Ko Hawaii Pae Aina, Volume XII, Number 43, 26 October 1889 — HE MOOLELO NO WOKA RALE KA Emepera o ke kipu ka Ili Ka Olali kau lio o na Hilana KA MEA I KAPAIA KA OPIO PUUWAI HAOKILA A O Ka Poka Pahu o na Kualono. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO WOKA RALE KA Emepera o ke kipu ka Ili

Ka Olali kau lio o na Hilana

KA MEA I KAPAIA KA OPIO PUUWAI HAOKILA A O Ka Poka Pahu o na Kualono.

" O na mea' -*<ia ko'n iuhiehn Na kahiko haaheo o ko koa Rava)ia O ka māke a me ke ola O ka makia ia <> ka oilia m NaiU." > MOKUNA XI. HERO MA ALII 0 ITALIA—BATROMIO KA PUUWAI KOA NO KA MANAWA ELUA. Ua hana pu ia no hoi me ka paa loa e hiki ole ai ika malamalama oka la ke olino iloko o kona mau paia, koe wale no kona mau pani puka, A na ka a olinolino o na waiwai makamae i hoomalamalama ae i kona mau paia paakiki ake nana aku i kona ano mo he aupuni alohilohi la. Nolaila, ua maopopo ae la ia kakou keia māu mea, a e nee aku ko k&kou kamailio ana imua a hiki iko kakou halawai hou ana me ua lua huna nei a Hero. Ika paa pio ana aku oka ohana alii, pani ae la ua Hero nei i ka waha okalua me kona mau pani pohaku mabala, uhi ka iliili pau ka hana, pio ka lakou ahi.

la'mauawa i huli hoi aku ai ua Hero nei no ke kulanakauhale alii o Italia no kona nolio ana ke liookele aupuni, me kona manao ole ua ike ia kana mea huna, eia" ka ua 'ahuw-ale i ke kahuna Batoromio. Oiai ua Hero nei e nolio |na ma ka' nohoalii me nā hoomau ana 1 kana liana puuwai eleele, aia ke kahuna Batoromio ke lawelawe ala i kaoa apana hana me kona maalea, ka mea hoi a ua Batoromio nei i manao ai e liei ana o Hero iloko o kana upena, -No ka mea, ua kuahaua ae la ua Hero nei, e hopu ia na kahana a puu e noho ana ma Italia, ina aole lakou e hoolilo i ka inoa o Homiono i akua no lakou. No ka mea, wahi aui Hero la, oia ke akua ikaika o na kwia, ka mea hoi n&na. e hooni paa i ka ikaika maluna o kekahi aupuni. 0 keia mau hana a Hero lio oaau ha na hoopunipuni wale no i wahi e I'ilo ai kana keiki i mea weli ia, a kau nui ia e ka lahui Italia, oiai ua lohe lakou oka inoaia o kana keiki hanau kama kahi. Aka, ua ike ia ua mau mea la eke kahuna B»toromio ma koua ano kahuna. N"ols.ila, hana malu iho la oia i kekahi kii lepo palolo i like loa helehelena me ko Romiano, mo kona hoolilo pu ana o kona akua ia e hoomana ai, oiai hoi ka lahui e h\xli nui ana maho pe o Hero. 1 ko hero ike ana ua ko na kuko ino a koua pmiwai, ua oi loa ae la ka lana haakei o kona mau manao, a iloko o ia mau manao haakei a me kn hookiekie, ua uilani ae la kona manao e kii e noopaa oio i i ke kahuna Batoromio, ana i iohe wale ai ho hoomans ike akua oiaio. Aka, oīai oia i hoea aeu ai me kona man aliikoa i helo a makankan i ca lako kau». ua hookahah» lon ia ka maaao oua Hero nei a o lakou m hot a pau, ika ike nua aku, aole he mea e ae a ke kahuna Batoromio o hoomana nei e like me kona lohe, aka o ke kii ao o kana keiki Bomiauo.

Nolaila haula like īho la lakou ilalo ma ko lakou maU kuli, e hoomaikai ana ike kii o Eoumiano. ai ka pau ana ua puili aloha ae la ka Moi Hero nae ke kahuna Batoromio.

