pau i ke kakuia ia lie uooi kuna'ikolu mile waeaolelo kaloko oiai HonoInlu akb a Hao&ama, a he iwokalua mile a oi i paa i ke feukala.ift mn Maui. I ka la 13 o S6pHtemabi, raa Honoloa, Maai Komohana, na hoohuiiā ihh ka mare e Kev A Pali, o John Dow ma MĪBs Aunie Ellen Searle s kaikamnhioe a B C Searle. Ua hookohaia o Kauka T. B. Al'.eu i kanka aapuni no Hana, Maui, a ma ka Likelike o ka Poakahi nei, i huli hoi aka ai oia no ke kahua o kaaa hana. 1 ke ahiahi Poaono i hala, ma Honolula nei, aa hoohuiia ma ka mare e Rev, H. H, Pttrekfl, o J. F. Mackiczie me MĪBB Nellie L. Reater. No Hane, Maai, uae no laua a elaa. Ua hoi mai i ka Poakahi nei ka manuwa BeTi.taniftEspiegle n}aikaaa huakai pokole aku nei i Kaaai, aole no ke kii i ka Moi elike me ka Ka Leo o ka Lahui i pahi mai ai, * Eia ke oei ia la ī auwaha e hui ai na wai o Waiolama a me Waiakea ma Hilo, Hawaii, i mea e hanaia ai ona alanui aekai ma kaha one, malalo o ka hooholo ana a ka Papa Alanui. Ua hookohuia o Mr. Walter Joaes i Kakau pokole no ka Aha Kiekie, a oia ka Poalima afea nei no kona ka ana mai malnnia o ba mokuahi Australia mai Kapalakiko mai. Ma ka hookuku kinipopo mawaena o na paahana o ka Peci£ic Hardwere Cp a me T. H. Davies Cp s ī malamaia ma ke kahua paani o Makiki i ka auina la Poaono i hala, ua eo i na paahana o ka Pacific Hardware Coj no ka mea he 16 a lakoa pani i ko na paahana o T. H. Dayies Co he 15 puni. 0 ke koa kiai o ka Moi nona ka inoa Palaa, i ka ai i ka pa ma ia 17 o SepatemBba, oīai oia e ohelo ana i kekahi o na pukaniahi o ka batari o Kakaako e ki aloha aku no ka hoi ana mai 0 ka Moi, oa hala aku 1q oia i ke aupuui uhaue, mai na palapu mai i loaa iaia mahope o ka hoao la' ana o na ike kauka a pohiii. 1 k« Poakahi nei, ua malamaia he anaina īke aiīi maloko o Halealii lolani, no ko ke Kuhin» noho. Ameiiea mua i pau ike hope ana i ke alo alii o Hawaii a me ka hoolauna ana aku i ke Kuhina noho hou.Hou. L. Staveas, me na haiolelo pakahi mai a laua aku ajnae na pane pakahi mai ka Moi mai, 1 pahola pu la mai hoi ka palapala a ka PereBidena o America Huipuie, no ka pau aua o ka uiauawa o ke ixuhiaa uo ho mua a me ke pauiia ana o kona hakahaka e kekahi Keouimana i hiliu&ua e ke aupuu» o Huipuia. Ua ku mai ma ka mokuahi "AuhUa Ha" he eiwa mau pahu i mawaho H. H, Ua mauaoia he ko īoko» Ua kiai ioa ia ua mau pahu la oka kii aku o ka oua. wehe ia kekahi o uiau pahu, a uu loaa aku mawsoua 0 ua opae he iailia ka hohouu, h<} mau tiuī opidpia !etmlehu. Ua mauaaia o hiki suia iaueani tiui opiuma ko loko o ia pahu a p&u. L h hoolele ia mai mau pahū la i uka im o ka me» i kii aku. < ko m»i amaia ma la Ha!o Papaa, '

