Ko Hawaii Pae Aina, Volume XII, Number 41, 12 October 1889 — Ka Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua. KA LIMA KU'I O MAUDELANA [ARTICLE]

Ka Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA

KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua.

KA LIMA KU'I O MAUDELANA

Limakahi i haaiipo ai ka Houna, 1 ■ " !' * Na hua Ohia Keleawe o Aimiona ifnuhiia no Ko Hapoaii PaeAina. Heln 100 ljka lohe ana o ka opio i keia mau ole|> a ka manu, ua ninau koke aku la oial i|ia oia i hea i keia, manawa kahi i noly> ai? Hane aku la ka manu me ka olelo he mea kanalua a kaomaha ka hai ana aku ia oe. Anwe! wahi a ka ' opio i Looho aku ai, ua poiuo anei oia? Oia ka'u mea i ike ai, a ko noho nei no &u me ke kaumaha nona, wahi a ka Ifrmanawa ua ike aku la ka manu i ke aao kuhau o ka opio t a me he !a e hoike mai ana t ua manai ia a paa iloko okona puuwai. A Būli mal lia o|>To a pan6 mai la, elohe oea elilo hoi i hoike ho ka'u mauolelo. " ' Ma iia paia lau mahia o ka lewa nei, ke hoohiki paa iiei au, aole e hoi hou hoko'u aupuni ahiki i ka loaa ana o ka'u mea i aloha ai. . A pau na kamailio'ana; a ua opio nei ua pane hou aku la ua opio nei, e hoi oe no kou aupuni, a' e hele ana au no ka'u huakai, j A nmmua o ko kaua kāawale ana, e oluolu hoi oe e hoike maī ia'u i kahi a kou hoaloh'a i poino ai, i makaikai wale aku ai hbi au ma ia wahi. Ia manawa i pane aku ai ka manu aole na kekahi lima kanaka i pepelii i ua hoaloha nei o'u, ua poholo maoli oia iloko o ka moaoa. 0 ke kumu nae 9 keia poholo ana ilokookekai, no, iaoke aupuni Melemele. ; No ka mea, he aupuni kupanaha loa oia ma kona hana iī ana, he hookahi i>o ike ia ana i miikahiki iluna o ka ili kai. i - j O kahi nae o laua i poholo ai, aia no ia iwaena o kekajii kahua on») keo keo iwaena konu moaua, a he mea pobibihi ole ia ia oe k0 hele aku e huli. i I ka lohe ana o ka opio i keia mau olelo a ka manu. ur hoomaopopo iho ;la keia i na mea a pau. ■ Nolaiia» ua hookftawale iho la laua nei ia iaua, a hoi aku ia ka manu no keauouui Keahialeia. 1 ka opio i haalele aku ai i ka manu ua kamoe aku la kbna alahele no ka monna, no ka huli jana hoi i kahi a ka manu i knhikuM wii ai : Oiai oia e lele nei a e nana ana hoi oia ma o a maanei. aole nae he wahi mea a ike aku keia 1 na ouli pahaohao e hoea mai ana. ' Ma ka wohena kiiao 0 til po U, aia' hoi ua opio mn 0 kokahi tvu\v 1 kai akoa,.ma kokahi aoao hoi 0 ūa ana ala, * j A ui&uiuli o pouliuli» solo o Uiki iaia uei ke ike| pono iho, uolaila u| hookokoke .iho la koia me ka hoo !' imiu ana 110 uae i ka lelo imua, f kakahi iho, oiai keiA 0 lelo aua, ua hookuhau ia oia;' ka ike ana akn ji kokahi mea keo keo nui i waoua o ka moana, a hooiaa-| 1110 koke ae la keia i ka olelo a ka manit oifti laua taa ka lewa. '