Ua liinau j>u mai la ka Moi Hero.no ka loibi o kona hoomana ana ia Rou mi»not a ua p»»»i ia aku Ja mo «a bai na kupono, No keia paue a ko kaliuna ua hauoli loa o Hero, a ua lilo oia i mea punahele loa no kona alo alii, me kona lilo pn ana i kahuna nui okiekio ma Ilalia halookoa. Ua hoike'pu aku no hoi ke kahuna Batoromio ia Hero, aia hd maū haneri o kona poe kahuna a heea mai iloko o na la pokole. ka ppe hoi e hoomana like an. me ia i ke akua hookahi, (Roumiano.) E loaa anei ia'u ka hanohano oka ike ana aku ia lakou ke hiki mai ianei, wahi a Hero i ninau mai ai. Oia ka'u i haupu mau ai e hoolauua aku ia lakou imua o kou ihiihi ke ho" mai lakou.'a pu iho oe e ke alii he mau kanaka ia nou a mau loa aku, wahi a ke kahuna mo ka maalea. Maanei eka mea' heluhelu ke ike nei kaua i na hana koa a Batoromio no ka hoao ana e hoopakele i ke aupuni a hiki i ka wa a na kokua e lioea mai ai, oiai ua maopopo loa ae la iaia ua punihei io o Hero Tkana mau olelo, Nolaila e hookuu iki aku kakou ia Batoromio e hooikaika pauaho 010 ana no ka pono o kona alii (Moi Pilipo) a me na hana a Hero ke kipi, a e aui hou ae ko kakou kāunu ana me na iwi kani o Pelekane, e au mai la i ka moana no ke aupuni o ītalra.

: MOKUNA XII. NA LIONA PELEKANE MA ITALIA —KE KULAKAKAUHaLE ALII ILOKO O KE PlaoiHoi. Oiai na aumoku o naliona P<S!ekano e haulani ana iluna o ka hokua keokeo 0 ka moana, aia ka makani ke pa maikai la ka me ka malie, a i ka hala ana ae o kekahi mou la, ua kaalo hope ae ke kowa kaulana o Gibaraleta. A eia ua mau halelana la ke palau nei i ko lakou mau ihu me na ale hanupanupa oke kaiwaenahonua me he poe nene aukai la ka hele a kuakea i na pea, Hala hope ae la elua la, a ma ke kakahiaka nui oke kolu ona Ia ike ia aku Ia na kuahiwi o lialia e oili ae ana maluna oka iliwai moana me ko lakou mau kahiko mau (hau.) Ike kupono ana e ka la i ka 1010, ike pono loa ia aku la ka aina i ka waiho kahela mai me kona nani, a oke kapiiala alii hoi ke pu-a aiai mai la ia 1 kahi mamao. Ma keia wahi i hukiia ae ai ka hae ltalia, a pulelo haaheo ae la me kona mau waihooluu like ole imua o na oaniani makani e hoopaialewa ana ina alo liuhu o ka moana.

A « pakika ana hoi na halelaoa me ke kiiakiia nui no ka nuku awa o It&lia. Ina aumoku e hookomo aku nei. ua ike ia mai la ia eko uka poe, ava piha mai la o kai o ka Uapo me na kana ka e ake ana e lohe i na mea hou'• ■ A i ka wa o ka la e iho aku ana ma kooa alahele mau ua haule iho la ka heleuma ona aumoku no ke ku ana ike awa lai o Italia* Ua lioouna ia mai la he elele mai ko alo alii mai no ka ninau aua i kahi o keia poo moku i holo mai ai, a me ka lakou hana; a ua hai ia aku la mai Felekane mai lakou malalo o ke kauoha ake kahuna Batoromio, no ka lawe ana moi i kona poe kahuna malaila ka poe hoi e kulou hoomaikai ana ia Roumiano. Ūa hoea pu aku la keia lohe imua o ke kahuna Batoromio a oia kana i pa~ ne lho ai, akahi no a kuu k& lulu o ka u mau hana, ua hoea mai la na liona puuwai hopo ole o Pelekauo. Jyolaila i ka uhi aua mai o ka inalu o ka po xue koua eheu pouli maluua o ka īli honua, aia ua tahunu Batorotuio la ke hoomakaukau mua ala i koua home no ka hookipa ana aku i n& malihini alii kiekio, oiai ua maopopo i&ia e hiki aku ana lakou i kekahi mau hom o ia po.

Ahe mea oiaio mahope iho oka pau ana o kana mau hoomakaukau ann, aia hoi koele ana ko kikeke mawaho me ka panai pu ia mai ona huaolelo malie, "E wehe i kou p'uka no ka hoa aloha e ko k«huua maikai.