Ua hoikeike ia aku o Adimßrala Kimber!y a me ua Ltit3nela H O' RittehboDse ame GA iMemam o kona pnali ukalī, imua o ke 'Lii ka Moi i ka Poalua nei, e ke Kuhiiia ' noh'o hou lort o Amenea Huipuia mk ke «lo alii o Hawaii nei. ' He palapula kai loaa mai ia makou mai Hilo mai e hoike ana, aia ma Hilo ho elua pa hula lealea. Aia maloko o keia mau pa hula pakahi, he mau wahine olelo pelapela loa. He oiaio paha keia, Ue ahiahi walo mai no paha. TJa pūka aē ma ka nupapa Elele o ka Poaōho i hala, he |kahaahana hou'i liaku ia e kekahi mau loio, a i haawiia e unulu i Uekahi mea'maluhia aka mamua'o ke ku&iO' ia| aoa e ka poe naua i hoolimhlima, na puka e mai la Ua mnnao la ma ko akea, Ua konoia mai makou e T. P, Sevorin, pai kii, ua makaukau oia e hoolako aku i ke kii ku aahu koa ltalia piha o K. W. Wilikoki i ka poe a pau e makemake ana, ma ka hapalua o ke kii hookahi. E loaa ne oia ma ke kihi ona huina alanui Aiakea a me Moi.

Eia ke puka aka uei ma ka pepa o keia ii ka hoolaha a kaKamuku e haawi ana i $300 makana i ka poe o loaa ai ka mea a mau mea palia 'nana i pepehi i ka pake kane a,me kana wahiue, i ka po o ka la 3 o Augate, ma Kaalaea Koolaupoko, Oahu, i kumu e hopu ia ai a hoakewaia.

Ma ke ku ana mai p ka moku pea W H l)iuioutl ika Poakolu uei, ua loaa mai ika Hui Alahao o Oahu, he «laa

kua uhua o ka papa hookahi kaa puhi paka a me hookahi kaa ohua o ka papa elua. Aia pu maluna oka moku W S Bowne e holo mai nei i ka moana he elua kaa ohua no ka papa ekalii.

Ke lohe ia mai nei, he elaa mile i koe, alaila hiki loa aku ke alanui kaa lio 8 pii la ika lua o Pele mai Hilo aka i ka hale hookipei o Hawelu ma Olaa. Aia ko Hilo poe ke ike elai na pomaikai o kēia akuui ma ka aai a aa malihini e holo mau aku nei ilaila e makaikai ai. Hookahi wale no kuia i koe o Hilo, o ke ku ole ona hotele.

Ika Poakahi nei, ua ku mai ma Honolulu nei ka manuwa hoomaamaa holo moana lapaaa "KoDgo," mai lapana mai iloko o kanaha kumamalua la holo. Oka nui o keia manuwa, he '2.248 tons, a ke lawe'nei oia i na kBnaka he 325 ke hni pnia me 40 hanmana ame na aliimoka. I kona komo ana mai ī ke awa, ua kipu aloha ae la oia i ka hae aupuni a me ka hae o Adimarala Kimberly. E noho ana oia maanei no ekolu hebedoma.

Ika moku kaua sJapiegle i kaawale aku nei no hookahi hebedoma ma ka mokupuni o Kanai, Ua hoomaamaa ki•pu aku oia no ewala hora mawaho mai o Kauai. Alaila ua holo aku oia aka ma Kiiauea, a malaila i hookipa ohaoha ioa ia aku ai ke kapena a me na alii moku e ka ona o ka mahiko o Kilauea, a ua panai aku na alilmoku ia lokomaikai ma ka haawi ana i ahaaina maluna o ka mokn a konoia k'o Kilauea poe ma ia ahaaina. ■

Ika hora 10:80 kakahiaka Poalua nei, ua pahola aku ka Moiwahine i anaina ike alii maloko o jHalealii lolani ia Mrs G W MerrīJl, -wahioe a ke KuhiAokīpkh i ī maaawa o panee mai ai i kona aloha mamua o kona hoi ana i ka h<>me. Ua hoolauna pu ia afeu i ka ia wa, o Mrs J L SteveDa, wahine a ke Kuhina Ame rika hou. a me kana mau kōikamahine elua. Ma ia anaina pt» ke 'Lii ka Moī, na Keikialii elus, k$ Hope Puuku a me kana wahine.