Walii aua opio nei iloko ona, oua Wahi nei paha keia 1 olelo ia mai nei ia'a. ■ ' Hoolai iho la ko ianei lele ana, a i ka mMamalama loa ana ae, ua maopo po iho la ia ia nei, oua wahi ala keia i paholo ai o kana mea aloha. Nana ae la keia ma o a maanei, aole ana mea eae i ike ai, koe wale iho no keia, o ko kupanaha o kona manao no k;eia kahua one akea. Mahope iho oka pau ana o kana ihakaikai ana, aole he wahi hoailoni>. i ike ia i mea e maepopo ai iaia na ouli e hiki mai ana. No keia mea, ua hooholo iho l'a oia iloko ona, e hele huli oia ma na kapa kahakai, malia o loaa aku kona kino kupapau iaia, lioko oiamanawa ua halele iho la ka opio ia wahi, a kamoe aku la kona alahele no kahi ana i makemake ai. Malia paha e nlnau mai ana oukou 6na makamaka heluhela, aia iho Ia ka hoi i hea o Piuke i l.>aa ole aku la i ka opio. H.e mea oiaio ka" oukou e ninau mai nei, aka ke hoike aku nei ko oukou mea kakau. Mamua ae oka hiki ana aku oka opio ma ka moana, ua hala aku Piuke no kahi ana i manao ai. Ika manawa a lea manu i haalele aku ai ia Piuke, ua lana mai la ka manao imua ona, he mea pono iaia ka hoi ana noka aupuni Muliwai Make. oke kumu oko Piuke manao ana pela, malia hoihoi o Lola i kana kaikamahine 110 ke aupuni Muliwai Make, Ano ke aloha no hoi kekahi i kana wahine o jj[a wa opio, me kona manao eia no la ike aupuni Muliwai Mak.o kahi i noho ai, eia ka ua huna na maka o ke aloha la e nalo. Ika holo pono ana o kona manao, ua wehe ao la ua Piuke nei i ka hulu 1 a kona hoaloha mānu i haawi mai ai' a paa la m» koaa lima Me na kuaolelo hope oia i pane iho ai, e lawe ia'u no ke aupuni Muliwai make. Ika pau ana no oka mau olelo, oka manawa nō ia i lele aku ai oua hulu ala, a ukali aku la no hoi keia mahope. 1 Oiai laua nei e lele ana, aole he po tao i loaa ia laua, a mamua ae hoi o ka inapoo ana oka la o kekahi la ae, ua hoea aku la keia no ke aupuni Mali wai Make. Oiai keia i hiki aku ai, ua haohao loa oia i ka ike ana aku ē paa mai ana ka waha oke ana, a haupu kōko ae la 110 keia, ua make ia paha kana wahine, a i ole ua hele paha. laia nei nae i hiki aku ai mawaho o ke ana, o ka manawa no ia i hemo mai ai o kona pani a kouio aku la 110 hoi keia. Nana ae la keia mao a maauei, aola lio mea eae iloko 0 ua ana la, oia wa le iho no. ; A oiai lioi uhi pu ia ana koua aoo ; īloo e ke aloha wahine,. aole © hiki iaia , ke ike aia la ihea kona wahi i hele ai 1 1 ! aka o kana mea e manao aua, ua ma' ko uo oia. Ua hooaumoe iho la keia maloko o ua aua uei no ia po, a e pue hookahi ana hoi i ke anu a ke kehau. A aole hoi i Uke me na manawa i hala ae, ka huihui a kolea ma na aoao «lua. Ma k« kakahiaka nui o kekahi la ae, ua hoepuiwa loa ia ua Piuke nei eke kahi inea halulu me he olai la. Nolaila, ala ae la keia iluna o hoo lono ae la, a halulu hou ana no no ka e!un o ka mauawa. Ta mauawa i ala ae ai keia ihina a paka aku la i waho e naua ai ikm mea hon. Ta ia uei t hiki aku ai iwaho, ua ike aku !a keia i ke auo e oka wai oka Make. E opiopi ana hoi ke kai me he kai Mimiki la, a ua lilo hoi ia i mea pahao hao loa i ko Piuke manao. Wahi aua Piuke nei i pane ae ai, he roea oiaio he kupna keia. aka aole nae i maopopo iaM owai !a. J X ina uo hoi 000 uo keia e Tx>!a e | hoihoi mai uei iko haku opio, a!ai!a } p Kauoli ana au ke ike aku i kona man | holeheleua, a noho iho !a wa Pinke neī I ke kali aua.