I kft homo aua mai o ke pani puka> aia ka Moi F)l?po & ku ana lie alo a bo alo m« ke kaliuna B9tororaio iloko o kona aaha kahuaa, a mahope aka ona be lehulehu wale o na kanaka i aahu a me ia ano kahiko (kapa kahuna.) A e hooinanao na makamaka o keia poe e aahu nei me na koloka loloa o ka poe kahuna. o Da liona no ia o Pelekane, mai na 'lii e noho kalaunu ana a hoea loa aku i ke koa o ke liulaoa ha ahaa, Ua hookipa la aku la lakou eke kahuna iloko ona puili pumehana o ke aloha, a mahope ilio o ka paa ana o ko ka Moi hoolauna «na i na alii o Pelekane imua oke kahuna ua oehu koko aku la no 6 Uilama "o pai na mana a k® oolea*" A oia ka ko kahuna i hookaulua iki iho ai ahiki ika wa kupono alaila awa ia na ai hoolana awahia. E like me na olelo ao maikai ake kahupa, na ano hoomalielie iki ia ba huhu o ka liona opio Uilama; aka, no ko ke kalanaUauhale alii aia lakou īloko oke pihoihoi nui mamuli o ka pahola ia ana ae o ka lono mai na kaiau ia mai o Pelekano keia niau aumoku me na kaliana lawelawo o Bato romio ka poe i hoohiki paa o Iloumiano ko lakou akua a o Heio ole wale ko lakou Moi. Ua hooi loa ia ae ko lakou pihoihoi ma o ko lakou ike ana he nui a lehulehu wale na waapa e aolo mai ana i ua poe koloka loloa nei, a ine ko lakou kaihnakaiana no kahi oke kahuna Batoromio.

A wahi a lakou i hoopuka ae ai i na huaolelo kaniuhu; Eia anei o Batoromio ke haliu kue mai nei i kona tī&l' a&of ola i ka o? Ua hoopoina anei oia i na hnna maikai a Piīipo i hookau aku ai malana onn ina hoohaoohano he nui, He nui wale aku na olelo a na kanaka e walaau he!e ana ma na huina alanui iloko o ia mau liora o ka po me ka hoahewa koikoi loa maluna o ke kahuna no ke kipi aupuni. Aka, na kūhihewa a moeuhaue palaualelo loa ia lakou no ia mau mea i ka wa i poha ae ai ke ahi olino o ka hooili kaua iwaena ona hora kuliu oua po la, a o ka wai aeika hoi nana i hookaakaa ae ko l&kou mau noonoo lioahewa a i ka hoomaikai palena ole. Nolaila e nana hou ae kakou ike koena i koa o na mea e haua ia a na ma ia po maloko o ke keena ma hameha o ke kahana Batoromio. I ka manawa i akakuu mai ai ka huhu oka liona opio Uilama, ua panee koke mai la ke kahuaa Bataromioi kana kumuhana i hoolala mua ai, ke alahele hoi aua kahuna maikai nei i manaolana ai, pela wale no e hopu pio koke ia ai na kipi me ka maalahi, a nui ole o ka hana, Nolfeila ua lokahi like ae la ka manao o na mea apau e hoapono ana i na lawelawe a ke kahuna, a hookahi wale no a lakou hana nui i koe o kj kali ma lie ana i ke au o ka manawa e hooko ia ai o ko lakou mau ioaiua maluna o na enemi. A oiai ke au oka manawa e anehe aku ana ika wa oua mau liona nei e helu ai na manea, ia wa no i hoolale ae ai na alii Uilama uio l\are i ko laua uiau pualikoa o hoomakaukau no ke kakua ana i ka lakou mau moa kaua, a e liawele hoi i ka mahiole oka wiwo ole ma ko lakou mau umauma. £ like me ke aheahe o na ahe kehau e hoonaue maiie ana iluna o ua lau lar au pela iho ia ka palanehe o ua mau iwikani la o Pelekauo i lawe ae ai i ko iakou kuiana pakahū euioolo, aia lakou eku aua me ka makaukau o hooko i ua kauoka ikawh e haawiia aku ai, a ke uaua aku ia iak >u ua kini kohu ma,oli uo iloko o ko lakoa mau koloka loa, o howa 010 ai ko hoomaoo ao' puali kaua o ko koloka loloa." | Oiai na puaiikoa e kali ana uo.ke kauoha, ia wa uo i poha malie mai" ai ka ioo oke kahaua nio na huaoleio moakaka, "A uo ka mauawa o lui lioi\a IMokaue." Aole i pau ]