Ua iawe ia ae imuaj oka Aha Hoomalu ika Poakolu o Robt. JS. Boyd a me Geo. he mau mea i kaa iho nei i na palapu i loaa ia laua ma ka la 30 o lulai a mau no ka hihia i hoopiiia he kip|. Ua kapae laua i ka ninauinau aua ajua waiho ia ko laua hiuia ike kau kj,ure, QA. Rosa ko iaua loio. 0 no ka ohumu kipi, a uie ua waiho pu ia aku uo ke kiure uo kja hewa hoohaunaele. | I kaauin* la ua lawe aku oMr B F DilHugham i ke Kuhiua i paa His pL G W Merriil a pt> kana lodo e liooiholo maluua oke kaa, ahi o Ewh, ma ke ano he hooko aua i kaua hoohiki iao ike kuhiua e holomua maluna o kj) kaa ahi uiaoiua o ko laua hoi aua no ka Uouie. Oka nui p ka poe ma keia hu|akai mawaho ae o ua maiiliiui, ke Kuti|iua Amerki hou a Uie elua kaikamahink Adimarala Kiuiberly, Hou C lv Blshop, Hou H W Severace*, Kauikela Ateerica« Lieut Ēitteohousē, Mrs J OjCirUr a me ekoīu kaikamanine, Hon Cf P Inukea ame ka wahiue, Mr n uie Mrs F C Jones, Mr a me Mk 0 T laeger, Spau«r, Ai> hituoy a me DiUitt|jUam.

O ka Poaoao kn mai keia o ka moka ahi Zealandia ir>»i mai. ] Oka ahaania hookipa i haawiia ma ka Hotele Hawaii i kti po»ei, ia Adimarala Kimberlv, ua hala aku me ka holopono. Malaila ae na Moi. Ua hoao ia ka moku kaua Nipsic e hookuu mai ke alahuki moku mai ihehi |nei, aka aole nae i hiki. " Da aūee los ke kaumaha o ka mokuma ke kau loihi ana no kanahiku !a. E hoao hou ia atia paha i keia Is, Aia ke wa)Jjo nsi ma ka Ha!e Papaa o' Kahulai, he kanahiku mile waea no ka Hui Waea'o'lelo e Mani, a eia ke lawe ia mai nei eka moka kuna W. S. Bowne, ho ehikn haaeri pou e kan iho «i kawaea

Ua lono lauahea ia ao, ua hoolilo aku o Mr. C. Afong ma ke kuai ika elua hapakolu o kona maliiko nui ma Pepeekeo, Hilo, Hawaii, ia Hon A. Young. Oka waiwai io oka mahiko mo he la aia ma ka §600.000. Ua hoouua aku ka Oihana Leia no na aina e i keia maiama peneī: Ma ka Alameiia o Sepatemaba 21. he 5.010 leta ame 1188 hupepa, ama ka Australia o Sepatemaba 27 nei, he 55.(54 lota ame 2 002 napepa. Huina mii, he 9574 leta a me 3190 nupepa. ; Ua hopuia ka mokuahi lf Australia" ika Poaha nei, no ka hoopae ana mai ia eiwa paliu opiuma, aua hookuuia ka mokuahi malalo' o $2.000 bona Ua noi mai ka Loio oka mokuahi, oia o F; M. Hatch e liaawi aku i manawa ] nona e noonoo ai. Nolaila, ua haawi iaia a hiki i ka la 7 o Okatoba. I hoike uo ko ka Moiwahine noho hoaloha loa ika wahiae ake Kahina Amer;ca i pau G. W. Merrill, ua hoouna aku oia i kekahi o kona kii pouoi in Mra. G. W- Merrill ma ka la 13 o Seipatemaba me ua olelo kaukau pokole: i" E oluolu oe eae mai ma ka lawe ana ! aku i kekahi o ko'u mau kii ponoi i Iwahi hoailona uaku oka hoomanao ! aloha ana no ko kau* aolio hoaloha ana oiai oo mawaeaa o■mako.u nei. Me ka ana pa ke Akua o hoomaikai ia oe ma kou ala e hoi nna no kou aina hanau. Kapīolani." •