Oiai no keia e kali ana, halnln hon mai la no e like me ko na manawa I hala ae, a o ka ekolu hoi ia o ka manawa. īloko nae o keia halnla hope ana, na hoonaueue ia ae ke aupuni Muliwai Mnke, me lie men la e hiolo mai ana konamanpaia. okn wai nan oka mnliwai be oia mau no. kona ano, aole hoi he loli ae. Iloko o ia manuwa, akahi no ā komo mai iloko ona na hoomanao ana no ka na kaikamahine. Wahi aua Piuke nei i pane ae ai; ke ole au e kuhihewa, aole keia he mea e aku nona keia halulu. E hooikaika e kuu kaikamahine a hiki xka lanakila ana, a e ike no an i kou mau helehelena ma keia wahi,"" He mea oiaio e na makamaka heīuheln, o keia mea halulu a kakou i ike ste nei, aole m he mea e aka, aka, o ka ui Meleuwila no. Aia oia ma ke aupuni Melemele kahi i paio ai me kona enemi, oia hoi ka ui manu Melemele. No ka mea, mahope iho o ko Meleu wila ma poholo ana iloko o Lola a e moe oni ole ana hoi me kona manao ole ae i kona hopena. Ua nalQ Ir u hoi ke aupuni Meleme le mai ia laua aku, ua hoi aku Ia oia no konā wahi, Ia manawa no hoio Lola i lawe aku ai i kona hakuao kahi e loaa ai ke aupuni Mi^iele. £ like me Wmama o ke aupuni Me iemeie, pela no hoi ka ia Lola i kuu paa aku ai i kooa mama au. Ai k& aupuni Melemele no a komo iloko oke kai Melemele komo ana no o Lola me kana ukana. Tsa manao kuhihewa ka ui manu Melemele «ole he mea nana e ukali aku mahope ona, a e olelo ana hoi iio ko ona, ua make ka ui Meleuwila iloko 0 fca o ka njoana. Oiai nae ka ui Manu Mel®mele ihi ki aku ai i kona kai, ua kukulu hou ae la oia i kona aupuni kupanaha e like me kona ano mau. Ai ka paa ana. ua noho iho la keia me kona manao ole aehe poino Kekahi e hiki aku ana imua ona, Oiai o Lola ma i hiki aku ai iloko o ka moana kai Melem3le 5 aole oia 1 wikiwiki ika hooluai aku ia Meleuwila iluna o ka aina. Aka, ua holoholo ae la oia a puni ua moana kai 1«, me ke kali ana a ala ae ka hiamoe o ka ui Meleuwila. Oi.ai ka ia nui Lol» e bo!oho!o ana me ka hakilo ana ma o a maaneij ua paoho ae la ka ui MeleuwiU. Me na maka o fea baobao i huli ti oia a pane &e Ii i kana ilio Leioa Hiu eia kaua i hea kahi i noho ai? la pnne aku ai la itio Le ina Hio, eia kana iloko o ka opu o ka ia noi Lola kftbi i noho ai, I ka !ohe an* o ks ui Meleuwila i na olelo a kana Hio, «« «U ta iluaa » naea «« ?a ia toko o kshi ana e noho ' 15«. 1 Aohe he t>ftoi ese ana i ike ai etike Ime keia, a ui komo hoi ka hoohihi ito I ko o kona naao. Oioi nae ko iauei manao e koia »na e iiui, un ika aku 1& oia i kekahi mau mea e waiho mai an». la manawa i'ko ee ai fe4a a hele aks Itama ia wahi, a ike iho la keio } h« koo koo ame kekahi mau mea eae he noi waie e waiho ana. U& hoomaoao kok» ao la keia h« mau mea mana keia, a ua poaaikai loa ol« 1 k* ana tau> Ia manawA no i hop* iho ai keia i k» kookoo a hapai a» !s, a ik« iho la oia i kekahi utau hua i palapala ia ma lona o oa kookoo la. A e hoike ana hoi na z&au hua j>a!a pala 1», o ke kookoo man» keia o ke ku pna Li<vna FhuH, Hop« hoa iho la keia i o?aau 4 a ikt iho ia keia i 'ka han* aia man & paa ae !a hoi ma kf%a lltidia, Ika ioaa ana o kaia ūiau I m, na hauoii !oa oia, a wahi ana l pana »e he hnakai waiwal ka keu a'u i teai n<M. a hw? tcai ;ia oia ia n»a wa kv>r* poli