O na makana a ke aupuni o Amenea Huipuia i hoouea ai no na Samoa wi* wo ole i mauna iko lakou mau ola e hoopakele i na luina AmeriCB ma kela makani ino o Maraki 16, 1889, lie elima wati gala, he eha wati kr.la ame na ohenana nnnui k liiiii, he mau men ana no ka ino a me ka malie, he msu waapa mau panana, a pela akn, no lekou ta waiwai io he $1032 a me na, dala gu!a America he $3960, Huina oka waiwai io ona a pau, he $4992, a ua haawiia na ke Kanikela ma Samoa a me Adimarala Kimberly e kaana aku i na makana ika poe i komo kino īloko' o na hana hoopakele i na ola a me na waiwai iloko oia makaai ino. E haawiia ana i hookahi makaua pakahi ia Mataafa mailoko mai ona makana a pau.

i I keahiahi Poakahi nei, ua haawi ae o Mr. C. A. Bro wo, ka mea nana ka tuakaoa popo gula i ka Hui e eo ai, i ahaaioa hoohanohano i ka Paali Kinipopo Hoku maloko o ka Hale Aina o ka Hui Beritania. Oka poa i akoakoa »e, oia ua hoa o ka Punii Hpka Ch»n "\Yilder Chf»6 Wilder, J W Wiuter, E B3jtJwiD, B I? E TTcdehoaee, J 0 Cartar Jr., H Overecd, L G Torbert ame G K Wiīder. Mawaho ae o keia poe, K»peua H M Whitney oka Honolala, Kapeaa Kobsrt Pahau o Kamehamelia, Kapeua Heiiry Keia o Hawaii, K»peua C Crabbe o Kaiulani a me R Carter, Ua noho iiho lakou ma ke pakaukau a ks lokomaikai o C A Brown i haawi ai, me ke kukai hookaau olelo aua no ka hui oi kelakeia a me ko lakou haku h&aai ai, aua hoohaia pu ae ma na kike oleio ipu aoa no na inea pili ike kinipopo ahiki wale i ka hookuu ana. —-'-'3: II Ma ka hale uoho oke Kauka Trouai|Btaau, i ka po Poalua uei, ua malauiaia |ha anaiua ike e Mudsuae Morrisseau t kaikuahiueo keKauka, ame Kapena |J. Morrisseau, He elua aeuei malama |o ko k© kaiko&hine' k ke kauka a 010 i k«oik keikikane oka noho &ua ma oolulu nei, a © manao aaa e hoi ma i keia mua iho, Uamalama pu ia he papaaiua, a malaila ae k& poe himeni kahi i hoōnanea ai. Mawaena 10 ka poe i b£ki kiuo ae, ka Moiwahine, l i ukahia ©ka Hope Puuku ame kana wahiue, H. K. H. Liliuokalaui, Hon. IA S Oiegboru, na Keikialii Kawansnai koa ame His Es Geo i W MewUU Mons d' Aeglsds, Komiidiu« ī'uaiii, Hie Houor A F judd, ua Makak amo l\-kekoua, Hm S M Dauiou, Kuiiioa N Vaiwai, Hons Cll BisUop a me W F AUdu« ; II s Ex H A I' OaiUi' a me Mia L\i t6r, Mous BtfU«guet/Cn t HC lloudkHks ua aliiiuoku v> U v \ ua h. ao ka Pu*li Kauikeia a uie Lekklu j.ve e &e.

HE HALAWAI MAKAAINANA pi))8 i ea kaoaka kai malamaū oaaloko oka Hale Keaka Pake iba po Poaha uei co ke kue ana i na mea e loha laaahea ia nei, eia ke hoolklaia nei he kuikahi noho hooiu«la mai no Amerioa Huipuia ia Pawaii uei'i na wa a pan. Ona hniolelo oka po, oia oJ. 33ush, • A. Bos9 hmeJ. L. Kati!ufeou. Alailn, ua helahelu ja mai he olelo hooholo e noi nna ika Moi aole e hftawi aka i kona kakau inoa malnlo o kekahi kuikahi 1 ano like loa me ka ae aku e noho heomalu mai o America Huipuia ia Huwaii. A ina he kaikahi kekahi oia ano e hnnlalaia nei, ho mea pouo e haha mua ia ka manao oka lahui } ma o ko lukou mau Lanāmakaainaua Ta i koho poeo ia \kawa e akonkoa ai no ia hana, Eia ka olelo hoōholo piha: OLELO HOOHOLO. No ka mea, ua lohe noi ia keknhi mnu | olelo koikoi na waiho ia «ku imua oke Alii ka Moi, noua na olelo i auea c ue e lilo muōli he lvmwi eaana h'oomalu aupuni ana i l<e aupn* ni Amerika Elnipuia, aua lilo ia mau olelo he mea e hoolele hauli ai i Kou mau kupa Hawaii. Nolaiia: E hooholoia, o makou o kekahi anaina uui e hoike ana ma ka aaao o kou mau kupa aloha oiaio, i akoakoa ma kekahi halawai uui i akoakoa mai i keia la 26 o Sapatemaba, 1889, ma ke kulanakauhaie alii o Honolulu, ma keia ke nonoi akea aku uoi; me ba iini e oluolu Kou Kiekie Moi e kaohi aku Oe i Kon Ae Alii ana i kekahi aelike kuikahi a olelo e ae paha e hoauo e ana i ko Kūokoa a me ke kulana anpuni o Kou Anpuni e ka Moi. —

A eia hou hoi; o makon ō koq mau kupa aloha ōialo e noaoi haahaa akū oeī; io% io ana he mau hooponopouo hoolala kuikahi o ia ano, aho mau 01010 lo paha o io apo e waiho ia ōjai ana: e oluolu Kou Lokomaikai eke Alii ka Moi, mamua o ka hooholo hope loa ana 0 Koa mnnao no ia mea, eae mai ika manao o Kou Lahui e hoikeia ma ko Ukou mau īiuaa Makaaiaana i koho ponoia, ma o ka Ahaolelo 1 akoakoa ae no keia'hana pouoi. Ua kahea ia' o Mr. W. A. KiDney e haiolelo, aua kamailio pokole oia no. Ika mea pili i ko ka aha kuhina hoole loa ana ia hana he noho hoomalu mai no kekahi auponi e maluna o Hawaii. Ua hooholo ia kā olelo hooholo, a ua kohoia he Komite nmikumnmalima lala, na lakou e lawe aku i mua o ka Moi, oia keia poe: J. Kekipi, J. - E. Bash, J.L, Kaulukou, J. F. Co!born, W. O. Aehi, J. W. H. Wahineaua, J. A, Kahoonei, J. Kanui, W. L. Hoiokahiki, A, N. Tripp, J. W, Kualaka, J. Pekelo. J. K. Kauaamano, J. Kanoelehua'a me A. K. Kunuiakea. Ua lawe aku ke kcmite ika olelo heoholo ike awakea onehinei imua o ka Moi, a ua !ohe mai makou, mahope oko ka Moi hoomaikai ana mai ike Komite, ua pane mai oiā, ua haohao loa oia i ke kahaa o ka lakou hana* uo ka mea. aphe kuikahi hoomalu ia mai o H«waii e Amerika e aoonoo ia nei e ke aupuni, keia i ikeia ai ua hoka loana komite, ka ialau wale aku i ka mea aoi hooiaiaia.